Ένα από τα επίκαιρα θέματα που ταλανίζουν τη κοινωνίας μας εν καιρώ πανδημίας είναι η πιθανή υποχρεωτικότητα του εμβολίου αντί – covid , Από το οποίο προκύπτουν θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων , συνταγματικότητας και προσωπικών δεδομένων. Ειδικότερα, το βασικό κρίσιμο ερώτημα έγκειται στην υποχρεωτικότητα ή μη του εμβολιασμού. Επί του θέματος έχουν διατυπωθεί πλείονες νομικές απόψεις με στερεά βάση που απορρέει από το Σ και ουσιαστικούς νόμους περιβαλλόμενους από κανόνες δικαίου.
Γράφει ο Ελευθέριος Στελλάτος (*)
Ωστόσο όμως παρατηρούμε αρκετές ενστάσεις για το ανωτέρω ερώτημα. Αναλύοντας λοιπόν περαιτέρω το Συνταγματικό δίκαιο και το πλαίσιο των κανόνων που το διέπουν καθώς και αυτό των Ευρωπαϊκών και Διεθνών Συμβάσεων, κανόνων και οδηγιών θα προσπαθήσουμε να τοποθετηθούμε για τη Συνταγματικότητα του Υποχρεωτικού Εμβολιασμού η μη.
Αρχικά για να μπορέσει να υλοποιηθεί ο οποιασδήποτε εμβολιασμός ενέχει ως βασική προϋπόθεση την εξασφάλιση προηγούμενης ρητής και ελεύθερης συναίνεσης του ατόμου για την αποδοχή του εμβολιασμού, ενώ προηγουμένως του έχει γνωστοποιηθεί-αποσαφηνιστεί διεξοδικά στον υποψήφιο προς εμβολιασμό κάθε πτυχή της διαδικασίας καθώς τον σκοπό και τις πιθανές συνέπειες αυτής.
Σε περίπτωση που υπάρχει αυτή η συναίνεση και εμβολιασθεί το άτομο τίθεται υπό συζήτηση το 2ο στάδιο που καταγράφει την αποδοχή ή την απόρριψη του εμβολιασμού με το αποκαλούμενο πιστοποιητικό εμβολιασμού για το οποίο ήδη υπάρχει ηλεκτρονική πλατφόρμα καταχώρησης εμβολιασμένων και μη. Γύρω από το οποίο εγείρονται ζητήματα περί προστασίας και διασφάλισης των προσωπικών τους δεδομένων άρθρο 9Α του Σ. Το δικαίωμα στην Προστασία Δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα 4ης γενιάς δικαιωμάτων σταθμίζεται από :
1. Αρχή της αναλογικότητας (σε περιπτώσεις ιδίως σύγκρουσης με το δικαίωμα στην υγεία άρθρο 5 §5 του Σ) <<Η τήρηση των κριτηρίων της αναλογικότητας ή της ορθής εύλογης σχέσης μεταξύ επιδιωκόμενων σκοπών και χρησιμοποιούμενων μέσων στη δράση της Διοίκησης.
2. Αρχή της διαφάνειας (ποίος? Για ποίο λόγο επεξεργάζεται τα δεδομένα των πολιτών?, για ποίο σκοπό? Για ποίο χρονικό διάστημα? και που στέλνει αυτές τις πληροφορίες? Ενώ πρέπει να υπάρχει και η απαραίτητη ενημέρωση-πληροφόρηση άρθρο 5Α του Σ και σε γλώσσα κατανοητή ιδίως αν αναφέρεται και σε ανήλικους! Σοφόν το σαφές, ενώ πρέπει να ελαχιστοποιούνται τα δεδομένα που συλλέγονται στα απολύτως απαραίτητα και επειδή αποτελούν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα διότι αφορούν θέμα υγείας απαιτεί την ύπαρξη πρωτοκόλλου καταστροφής, της ακρίβειας, της ακεραιότητας που σημαίνει ότι πρέπει να λαμβάνονται τα κατάλληλα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα ασφαλείας και να καταστρέφονται μετά το πέρας του χρονικού περιορισμού)
3. Αρχή της νομιμότητας η δημόσια διοίκηση <<δεν είναι legibus solutus >> <<αλλά οφείλει να ενεργεί πάντοτε secundum legem >>
Πέρα από τη Συνταγματική τους κατοχύρωση το δικαίωμα αυτό συνιστά κοινοτικής υποχρέωση αρχικά ενσωματώσεως της ευρωπαϊκής κοινοτικής οδηγίας ΕΚ/ 95/46 24-10-1995 για την προστασία φυσικών προσώπων από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και εν συνεχεία του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων 679/2016.
Το ανωτέρω δικαίωμα του άρθρου 9Α του Σ δεν μπορεί να καταργηθεί με νόμο γιατί προβλέπεται τόσο σε Συνταγματικό όσο και σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο.
Και όλα αυτά πρωταρχική απαίτηση για την διασφάλιση του νόμου είναι η προϋπόθεση μιας νόμιμης βάσης επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα η οποία πρέπει να έχει τη συγκατάθεση των εμβολιασμένων ή μη , δηλαδή προϋποθέτει την γραπτή συγκατάθεση, την ύπαρξη μιας σύμβασής ή ενός νόμου και να πληροί τις βασικές αρχές επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων, ήτοι την :
1. Αρχή της νομιμότητας
2. Αρχή της διαφάνειας
3. Αρχή της αναλογικότητας
4. Αρχή της Λογοδοσίας (που σημαίνει ότι ο υπεύθυνος επεξεργασίας «τα πάντα εν σοφία εποίησε» , δηλαδή ότι έχει συμμορφωθεί με τη νομοθεσία περί προστασίας προσωπικών δεδομένων ενώ έχει λάβει τα κατάλληλα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα ασφαλείας )
Αναντίρρητα όμως επ’ ουδενί τα ανωτέρω δεν συνιστούν αποτροπή για τον εμβολιασμό των πολιτών. Ο μόνος στόχος είναι η διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ατόμου όπου σύμφωνα με τη νομική θεωρία του Status από τον Georg Jellinek, τα δικαιώματα αυτά αποτελούν αξιώσεις έναντι του κράτους για την αποχή του από παρεμβάσεις σε μια κατοχυρωμένη σφαίρα ελευθερίας του ατόμου. Και αφορούν την θεμελίωση του status negativus του , ενώ θεωρούνται αρνητικά και αμυντικά διότι διασφαλίζουν ένα χώρο ελεύθερης ύπαρξης και δράσης για τα υποκείμενα τους (τα όποια δεν πρέπει να αντιμετωπιστούν ως αντικείμενα), στα οποία κρατικές παρεμβάσεις δεν είναι ανεκτές.
Παρόλα αυτά είναι κοινά αποδεκτό η ύπαρξη της πανδημίας και η ανάγκη επιβολής περιοριστικών μέτρων τόσο για την διασφάλιση τη Δημόσιας Υγείας αφού σύμφωνα με το άρθρο 25 §1 εδάφια 1 και 4 του Σ «Τα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου τελούν υπό την εγγύηση του Κράτους. Οι κάθε είδους περιορισμοί που μπορούν κατά το Σ να επιβληθούν στα δικαώματα αυτά (ήτοι τα δικαιώματα του ανθρώπου, εδάφιο 1 της §1 του άρθ.25 του Σ )πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σ είτε από το νόμο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ αυτού και να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας» ενώ κλείνοντας το ίδιο άρθρο στη §4 μας αναφέρει « Το κράτος δικαιούται να αξιώνει από όλους τους πολίτες την εκπλήρωση του χρέους της κοινωνικής και εθνικής αλληλεγγύης». Όσο και για τη\ν υγείας του ατόμου άρθρο 5 § 5 εδάφιο 1 του Σ «Καθένας έχει το δικαίωμα στην προστασία της υγείας και της γενετικής του ταυτότητας» και γένει της ζωής». Από τα ανωτέρω προκύπτει το καθήκον που έχουμε για τη διασφάλιση της Δημόσιας και ατομικής Υγείας ως του πλέον πολύτιμου αγαθού που μπορεί να επιτευχθεί μέσω του εμβολιασμού όπως και η ιστορία μας έχει διδάξει. Στο άρθρο 21 του Σ σε όλες τις παραγράφους είτε άμεσα είτε έμμεσα διαμηνύεται η διασφάλιση της σωματικής ακεραιότητας και φροντίδας των πολιτών από το κράτος όπως ο νόμος ορίζει ενώ το καθιστά ξεκάθαρο στο ίδιο άρθρο (21) του Σ στη §3 ότι : «Το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων».
Παρόλα αυτά μια τέτοια υποχρέωση κοινωνικής αλληλεγγύης που να επιβάλλει τον υποχρεωτικό εμβολιασμό δεν μπορεί να επιβληθεί στην περίπτωση που υπάρχει κίνδυνος σοβαρής βλάβης της υγείας ενός συγκεκριμένου ατόμου από το εμβόλιο. Η υποχρεωτικότητά του δεν μπορεί βέβαια να επιβληθεί μέσω φυσικού καταναγκασμού, διότι η χορήγησή του με τον τρόπο αυτόν θα ήταν αντίθετη προς την αρχή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (άρθρο 2, παρ.1 Συντ.).
Εν κατακλείδι δεχόμενοι ότι Συνταγματική λύση δεν υπάρχει και η πολιτική βούληση φαίνεται αρκετά δύσκολή διότι ακόμα και αν προσπαθήσουν αν ασκήσουν έμμεσες πιέσεις για την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού μέσω περιορισμού των ατομικών ελευθεριών αυτό δεν θα μπορούσε να υφίσταται εσαεί γιατί θα αλλοιώνει ή θα αφανίζει τον πυρήνα των αναφαίρετων θεμελιωδών ατομικών , πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων αφού έχουν παραπληρωματική λειτουργία και η άσκηση και η απόλαυση καθενός από αυτά προϋποθέτει την άσκηση των άλλων.
Επιπροσθέτως θα ήθελα να αποσαφηνίσω οτι όσον αφορά τις συμβάσεις εργασίας μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων η επέμβαση του εργοδότη στην ιδιωτική ζωή του υπαλλήλου, ιδίως σε πληροφορίες υγείας, συνιστά επεξεργασία ευαίσθητης κατηγορίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα όποτε σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων (άρθρο 9 Κανονισμού 679/2016), η επεξεργασία τους απαγορεύεται, εκτός αν συντρέχουν μια από τις προβλεπόμενες εξαιρέσεις του άρθρου που σημαίνει ότι ο εργοδότης έχει δικαίωμα να επεξεργάζεται ευαίσθητα δεδομένα υγείας μόνο για σκοπούς προληπτικής ή επαγγελματικής ιατρικής, εκτίμησης της ικανότητας προς εργασία του εργαζομένου, ιατρικής διάγνωσης, παροχής υγειονομικής ή κοινωνικής περίθαλψης ή θεραπείας ή διαχείρισης υγειονομικών και κοινωνικών συστημάτων και υπηρεσιών. Αυτό όμως επ’ουδενί δεν συνεπάγεται την δυνατότητα εξαναγκασμού του εργαζόμενου από τον εργοδότη πράγμα το οποίο θα συνιστούσε κατάφωρη παραβίαση του τέλειου κανόνα lex perfecta που εκφράζει το άρθρο 7 παρ 2 του Σ «τα βασανιστήρια , οποιαδήποτε σωματική κάκωση βλάβη υγείας ή άσκηση ψυχολογικής βίας , καθώς και κάθε προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας απαγορεύονται και τιμωρούνται , όπως ο νόμος ορίζει» το όποιο προσβάλει και τον πυρήνα του άρθρου 2 παρ 1 του Σ «Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας».
Τέλος είτε πρόκειται για εργοδότη είτε για εργαζόμενο σε περίπτωση που προαχθεί η πολιτική βούληση με κυρώσεις όπως διαρρέεται χωρίς να γνωρίζουμε αν είναι φήμη ή όχι ιδίως μέσω του πιστοποιητικού που προσωπικά δεν μπορώ να καταλάβω τη χρήση του αφού τα υφιστάμενα εμβόλια από όσο γνωρίζουμε δεν σταματάνε τη μετάδοση ιού επομένως η μεταδοτικότητα του ίου από άνθρωπο σε άνθρωπο θα συνεχίσει να υφίσταται ακόμα και αν εμβολιασθούμε όλοι (εκτός και αν έχουν προκύψει νέες εμπεριστατωμένες και ιατρικώς κοινά αποδεκτές κλινικές μελέτες που να πιστοποιούν ότι τα εμβόλια παύουν τη μεταδοτικότητα). Όπως και να έχει το ενδεχόμενο να απαγορεύσουν τις μετακινήσεις εντός της Ελληνικής επικράτειας είναι αυξημένο, ωστόσο θα επηρεάσει το μεγαλύτερο κομμάτι των Εργαζομένων εν Ελλάδι διότι απασχολούνται είτε άμεσα είτε έμμεσα στο τομέα του Τουρισμού ως αποτέλεσμα να προκληθούν ανυπέρβλητα προβλήματα τα οποία όχι μόνο μπορούν αν αποβούν ζημιογόνα αλλά μπορούν να δώσουν και τη χαρακτηριστική βολή τόσο στη οικονομία μας όσο και στη κοινωνία μας. Εδώ θα ήθελα να τονίσω για μια ακόμη φόρα ότι σε περίπτωση που εφαρμοστούν τέτοιου είδους κυρώσεις πάλι επηρεάζονται Αναφαίρετα Θεμελιώδη Συνταγματικά Δικαιώματα πέραν όσων έχουμε αναφέρει όπως είναι το δικαίωμα στην Εργασία άρθρο 22 παραγρ.1 εδάφιο α’ του Σ « Η εργασία αποτελεί δικαίωμα και προστατεύεται από το κράτος, που μεριμνά για την δημιουργία των συνθηκών απασχόλησης όλων των πολιτών και για την ηθική εξύψωση του εργαζόμενου αγροτικού και αστικού πληθυσμού».
Ως κατακλείδα το ανωτέρω κείμενο έχει ως στόχο την αποσαφήνιση και μόνο κάποιον βασικών συνταγματικών απορροιών – ενδοιασμών αλλά και να θέσει κάποιους περαιτέρω προβληματισμούς. Σε καμία περίπτωση όμως δεν έχει ως στόχο την αποτροπή είτε άμεσα είτε έμμεσα του οποιοδήποτε από τον εμβολιασμό. Εξάλλου χωρίς τον εμβολιασμό η ανθρωπότητα θα είχε πιθανότατα μικρότερο προσδόκιμο ζωής , χαμηλότερο βιοτικό και ποιοτικό επίπεδο υγείας ειδικά για όσους είχαν καταφέρει να επιβιώσουν από τις ασθένειες που μας προστατεύουν τα εμβόλια ενώ θα κουβαλούσαν κατά μία έννοια και όλα τα κατάλοιπα των επιπτώσεων που φέρουν αυτές μαζί τους. Η επιστήμη έχει ως μόνο στόχο την καλυτέρευση της ποιότητας της ατομικής και Δημόσιας Υγείας και εν γένει της ποιότητας Ζώης και καθημερινότητας μας.
Εύχομαι ολόψυχα η επιστήμη να έχει σύντομα σε πλήρη παραγωγή πέρα από τα εμβόλια και τα φάρμακα τα οποία συνδυαστικά αποτελούν την πλήρη προστασία μας έναντι της πανδημίας και την επιστροφή μας στην καθημερινότητα διότι δεν θεωρώ εφικτό με τις υπάρχουσες συνθήκες και διαδραματιζόμενα γεγονότα τον περαιτέρω και συνεχιζόμενο περιορισμό της κοινωνίας μας και της οικονομίας της χώρας μας όσο και αν υφίσταται η ερμηνευτική δήλωση της§4 του άρθρου 5 του Σ ήτοι «ότι δεν περιλαμβάνεται η λήψη μέτρων που επιβάλλονται για την προστασία της δημόσιας υγείας ή της υγείας των ασθενών όπως ο νόμος ορίζει» ειδικά μετά τη δήλωση του Υπ. Οικον. ότι η εβδομαδιαία απώλεια της οικονομίας κυμαίνεται πέριξ των 750,000,000 € συν του ότι δεν μπορεί να συνεχίζονται εσαεί η περιορισμοί γιατί τότε θα έχουμε καταρράκωση της ψυχικής υγείας των πολιτών , αγανάκτηση με απρόβλεπτες συνέπειες και σύγκρουση Συνταγματικότητας των νόμων αφού όλα τα άρθρα- νόμοι του Σ είναι ισάξια μεταξύ τους και δεν γίνεται να υπερτερεί κάποιο έναντι κάποιου άλλου .
Μετά τιμής, σεβασμού και εκτίμησης
- (*) Ελευθέριος Στελλάτος Φοιτητής ΔΗΔ ΕΑΠ,
- Πολιτικός μηχανικός ΤΕ, Μέλος της τουριστικής επιτροπής του Δήμου Αργοστολίου
Υποσημειώσεις:
Είναι συνταγματικά ανεκτός ο υποχρεωτικός εμβολιασμός; | Syntagma Watch, Ξενοφών Κοντιάδης, 4/12/2020, Μπορεί να επιβληθεί με απόφαση του Υπουργού Υγείας, μετά από γνώμη της ΕΕΔΥ, υποχρεωτικότητα εμβολιασμού; | Syntagma Watch, Βιδάλης Τάκης, 6/5/2020, Είναι υποχρεωτικός ο εμβολιασμός, ώστε να μην κινδυνεύει η δημόσια υγεία; | Syntagma Watch, 15/4/2019.
Βλ. αναλυτικά ως προς την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο το αντίστοιχο άρθρο του γράφοντος Η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο | Syntagma Watch, Κουρούπης Κωνσταντίνος, 22/4/2020.
Άρθρο 9παρ.2η Γενικού Κανονισμού.
Κουρούπης Κωνσταντίνος
Επίκουρος Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου και Δικαίου Προσωπικών Δεδομένων, Τμήμα Νομικής Πανεπιστημίου Frederick, Κύπρος.
Παναγοπούλου-Κουτνατζή Φερενίκη GDPR, Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, Ευαίσθητα Προσωπικά Δεδομένα, Προσωπικά Δεδομένα, Σύνταγμα
Μακρυδημήτρης – Πραβιτά
