Εβδομάδα της Διακαινησίμου

Έτσι λέγεται η εβδομάδα που αρχίζει από την Κυριακή του Πάσχα και λήγει την Κυριακή του Θωμά ή Αντίπασχα. Η κάθε μέρα της αναφέρεται ως εξής:

• Δευτέρα της Διακαινησίμου
• Τρίτη της Διακαινησίμου κ.ο.κ.

Πιθανότατα πήρε αυτή την ονομασία, επειδή άρχιζε η περίοδος πνευματικής αναγέννησης και ανακαίνισης για τους πιστούς, που είχαν βαπτισθεί τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου. Μέχρι την Κυριακή του Θωμά, οι νεοβαπτισθέντες φορούσαν λευκά ενδύματα, εξ ου και «Λευκή Εβδομάς».

Την Εβδομάδα της Διακαινησίμου επιτρέπεται η «κατάλυσις εις πάντα» (επιτρέπεται κάθε είδους τροφή), ενώ κατά τους παλαιότερους χρόνους απαγορεύονταν η εργασία και τα δημόσια θεάματα (ιπποδρομίες κ.λ.π.) καθ’ όλη τη διάρκειά της.

Στο Βυζάντιο, ο εορτασμός ήταν λαμπρός και μεγαλοπρεπής. Ο αυτοκράτωρ καλούσε σε γεύμα τους φτωχούς, ενώ την Πέμπτη της Διακαινησίμου εδέχετο τον κλήρο και πρόσφερε γεύμα στον Πατριάρχη. Επίσης, τις μέρες αυτές ο ανώτατος άρχων απέλυε από τις φυλακές τους κατάδικους για ελαφρά εγκλήματα.

Την Παρασκευή της Διακαινησίμου, η εκκλησία εορτάζει τη Ζωοδόχο Πηγή σε ανάμνηση των εγκαινίων από τον αυτοκράτορα Λέοντα Α’ (5ος αιώνας) του ομωνύμου θαυματουργού Ναού που βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη. Σήμερα, ο ναός ονομάζεται Μπαλουκλή, από τους Τούρκους και τους Κωνσταντινουπολίτες (από τα μικρά ψάρια που υπάρχουν στην πηγή του, μπαλούκ=ψάρι). Την ημέρα αυτή γιορτάζουν ο Ζώης, η Ζωή, ο Ζήσης, ο Ζήσιμος και η Πηγή.

Έθιμα της Εβδομάδας της Διακαινησίμου

Δευτέρα της Διακαινησίμου

• Στα Γιαννιτσά Πέλλας αναβιώνουν οι «Κουνιές». Σε επίκαιρα σημεία της πόλης στήνονται κούνιες, στις οποίες αιωρείται όποιος το επιθυμεί για το «καλό», υπέρ υγείας και πλούσιας σοδειάς.
• Στην Καστανούσα Σερρών και τις Κρηνίδες Καβάλας αναβιώνει το ποντιακό πασχαλινό έθιμο των «αυγομαχιών». Οι διαγωνιζόμενοι έχουν στη διάθεσή τους από τριάντα αβγά έκαστος και νικητής αναδεικνύεται αυτός που θα έχει τα λιγότερα σπασμένα αυγά.
• Στην Αράχωβα διεξάγεται ο παραδοσιακός αγώνας των γερόντων. Άνδρες μεγάλης ηλικίας ξεκινούν έναν αγώνα σε ανηφορικό δρόμο, από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου μέχρι τον λόφο. Πίσω τους ακολουθούν χορευτικά συγκροτήματα που τους συνοδεύουν, ενώ ακολουθούν και άλλες δοκιμασίες και αγωνίσματα, που ονομάζονται «κλέφτικα», όπως το σήκωμα της πέτρας.
• Στο Κτικάδο Τήνου στρώνουν το «Τραπέζι της Αγάπης», ένα γιορταστικό τραπέζι με πασχαλινά εδέσματα.
• Στην Ρεντίνα αναβιώνουν τα «Μπαϊράκια». Οι κάτοικοι βγάζουν σε λιτανεία τα λάβαρα και οι πιστοί πλειοδοτούν σε χρήματα για να έχουν την τιμή να τα κρατήσουν.
• Στο Γηρομέρι Θεσπρωτίας, στο κοιμητήριο του χωριού, συγγενείς των νεκρών τραγουδούν πάνω από τους τάφους τους συνοδεία μουσικής. Το τελευταίο μέρος του εθίμου περιλαμβάνει χορό έξω από το νεκροταφείο και έπειτα τραγούδι και χορό στις γειτονιές και τα σπίτια με φαγοπότι.
• Σε ορισμένα χωριά της Κοζάνης, όπου οι κάτοικοι έλκουν την καταγωγής τους από τον Πόντο, συνηθίζουν τα περίφημα «Νεκρόδειπνα». Τη Δευτέρα και την Τρίτη του Πάσχα, στο Πρωτοχώρι Κοζάνης, οι κάτοικοι μαζεύονται από νωρίς στα μνήματα και ετοιμάζουν το εορταστικό τραπέζι της οικογένειας με σπιτικά εδέσματα, γλυκά, κόκκινο κρασί και ό,τι άλλο αγαπούσαν οι νεκροί. Το γεύμα διαρκεί μέχρι αργά το απόγευμα και συνήθως σφραγίζεται μ’ ένα μεθυστικό γλέντι, συνοδεία ποντιακής λύρας, με χορούς και τραγούδια που θυμίζουν στα ζώντα μέλη της οικογένειας στιγμιότυπα από την ζωή των συγγενών τους που έχουν πεθάνει.
• Στην περιοχή Πλαστήρα της Καρδίτσας τελείται τη δεύτερη μέρα του Πάσχα ένα πανάρχαιο θρησκευτικό έθιμο, «τα σίγνα»(από την λατινική λέξη «Signum» που σημαίνει κυρίως σημείο, σφράγισμα, σήμαντρο, σημαία, εικόνα.Το τελετουργικό του, που περιλαμβάνει τόσο τη λιτάνευση εικόνων και λαβάρων όσο και το «σφράγισμα» των δέντρων που είναι κοντά στα εξωκκλήσια της διαδρομής.Για τα «σφραγισμένα» δένδρα, τα οποία δεν πείραζε πλέον κανείς, οι παλαιότεροι κάτοικοι του χωριού πίστευαν ότι τους προστάτευαν από τα κακά πνεύματα.
• Σε πολλά χωριά τη δεύτερη μέρα της Λαμπρής μετά την εκκλησία συνηθίζουν τα ρίχνουν τα αβγά κάτω από έναν βράχο. Στο χωριό Μαργαρίτα της Εδεσσας πιστεύουν ότι αν μια χρονιά δεν ρίξουν κόκκινα αβγά στο βράχο η σοδειά τους θα καταστραφεί.
• Στα Λουτρά Υπάτης, χορεύεται ένας ιδιαίτερος χορός που έρχεται κατευθείαν από την τοπική παράδοση: ο «κλειστός» χορός έχει τις ρίζες του στο Νεοχώρι Υπάτης.
• Στην Αρκίτσα Φθιώτιδας πραγματοποιείται το έθιμο της Ρωμάνας, το οποίο αναβιώνει ο πολιτιστικός σύλλογος. Γυναίκες, με τοπικές ενδυμασίες τραγουδώντας το τραγούδι της Ρωμάνας συγκεντρώνουν χρήματα και υλικά για να φτιάξουν παραδοσιακές πίτες. Το ίδιο απόγευμα στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου υπό τους ήχους παραδοσιακής μουσικής προσφέρουν τις πίτες που ετοίμασαν και γίνεται ένα κλασικό γλέντι με χορό και κρασί.
• Σε ορισμένα χωριά της Λίμνης Πλαστήρα, μετά τη λειτουργία στην εκκλησία σχηματίζεται πομπή με λάβαρα, εικόνες, εξαπτέρυγα και πλήθος κόσμου που κάνουν τον κύκλο του χωριού ψάλλοντας το Χριστός Ανέστη ξορκίζοντας έτσι το κακό, σύμφωνα με το έθιμο.
• Στο Αλιβέρι αναβιώνει το έθιμο της «Καμάρας». Μετά τον εσπερινό της Αγάπης που γίνεται στην εκκλησία Παναγίτσα, οι κάτοικοι του Αλιβερίου φορώντας ένα κόκκινο γαρύφαλλο στο πέτο συγκεντρώνονται στο προαύλιο του ναού του Αγίου Γεωργίου. Εκεί αρχίζει ένας εύθυμος λαμπριάτικος χορός που τον σέρνει ο πρωτομάστορας, ο πιο καλλίφωνος της παρέας. Ο πρωτομάστορας τραγουδά κάθε δίστιχο και εν συνεχεία επαναλαμβάνουν εν χορώ οι υπόλοιποι. Το έθιμο της καμάρας, που χρονολογείται περίπου από το 1850, σχετίζεται με τον θρύλο του γεφυριού της Άρτας, καθώς το τραγούδι που λέει ο πρωτοχορευτής- πρωτομάστορας συνοδευόμενος από την αυτοσχέδια χορωδία δεν είναι άλλο από το δημοτικό «Της Άρτας το γεφύρι». Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην περίοδο της ανέγερσης του ναού του Αγίου Γεωργίου από Ηπειρώτες κτίστες, οι οποίοι χόρεψαν το εν λόγω τραγούδι την ημέρα της αποπεράτωσης του ναού ή σύμφωνα με άλλες πηγές το τραγουδούσαν συχνά κατά τη διάρκεια της εργασίας τους.

• Στην Αρναία της Χαλκιδικής αναβιώνει το έθιμο «Κούτσμανος». Άνδρες με παραδοσιακές στολές και οπλισμένοι συγκεντρώνονται έφιπποι στην πλατεία του χωριού και τραγουδώντας φτάνουν μέχρι τον προφήτη Ηλία, έξω από το χωριό. Στη συνέχεια, οι έφιπποι μαζί με τον κόσμο κατευθύνονται στο εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής όπου στήνεται ο χορός «Κούτσμανος» προς τιμή του οπλαρχηγού Κούτσμανου. Κατόπιν όλοι μαζί πηγαίνουν σε ένα πεδίο βολής, όπου γίνεται διαγωνισμός σκοποβολής. Ακολουθεί ένα παιχνίδι για μικρά παιδιά, η «Σουσαρίτσα». Τα παιδιά πετούν τα κόκκινα αβγά τους σε μια αυτοσχέδια πίστα πάνω στο χορτάρι, στο άλσος της Αγίας Παρασκευής και όποιο από αυτά στείλει πιο μακριά το αβγό του χωρίς να σπάσει, είναι νικητής.

• Τρίτη της Διακαινησίμου

• Στα Μέγαρα, στην πλατεία της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη του Γαλιλαίου (ή Χορευταρά), μετά τη Θεία Λειτουργία στήνεται γλέντι με τα μέλη των λαογραφικών συλλόγων να χορεύουν τον Χορό της Τράτας. Χορεύεται αποκλειστικά από γυναίκες και πήρε το όνομά του από τη χαρακτηριστική κίνηση που κάνουν οι χορευτές και θυμίζει τράτα.
• Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής αναβιώνει το έθιμο «Του μαύρου νιου τ’ αλώνι». Μετά την επιμνημόσυνη δέηση, οι πρεσβύτεροι αρχίζουν τον χορό. Σιγά – σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι και συχνά ο χορός έχει μήκος τετρακόσια μέτρα. Τραγουδούν και χορεύουν όλα τα πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον Καγκελευτό χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την Επανάσταση του 1821.
• Στα Λιμενάρια της Θάσου διατηρείται και στις μέρες μας το πανάρχαιο έθιμο «Για βρεξ’ Απρίλη μου». Οι κάτοικοι της κοινότητας και οι επισκέπτες το γιορτάζουν με δημοτικούς χορούς, ενώ σε μεγάλα τσουκάλια μαγειρεύεται κρέας με ρύζι, που στη συνέχεια μοιράζεται στους συγκεντρωμένους.
• Στις Ελευθερές Καβάλας αναβιώνουν τα παραδοσιακά «Μαζίδια». Πρόκειται για ένα έθιμο που χρονολογείται από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Οι πιστοί μεταφέρουν εν πομπή τα εικονίσματα από τη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ταξιάρχη, την παλαιότερη εκκλησία της περιοχής, στα «Μαζίδια», όπου βρίσκεται το γραφικό εξωκλήσι των Αγίων Ραφήλ, Ειρήνης και Νικολάου Στη συνέχεια, στην πλατεία του παλιού, παραδοσιακού οικισμού, στήνεται μεγάλο γλέντι. Το χορό αρχίζει ο ιερέας και ακολουθούν οι κάτοικοι του χωριού, που χορεύουν και τραγουδούν τρία συγκεκριμένα τραγούδια, που διασώθηκαν με το πέρασμα των χρόνων.
• Στην Αγία Παρασκευή του χωριού Μεξιάτες Φθιώτιδας, στήνεται διπλός γυριστός χορός που έχει ρίζες στην Τουρκοκρατία.
• Στο Μοσχοπόταμο Πιερίας αναβιώνει το κάψιμο της Ρόκας. Ορχήστρες παίζουν διάφορους σκοπούς, ενώ οι νέοι χορεύουν. Αφού χορέψουν αρκετή ώρα μόνοι τους οι νέοι και οι κοπέλες του χωριού, μια γιαγιά που έγνεθε ήρεμα αρχίζει με την αναμμένη ρόκα να τρέχει προς κάθε κατεύθυνση και να χτυπάει με αυτήν τους αρσενικούς που βρίσκονται μπροστά της χωρίς καμία διάκριση.

Τετάρτη της Διακαινησίμου

Την Τετάρτη του Πάσχα πραγματοποιείται η μεγάλη πορεία των ανδρών της Υπάτης μέχρι την Παναγία Αρσαλή. Το απόγευμα, μόνον οι άνδρες, ανεβαίνουν στην Παναγία Αρσαλή (Αγία Ιερουσαλήμ), διανύοντας με τα πόδια μια απόσταση περίπου δύο ωρών, για να φτάσουν στην σπηλαιοεκκλησιά. Εκεί ψάλλουν τον εσπερινό και διανυκτερεύουν, ενώ στην Υπάτη το ίδιο βράδυ οι γυναίκες και τα παιδιά ανάβουν φωτιές στο κεντρικό σταυροδρόμι, για να κάψουν τα παλιά μαγιάτικα στεφάνια, χορεύοντας και τραγουδώντας παραδοσιακά μαγιάτικα τραγούδια. Όσοι αντέχουν, πηδούν πάνω από τις φωτιές. Το έθιμο συνεχίζεται την επομένη.

Πέμπτη της Διακαινησίμου

• Το πρωί οι «Αρσαλιώτες» τελούν Θεία Λειτουργία και στη συνέχεια κατεβαίνουν στην Υπάτη, όπου οι Υπαταίοι τους υποδέχονται στη θέση «Περιβόλια» με ζωντανή μουσική. Χορός και λαϊκό πανηγύρι ακολουθεί στην πλατεία της Υπάτης. Η Αγία Ιερουσαλήμ είναι η Αγία των σπηλαίων και των βράχων και το έθιμο προέρχεται από τα αρχαία ελληνορωμαϊκά Ροζάλια (παγανιστικές εορτές της Άνοιξης), ενώ κατά τους χρόνους της Επανάστασης του 1821 η Αγία Ιερουσαλήμ υπήρξε ορμητήριο και σημείο συνάντησης των οπλαρχηγών της περιοχής.
• Στο χωριό Βώλακα της Τήνου, στο καθολικό ξωκλήσι της Παναγίας Καλαμάν, μετά τη Θεία Λειτουργία, γίνεται λαμπρό πανηγύρι, με μουσική και πασχαλινούς μεζέδες.
• Στη Καλή Βρύση Δράμας περιφέρεται η εικόνα της Αναστάσεως για την προστασία του χωριού από κάθε κακό και ιδιαίτερα από το χαλάζι που είναι εξαιρετικά επικίνδυνο για την γεωργική παραγωγή την περίοδο της Άνοιξης. Η λιτανεία εκτείνεται σε μια διαδρομή 18 χιλιομέτρων προκειμένου οι συμμετέχοντες να επισκεφθούν όλα τα εξωκλήσια της περιοχής.

Πηγή: https://www.sansimera.gr/articles/87/79?utm_source=newsletter&utm_medium=email&utm_campaign=sinevi_san_simera&utm_term=2023-04-17

© SanSimera.gr