Το ναυάγιο του East Med και η κυβερνητική αφωνία. Του Νικολάου Φαραντούρη

Του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ*

Τα γεγονότα είναι λίγο – πολύ γνωστά: Την περασμένη εβδομάδα διέρρευσε έγγραφο του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, στο οποίο οι ΗΠΑ ενημερώνουν ότι αίρουν την υποστήριξή τους στην κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού East Med από την Κύπρο στην Ελλάδα και την υπόλοιπή Ευρώπη, χαρακτηρίζοντας το έργο «πεδίο έντασης στην περιοχή». Η εξέλιξη αυτή ικανοποιεί τις θέσεις της Τουρκίας και συνιστά εντυπωσιακή μεταστροφή των ΗΠΑ για το έργο. Χαρακτηριστικό, επίσης, είναι το ότι το αμερικανικό έγγραφο έφτασε στις πρωτεύουσες της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ.

Το διπλωματικό θρίλερ, όμως, γύρω από τον αγωγό δεν σταματά εδώ. Την περασμένη Τρίτη, o σύμβουλος Ενέργειας του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ Άμος Χόκσταϊν από την Ουάσιγκτον, σε διαδικτυακή συνάντηση –on the record– του γνωστού think tank Center for Strategic and International Studies, αποκάλυψε ότι η ελληνική κυβέρνηση είχε ενημερωθεί έναν μήνα πριν από τη διαρροή του επίμαχου εγγράφου… Η γνώμη μου είναι ότι πρόκειται για ένα τεράστιο φιάσκο της ελληνικής πλευράς, όχι τόσο (ή όχι μόνο) για το ναυάγιο ενός αγωγού, του οποίου η υλοποίηση μπορεί να είχε χίλια δυο ζητήματα, όσο για τον χειρισμό του θέματος τα τελευταία δύο χρόνια, μέχρι και τις σημερινές ταπεινωτικές εξελίξεις.

Ας δούμε, όμως, τι είναι ο East Med. Πρόκειται για έναν υποθαλάσσιο αγωγό φυσικού αερίου, ο οποίος φιλοδοξεί να φέρει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (κοιτάσματα της «Λεβαντίνης») στην Ευρώπη διά μέσου της Κύπρου, της Κρήτης και της ηπειρωτικής Ελλάδας. Σε συνδυασμό με τον διασυνδετήριο ελληνοβουλγαρικό αγωγό (IGB) και τον υπό σχεδίαση αγωγό Poseidon, που φιλοδοξεί να συνδέσει Ελλάδα και Ιταλία, τα ευρήματα φυσικού αερίου της μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ και ενδεχομένως αργότερα και νοτίως της Κρήτης περιοχής θα μπορούσαν να διοχετευθούν στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, θα έχει μήκος περίπου 1.900 χιλ. και δυναμικότητα περί τα 10 δισ. κυβικά αερίου τον χρόνο. Το κόστος κατασκευής έχει υπολογιστεί περίπου στα 6,86 δισ. δολάρια. Το έργο υλοποιείται από την εταιρεία Poseidon, η οποία αποτελεί μια κοινή επιχείρηση της ελληνικής εταιρείας ΔΕΠΑ (σήμερα υπό ιδιωτικοποίηση) κατά 50% και της ιταλικής ενεργειακής εταιρείαs Edison κατά 50%.

Ο East Med έχει λάβει ισχυρή διακυβερνητική στήριξη, όσο και γενναιόδωρη χρηματοδότηση των προκαταρκτικών τεχνοοικονομικών μελετών του από την ΕΕ. Το 2013 το έργο εντάχθηκε από την ΕΕ στα λεγόμενα Έργα Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος, ενώ την περίοδο 2015 – 2018 η ΕΕ προχώρησε στη χρηματοδότηση τεχνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών μελετών ύψους 50 εκατομμυρίων δολαρίων.

Στις 20 Μαρτίου 2019 υπογράφηκε στο Τελ Αβίβ διακρατική συμφωνία μεταξύ των τριών χωρών, παρουσία του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, ο οποίος εξέφρασε την ισχυρή στήριξη των ΗΠΑ στο έργο αυτό, το οποίο θα διαφοροποιούσε τις πηγές ενέργειας και θα συνέβαλλε στην ασφάλεια εφοδιασμού της Ευρώπης.

Σε συνέχεια της διακρατικής αυτής συμφωνίας, στις 2 Ιανουαρίου 2020 υπογράφηκε πανηγυρικά στην Αθήνα η «Συμφωνία East Med» μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, η οποία εγκρίθηκε από τα αρμόδια νομοθετικά όργανα των τριών χωρών με στόχο την ολοκλήρωση του έργου μέχρι το 2025 (που στη συνέχεια μετατέθηκε για το 2027).

Οι ΗΠΑ, στο ανώτατο επίπεδο του επικεφαλής της διπλωματικής αντιπροσωπίας Μ. Πομπέο αλλά και διά χειλέων Προέδρου Τραμπ, είχαν εκφράσει την αμέριστη συμπαράστασή τους σε ένα πρότζεκτ που έφερνε τις τρεις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου ακόμη πιο κοντά και προωθούσε, όπως υποστήριζαν, την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού και τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας της Ευρώπης. Βέβαια, στο παρελθόν δεν είχαν λείψει και επιφυλάξεις από διάφορους παράγοντες.

Ωστόσο, η επίσημη θέση των ΗΠΑ, όπως είχε εκφραστεί όλα αυτά τα χρόνια σε ανώτατο επίπεδο, ήταν εξαιρετικά υποστηρικτική του έργου, σε απόλυτη συστοιχία με τη στήριξη της ΕΕ και των τριών χωρών, Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ. Σήμερα η κυβέρνηση δείχνει να αιφνιδιάζεται από κάτι το οποίο, όπως αποκαλύπτεται, γνώριζε ήδη. Και αυτό συμβαίνει δύο μήνες μετά την επ’ αόριστον ανανέωση της Ελληνοαμερικανικής Αμυντικής Συμφωνίας του Οκτωβρίου «στο υψηλότερο επίπεδο των ελληνοαμερικανικών σχέσεων», σύμφωνα με τις κυβερνητικές δηλώσεις.

Είναι προφανές ότι υπάρχει ασυγχώρητη ολιγωρία και αδυναμία κατανόησης και επεξεργασίας συγκυριών και δεδομένων. Για παράδειγμα, εάν επρόκειτο να εγκαταλειφθεί το έργο για οποιονδήποτε (σωστό ενδεχομένως) λόγο, θα έπρεπε τουλάχιστον να έχουν ήδη πέσει στο τραπέζι συγκεκριμένα ανταλλάγματα για μια τέτοια ματαίωση (π.χ., αμερικανική πίεση στην Τουρκία για συνυποσχετικό για τη Χάγη για υφαλοκρηπίδα – ΑΟΖ, άρση του casus belli, ευρωπαϊκές εγγυήσεις και ανταλλάγματα στο πλαίσιο μιας συνδιάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο κ.λπ.). Κάτι τέτοιο ουδέποτε έγινε.

 * O κ. Νικόλαος Φαραντούρης είναι Καθηγητής της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet στο Δίκαιο Ενέργειας και Ανταγωνισμού στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Διετέλεσε επί δεκαετία Διευθυντής Νομικών Υπηρεσιών και Νομικός Σύμβουλος στη ΔΕΠΑ και Πρόεδρος της Νομικής Επιτροπής της ένωσης ενεργειακών εταιρειών EUROGAS στις Βρυξέλλες. Είναι Σύμβουλος του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης και προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ για θέματα Ενέργειας. ΤΟ ΠΑΡΟΝ

Πηγή: https://www.paron.gr/2022/01/23/nikolaos-farantoyris-sto-quot-p-quot-to-nayagio-toy-east-med-kai-i-kyvernitiki-afonia/