H ιστορία της Μονής Σισίων

Οι λιτανευόμενες εικόνες είναι ο θρόνος της Παναγίας, μια άλλη φορητή εικόνα της Παναγίας και η εικόνα της Αναστάσεως. Προσεισμικά για δεκαπέντε μέρες εφιλοξενούντο οι εικόνες στο Κάστρο στον Άγιο Σπυρίδωνα, που έγινε Μητρόπολη αφού κάηκε η παλιά η Ευαγγελίστρια το 1922, στην Φανερωμένη και στους Αγίους Θεοδώρους και τελούσαν λειτουργίες και παρακλήσεις καθημερινά. Σήμερα φεύγουν από το Μοναστήρι, την Δευτέρα του Πάσχα το πρωϊ για τα Βλαχάτα, όπου μένουν μια βδομάδα. Την Κυριακή του Θωμά πάνε στο Κάστρο, όπου μένουν 3 βδομάδες στο Ναό της Ευαγγελίστριας και γίνεται λιτανεία στο Φρούριο, την Κυριακή των Μυροφόρων.

Επίσης με αφορμή την γιορτή που πλησιάζει, εκτός από την ιστορία της Μονής, θα ξεδιπλώσουμε και την δεύτερη σχέση της οικογένειας Παλαιολόγων με την Κεφαλονιά (Στην ομάδα μας, έχουμε δει την πρώτη σχέση αυτής της Βυζαντινής οικογένειας την οποία θυμίζουμε εν τάχει . Η πρώτη σύζυγος του μοιραίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, ήταν η Mantalena Tocchi , η οποία πήρε το όνομα Θεοδώρα).

Η Μονή της Θεοτόκου στα Σίσσια, ήταν ανδρικό μοναστήρι, το οποίο σύμφωνα με την παράδοση ίδρυσε ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασσίζης τον 13ο αιώνα στο πέρασμα του από την Κεφαλονιά, κοντά στο ακρωτήριο «Κάτσωνα», στην περιοχή Εικοσιμίας. Ήταν αρχικά ανδρική καθολική, αλλά έγινε ορθόδοξη, χωρίς να είναι γνωστή η ακριβής χρονολογία. Ο ιστοριοδίφης Λ. Ζώης σε άρθρο του, που υπάρχει στο περιοδικό «Η Κεφαλονίτικη Πρόοδος» (τεύχος που αναφέρουμε στην σχετική βιβλιογραφία), τονίζει ότι ο Innocentio Da Modugno, στο σύγγραμμα του «Cefalonia Cattolica» περί των ναών και μονών της Κεφαλονιάς, δεν μνημονεύει το πότε ακριβώς, έγινε αυτή η αλλαγή. Σύμφωνα και με νεώτερες πληροφορίες, για μεγάλο χρονικό διάστημα καθολικοί και ορθόδοξοι μοναχοί, συνυπήρξαν. Εικάζεται ότι η λέξη «Σίσσια» προέρχεται από την λέξη «Ασσίζη». Επί του υπέρθυρου υπήρχε το οικόσημο του τάγματος των Φραγκισκανών. Η μονή, σταδιακά, απέκτησε τεράστια περιουσία, όπως αποδεικνύεται και από έγγραφα του 14ου & 15ου αιώνα. Από αναφορές, υπήρχαν κτήματα σε όλη την περιοχή του Ελιού και της Εικοσιμίας , στα τέλη του 1571. Επίσης , της είχε παραχωρηθεί και το δικαίωμα της εισπράξεως της λεγομένης “δεκάτης”, από το χωριό Λουρδάτα.

Από νοταριακό συμβόλαιο του 1519, προερχόμενο από τον Ζακύνθιο ιερέα Νικόλαο Φραγκόπουλο, προκύπτει ότι η μονή και τα κτήματά της , είχαν εκχωρηθεί προ του 1520 στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο , γιο του Γεωργίου Παλαιολόγου Καλοδιοίκητου , με την διαδικασία του κτητορικού δικαιώματος (το Βενετικό jus patronatus). Δεν είναι απόλυτα γνωστό, εάν η οικογένεια είχε δικαιώματα από την εποχή των Orsini ή Tocchi, τα οποία εν συνεχεία, αναγνωρίσθηκαν από τους Βενετούς. Η Θεοδώρα Παλαιολογίνα, μητέρα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου (του Γεωργίου) , ο οποίος το 1520 δεν είναι εν ζωή, εκχωρεί το μοναστήρι προς τον “ιερέα Λουκά Λιτζαρδόπουλο” και προς τον καλόγερο Δομέτιο, με προϋπόθεση να “ανακαινίσουν αυτήν δια μνημόσυνον αιώνιον”. Σύμφωνα και με τον ιστορικό Ζώη, δεν θα ήταν παράλογο να ισχυριστεί κάποιος, ότι η περιοχή και η μονή, παραχωρήθηκαν σε κάποιο μέλος της οικογένειας των Παλαιολόγων , αμέσως μετά την άλωση της Πόλεως, από αυτούς που κατέφυγαν στα νησιά μας και βρέθηκαν στην υπηρεσία της Βενετίας. Το 1544, ο Προβλεπτής Κεφαλονιάς ξεκίνησε ανακρίσεις για καταπατήσεις των κτημάτων και όπως προκύπτει από τον Τσιτσέλη , η παρέμβαση της Ενετικής διοίκησης έγινε, κατόπιν προσφυγής των ορθόδοξων μοναχών.

Επίσης από άλλο βιβλίο καταγραφών, βρίσκουμε στα 1548 τον ηγούμενο Σολομό να επιβεβαιώνει ιδιοκτησία γης , που αποκτήθηκε «από τον καιρόν των Τούρκων» . Αρχαιότερος κώδιξ μονής μνημονεύεται αυτός με χρονολογία 1607 και αρχαιότερος χάρτης στο οποίο εμφανίζεται, αυτός του 1598, από τον Rosario Giuseppe. Το 1631, ηγούμενος έγινε ένας εκ των σημαντικότερων ιερωμένων που ανέδειξε η Κεφαλονιά , ο Ιερόθεος Αββάτιος (ή Αμπάτης). Το 1676 η μονή είχε μια μόνον οικία και οι πρώτοι προσκληθέντες μοναχοί , όταν έγινε κοινόβιον, ήταν οι Αλέξιος Χέλμης, Παχώμιος Κόκκινος , Ευάγγελος Αρδαβάνης και Μαρκιανός Λουρδάς. Σε έγγραφο που υπάρχει στην Ιστορία του Γ. Μοσχόπουλου , με χρονολογία 1667 , κατατάσσεται ως μια εκ των έξι βαρωνιών που αναγνωρίζονται από τους Ενετούς, την χρονιά αυτή. Σε προσαρτημένο γεωγραφικό πίνακα ,του βιβλίου «Περί Μορέως» στα 1687 τυπωθέντος του Girolamo Albrizzi, αναφέρεται και ως “Μονή Σισίων S. Francesco”. To 1676 για πρώτη φορά, ο Γεν. προνοητής Antonio Priouli , διέταξε η εκλογή του ηγουμένου να γίνει από το Συμβούλιο της νήσου. Το 1678 ο γενικός προνοητής Corner, έδωσε εντολή να λαμβάνει η μονή από το δημόσιο ταμείο «ετησίως ρεάλια εξήκοντα», ενώ το καθεστώς του “jus patronatus”, παρέμεινε για λίγα χρόνια ακόμα.

Το 1675 η Θεοτόκος στα Σίσσια , μνημονεύεται και ως προστάτης του νησιού,(προτετρίτσε) ενώ το 1776 , μαζί και με τον Άγιο Γεράσιμο. Περιορισμένες είναι οι πληροφορίες που συνδέουν την Παναγία Σισιώτισσα στο Αργοστόλι, με την μονή αυτή. Ο Τσιτσέλης αναφέρει ότι τα Σίσσια, το 1745, επί ηγουμενίας Φιλόθεου Καρούσου, ήταν κάτοχος ναού στο Αργοστόλι, χωρίς να κατονομάζεται ο ναός. Η σχέση βεβαιώνεται σε άλλο έγγραφο στο οποίο σημειώνεται, ότι ο συγκεκριμένος ναός ενώθηκε με τον ναό του Αγίου Νικολάου του Κάστρου το 1813, του οποίου οι ενορίτες “ μετοικήσαντες εν Αργοστολίω εγένοντο ενορίται της Σισιωτίσσης, μεταφέρθέντων εν αυτώ των αμφίων, σκευών, εικόνων του εν Κάστρω ναού και η μονή Σισσίων ετήρησε το δικαίωμα διορισμού εφημέριου και επιτρόπων…”

Η χρονολόγηση της νεώτερης μονής, ερείπια της οποίας βλέπουμε και σήμερα, ξεκινάει στα τέλη 17ου αιώνα ενώ αποκτά την τελική της μορφή το 1724. Το μοναστηριακό συγκρότημα, περιελάμβανε εκτός από το καθολικό, κελιά , πύργο, ξενώνες και αποθήκες. Ο ναός του καθολικού, του οποίου σήμερα διατηρούνται οι δυο μόνο πλευρές, αποτελεί μονόκλιτη ξυλόστεγη βασιλική, με υπερυψωμένο γυναικωνίτη, κυρίαρχος τύπος ναού για τα Επτάνησα, σύμφωνα και με το βιβλίο «Αρχιτεκτονικές Μελέτες – Αποτύπωση Αντιπροσωπευτικών έργων Επτανησιακής Αρχιτεκτονικής» των ΤΕΙ Ιονίων Νήσων. Εκατέρωθεν της αψιδωτής κύριας θύρας του ναού, υπήρχαν κορινθιακοί ημίπεσσοι ως παραστάδες και στο κέντρο του αετώματος , ήταν τοποθετημένο το έμβλημα των φραγκισκανών μοναχών. Από το εσωτερικό του ναού, σώζεται το ιερό και, μερικώς, το ανακαινισμένο δάπεδο , στο κέντρο του οποίου υπήρχε ανάγλυφη μαρμάρινη πλάκα με δικέφαλο αετό.

Κατά καιρούς, λόγω και της θέσεως της Μονής, σημειώνονται πειρατικές επιδρομές. Στον Τσιτσέλη υπάρχει αναφορά στα 1674, το 1677 μαρτυρείται “εις άθλιαν οικονομικήν κατάστασις…” , επίσης καταγραφή με ημερομηνία 19 Σεπτεμβρίου 1727 “μια γαλιόττα μπαρμπαρέζικη έγδυσε τα Σίσσια και επήρε τον ηγούμενο και άλλους..” ενώ και στα 1772 με ηγούμενο τον Σεραφείμ Άννινο, πάλι το μοναστήρι, δέχθηκε επίθεση. Μάλιστα το 1760 υπήρχε,“προμαχώνας” για την άμυνα των μοναχών.
Στα γεγονότα του Αυγούστου του 1849 , το μοναστήρι έπαιξε τον δικό του ρόλο, αφού σε αυτό, οχυρώθηκαν 50 Άγγλοι στρατιώτες με επικεφαλής τον Λοχαγό Coote και οι οποίοι, στην πορεία των επαναστατών προς το Αργοστόλι, ενεπλάκησαν σε μάχες που έγιναν εκεί.

Το προσωπικό της μονής το 1757 έφθασε τον αριθμό 43, μια δεκαετία μετά υπήρχαν μόνο 3 καλόγεροι, ενώ στα 1890 – 1895 ο αριθμός των μοναχών κυμαινόταν από 12 (σύμφωνα με τον Παρτς και ετήσια έσοδα 20.000 δραχμών) έως και 19 (σύμφωνα με τον Μηλιαράκη).
Ζημιές υπέστη στους σεισμούς των ετών 1636, 1767, 1867, 1912 και 1953. Το καθολικό της Ιεράς Μονής, έχει χαρακτηρισθεί «προέχον βυζαντινό μνημείο» από το 1925.
Σημαντικοί Επτανήσιοι αγιογράφοι είχαν δημιουργήσει σε αυτό το Μοναστήρι. Πολύ γνωστή είναι η Παναγία του Ακάθιστου ύμνου, έργο του σημαντικού αγιογράφου Στέφανου Τζαγκαρόλα. Επίσης άλλο όνομα αγιογράφου του 18ου αιώνα , βρίσκουμε του Κόκκινου Στρουμπούλου Γεράσιμου , ο οποίος και διετέλεσε ηγούμενος της Μονής. Οι αξιόλογες φορητές εικόνες του τέμπλου, φυλάσσονται στο Εκκλησιαστικό Μουσείο στη Μονή Αγίου Ανδρέα.

Επιπλέον εορτές της μονής , σύμφωνα και με την Ιερά Μητρόπολη Κεφαλληνίας είναι του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου 13/11 και 27/1 και του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, στις 14/7. Λίγα μέτρα πιο κάτω από το σημερινό μοναστήρι, βρίσκεται ο ερειπωμένος προσεισμικός ναός στον οποίο μπορεί κάποιος να φθάσει, κατεβαίνοντας από τον χωματόδρομο που βρίσκεται στα αριστερά της εισόδου. Εκεί, μέσα σε ένα καταπράσινο δάσος με πανύψηλα δέντρα, βρίσκονται τα ερείπια του μεγαλοπρεπούς παλιού ναού με την χαρακτηριστική αρχιτεκτονική. Στο σημείο αυτό μπορεί κάποιος να ξαποστάσει απολαμβάνοντας τη γαλήνη και την ομορφιά του τοπίου, ενώ λίγο παρακάτω , υπάρχει η πανέμορφη παραλία «Παραδείση» με την δική της ξεχωριστή ιστορία…

Ορέστης Καππάτος
Κομπόγιο ιστορίας Κεφαλονιάς & Ιθάκης

Στοιχεία από:
«Κεφαλληνιακά σύμμικτα» Τόμος Β΄ του Ηλία Τσιτσέλη
«Κεφαλληνία & Ιθάκη» του Ιωσήφ Παρτς
«Γεωγραφία του Νομού Κεφαλληνίας» του Αντωνίου Μηλιαράκη
«Η Κεφαλονίτικη Πρόοδος» τεύχος 12ης Δεκεμβρίου 1972
«Ιστορία Κεφαλονιάς» Τόμος Α & Β του Γεωργίου Μοσχόπουλου
«Κεφαλονιά 1500 – 1571» της Σταματούλας Ζαπάντη
«Ιστορικές και Τοπογραφικές σημειώσεις για την Κεφαλονιά του Ιωάννη Καραντινού» του Π. Άννινου Καβαλλιεράτου , δημοσίευση στην «Οδύσσεια Κεφαλονιάς & Ιθάκης» τεύχος 2000
«Αρχιτεκτονικές Μελέτες – Αποτύπωση Αντιπροσωπευτικών έργων Επτανησιακής Αρχιτεκτονικής» του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων
«Ναός Εισοδίων της Θεότοκου Σισιώτισσας» της Σταματούλας Ζαπάντη , δημοσίευση στην «Οδύσσεια Κεφαλονιάς & Ιθάκης» τεύχος 2001
Ιστοσελίδα της ιεράς Μητροπόλεως Κεφαλληνίας
Στοιχεία από αναρτήσεις των μελών μας Δημήτρη Κοτροκόη , Αθενάκη Αλεξάνδρας και επιπλέον πληροφορίες από την Maria Abatielou .

Φωτογραφικό υλικό από παλαιότερες αναρτήσεις των μελών μας: Gerasimos Mikelatos, Σπύρος Αυγουστάτος, Xenophon Argiriou, Δημήτρη Κοτροκόη, Αντιγόνης Αποστολάτου, Αγγελική Μαρκέτου

√ Η Μονή με φωτογραφίες της Ελένης Καραντιινού