Σύγχρονα ελικόπτερα Έρευνας-Διάσωσης (“SAR”) στο Ιόνιο
Το παρόν συντάχθηκε και αναρτάται με κάθε επιφύλαξη λόγω του περιορισμένου αριθμού διαθέσιμων πληροφοριών. Έχει σκοπό κυρίως να αφυπνίσει αλλά και να προβληματίσει και όχι να καταγγείλει ή να ανησυχήσει, καθώς αυτό δεν θα βοηθήσει καθόλου και πουθενά. Πρέπει να βλέπουμε την λύση και όχι το πρόβλημα, αν θέλουμε να πετύχουμε επίλυση, βελτίωση, πρόοδο.
Ελικόπτερα «Έρευνας-Διάσωσης» (“SAR”) στην Ελλάδα.
Τα σημαντικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν ένα σύγχρονο πτητικό μέσο Έρευνας-Διάσωσης “SAR” (=Search and Rescue) είναι ο αριθμός κινητήρων (τουλάχιστον 2 για την εξασφάλιση απρόσκοπτης λειτουργίας σε περίπτωση βλάβης του ενός), οι αεροδυναμικές και επιδόσεις ισχύος κινητήρων (ώστε να επιχειρούν και σε υψηλό υψόμετρο), ο εξοπλισμός ελέγχου (σταθεροποιημένη πτήση σε ισχυρούς ανέμους κλπ.), ναυτιλίας, επιτήρησης-εντοπισμού (ραντάρ έρευνας, κάμερες υπερύθρων, συστήματα μετάδοσης τακτικής εικόνας, συσκευές επικοινωνιών κλπ.), βαρούλκο ανέλκυσης, επαρκής χώρος και λοιπός εξοπλισμός καμπίνας και φυσικά το επαρκές σε αριθμούς και κατάλληλα εκπαιδευμένο πλήρωμα. Επομένως δεν μπορεί κάθε ελικόπτερο που διαθέτουμε στην χώρα μας να θεωρηθεί ότι καλύπτει τις σημερινές απαιτήσεις «Έρευνας-Διάσωσης» δηλαδή με σύγχρονες επιδόσεις και ικανό σε δυσμενείς συνθήκες, ουσιαστικά αυτά που αποκαλούμε συνήθως ως «Παντός Καιρού».
Η χώρα μας διαθέτει τέτοια «σύγχρονα» ελικόπτερα «Έρευνας-Διάσωσης» από το έτος 2000. Η Πολεμική Αεροπορία (Π.Α.) διαχειρίζεται συνολικά 10 τέτοια ελικόπτερα (όχι ακριβώς σύγχρονα αλλά απλά με επιδόσεις που καλύπτουν γενικά τις σημερινές προδιαγραφές, για να είμαστε ακριβείς) τύπου “AS-332C1 Super Puma” (αυτονομία 4 ώρες, ταχύτητα 120 κόμβοι, χώρος για 6 φορεία + 4 καθήμενοι), τα οποία παρελήφθησαν μεταξύ 2000-2004, από τα οποία 4 για το Λιμενικό Σώμα-Ελληνική Ακτοφυλακή (Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ.) και 6 για την Π.Α. για έρευνα και διάσωση μάχης “C-SAR” (=Combat-SAR).
Ο τύπος αυτός άρχισε να σχεδιάζεται (πρώιμο στάδιο) περίπου το 1980 αλλά με την πάροδο των χρόνων κάθε μοντέλο εξελίσσεται και οδηγεί σε ουσιαστικά νέο. Αν και τα συγκεκριμένα πλέον κλείνουν 20 έτη σε χρήση, πρέπει να ξέρουμε ότι παγκοσμίως τα πτητικά μέσα εφόσον συντηρούνται επαρκώς και εκσυγχρονίζονται εγκαίρως, μπορούν να διατηρούνται σύγχρονα για πολλές δεκαετίες. Φυσικά κάποια στιγμή και αυτά θα πρέπει να αντικατασταθούν, αλλά θεωρείται ότι ακόμη καλύπτουν τις σύγχρονες απαιτήσεις για διάσωση ημέρα και νύχτα, και σε δυσμενείς περιβαλλοντικές συνθήκες (σε «δύσκολο καιρό»).
Βεβαίως πρέπει να ξέρουμε ότι ακόμη και αν διαθέτουμε τέτοια και αν θεωρείται ότι είναι ακόμη σύγχρονα ή γενικότερα πληρούν τις σημερινές απαιτήσεις, αυτά πρέπει να διατηρούνται σε καλή λειτουργική κατάσταση, δηλαδή να είναι επιχειρησιακά έτοιμα να επέμβουν («επιχειρησιακή διαθεσιμότητα»). Ποτέ το σύνολο μιας ομάδας μέσων δεν φτάνει το 100% της διαθεσιμότητας εκτός ίσως των πρώτων ημερών αν όχι ωρών από την απόκτηση τους:
Αρχικά σχεδόν ποτέ δεν παραλαμβάνεται ταυτόχρονα το σύνολο των μέσων που παραγγέλνει μια χώρα, καθώς βγαίνουν από την γραμμή παραγωγής σε ολιγάριθμα υποσύνολα. Έπειτα τα πρώτα θα χρειαστούν κάποιο χρόνο να κηρυχθούν επιχειρησιακά έτοιμα, δηλαδή οι χειριστές τους να εκπαιδευτούν στον χειρισμό καθαυτό αλλά και στο ιδιαίτερο περιβάλλον και ανάγλυφο της χώρας, ενώ κάποια από τα διαθέσιμα (με την έννοια ότι απλά έχουν παραληφθεί) θα χρησιμοποιούνται για κάποιον χρόνο για εκπαίδευση νέων χειριστών. Μετά την κήρυξη πλήρης επιχειρησιακής ετοιμότητας, για όσο διάστημα χρησιμοποιούνται (σε όλη την διάρκεια του κύκλου ζωής) θα υπάρχει τουλάχιστον(!) ένα σε περιοδική επιθεώρηση, συντήρηση, επισκευή, ενδεχόμενο εκσυγχρονισμό κτλ. με το γενικότερο ποσοστό (σε όλα τα μέσα) να εκτιμάται συνήθως στο ίσως 30% (αν όχι και παραπάνω όταν υπολογίζουμε παλαιότητα, υπερχρήση σε μικρό χρονικό διάστημα, ή άλλες έκτακτες συνθήκες). Έτσι ποτέ δεν είναι διαθέσιμο το σύνολο των αρχικώς παραληφθέντων.
Ελικόπτερα «Έρευνας-Διάσωσης» στο Ιόνιο.
Ακόμη πρέπει να υπολογίσουμε την κατανομή στην επικράτεια γιατί δεν είναι σταθμευμένα και έτοιμα όλα σε ένα σημείο αλλά σε συγκεκριμένες βάσεις (κατάλληλες για την υποστήριξη ή εξυπηρέτηση του τύπου) σε όλη την Ελλάδα απ’ όπου επιχειρούν. Σε όλη την Ελλάδα? όχι ακριβώς. Τα 10 ελικόπτερα «παντός καιρού», τα οποία είναι εξαιρετικά δύσκολο να είναι ταυτόχρονα όλα μαζί επιχειρησιακά έτοιμα όπως είπαμε, δεν φτάνουν να βρίσκονται παντού, έτσι τοποθετούνται σε κεντρικά («μητροπολιτικά» κατά κάποιον τρόπο) σημεία, σαν κόμβοι σε ένα δίκτυο ή ιστό αν βοηθά να το κατανοήσουμε καλύτερα. Επίσης αν δεν υπάρχουν πάνω από ένα σε έναν τέτοιο κόμβο του δικτύου «άμεσης δράσης» ή σε περιπτώσεις που θα επιχειρήσουν στο ίδιο περιστατικό πάνω από ένα ταυτόχρονα, ο συγκεκριμένος κόμβος ή και ο γειτονικός θα παραμείνουν για πολλές ώρες χωρίς διαθέσιμο ελικόπτερο μέχρι να αντιμετωπιστεί αυτό το περιστατικό. Επιπλέον μέχρι να μεταβούν στο σημείο εκδήλωσης του έκτακτου περιστατικού, να ολοκληρώσουν διακομιδή, να επιστρέψουν στη βάση ή σταθμό τους και να επιθεωρηθούν και να ανεφοδιαστούν, απαιτούνται και άλλες ώρες. Εδώ αναφέρουμε ενδεικτικά ότι σε βάσεις της Ακτοφυλακής των ΗΠΑ (U.S. Coast Guard) υπάρχουν τουλάχιστον 3 ελικόπτερα έτοιμα (που έχουν βέβαια να διαχειριστούν σημαντικά μεγαλύτερους πληθυσμούς και επιφάνεια εδάφους και θάλασσας, έτσι δεν μπορούμε να συγκρίνουμε άμεσα). Και φυσικά μην ξεχνάμε ότι ακόμη πρέπει να υπάρχουν διαθέσιμα και ανάλογα εναλλακτικά πληρώματα που θα αντικαταστήσουν και ξεκουράσουν το καταπονημένο προσωπικό.
Δυστυχώς σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες φαίνεται ότι αυτά τα 10 κατεξοχήν κατάλληλα για τον παραπάνω ρόλο ελικόπτερα, δεν επαρκούν να καλύψουν όλη την επικράτεια. Σύμφωνα με δημοσιευμένες ανοικτές πηγές, στην περιοχή του Ιονίου, δηλαδή σε όλη την Δυτική Ελλάδα (όχι με την έννοια της ομώνυμης Περιφέρειας), δεν υπάρχει η δυνατότητα στάθμευσης τέτοιου ελικοπτέρου και το πλησιέστερο ίσως βρίσκεται στην Ελευσίνα(!). Επομένως ακόμη και αν σαν χώρα διαθέτουμε τέτοια ελικόπτερα, για να φθάσει ένα στην περιοχή μας, φυσικά αν υπάρχει διαθέσιμο την συγκεκριμένη χρονική στιγμή, θα απαιτηθεί πολύς ..και πολύτιμος χρόνος.. (και ενδεχομένως ο χρόνος παραμονής στην σκηνή του περιστατικού θα είναι μειωμένος). Έτσι σε όλο το μήκος των δυτικών παραλίων της χώρας μας προβλέπονται μόνο σε δύο θέσεις τέτοιες βάσεις ελικοπτέρων, αλλά και εκεί σταθμεύουν μόνιμα ελικόπτερα με περιορισμένες δυνατότητες – με κάθε επιφύλαξη, λόγω περιορισμένης δυνατότητας πληροφόρησης. Αυτά ανήκουν συνήθως στον τύπο “Bell 205” (εμβέλεια 3 ώρες, ταχύτητα πλεύσης 80 κόμβοι, χώρος για 2 φορεία) που διαθέτει η Π.Α. σε σύνολο 12 ελικοπτέρων (αυτά τα λευκού χρώματος με 1 ή 2 κυανές οριζόντιες πλευρικές λωρίδες και τα σήματα με τους ομόκεντρους κυανούς κύκλους), και τα οποία διαθέτουν έναν μόνο κινητήρα και περιορισμένο αν όχι και ξεπερασμένο ηλεκτρονικό, υγειονομικό και εξοπλισμό διάσωσης, δηλαδή είναι με τις σημερινές απαιτήσεις, κατάλληλα μόνο για αεροδιακομιδές στην διάρκεια της ημέρας και με ευνοϊκές καιρικές συνθήκες. Είναι δυνατό να βρίσκονται σε ετοιμότητα και άλλα καταλληλότερα ελικόπτερα υψηλότερων επιδόσεων, αλλά αυτό δεν έχει υποπέσει στην αντίληψη μας αν κρίνουμε από τα δημοσιεύματα για συμβάντα των τελευταίων ετών. Επίσης δεν σημαίνει ότι η ενδεχόμενη έλλειψη εκτείνεται και στα ιπτάμενα μέσα αεροδιακομιδής ασθενών, τα οποία εμφανίζονται υπερεπαρκή.
Άλλα ελικόπτερα «Έρευνα-Διάσωσης».
Ένα ερώτημα που προκύπτει φυσικά, είναι αν τα 6 ελικόπτερα του Λιμενικού Σώματος τύπου “AS 365 Ν3 Dauphin III” που προμηθεύτηκε το 2003 και αξιοποιούνται σε επιτήρηση-αστυνόμευση, είναι λειτουργικά αλλά και εξοπλισμένα κατάλληλα και με εκπαιδευμένο πλήρωμα για επιχειρήσεις Έρευνας-Διάσωσης. Αυτός είναι ένας τύπος ο οποίος χαίρει υψηλής εκτίμησης από την Ακτοφυλακή των ΗΠΑ και χρησιμοποιείται (με ίσως ελαφρά μικρότερη μεταφορική ικανότητα ή και επιδόσεις σε σχέση με τα νεότερα), επίσης σε ρόλους Έρευνας-Διάσωσης. Έτσι σήμερα και για τα τελευταία 20 χρόνια τα 10 διασωστικά ελικόπτερα της χώρας μας ίσως θα μπορούσαν να είναι ήδη 16 αν και αυτά έχουν/είχαν εξοπλιστεί κατάλληλα.
Το Πολεμικό Ναυτικό (Π.Ν.) διαθέτει συνολικά 11 ελικόπτερα, 8 τύπου “Sikorsky S-70B6 Aegean Hawk” και 3 τύπου “Sikorsky S-70B Aegean Hawk”, που είχε προμηθευτεί το 1995 (τα οποία διαθέτουν χώρο για 1 ασθενή). Επίσης διαθέτει σήμερα 7 (στο παρελθόν 10 που μειώθηκαν κατόπιν ατυχημάτων) παλαιότερα τύπου “Augusta Bell ΑΒ-212” (8 “ΑSW” & 2 “EW”) που προμηθεύτηκε το 1979. Τα ελικόπτερα αυτά είναι εξοπλισμένα με εξειδικευμένο ηλεκτρονικό εξοπλισμό (ναυτιλίας κτλ.) και ιδιαίτερα εκπαιδευμένο προσωπικό καθώς χρησιμοποιούνται και επί φρεγατών, αλλά με περιορισμένο χώρο λόγω εξειδικευμένου εξοπλισμού ναυτικού πολέμου, αλλά κάποιες φορές συμβάλουν σε διασώσεις και αεροδιακομιδές.
Ελικόπτερα αεροδιακομιδών, περιορισμένων επιδόσεων σχετικά με Έρευνα-Διάσωση.
Άλλα διαθέσιμα ελικόπτερα στην Ελλάδα όμως μόνο για υγειονομικές διακομιδές είναι τα 5 τύπου “Αgusta A-109 Power” (2 φορεία, εξοπλισμένα με σύγχρονη μονάδα εντατικής θεραπείας) που προμηθεύτηκε το Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας (ΕΚΑΒ) το 2000 εκ των οποίων 3 κατέπεσαν σε ατυχήματα, ενώ το 1 αντικαταστάθηκε από την ασφαλιστική το 2003. Ακόμη 2 τύπου “Augusta Westland 109 Trekker” προσφέρθηκαν στο ΕΚΑΒ το 2021 με δωρεά του ΙΣΝ (Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος). Έτσι σήμερα το σύνολο των ελικοπτέρων ΕΚΑΒ είναι 5, κατάλληλα μόνο για διακομιδές ασθενών.
Επίσης το Πυροσβεστικό Σώμα (Π.Σ.) διαθέτει άλλα 2 ελικόπτερα τύπου “AS-332L1 Super Puma” (αυτονομία 4 ώρες, ταχύτητα 120 κόμβοι) που τα προμηθεύτηκε το 2004, ίδιου τύπου αλλά διαφορετικού υποτύπου με αυτά που διαθέτει η Π.Α., χρησιμοποιούνται για μεταφορά κλιμακίου πυροσβεστών και άλλα 3 μικρότερου μεγέθους τύπου “BK 117C1 MBB/Kawasaki” (αυτονομία 3 ώρες, ταχύτητα 130 κόμβοι) παραλαβής 2002, επιτήρησης-συντονισμού. Τα ελικόπτερα του Π.Σ. κάποιες φορές χρησιμοποιούνται σε αεροδιακομιδές και μάλλον ακόμη σπανιότερα για διάσωση, σε καλές καιρικές συνθήκες.
Η Αεροπορία Στρατού (Α.Σ.) του Ελληνικού Στρατού (Ε.Σ.) διαθέτει πλήθος ελικοπτέρων, πολλά από αυτά επιθετικά-εξοπλισμένα και άρα ακατάλληλα για διάσωση, ενώ τα περισσότερα από αυτά είναι παλαιά (τύπων “Bell UH-1H Huey” και “ Αgusta Bell ΑΒ-205” με παραλαβή μεταξύ 1970-1990 και διαθέσιμα 100+, αλλά και “AB-212” παραλαβής 1970 με ένα διαθέσιμο). Ένας μικρός αριθμός 25 μεγάλων μεταφορικών ελικοπτέρων τύπου “Βoeing CH-47D Chinook” (αυτονομία 5 ώρες, ταχύτητα 120 κόμβοι, χώρος για 24 φορεία) παραλαβής 1990-2020, εξυπηρετούν μεταφορές αλλά και δασοπυρόσβεση λόγω υψηλής μεταφορικής ικανότητας. Επίσης ένας αριθμός από τα συνολικά 20 παραγγελθέντα υπερσύγχρονα αλλά όχι αμιγώς σχεδιασμένα για διάσωση, του τύπου “Eurocopter NH-90” (αυτονομία 4 ώρες, ταχύτητα 120 κόμβοι, χώρος για 12 φορεία), δεν έχουν παραληφθεί (παραγγελία 2003) ενώ τα διαθέσιμα καλύπτουν άλλες ανάγκες και ίσως κάποιες φορές χρησιμοποιούνται για αεροδιακομιδές και επιχειρήσεις διάσωσης σε κατάλληλες συνθήκες.
Τέλος, η Ελληνική Αστυνομία (ΕΛ.ΑΣ.) διαθέτει συνολικά 5 ελικόπτερα επιτήρησης, 3 τύπου “Bo 105 Messerschmitt-Bölkow-Blohm” και 2 τύπου “EC135 Eurocopter”, τα οποία όμως έχουν μικρό μέγεθος και χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για επιτήρηση-αστυνόμευση.
Τηλέμαχος Μπεριάτος
Διπλ. Πολιτικός μηχανικός, μέλος ΤΕΕ, Τεχνικός Ασφαλείας (Υ&Α)
(πρώτη δημοσίευση: Μάρτιος 2023)
