Πόσο μας απασχολεί η ψυχική υγεία; Κατά πόσο γνωρίζουν οι άνθρωποι πως η ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντική με τη σωματική; Έρευνες έχουν αποδείξει πως ένας στους τέσσερις ανθρώπους παγκοσμίως υποφέρει από θέματα ψυχικής υγείας ή από κάποια ψυχική ασθένεια. Κι όμως, ακόμα και αυτά τα ποσοστά δεν είναι ικανά, εν έτει 2025, να άρουν το στίγμα που υπάρχει γύρω από το κομμάτι της ψυχικής υγείας.
Ας φανταστούμε για ένα λεπτό, πώς μπορεί να νιώθει κάποιος, ο οποίος παλεύει με το ίδιο του το μυαλό, με το ίδιο του το «είναι», κάθε μέρα, όλη μέρα, όλη την εβδομάδα, όλο το μήνα, για χρόνια. Είναι βιώσιμο; Δυστυχώς είναι ψυχοφθόρο, στερεί την ενέργεια, τη χαρά και τη διάθεση από το άτομο και το αναγκάζει να ζει εγκλωβισμένο μέσα στον εαυτό του, παλεύοντας με τους «δαίμονες» που του επιτίθενται και κάνοντας συνεχώς κύκλους ή βουλιάζοντας ολοένα και βαθύτερα μέσα στο νου του.
Πολλά άτομα με θέματα ψυχικής υγείας μπορεί να φαίνονται καθ’ όλα λειτουργικά, χαρούμενα και κοινωνικά. Αυτή είναι και η αιτία που το περιβάλλον δεν προβληματίζεται για κάτι, αλλά όταν εν τέλει οι δυσκολίες επικοινωνούνται προς τα έξω, υπάρχουν αδιάκριτα βλέμματα και ψίθυροι γύρω από το πόσο «τρελό» είναι το άτομο ή πόσο «χαμένα» τα έχει. Η αλήθεια είναι πως το άτομο τα έχει όντως «χαμένα», όμως όχι με τον τρόπο που το εννοούν οι πολλοί. Ο πόλεμος που εκτυλίσσεται μέσα στο κεφάλι του καθημερινά, απαιτεί πραγματική δύναμη και αυτό οδηγεί το άτομο να «χάνει» οτιδήποτε άλλο σημαντικό πραγματώνεται γύρω του. Και πώς αλλιώς θα μπορούσε να συμβαίνει, αφού το μυαλό του τού επιβάλλει να ζει μία νέα πραγματικότητα, έναν καινούριο κόσμο, τον οποίο πρέπει να μάθει να διαχειρίζεται και να κρατά σε καταστολή;
Το ζήτημα είναι πολύ πιο βαθύ και πολυδιάστατο. Η ψυχική υγεία δεν είναι κάτι που αφορά αποκλειστικά στη σκέψη και τη διάθεση, αλλά συχνά εξωτερικεύεται και σωματικά. Ανάλογα με τη δυσκολία που αντιμετωπίζει, μπορεί να εμφανίζει συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, ζαλάδα, ταχυκαρδίες, κούραση, ευερέθιστο στομάχι ή έντερο, διαταραχές της διατροφής ή του ύπνου, ξαφνική εφίδρωση, απώλεια μνήμης, σφίξιμο στην καρδιά ή τους μύες, τρέμουλο, αδύναμα πόδια, αίσθημα ότι αρρωσταίνει, κ.ά. Ακόμα, η κατάσταση που βιώνει επηρεάζει τις κοινωνικές του συνδιαλλαγές, την καθημερινή του λειτουργικότητα, την απόδοσή του στη δουλειά, την ποιότητα των προσωπικών του σχέσεων ή ακόμα και την προσωπική του υγιεινή. Συνεπώς, δε συμβαίνουν όλα μόνο μέσα στο κεφάλι του, αλλά έχουν και πλείστες εξωτερικές εκδηλώσεις.
Είναι πολύ σημαντικό να σημειωθεί πως οι άνθρωποι που παλεύουν με ψυχικές ασθένειες, δεν επινοούν αυτό που τους συμβαίνει, δηλαδή δεν το βγάζουν από το μυαλό τους. Το γεγονός πως η ψυχική ασθένεια πολλές φορές δεν είναι κάτι που φαίνεται εκ πρώτης όψεως, όπως για παράδειγμα μία σωματική πληγή ή ένας πυρετός, δεν το κάνει λιγότερο σημαντικό ή ανώδυνο. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να μην την υποτιμάμε ή να υποβαθμίζουμε τη σημασία της, καθώς χρειάζεται ανάλογη φροντίδα με μία σωματική ασθένεια. Η σημαντικότητα της θεραπείας σε άτομα που βάλλονται από ψυχικές δυσκολίες είναι αποδεδειγμένη και κοινή παραδοχή, τόσο μεταξύ των ειδικών επιστημόνων του χώρου, όσο και μεταξύ των ίδιων των ασθενών.
Τι σημαίνει θεραπεία, όταν μιλάμε για ψυχικό νόσημα; Η θεραπεία είναι μία έννοια πολυεπίπεδη και δυναμική. Ανάλογα με τις ανάγκες του θεραπευόμενου, προτείνεται από τους ειδικούς η ψυχοθεραπεία, ή συνδυαστική θεραπεία (ψυχοθεραπεία και φαρμακευτική αγωγή) και πολλές άλλες επικουρικές παρεμβάσεις, οι οποίες «κουμπώνουν» στις απαιτήσεις του κάθε περιστατικού. Κατά πόσο, όμως, ένας ασθενής έχει τη διαύγεια, την ετοιμότητα, τη διορατικότητα, την όρεξη, το κουράγιο και την ενημέρωση που χρειάζεται, ώστε να αντιληφθεί ότι χρήζει θεραπείας ή τι είδους θεραπεία χρειάζεται;
Στο σημείο αυτό, είναι πολύ σημαντικό το υποστηρικτικό περιβάλλον του ατόμου, δηλαδή όλοι οι σημαντικοί «άλλοι» που θα αναγνωρίσουν τα σημάδια, θα εμψυχώσουν, θα υποστηρίξουν και θα παροτρύνουν το άτομο να λάβει τη θεραπεία που χρειάζεται. Για να καταστεί αυτό δυνατό, θα πρέπει όλοι – μα όλοι – να είναι κατάλληλα ενήμεροι πάνω σε θέματα ψυχικής υγείας και ασφαλώς να διαθέτουν ενσυναίσθηση. Ο καλύτερος και αποδοτικότερος τρόπος για να γίνει αυτό, είναι να μεταδίδεται και να διαχέεται σχετική γνώση και ευαισθητοποίηση στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος και της κοινότητας. Η ενημέρωση σώζει ζωές, κυριολεκτικά!
Το ζήτημα της ψυχικής υγείας τείνει να αντιμετωπίζεται ως κάτι υπερσύνθετο. Είναι πράγματι σύνθετο, καθώς όπως ένα σύμπαν περιλαμβάνει τόσα πολλά υποσυστήματα και γαλαξίες, έτσι και το ίδιο το μυαλό περιλαμβάνει όλον τον κόσμο και τον ψυχισμό του ατόμου. Ωστόσο, όπως φροντίζουμε να αντιμετωπίζουμε τις ασθένειες και να απαλύνουμε τους πόνους μας απευθυνόμενοι σε γιατρούς, έτσι και ο πόνος της ψυχής και του μυαλού θέλει φροντίδα από Ψυχίατρο και Ψυχολόγο, Ψυχοθεραπευτή, Κοινωνικό Λειτουργό (ή άλλον ειδικό, ανάλογα την περίπτωση). Ξεκινώντας από αυτή την παραδοχή, σύντομα μπορούμε να δούμε τοίχους που έμοιαζαν θεόρατοι να γκρεμίζονται και την ποιότητα της ζωής μας να βελτιώνεται σημαντικά.
Ας φροντίσουμε λοιπόν για τη ψυχική μας υγεία και ας σπάσουμε επιτέλους αυτό το ταμπού που μας κρατάει δέσμιους μέσα στον πόλεμο του μυαλού μας.
Για σένα και για μένα, που παλεύουμε με τη ψυχή και το μυαλό μας:
Δεν είμαστε μόνοι – Δεν είμαστε οι μόνοι.
Είμαστε ικανοί και αξίζουμε να ζούμε ευτυχισμένοι και ήρεμοι.
Ας το παλέψουμε.
Ελένη Καλαϊτζοπούλου
Κοινωνική Λειτουργός ΚΕΔΑΣΥ Κεφαλληνίας
Φεβρουάριος 2025
