Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως ονομάζεται η τρίτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, κατά την οποία τιμάται ο Σταυρός, το σύμβολο της χριστιανικής πίστης. Πρόκειται για δεσποτική εορτή, η οποία έχει τις ρίζες της στην Παλαιστίνη, όταν την πρώτη Κυριακή μετά την 6η Μαρτίου εορταζόταν η ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη.
Η Κυριακή αυτή είναι η μεσονηστήσιμη, βρίσκεται δηλαδή στο μέσο της σαραντάημερης νηστείας. Οι χριστιανοί ατενίζοντας και προσκυνώντας το Σταυρό, θυμούνται το πάθος του Χριστού και παίρνουν δύναμη να συνεχίσουν τη νηστεία και τον πνευματικό τους αγώνα.
Κατά τη διάρκεια της πρωινής λειτουργίας, ο Σταυρός μεταφέρεται από τον ιερέα με πομπή στο κέντρο του ναού, όπου τελείται, όπως ορίζει το εκκλησιαστικό τυπικό, η ακολουθία της Σταυροπροσκυνήσεως. Στη συνέχεια, οι πιστοί ασπάζονται τον Σταυρό και λαμβάνουν από το χέρι του ιερέα ως ευλογία άνθη και δεντρολίβανο (σταυρολούλουδα), τα οποία μετά φυλάσσουν στο εικονοστάσι των σπιτιών τους, όπως τα άνθη του Επιταφίου. Ο Σταυρός παραμένει στο κέντρο του ναού καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας, οπότε στο τέλος κάθε ακολουθίας γίνεται προσκύνησή του από τους εκκλησιαζόμενους.
Παλαιότερα, το απόγευμα της Κυριακής της Σταυροπροσκύνησης, που λέγεται και Μεσοσαράκοστο, τα παιδιά γύριζαν τα σπίτια και ζητούσαν αυγά και ξύλα για το Πάσχα, τραγουδώντας τους στίχους:
Χαίρε Τίμιε Σταυρέ
χαρά των προφητών
να μας δώσεις εν’ αυγό
για να φύγω από δω.
© SanSimera.gr
Η Κυριακη της Σταυροπροσκυνησεως σηματοδοτει την μεσοτητα της αγιας και Μεγαλης Τεσσαρακοστης της περιοδου που διανυουμε μεχρι και την αφιξη μας στην Αγια και Μεγαλη Εβδομαδα των παθων του Κυριου με αποκορυφωμα και κορωνιδα της Αγια και Μεγαλη Κυριακη του Πασχα.Απο την Κυριακη αυτη μπαινουμε πλεον στην τεταρτη Εβδομαδα των Νηστειων ενω ολες-ολες οι εβδομαδες της Νηστειας ειναι επτα.
Ειναι γνωστο οτι ολες οι Κυριακες της αγιας και Μεγαλης Τεσσαρακοστης ειναι αφιερωμενες σε ενα σπουδαιο γεγονος για την ορθοδοξο πιστη μας η καθεμια ενω ταυτοχρονα ονομαζεται η καθεμια Κυριακη Α,Β,Γ Νηστειων, κ.ο.κ.
Οι πρωτες τεσσερεις Κυριακες του Τριωδιου λεγονται Κυριακη ως γνωστον του Τελωνου κ του Φαρισαιου, του ασωτου, των Αποκρεω και της Τυρινης ενω οι Κυριακες της αγιας Τεσσαρακοστης, της Ορθοδοξιας , η Β Κυριακη των Νηστειων η σημερινη της Σταυροπροσκυνησεως , η Δ και η Ε αντιστοιχα.
Οι πρωτες τεσσερεις Κυριακες του Τριωδιου ειναι ενα σκαλοπατι θα λεγαμε που μας οδηγουν προ των πυλων του σταδιου της νηστειας, ενω οι αμεσως επομενες μας υπενθυμιζουν και συναμα μας παρωτρυνουν σε αυτο που λεει και μια ευχη της Θειας Λειτουργιας των Προηγιασμενων Τιμιων Δωρων ”την πιστιν αδιαιρετον τηρησαι τας κεφαλας των αορατων δρακοντων συνθλασαι νικητας της αμαρτιας αναφανηναι και ακατακριτως φθασαι και προσκυνησαι και την αγιαν Αναστασιν”.Την πιστιν αδιαιρετον τηρησαι μας υπενθυμιζει η αναστηλωση των αγιων και σεπτων εικονων που εορταζουμε το θριαμβο της πιστεως της ορθοδοξου την Κυριακη της Ορθοδοξιας με τη θεολογια των πατερων στην τιμη επι το πρωτοτυπον και η Β Κυριακη την σταθερη εμμονη μας στα ορθοδοξα δογματα προβαλλοντας τον αγ Γρηγοριο Παλαμα αρχιεπισκοπο Θεσσαλονικης ως τρανο παραδειγμα Ορθοδοξιας ο οποιος θεολογωντας εναντια στον αιρετικο τοτε μοναχο Βαρλααμ ανεδειξε και θεμελιωσε θεολογικα την δυναμη και την αξια της προσευχης και δη της μονολογιστης ευχης ενω απεκρουσε συναμα και αλλες κακοδοξιες της εποχης για τουτο και η Κυριακη αυτη λογιζεται ως συνεχεια της προηγουμενης μια δηλ. μεθεορτος Κυριακη,η Δ και η Ε Κυριακη ”νικητας της αμαρτιας αναφανηναι”μας υπενθιμιζουν με τις δυο αλλες σπουδαιες μορφες του αγ Ιωαννου της Κλιμακος και της οσιας Μαριας της Αιγυπτιας αντιστοιχα.Ο αγ Ιωαννης με το εργο του ”Κλιμαξ”μας αναφερει τον πνευματικο αγωνα για την κατακτηση των ενθεων αρετων ιεραρχικα οι οποιες μας εγγυωνται την αιωνιον ζωη, ενω η οσια Μαρια λαμπρο παραδειγμα μετανοιας και αγιοτητας μας παιδαγωγει με τον βιο της την μετανοια και την ασκηση για την καθαρση μας απο τα παθη και τις οποιες κακιες ωστε να γινουν οι υπαρξεις μας με τη σειρα σκευη χωρητικα της Χαριτος του Παναγιου Πνευματος με τις αρετες που αναφερει ο αγ Ιωαννης οι οποιες ειναι και το επιστεγασμα του αγωνος τουτου.
Μεσα σε αυτη λοιπον την περιοδο ερχεται εν τω μεσω της νηστειας η σημερινη Κυριακη με την προσκυνηση του τιμιου Σταυρου για να μας ενισχυσει με την τιμητικη σε αυτον προσκυνηση ”τας κεφαλας των αορατων δρακοντων συνθλασαι”Γιατι ο Σταυρος ειναι” το του Χριστου σκηπτρον αγιον και το λαμπροφορον στρατηγημα η σπαθη η συντριβουσα τα κερατα δαιμονων”. Παλαια οταν ενας βασιλευς ερχοταν σε μια χωρα εστελνε τους απεσταλμενους προ προσωπου του να αναγγειλουν την αφιξη του και να του ετοιμασουν τοπο θα λεγαμε σημερα.Ετσι και ο Χριστος πριν την εβδομαδα των παθων και της Αναστασεως του μας προβαλλει εν τω μεσω αυτης της προσπαθειας και του αγωνος ως δυναμη ενισχυτικη το τροπαιο του Σταυρου του και συναμα προαναγγελοντας την επικειμενη νικη και ελευση του κατα την εκ νεκρων Ανασταση και την Δευτερα Αυτου Παρουσια της οποιας θα προηγειται το σημειο του Υιου του ανθρωπου ο Σταυρος επι των νεφελων του ουρανου ως η αστραπη ”φαινει απο ανατολων εως δυσμων”.
Ετσι λοιπον τηρωντας την πιστη την ορθοδοξο αδιαιρετον με την τιμη και προσκυνηση των εικονων και του τιμιου Σταυρου φυλασσοντας ανοθευτα και απαραχαρακτα τα ορθοδοξα δογματα τα αποστολοπαραδοτα και υπο των αγ πατερων περιχαρακωθεντα με τις αγιες επτα οικουμενικες συνοδους καθαιρομενοι απο τα παθη και τις κακιες και γενομενοι νικηται της αμαρτιας με την κατακτηση των ενθεων ιεραρχικα αρετων και κρατωντες αυτας ως κλαδους και βαια φινικων αξιωνομαστε πλεον φθασαι και ακατακριτως προσκυνησαι και την αγιαν Ανασταση του Σωτηρος Χριστου.
Αλλα η τοποθετηση αυτης της εορτης εν τω μεσω της νηστειας εχει την αιτια της και στο οτι η Εκκλησια μας την αφιερωσε εξαιρετικα για να τιμησει το γεγονος της α ευρεσεως του τιμιου Σταυρου απο την αγ Ελενη η οποια εορταζεται στις 7 Μαρτιου οπως αναφερθηκε και στο αρθρο της ειδησης για να τιμηθει εξαιρετικα η εορτη αυτη και η προσκυνησιμος χαρα του τιμιου και ζωοποιου Σταυρου του Κυριου και Θεου και Σωτηρος ημων Ιησου Χριστου ,μιας και δεν ειναι δυνατον να τιμηθει με θεια λειτουργια επειδη κατα αυτη την περιοδο πλην Σαββατου και Κυριακης τελειται η των Προηγιασμενων τιμιων Δωρων ιερα ακολουθια καθως ετσι παρεδωκεν η Εκκλησια δια των ”τα παντα καλως διαταξαμενων ”αγιων πατερων.