Το Σύνδρομο του Οθέλλου: Πότε η ζήλια γίνεται επικίνδυνη;
by ΕΥΓΕΝΙΑ ΖΑΧΑΡΑΚΗ
Το Σύνδρομο του Οθέλλου είναι βασισμένο στο ομόνυμο έργο του Σαίξπηρ. Ο Οθέλλος ήταν ένας νεαρός ερωτευμένος άνδρας με την Δεισδαιμόνα, την οποία και παντρεύτηκε. Στο έργο, ο Οθέλλος σκοτώνει την αθώα γυναίκα του, όταν ένας στρατιώτης, ο Ιάγος, τον πείθει πως η γυναίκα του τον απατά. Έπειτα, ο Οθέλλος αυτοκτονεί, καθώς θα διαπιστώσει πως αυτό δεν συνέβη ποτέ. Το εν λόγω έργο αποτελεί ένα πρότυπο ζήλειας, που έχει ολέθριες συνέπειες. Το Σύνδρομο του Οθέλλου ή η παθολογική ζήλια, είναι μια ψυχιατρική διαταραχή κατά την οποία ένα άτομο πιστεύει πως ο σύντροφός του είναι άπιστος, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία.
Η διαταραχή αυτή γίνεται αντιληπτή, όταν το άτομο επανειλημμένα κατηγορεί τον σύντροφό του πως είναι άπιστος, αναφέροντας καθημερινά περιστατικά για να ενισχύσει τους ισχυρισμούς του. Όταν η ζήλεια γίνεται παθολογική, εμφανίζεται με δύο μορφές: την ψυχαναγκαστική και την ψυχωτική.
Στην πρώτη, το άτομο επαναλαμβάνει σκέψεις οτι ο σύντροφός του είναι άπιστος, χωρίς όμως να τις πιστεύει απόλυτα. Στην δεύτερη, οι σκέψεις αυτές είναι πιο ακραίες. Το άτομο είναι πεπεισμένο πως ο σύντροφός του τον απατά χωρίς καμία αμφιβολία. Στις ψυχικές διαταραχές, η παθολογική ζήλια, ορίζεται ως παραληρητική διαταραχή ζήλειας και σχετίζεται με μανιακές πράξεις. Μελέτες αναφέρουν οτι η παθολογική ζήλεια έχει ως υπόβαθρο κάποια ψυχική διαταραχή ή μπορεί να σχετίζεται με τη χρήση ουσιών.
Ωστόσο η ψυχική ασθένεια μπορεί να μην είναι και τόσο σοβαρή, καθώς πολλοί άνθρωποι εμφανίζουν κατάθλιψη, ιδεοληπτική ψυχαναγκαστική διαταραχή ή διαταραχή άγχους.΄Οταν το άτομο δεν παραδέχεται πως ζηλεύει, η ζήλια αυτή εκδηλώνεται με άλλους τρόπους όπως, ύβρεις, θυμό, βία κλπ.
Σύμφωνα με τον Freud, η ζήλια μπορεί να είναι: α) φυσιολογική, β) νευρωτική, γ) παθολογική. Η φυσιολογική ζήλια είναι η πιο απλή μορφή, καθώς το άτομο είναι σε θέση να μπορεί να εντοπίζει την πηγή που προκάλεσε αυτό το συναίσθημα και να επανέρχεται. Στην νευρωτική, αυτός που ζηλεύει και κατηγορεί τον άλλον είθισται να αμύνεται και να προβάλλει τη δική του συμπεριφορά στον σύντροφό του. Τέλος, στην παθολογική ζήλεια τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Εδώ τα αίτια είναι βαθύτερα και συνήθως έχουν να κάνουν με την πατρική οικογένεια. Πρόκειται για άτομα που μεγάλωσαν σε συναισθηματικά ανασφαλές περιβάλλον, χωρίς σταθερότητα. Μπορεί οι γονείς τους να τους να τους δημιούργησαν την αίσθηση οτι είναι κατώτεροι και δεν αξίζουν να αγαπηθούν. Μπορεί ακόμη, να να είχαν απρόβλεπτη συμπεριφορά απέναντί τους και αυτό να τους δημιούργησε την ανάγκη να είναι μονίμως σε επιφυλακή για να έχουν την αποδοχή.
Ποιά είναι λοιπόν τα χαρακτηριστικά της παθολογικής ζήλιας;
Αρχικά το άτομο που ζηλεύει παθολογικά έχει ανακριτική διάθεση και ελέγχει συνέχεια το σύντροφό του με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια αποπνικτική ατμόσφαιρα μέσα στη σχέση. Σύμφωνα με τον Ellis, η ζήλια λειτουργεί ως “αυτοπροκαλούμενη μιζέρια”, αφού το άτομο επιλέγει να λειτουργεί ως θύτης αλλά να νιώθει μονίμως θύμα. Με λίγα λόγια, τα άτομα που ζηλεύουν παθολογικά, δεν θέτουν ως προταιρεότητα να αγαπήσουν και να αγαπηθούν, αλλά να ελέγξουν την κατάσταση. Αξίζει επομένως, να συνεχιστεί μια σχέση που βασίζεται στην ζήλια και στην καχυποψία;
Συνοψίζοντας, οι έρευνες δείχνουν οτι περίπου το ένα τρίτο όσων έχουν εμφανίσει παθολογική ζήλια μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά, ακολουθώντας φαρμακευτική αγωγή ή γνωστική-συμπεριφοριστική θεραπεία. Η πρώιμη παρέμβαση είναι εξαιρετικά αποτελεσματική, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας. Τα πρώτα σημάδια δεν θα πρέπει να αγνοούνται και τα άτομα να ζητούν άμεσα θεραπευτική βοήθεια.
Βιβλιογραφία:
Ruge, K.C. & Lenson, B. (2005). Ζήλια, προδοσία, οργή. Το σύνδρομο του Οθέλλο και πώς να απαλλαγείτε από αυτό. Αθήνα: Μπουκουμάνης.
