Η Συνθήκη του Κάμπο Φόρμιο (Campo Formio) που συνήφθη στις 17 Οκτωβρίου 1797 ήταν μια σπουδαία συνθήκη ειρήνης μεταξύ Γαλλίας και Αυστρίας η οποία και επισφράγισε την προκαταρκτική Συνθήκη ειρήνης Λεόμπεν που είχαν συνομολογήσει οι ίδιες χώρες έξι μήνες πριν. Υπογράφηκε στο Κάμπο Φόρμιο, ένα χωριό της Βενέτσια Τζούλια, (Βενετίας), ύστερα από την ήττα των Αυστριακών και τον τερματισμό της νικηφόρας εκστρατείας του Ναπολέοντος, στην Ιταλία.
Σύμφωνα με τη Συνθήκη αυτή:
- Τέθηκε τέρμα στην μέχρι τότε ένδοξη Γαληνότατη Δημοκρατία της Βενετίας μετά από 11 αιώνες ανεξαρτησίας. Λόγω δε της παρακμής της, η Βενετία τελικώς αναγκάζεται να δεχθεί συμμαχία με τον Ναπολέοντα, η οποία ουσιαστικά αποτελεί υποταγή γι΄ αυτήν (βλ. “Παρατηρήσεις”).
- Η Βενετία χάνει το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών της, μεταξύ των οποίων τα Επτάνησα και τα εξαρτήματά τους στην Ηπειρωτική ακτή, που περιέρχονται στη Γαλλία.
- Η Αυστρία εγκατέλειψε τις επαρχίες της στο Βέλγιο και συμφώνησε επίσης, με τον όρο της επικύρωσης από Διάσκεψη των χωρών της αυτοκρατορίας, ότι η Γαλλία μπορούσε να προσαρτήσει τα εδάφη που είχε κυριεύσει και κατείχε στην αριστερή όχθη του Ρήνου, από τη Βασιλεία ως το Άντερναχ, συμπεριλαμβανομένου και του Μάιντς.
- Σε αντάλλαγμα για την απώλεια των αυστριακών κτήσεων στη Λομβαρδία, ο Ναπολέων παραχώρησε στους Αυστριακούς τα βενετικά εδάφη ανατολικά του ποταμού Άντιτζε, στα οποία συμπεριλαμβάνονταν η Ίστρια, η Δαλματία και η ίδια η πόλη της Βενετίας.
- Περιέρχονται στη Γαλλία τα περισσότερα από τα εδάφη που κατέκτησε ο Ναπολέων στην εκστρατεία του κατά του Πρώτου Συνασπισμού, κυρίως στη βόρεια Ιταλία καθώς επίσης και οι ενετικές κτήσεις στον ελλαδικό χώρο, μεταξύ των οποίων το Βουθρωτό, η Πάργα, η Πρέβεζα και η Άρτα.
- Σύμφωνα με τους όρους της Συνθήκης, ιδρύθηκαν οι Δημοκρατίες των Ιταλικών Άλπεων (παράλπεια Δημοκρατία) και της Λιγουρίας στη βόρεια Ιταλία, που τελούσαν μέχρι τότε υπό γαλλική επιρροή.
- Η Γαλλία υποσχέθηκε να χρησιμοποιήσει την επιρροή της για να βοηθήσει την Αυστρία ν’ αποκτήσει το Ζάλτσμπουργκ και τμήμα της Βαυαρίας, ενώ ακολούθησε μυστική συμφωνία ότι κανένα εδαφικό αντάλλαγμα δε θα δινόταν στην Πρωσία, πρώην σύμμαχο της Αυστρίας.
Από τις χώρες του Πρώτου Συνασπισμού εναντίον της Γαλλίας μόνο η Βρετανία διατήρησε την εχθρότητά της απέναντι στη Γαλλία μετά τη σύναψη αυτής της συνθήκης. Η Πρωσία υπέγραψε συνθήκη ειρήνης, τον Μάρτιο του 1795, μετά την πραγματοποίηση του Τρίτου Διαμελισμού της Πολωνίας.
Η Συνθήκη όμως αυτή δεν συγκλόνισε μόνο την Ευρώπη αλλά και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η δε κατάληψη των Επτανήσων απετέλεσε σοβαρό πλήγμα στις Γαλλο-Τουρκικές σχέσεις. Ο δε Τσάρος της Ρωσίας που είχε προσφέρει προηγουμένως τη βοήθειά του στην Υψηλή Πύλη, μετά την υπογραφή της συνθήκης αυτής, βρήκε τώρα σύμφωνο τον Σουλτάνο για σύμπραξη των στόλων τους εναντίον των επεκτατικών κινήσεων των Γάλλων στη Μεσόγειο. Έτσι, ένα χρόνο μετά, τον Ιανουάριο του 1799 συνάπτεται η Ρωσοτουρκική συμμαχία (1799) με συνέπεια τα ρωσικά συμφέροντα στη Μεσόγειο όχι μόνο να λάβουν σημαντική πρόοδο, αλλά και ν΄ ακολουθήσει αυτών η Συνθήκη ανακωχής του Αγίου Παύλου τον ίδιο χρόνο, το 1799.
Αλλά και ο Βασιλεύς της Νεάπολης έγειρε αξιώσεις μετά την κατάργηση της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας απαιτώντας την προσάρτηση των άλλοτε ενετικών κτήσεων ως ιστορικά νόμιμος κληρονόμος, αφού αποτελούσαν κτήσεις των προκατόχων του ηγεμόνων. Σ’ αυτή όμως τη νέα κατάσταση και η Αγγλία άρχισε να αναζητά βάσεις ώστε στη κατάλληλη στιγμή ν΄ ανακόψει με κάθε δυνατό τρόπο την “ναπολεόντεια πλημμυρίδα”. Και τελικά τη βρήκε στη πρώτη δυσφορία και αντίδραση των Επτανησίων παρουσιαζόμενη ως νέος προστάτης “ελευθερωτής”. Επ’ αυτού ακολούθησε η Προκήρυξη ναυάρχου Νέλσωνος προς τους Επτανησίους, τον Οκτώβριο του 1798.
- Τελική εξέλιξη των παραπάνω ήταν ότι τουλάχιστον η Γαλλική προσάρτηση των Επτανήσων διήρκεσε μικρό σχετικά διάστημα.
Κατά την ημέρα της υπογραφής της συνθήκης φέρονται να παρουσιάστηκαν στο Γάλλο στρατηλάτη εκπρόσωποι Ελλήνων της Τεργέστης οι οποίοι έλαβαν κάποιες υποσχέσεις από τον Βοναπάρτη που αποτελεί όμως ιστορικό σκοτεινό σημείο. Την συνάντηση αυτή μνημόνευσε και η γαλλική εφημερίδα “Moniteur” στις 10 Ιουνίου 1798. Η είδηση αυτή επιβεβαιώνεται και από την αλληλογραφία του Άγγλου πράκτορα και γνωστού περιηγητή του Ελλαδικού χώρου Leake ο οποίος έγραφε προς την κυβέρνησή του στις 25 Ιανουαρίου 1807:
- “Πληροφορήθηκα επανειλημμένα από Έλληνες που συνομίλησαν με τον Βοναπάρτη στην Τεργέστη όταν εισήλθε στη πόλη, το 1797,
- ότι τους υποσχέθηκε ν΄ αποκαταστήσει την αρχαία τους ελευθερία αποβιβάζοντας 40.000 Γάλλους στον κόλπο της Αυλώνας“.
Ίσως τότε οι Έλληνες αυτοί ή ο Αντώνιος Κορωνιός (κατά τον Α. Βακαλόπουλο) διαβίβασαν στον Βοναπάρτη προσωπική επιστολή του Ρήγα Φεραίου μέσω του Γάλλου προξένου Brechet. Γεγονός πάντως είναι πως όταν ο Βοναπάρτης μετέφερε ο ίδιος τη Συνθήκη αυτή στο Παρίσι και μέσα σε εορταστική ατμόσφαιρα την παρέδωσε στα μέλη του Διευθυντηρίου στο λόγο του τόνισε τα εξής (κατά μετάφραση εποχής):
- “Αι δύο ωραιότεραι χώραι της Ευρώπης (Ιταλών και Ελλήνων) αι φημισμέναι άλλοτε δια τας τέχνας και τας επιστήμας και δοξασμέναι
- δια τους μεγάλους άνδρες που εγέννησαν, βλέπουν τώρα το πνεύμα της ελευθερίας να εξέρχεται του τάφου των προπατόρων τους“.
