Συνεχίζουμε τις δημοσιεύσεις που αφορούν τους βιότοπους της Κεφαλονιάς σε αποκλειστική συνεργασία με δυο εξαιρετικούς επιστήμονες τον Δρ. Μιχαήλ Ξανθάκη, Συντονιστή του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου και τον Χρήστο Μαρούλη, Μηχανικό Αυτοματισμού & Φωτογράφο Άγριας Ζωής.
Με επιμονή και μεράκι αναζητούν, παρατηρούν, καταγράφουν και μελετούν τα παράξενα , πανέμορφα πλάσματα και φυτά που ζουν και αναπτύσσονται σε αυτούς και κάνουν το νησί μας πραγματικά μοναδικό και στην βιοποικιλοτητά του.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΞΑΝΘΑΚΗΣ : Είμαι Δασολόγος του Α.Π.Θ. με ειδίκευση στην Γεωπληροφορική από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και διδάκτωρ Γεωγραφίας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 2012 ολοκλήρωσα και τις σπουδές Πληροφορικής του ΕΑΠ και από το 2011 εργάζομαι στο Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου αρχικά ως Υπεύθυνος Επόπτευσης/Φύλαξης και από το 2014 ως Συντονιστής. Έχω συγγράψει επιστημονικά άρθρα σχετικά με την εδαφική διάβρωση και την παρακολούθηση της βιοποικιλότητας σε επιστημονικά περιοδικά και συνέδρια. Ασχολούμαι με την μελέτη και παρακολούθηση της Βιοποικιλότητας της Κεφαλονιάς με έμφαση στην Ορνιθοπανίδα και τις Πεταλούδες.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΡΟΥΛΗΣ : Γεννήθηκα το 1971 στο Ληξούρι Κεφαλληνίας. Μεγάλωσα στο Περιστέρι Αττικής και σπούδασα Μηχανικός Αυτοματισμού στο Τ.Ε.Ι. Πειραιά. Εργάζομαι στην Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού Ασπροπύργου, διδάσκοντας στα εργαστήρια ηλεκτρονικών υπολογιστών και προσομοιωτών της Σχολής Πλοιάρχων. Από το 2007 ασχολούμαι με τη λογοτεχνία συγγράφοντας διηγήματα και ποιήματα. Έργα μου έχουν διακριθεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς. Διηγήματα, ποιήματα, άρθρα και φωτογραφίες μου, έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά, εφημερίδες και ανθολογίες. Ασχολούμαι επίσης με τη μελέτη και παρατήρηση του έναστρου νυχτερινού ουρανού, την εξερεύνηση σπηλαίων και ορυχείων και με τον εντοπισμό και την καταγραφή της χερσαίας και θαλάσσιας βιοποικιλότητας.
Περί Ελάτης ο λόγος…
Η κεφαλληνιακή Ελάτη (Abies cephalonica) (Εικ. 1) είναι ελληνικό ενδημικό είδος, δηλαδή απαντά μόνο στον Ελλαδικό χώρο. Συγκεκριμένα, απαντά στην Κεφαλονιά, Εύβοια και στην ηπειρωτική Ελλάδα, από την Πελοπόννησο μέχρι και τον Όλυμπο και τον Άθωνα, σε περιοχές με υψόμετρο από 600 έως 1600 μέτρα.
Η κεφαλληνιακή Ελάτη πήρε το επιστημονικό της όνομα από την Κεφαλονιά, καθώς βρέθηκε και περιγράφηκε για πρώτη φορά στο νησί από τον Άγγλο J.W. Loudon το 1938. Επειδή, η Κεφαλονιά αποτελεί και το “locus classicus” (κλασσικός τόπος) του είδους, αποτέλεσε έναν από τους σημαντικότερους λόγους, που το 1962 το όρος Αίνος ανακηρύχτηκε Εθνικός Δρυμός.
Εκτός από την κεφαλληνιακή Ελάτη, στην Ελλάδα απαντάται και η υβριδογενής Ελάτη (Abies borisii–regis), καθώς και στα βόρεια, η λευκή Ελάτη (Abies alba). Η υβριδογενής Ελάτη δημιουργήθηκε όταν, κατά την τελευταία παγετώδης περίοδο (που έληξε πριν περίπου 11.000 χρόνια), η λευκή Ελάτη, που εξαπλώνονταν στην κεντρική Ευρώπη, εξαπλώθηκε προς το νότο και “συναντήθηκε” με την κεφαλληνιακή Ελάτη δημιουργώντας το υβρίδιο. Με την υποχώρηση ξανά προς το βορρά, η λευκή Ελάτη, άφησε ζωτικό χώρο στην υβριδογενή Ελάτη να εξαπλωθεί. Σήμερα θεωρείται ότι σχηματίζει δάση κυρίως στην κεντρική και βόρεια Ελλάδα και σταδιακά συνεχίζει να υβριδίζει με την κεφαλληνιακή ελάτη.
Η Ελάτη έχει ως κύριο χαρακτηριστικό τους, τους όρθιους κώνους (Εικ. 3). Τα σπέρματα ωριμάζουν στους κώνους το Σεπτέμβριο και διασπείρονται τον Οκτώβριο (Εικ. 5). Τα δάση Ελάτης παρουσιάζουν το φαινόμενο της πληροκαρπίας (Εικ. 4), δηλαδή της παραγωγής μεγάλου αριθμού σπερμάτων που συμβαίνει μόνο κάθε 3-4 έτη.
Έτσι σχεδόν κάθε άνοιξη παρατηρούνται στο έδαφος, πολυάριθμα νεαρά έλατα, ύψους μόλις λίγων εκατοστών που βλάστησαν με το πέρας του χειμώνα (Εικ. 2). Από αυτά, τα περισσότερα δεν θα επιβιώσουν τα επόμενα έτη, είτε εξαιτίας φυσικών αιτίων είτε εξαιτίας ανθρωπογενών αιτιών. Όσα από αυτά επιβιώσουν θα χρειαστούν έως και 50 έτη μέχρι να ωριμάσουν για να παράγουν τα δικά τους σπέρματα. Υπό ιδανικές συνθήκες η ηλικία τους μπορεί να φθάσει μέχρι και τα 500 έτη.
Η κεφαλληνιακή Ελάτη σχηματίζει δάση σε αβαθή, ξηρά εδάφη, ιδίως σε ασβεστολιθικά πετρώματα, καθώς οι ρίζες της εισχωρούν βαθιά στο έδαφος μέσα στις ρωγμές των πετρωμάτων, από τις οποίες αντλούν τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες. Πολλές φορές εμφανίζεται σε προσωρινή μίξη με τη μαύρη Πεύκη (Pinus nigra) κάτω από την κομοστέγη της οποίας αναγεννιέται με μεγάλη ευκολία. Αντίθετα η υβριδογενής Ελάτη σχηματίζει στη βόρεια Ελλάδα μικρές συδενδρίες ή βρίσκεται σε μίξη με την Οξιά σε καλά και γόνιμα εδάφη.
Τα δάση Ελάτης είναι μεγάλης οικολογικής, αισθητικής, προστατευτικής και οικονομικής αξίας. Αποτελούν σημαντικό ενδιαίτημα για πολλά φυτά και ζώα, ενώ, ειδικά στη νότια Ελλάδα, καλύπτουν μεγάλες εκτάσεις σε ορεινές περιοχές προστατεύοντας τα εδάφη. Μελλοντικά, τα δάση της κεφαλληνιακής Ελάτης ενδέχεται να απειληθούν από την αύξηση της θερμοκρασίας, στο πλαίσιο της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται νεκρώσεις δέντρων ελάτης σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, που μπορεί να οφείλεται στις κλιματικές συνθήκες. H αύξηση της θερμοκρασίας, που προβλέπεται ειδικότερα για την Μεσογειακή λεκάνη, θα έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στους πληθυσμούς των περισσότερων ειδών κωνοφόρων, συμπεριλαμβανομένων και των δασών Ελάτης.
