Ένα από τα λαοφιλέστερα ποιήματα της ελληνορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης και φιλολογικό μνημείο άφταστης τελειότητας. Ένας ύμνος προς την Παναγία, που, όταν ψάλλεται στις εκκλησίες κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, προκαλεί ρίγη αληθινής συγκίνησης και πνευματικής ανάτασης στους πιστούς. «Ακάθιστος Ύμνος» ονομάστηκε, επειδή, όταν ψάλλεται, το εκκλησίασμα στέκεται όρθιο, ενώ η εναλλακτική ονομασία του «Χαιρετισμοί», προέρχεται από τη συχνά επαναλαμβανόμενη λέξη Χαίρε.
Ο Ακάθιστος Ύμνος ψάλλεται τμηματικά το βράδυ της Παρασκευής των τεσσάρων πρώτων εβδομάδων των Νηστειών και ολόκληρο το βράδυ της Παρασκευή της πέμπτης εβδομάδας των Νηστειών, κατά τη διάρκεια της Ακολουθίας του Ακάθιστου Ύμνου. Αποτελείται από το προοίμιο «Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια» και 24 οίκους (στροφές) με αλφαβητική ακροστιχίδα από το Α έως το Ω. Το πρώτο μέρος του ποιήματος (Α-Μ) αναφέρεται σε επεισόδια από τη ζωή της Παναγίας (Ευαγγελισμός, Γέννηση του Ιησού, Υπαπαντή κ.ά.) και το δεύτερο μέρος (Ν-Ω) σε θεολογικά θέματα. Αναφέρεται γενικότερα στην ενανθρώπιση του Ιησού και τη σωτηρία των ανθρώπων, ενώ εξαίρεται η συμβολή της Παναγίας.
Ο ποιητής του Ακαθίστου Ύμνου δεν είναι γνωστός, καθώς οι μακροχρόνιες έρευνες δεν έχουν καταλήξει σε αναμφισβήτητα συμπεράσματα. Έχουν αναφερθεί τα ονόματα του Ρωμανού του Μελωδού, του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Σέργιου, του διάκονου και ιαμβογράφου Γεωργίου Πισίδη, του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γερμανού Α’, του μητροπολίτη Νικομηδείας Γεωργίου Σικελιώτη, της Κασσιανής και του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φωτίου.
Η επικρατούσα παράδοση υποστηρίζει ότι ο Άκάθιστος Ύμνος γράφτηκε για τη διάσωση της Κωνσταντινούπολης από την πολιορκία των Αβάρων, ενός ταταρομογγολικού φύλου, το 626. Η σωτηρία της Βασιλεύουσας αποδόθηκε στην Υπέρμαχο Στρατηγό, την Υπεραγία Θεοτόκο.
© SanSimera.gr
Καποια απο τα θεολογικα θεματα που εντοπιζονται σε αυτο το αριστουργημα της χριστιανικης λατρευτικης ποιησης εντοπιζονται στην Γ αλλα κυριως στην Δ σταση του υμνου στην οποια εξυμνειται το ηθικο μεγαλειο της Θεοτοκου με την φραση ”Τειχος ει των παρθενων Θεοτοκε Παρθενε και παντων των εις Σε προστρεχοντων”, η Παναγια εξυμνειται ως το κατεξοχην τειχος των παρθενων και παντων των εις αυτην προστρεχοντων.
Στην Γ σταση γινεται λογος για την σαρκωση του Υιου και Λογου του Θεου η οποια συνετελεσθη εκ Πνευματος Αγιου και Μαριας της Παρθενου οπως ομολογουμε και στο ”Πιστευω”, ”τον δι’ημας τους ανθρωπους και δια την ημετεραν σωτηριαν κατελθοντα εκ των ουρανων και σαρκωθεντα εκ Πνευματος Αγιου και Μαριας της Παρθενου και ενανθρωπησαντα”. Η σαρκωση και η καταβαση του Υιου του Θεου του δευτερου προσωπου της Αγιας Τριαδος ειναι πραγματι ενα μοναδικο και ανεπαναληπτο γεγονος στην ιστορια του κοσμου η οποια αλλαξε κυριολεκτικα τον ρου της παγκοσμιου ιστοριας χωριζοντας την σε π. Χ. και μ. Χ. εποχες και χρονους εως και της συντελειας του κοσμου.Αλλα ειναι επισης και ενα ακαταληπτο και ανερμηνευτο μυστηριο γιατι ο Ιδιος ο Αγιος Τριαδικος Θεος ειναι ακαταληπτος απερινοητος ανεκφραστος ανερμηνευτος για την πεπερασμενη ανθρωπινη διανοια.”Νεαν εδειξεν κτισιν εμφανισας ο Κτιστης ημιν τοις υπ Αυτου γενομενοις εξ ασπορου βλαστησας γαστρος και φυλαξας ταυτην ωσπερ ην αφθορον” ψαλλουμε στην αρχη της Γ στασεως.Και συνεχιζει παρακατω ”ολος ην εν τοις κατω και των ανω ουδολως ο απεριγραπτος Λογος.Συγκαταβασις γαρ θεικη ου μεταβασις δε τοπικη γεγονε και τοκος εκ Παρθενου θεοληπτου” Η σαρκωση του Υιου και Λογου του ιστορικου πλεον και θεανδρικου προσωπου του Κυριου και Θεου και Σωτηρος ημων Ιησου Χριστου εγινε σε συγκεκριμενο τοπο και χρονο αλλα ειναι ενα μυστηριο ακαταληπτο και σεσιγημενο προ παντων των αιωνων.Πεφανερωται δε αυτο το μυστηριο το απ αιωνος αποκρυφον και αγγελοις αγνωστον δια της Παρθενου και Θεοτοκου. Ειναι ενα μοναδικο θαυμα ενας ξενος ουρανιος και φρικτος τοκος ολοτελα αγνωστος ως προς τους φυσικους νομους.Εχει ηδη προτυπωθει και αναγγελεθει στο οραμα της κλιμακος το οποιο ειδεν ο πατριαρχης Ιακωβ πορευομενος εις την Χαρραν.Αλλα και στο γεγονος της διαβασεως της Ερυθρας θαλασσης. ”Εν τη Ερυθρα θαλασση της απειρογαμου νυμφης η εικων διεγραφη ποτε. Εκει Μωυσης διαιρετης του υδατος, ενθαδε Γαβριηλ υπηρετης του θαυματος Τοτε τον βυθον επεζευσεν αβροχως Ισραηλ, νυν δε τον Χριστον εγεννησεν ασπορως η Παρθενος. Η θαλασσα μετα την παροδον του Ισραηλ εμεινεν αβατος, η αμεμπτος μετα την κυησην του Εμμανουηλ εμεινεν αφθορος”( δοξαστικον εσπερινου Κυριακης πλ. α ηχου) Αλλα και σε ολα σχεδον τα βιβλια της Παλαιας Διαθηκης και στους προφητες υπαρχει αυτη η προφητεια-αναγγελια του ασπορου και θειου τοκου της Παρθενου.Η Παναγια εγινε η γεφυρα και η κλιμακα δια της οποιας κατεβη ο Θεος γενομενος ανθρωπος, ειναι ο ποκος ο ενδροσος το ευλογημενο μαλλι δηλ. που αποσταζει δροσερο νερο ον ο Γεδεων προεθεασατο. Ειναι το θαυμα και το μυστηριο εκεινο το οποιο δεν μπορει να εξηγησει κανεις οσο γραμματισμενος και οσο πεπαιδευμενος και να ειναι σε αυτο τον κοσμο. Μενει αφωνος κανεις σε αυτο το μεγαλειωδες γεγονος ως ιχθυς και δεν αρθρωνει λεξη απο την καταπληξη του.Κανεις κοσμικος φιλοσοφος δεν μπορει να εξηγησει και κανεις εγκωμιαστης να επαινεσει οπως αρμοζει τετοια θεικη δια της Παρθενου και Θεοτοκου συγκαταβαση το λεει εξάλλου και ο ιδιος ο υμνος στη συνεχεια”Ρητορας πολυφθογγους ως ιχθυας αφωνους ορωμεν επι σοι Θεοτοκε. Απορουσι γαρ λεγειν το πως Παρθενος μενεις και τεκειν ισχυσας”.Η διανοια η φιλοσοφικη με βαση τους ανθρωπινους συλλογισμους και ορθολογιστικα επιχειρηματα αστοχει να εννοησει και παρερμηνευοντας πολλακις οδηγειται και οδηγει στην ψυχικη απωλεια κατι που επαθαν και οι διαφοροι αιρεσιαρχες στην ιστορια της Εκκλησιας π.χ.ο Αρειος ο οποιος αμφισβητησε την θεοτητα του Χριστου, ο Μακεδονιος ο οποιος δεν εδεχθηκε την θεοτητα του Αγιου Πνευματος, ο Νεστοριος ο οποιος δεν εδεχθηκε τις δυο φυσεις του Χριστου θεια και ανθρωπινη κατα την εκ Πνευματος Αγιου και Μαριας της Παρθενου συλληψη και σαρκωση Του, ο Ευτυχης ο οποιος δεν δεχοταν οτι η Υπεραγια Θεοτοκος εγεννησεν τον Σωτηραν θεανθρωπον οντα αληθινον Θεον γενομενον αμα και τελειον ανθρωπον με ολα τα χαρακτηριστικα γνωρισματα ενος ανθρωπου, ο Οποιος ομως υπηρξε εκτος αμαρτιας, και οτι οι δυο φυσεις του υπηρξαν στο θεανδρικο προσωπον Του ταυτοχρονα ηνωμενες ”ασυγχυτως ατρεπτως αχωριστως αδιαιρετως” οπως αργοτερα διακηρυξε η Εκκλησια μας και δεν δεχοταν η Παναγια μας να ονομαζεται Θεοτοκος αλλα ”χριστοτοκος”ως γεννησασα δηλ. ανθρωπον ”ψιλον” και δια τουτο κατεδικασθη και εξεβληθη της Εκκλησιας του Χριστου , κ.α. οι οποιοι υπηρξαν πλανωντες και πλανωμενοι.
Στο τριτο δηλ μερος του υμνου εχουμε την σπουδαια συμβολη της Θεοτοκου στα γεγονοτα της εν Χριστω οικονομιας στα οποια συνεβαλε με μεγαλη ταπεινωση και υπακοη στο θειον θελημα και τα οποια περιγραφονται στις δυο πρωτες στασεις (Ευαγγελισμος , ασπασμος Μαριας Ελισαβετ, Θεια Γεννηση ,Υπαπαντη),στα οποια υπηρξε θα λεγαμε το προταγωνιστησαν κυριως ιερον προσωπον, ενω στο τεταρτο και τελευταιο (Δ σταση) εχουμε τα αποτελεσματα αυτης της συμβολης-συγκαταθεσης και διακονιας της Θεοτοκου στο εργο της θειας οικονομιας γεγονος που συνθετουν την πληρη εικονα Της αποτελωντας και ενα διαχρονικο εγκωμιο προς το αχραντο προσωπο Της. Το τριτο ειναι η αρχη και η πηγη για το τεταρτο που ειναι πλεον το αποτελεσμα-επιστεγασμα.
Η Δ σταση αρχιζει με το εγκωμιο ”Τειχος ει των Παρθενων Θεοτοκε Παρθενε και παντων των εις σε προστρεχοντων. Ο γαρ του ουρανου και της γης κατεσκευασεν σε Ποιητης αχραντε οικησας εν τη μητρα σου”.Προ καταβολης κοσμου υπηρχε το σχεδιο της θειας οικονομιας για την αναπλαση του ανθρωπινου γενους , προ καταβολης κοσμου και το σχεδιο για την εκ Πνευματος Αγιου και Μαριας της παρθενου ασπορον κυησιν. ”Ως εδοξεν τω Κυριω ουτω και εγενετο. Ειη το ονομα Κυριου ευλογημενον”. Το σχεδιο αυτο υπηρξε εκφραση της θειας αγαθοτητος και των οικτισμων του Δημιουργου για το εκπεσον πλασμα Του απο την οδο της θειας μακαριοτητας.”Υμνος απας ητταται συνεκτεινεσθαι σπευδει τω πληθει των πολλων οιτιρμων Σου”και”Χαριν δουναι θελησας οφληματων αρχαιων ο παντων χρεωλυτης ανθρωπων επεδημησε δι’εαυτου προς τους αποδημους της Αυτου Χαριτος’.’Και ολο αυτο συνετελεσθη δια της υπακοης και συγκαταθεσης της υπερευλογημενης δεσποινης και αειπαρθενου Θεοτοκου, της σημερον εξοχως υμνουμενης.
Η Παναγια εδω εξαιρετικα ονομαζεται ”ακτις νοητου ηλιου, βολις του αδυτου φεγγους , αστραπη τας ψυχας καταλαμπουσα, βροντη τους εχθρους καταπλητουσσα, τον πολυφωτον ανατελουσα φωτισμον, τον πολυρρυτον αναβλυζουσα ποταμον, κολυμβηθρα, αναιρεσις του ρυπου της αμαρτιας, λουτηρ, κρατηρ κιρνων αγαλλιασιν, οσμη της Χριστου ευωδιας, ζωη μυστικης ευωχια”ς. Αλλα οι πιο συγκλονιστικες και συμβολικες φρασεις προς τιμην Της ειναι και οι τελευταιες”σκηνη του Θεου και Λογου , αγια μειζων αγιων, κιβωτος χρυσωθεισα τω Πνευματι, θησαυρος της ζωης αδαπανητος , τιμιο διαδημα, καυχημα σεβασμιον, ασαλευτος πυργος της Εκκλησιας, απορθητον τειχος της βασιλειας , θεραπεια, ψυχικη σωτηρια”.
Η Θεοτοκος Μαρια κατεστη με την εγκατοικηση του Θεου και Λογου στην αγια γαστερα Της θησαυροφυλακιον ολων των δωρηματων του Αγιου Πνευματος οτε το Οποιον επηλθεν και Δυναμις του Υψιστου οτε την επεσκιασεν. Κατεστην Ναος εμψυχος και παλατιον του Υψιστου και τεμενος αγιον και εμψυχος θρονος κατα τον ιερον υμνογραφον.Εγινε η κατεξοχην πρεσβειρα μεταστασα εις ουρανους και συμβασιλευουσα αει συν Αθανατω Βασιλει και Τοκω Αυτης. Εγινε η προστασια του κοσμου της οποιας η προστασια εγινε και γινεται εμφανης σε ολη την ιστορια της ανθρωποτητας αλλα κατ εξοχην στο γενος το ελληνικον. Απο τη βυζαντινη ακομα εποχη η λατρεια στο προσωπο Της και η αγαπη των πιστων ακαταπαυστη και τα θαυματα Της αμετρητα υπερ την ψαμμον της θαλασσης. Λεγεται μαλιστα οτι ο ιδιος ο Βασιλειος Β Βουλγαροκτονος σε μια μαχη εξω απο τα σημερινα Δαρδανελλια στην αρχη ακομα της βασιλειας του αντιμετωπιζοντας τον αντιπαλο του Βαρδα Φωκα, εφερε μια εικονα Της που οπως λεγεται υπηρξε θαυματουργικη και σωζεται μεχρι σημερα, στο ενα του χερι, ενω με το σπαθι περιμενε την επιθεση του εχθρου, οταν ο τελευταιος ξαφνικα κλονιστηκε και επεσε νεκρος, γεγονος που αποδοθηκε στην θαυματουργη Εικονα της Θεοτοκου. Ο ιδιος επισης βυζαντινος αυτοκρατορας με τη ληξη του ελληνο-βουλγαρικου πολεμου ηρθε με ανεικαστο συνοδεια στην τοτε πολη των Αθηνων , οπου προσκυνησε την Πολιουχο ευχαριστωντας Την για την αγια Της προστασια μεσα στο Ναο Της που ειχε ανεγερθει εντος του αρχαιου ναου της Αθηνας.
Αλλα η Θεοτοκος πρωτυπωνεται και στο ιερο βιβλιο της Αποκαλυψεως.Ως η γυνη εχουσα στο διαδημα Της επτα αστερες , ενω στην κεφαλη Της ειναι ο ηλιος και στους ποδας της η σεληνη. Η Παναγια ειναι και η πρωτυπωσις της Εκκλησιας του Χριστου, η οποια εγεννηθη και εσυγκροτηθη απο την ημερα της Αγιας Πεντηκοστης και εξελιπεν παντελως η νομικη λατρεια του ιουδαισμου, καθοτι και η ιδια χρηματισε Ναος του Θεου Λογου και προσεφερθη στον νομικο ναο ως αναθημα και τριετιζουσα δαμαλις και καθαρωτατον χρηματισε αγιασμα.Η Κιβωτος της Διαθηκης παντα στο ιδιο βιβλιο η οποια φανεται στον ουρανο ενω γινονται αστραπες και βροντες και χαλαζα μεγαλη, την Παναγια προεικονιζε και παλι και την ακαταμαχητο παρρησια και προστασια Της , η οποια εκδηλωνεται κυριως για το αποστατων ανθρωπινο γενος , ματαιουσα την δικαια και αμεροληπτον βουλη του Υιου της του Βασιλεως της δοξης δυσσωπουσα υπερ των αμαρτιων και ατοπηματων του καθενος ξεχωριστα και μεταβαλλουσα την αυστηροτητα του Χριστου σε επιεικια και καταπαυουσα παντελως την δικαιαν οργη Του.
Μεσα απο ολα αυτα τα θεολογικα νοηματα απορρεουν επισης και καποια επωφελη διδαγματα απο τον σημερον ψαλλομενο Ακαθιστον Υμνο.Πρωτο- πρωτοη αναγκη εκζητησεως απο ολους μας για την παρουσια και η προστασια της Θεοτοκου ιδιως στους τελευταιους χρονους και καιρους οπου ζουμε με την ακαταστασια του κοσμου , την δραματικη αναταραχη των παντων, την κοινωνικη παθογενεια και την μαστιγα των μολυνσεων οπου ενεσκηψε στην ανθρωποτητα. Η Παναγια θα γινει και αυτη τη φορα της Εκκλησιας των πιστων ο ασαλευτος πυργος και του χριστιανικου κοσμου το απορθητον τειχος του ημετερου χρωτος θεραπεια και των ημετερων ψυχων σωτηρια.Ενω φαινονται στον οριζοντα χαλαζαι αστραπαι και βροντες θα πρεπει να κλινουμε το γονυ της ψυχης και του σωματος και να δεηθουμε εκτενως για την παρουσια εξ ουρανου της νοητης Κιβωτου της Διαθηκης που δεν ειναι αλλο απο τη σκεπη της Παναγιας την πλατυτερα νεφελης.Ας μεινουμε συσπειρομενοι εν ενι στοματι και μια καρδια στην Εκκλησια σχολαζοντες ειδικα αυτη την περιοδο της Αγιας και Μεγαλης Τεσσαρακοστης ψαλμοις και υμνοις και ωδαις πνευματικαις εντρυφωντες στα υπερφυη μυστηρια και μελετωντες τα γεματα ζωη δογματα και διδαγματα τα οποια και σε αυτον τον υμνο αποτυπωνονται αριστα ας παραμεινουμε κατω απο την σκεπη της Θεοτοκου την κατεξοχην πρωτυπωση της αγιας μας Εκκλησιας γιατι νοερως συνεχιζει και σκεπει την Εκκλησια, τα αποτελουντα το μυστικο σωμα του Χριστου-Υιου Της πιστα μελη της και ας μεινουμε μεσα στη σωστικη Κιβωτο που λεγεται Ορθοδοξος Εκκλησια την κεχρυσωμενη ταις του Παρακλητου υπερφωτοις μαρμαρυγαις ως αλλο καθαρον χρυσιον τρεφομενοι διαπαντος με τα σωτηρια δογματα και πρωτιστως με την αληθινη βρωση και ποση την Θεια Κοινωνια που ειναι Αυτος ο Χριστος παρατεινομενος εις τους αιωνας και ψαλλοντες διηνεκως προς την αιτια της ημων λυτρωσεως και σωτηριας”χαιρε της Εκκλησιας ο ασαλευτος πυργος, χαιρε της βασιλειας το απορθητον τειχος, χαιρε δι’ης εγειρονται τροπαια, χαιρε δι’ης εχθροι καταπιπτουσιν, χαιρε χρωτος του εμου θεραπεια, χαιρε ψυχης της εμης σωτηρια, χαιρε νυμφη ανυμφευτε”. Αμην.
Επισης στην αρχη του σχολιου αναφερομενος στον οικο ”ολος ην εν τοις κατω ”εγινε μια κατα λαθος παραλειψη. Το σωστο ειναι”ολος ην εν τοις κατω και των ανω ουδολως απην ο απεριγραπτος Λογος. Συγκαταβασις γαρ θεικη”. Ευχαριστω.