Η δράση υποβρυχίων και αεροσκαφών γύρω από την Κεφαλονιά και την Ιθάκη την περίοδο Νοέμβριος 1941 – Μάρτιος 1942
Τους πρώτους μήνες της κατοχής της Ελλάδας πάνω και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και στον ουρανό της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης, άγνωστη τότε στην πλειονότητα του τοπικού πληθυσμού, συντελέστηκε μια μεγάλη μάχη μεταξύ ιταλογερμανικών και βρετανικών δυνάμεων. Οι πολεμικές αεροναυτικές επιχειρήσεις αυτής της περιόδου αποτέλεσαν σποραδικά επεισόδια σε μια καθημερινότητα με λιγοστά μέσα και πολλούς περιορισμούς στην πληροφόρηση, και επηρέασαν μόνο τα πληρώματα των πλοίων, υποβρυχίων και αεροσκαφών που έλαβαν μέρος, αλλά σε σημαντικό βαθμό και την εξέλιξη του πολέμου στις γραμμές του Βορειοαφρικανικού μετώπου πολλά μίλια μακριά..
Αυτή την περίοδο τα νησιά του Ιονίου γίνονται το επίκεντρο αιματηρών επιθέσεων υποβρυχίων και αεροπορικών επιδρομών, τόσο για στρατιώτες, ναύτες και αεροπόρους των αντιπάλων, όσο και για ναύτες του εμπορικού ναυτικού κυρίως των δυνάμεων του Άξονα. Ένας μεγάλος αριθμός από ιταλικά και γερμανικά πλοία, το βρετανικό υποβρύχιο «Περσέας» και αρκετά βρετανικά αεροσκάφη βυθίζονται ή καταρρίπτονται γύρω από την Κεφαλονιά και την Ιθάκη. Ακολουθεί απαρίθμηση των σχετικών αεροπορικών και ναυτικών επιχειρήσεων, με αποσπάσματα από τα ημερολόγια των υποβρυχίων που έδρασαν στην περιοχή.
Μεσόγειος, Νοέμβριος 1941
Η εκστρατεία του Άξονα στην βόρεια Αφρική βρίσκεται σε εξέλιξη. Η στρατιά του Erwin Rommel («Deutsches Afrikakorps – DAK») με τις προσαρτημένες σε αυτό ιταλικές δυνάμεις, που μάχεται εναντίον των Βρετανών, έχει ανάγκη από συνεχή ανεφοδιασμό χιλιάδων τόνων καυσίμων, πυρομαχικών και όπλων που φθάνουν μέσω Ιταλίας. Ενισχύσεις σε άνδρες είναι επίσης καλοδεχούμενες για την αναπλήρωση των απωλειών. Ο συμμαχικός στόλος όμως κυριαρχεί στη Μεσόγειο, βρετανικά υποβρύχια εκδράμουν από την Μάλτα και την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου σε επιθετικές περιπολίες που καλύπτουν όλη την έκταση μέχρι το Γιβραλτάρ, ενώ αεροσκάφη από τις βάσεις τους στην Μάλτα εφορμούν στις εχθρικές νηοπομπές που αναχωρούν από λιμάνια της Ιταλίας με προορισμό τη Λιβύη. Το υποτιθέμενα πανίσχυρο ιταλικό Ναυτικό («Regia Aeronautica») δεν είναι ικανό να περιορίσει τις κινήσεις των Βρετανών στη θάλασσα, ενώ η ιταλική αεροπορία («Regia Marina») είναι εντελώς ανίσχυρη.
Αν και στην ηπειρωτική Ελλάδα, στα Μέγαρα, στον Άραξο, στο Αγρίνιο και αλλού, βρίσκονται βάσεις της γερμανικής αεροπορίας («Luftwaffe»), δεν διαθέτουν αρκετά και εξειδικευμένα αεροσκάφη για την αναχαίτιση των βρετανικών, καθώς οι ανάγκες από αέρος υποστήριξης στη βόρεια Αφρική είναι μεγάλες, και ακόμη μεγαλύτερες είναι εκείνες για την επερχόμενη εισβολή στη Ρωσία. Τα ελαφρά βομβαρδιστικά Ju 87 «Stuka» («Junkers Sturzkampfflugzeug»)
που εξοπλίζουν τις «πτέρυγες βομβαρδιστικών καθέτου εφορμήσεως» («Stukageschwader») St.G 1, St.G 2και St.G 3, είναι αργοκίνητα, ακατάλληλα για αναχαίτιση και είναι επιπλέον επιφορτισμένα με επιδρομές στις συμμαχικές νηοπομπές που κινούνται στη Μεσόγειο. Αυτά τα αεροσκάφη είχαν αρχικά σταλθεί στη Σικελία για να συμμετάσχουν στην εκστρατεία στα Βαλκάνια, από εκεί στην Ελλάδα και κατόπιν στη Β. Αφρική, πάντα σε ρόλους επίθεσης στόχων εδάφους ή επιφανείας ενώ τα ίδια αποτελούσαν σε όλη τη διάρκεια του πολέμου εύκολους στόχους για τα συμμαχικά καταδιωκτικά.
Στα τέλη του 1941 οι ιταλογερμανικές νηοπομπές πλήττονται σφοδρά με τις απώλειές τους να σκαρφαλώνουν σε δυσθεώρητα ύψη, κοντά στο 75% του συνολικού όγκου τους, κλονίζοντας τον ανεφοδιασμό του «Afrikakorps». Ιταλοί και Γερμανοί επιλέγουν να αλλάξουν τις οδούς ανεφοδιασμού που περνούν από την ανοιχτή κεντρική Μεσόγειο σε περισσότερο ασφαλείς διαδρομές μέσα από το ανατολικό Ιόνιο, παραπλέοντας τις δυτικές ελληνικές ακτές. Οι νηοπομπές που ξεκινούν από Νάπολη και Τάραντα περνούν πλέον από το Ιόνιο βρίσκοντας συχνά καταφύγιο στο φυσικό λιμένα Αργοστολίου, και μέσω Σούδας φτάνουν στα ανατολικότερα λιμάνια της Λιβύης: Βεγγάζη και Ντέρνα. Τα δρομολόγια αυτά βρίσκονται σε μεγαλύτερη απόσταση από την Μάλτα, κύρια βάση της βρετανικής αεροπορίας στη κεντρική Μεσόγειο και στον αρχικό δρόμο των νηοπομπών, κάνοντας τις επιθέσεις των βρετανικών αεροσκαφών λιγότερο πιθανές και πιο περιορισμένες σε διάρκεια. Επίσης, η κατεχόμενη από ιταλικές και γερμανικές δυνάμεις Ελλάδα προσφέρει στα πλοία καλύτερη κάλυψη όταν αυτά περνούν σε μικρότερη απόσταση από τις ακτές της με πολλούς τρόπους: στα νησιά του Ιονίου υπάρχουν εγκατεστημένες παράκτιες πυροβολαρχίες αντιαεροπορικών όπλων έτσι, σε περίπτωση κακοκαιρίας ή επιδρομών από τα βρετανικά αεροσκάφη, μια νηοπομπή μπορεί να βρει καταφύγιο σε ένα από τα φυσικά λιμάνια των νησιών και να εισέλθει ταυτόχρονα στην αντιαεροπορική «ομπρέλα» που παρέχουν οι δυνάμεις κατοχής. Επίσης, τα νησιά διαθέτουν ναυτικούς σταθμούς που αποτελούν ορμητήρια σκαφών ανθυποβρυχιακού πολέμου και τα εκτεταμένα ναρκοπέδια που έχει φροντίσει να εγκαταστήσει το ιταλικό ναυτικό στους θαλάσσιους διαδρόμους και περάσματα, αποτελούν θανάσιμο κίνδυνο για τα συμμαχικά υποβρύχια.
Έκτακτο πρόγραμμα ανεφοδιασμού της Β.Αφρικής από το Ιταλικό Ναυτικό
Είναι τέτοια η κατάσταση για τους Γερμανούς που στις 22 Νοεμβρίου 1941 ο Ναύαρχος Weichold, Επικεφαλής του συνδέσμου του γερμανικού ναυτικού («Kriegsmarine») στην Ιταλία, ζητά από τον Αρχηγό του ιταλικού γενικού επιτελείου ναυτικού Ναύαρχο Riccardi ελλείψει εμπορικών πλοίων, τη διάθεση κάθε μέσου, ελαφρών πολεμικών σκαφών και υποβρυχίων για την εφαρμογή ενός έκτακτου προγράμματος ανεφοδιασμού της Κυρηναϊκής προκειμένου να μην καταρρεύσει το μέτωπο της Βόρειας Αφρικής. Ο Riccardi ανταποκρίνεται άμεσα με ένα ελαφρύ καταδρομικό και τρία αντιτορπιλικά για τη μεταφορά ενός γερμανικού τάγματος στη Βεγγάζη, και στις 4 Δεκεμβρίου συντάσσεται ένα έκτακτο σχέδιο ανεφοδιασμού που περιελάμβανε:
α) Ένα καθημερινά από τα παρακάτω υποβρύχια ανοιχτής θαλάσσης «Cagni», «Saint Bon», «Millo», «Carraciolo», «Micca» για τη μεταφορά 143-175 τόνων καυσίμων (αναλόγως του τύπου υποβρυχίου) και «Menotti», «Settimo» για τη μεταφορά 14-20 τόνων τροφίμων προς τα λιμάνια της Μπάρντια ή της Ντέρνα στη Λιβύη.
β) Ένα ή δύο καθημερινά από τα αντιτορπιλικά «Vivaldi», «Pessagno», «Pigafetta», «Da Recco», «Usodimare», και τα τορπιλοβόλα «Orsa», «Procione», «Orione», για τη μεταφορά 65-95 τόνων καυσίμων μεταξύ Βεγγάζης ή Ντέρνας και όρμου Σούδας.
(Τα σκάφη αυτά συγκεντρώθηκαν από διάφορες περιοχές όπου επιχειρούσαν, από τη Λέρο, το Τάραντα, τη Νάπολη, το Μπρίντεζι, και το «Procione από» το Αργοστόλι).
γ) Ένα ή δύο εβδομαδιαίως από τα φορτηγά πλοία «Calitea», «Ankara» με 1.000-5.500 τόνους διαφόρων υλικών προς Βεγγάζη, από Μπρίντεζι ή Τάραντα αντίστοιχα.
δ) Εκτάκτως τα καταδρομικά «Cadorna», «Da Barbiano», «Da Giussano», με 455-820 τόνους καυσίμων, τροφίμων, πυρομαχικών και 100-120 άνδρες, προς Βεγγάζη και Τρίπολη.
Ανατολικό Ιόνιο, Νοέμβριος και Δεκέμβριος 1941
Οι σύμμαχοι είναι αποφασισμένοι να ανακόψουν τον ανεφοδιασμό της Βόρειας Αφρικής και εντείνουν τις περιπολίες υποβρυχίων μέχρι τις ακτές της δυτικής Ελλάδας επικεντρώνοντας τις προσπάθειες στην κομβική περιοχή του ανατολικού Ιονίου: βρετανικά ελαφρά βομβαρδιστικά αεροσκάφη μακράς ακτίνας δράσης εξορμούν από την Μάλτα κατευθυνόμενα συχνά στον λιμένα Αργοστολίου, ενώ υποβρύχια ωκεάνιων περιπολιών αποπλέουν από την Μάλτα και την Αλεξάνδρεια περιπολώντας τις ακτές της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης. Ακολουθεί απαρίθμηση των σχετικών επιχειρήσεων:
Στις 8 Νοεμβρίου 1941 τέσσερα βρετανικά αεροσκάφη τύπου «Blenheim» της 18ης και της 107ης μοίρας της RAF καταρρίπτονται από αντιαεροπορικά πυρά κατά τη διάρκεια επιθέσεων σε νηοπομπές ανοιχτά της Κεφαλονιάς.
Στις 22 Νοεμβρίου τέσσερα «Blenheim» της 18ης μοίρας αποστέλονται για επιδρομή εναντίον εμπορικών πλοίων εντός του λιμένα Αργοστολίου.
Στις 27 Νοεμβρίου πέντε «Blenheim» της 107ης μοίρας αποστέλονται για επιδρομή σε νηπομπή που στάθμευε εντός του λιμένα Αργοστολίου.
Στις 2 Δεκεμβρίου, το βρετανικό υποβρύχιο «HMS Perseus» επιτίθεται ανεπιτυχώς σε ένα άγνωστο εμπορικό στο Ιόνιο.
Στις 4 Δεκεμβρίου ο «Περσέας» τορπιλίζει και βυθίζει στο στενό μεταξύ Κεφαλονιάς και Λευκάδας (6 ναυτικά μίλια ανοιχτά του ακρωτηρίου Δουκάτο), το ιταλικό φορτηγό ατμόπλοιο «Eridano» (ναυπηγήσεως 1912, ολικής χωρητικότητας 3.586 κόρων).
Στις 6 Δεκεμβρίου ο «Περσέας» προσκρούει σε νάρκη στο στενό Κεφαλονιάς – Ζακύνθου και βυθίζεται. Η ιστορία του μοναδικού επιζώντα δημιουργεί έναν θρύλο μέχρι τον Δεκέμβριο του 1997 οπότε το ναυάγιο εντοπίζεται και επιβεβαιώνεται η απόδραση από το βυθισμένο υποβρύχιο..
Την ίδια ημέρα ένα βρετανικό φωτο-αναγνωριστικό αεροσκάφος τύπου «Maryland» της 69ης μοίρας της RAF περιπολεί την περιοχή και 3 ακόμη αποστέλονται για ειδική περιπολία συμπεριλαμβανομένου ενός στην Κεφαλονιά και ενός στην Ζάκυνθο.
Στις 7 Δεκεμβρίου τα βρετανικά υποβρύχια «HMS Talisman» και «HMS Proteus» επιτίθενται ανεπιτυχώς σε ένα αντιτορπιλικό και ένα ατμόπλοιο στο δίαυλο Κυθήρων, ενώ το «Πρωτεύς» βυθίζει ένα ιστιοφόρο σκάφος στην ίδια περιοχή.
Την ίδια ημέρα ένα «Maryland» της 69ης μοίρας της RAF αποστέλεται για ειδική περιπολία στους λιμένες Αργοστολίου και Ναυαρίνου.
Στις 8 Δεκεμβρίου, το βρετανικό υποβρύχιο «HMS Talisman» επιτίθεται ανεπιτυχώς με 3 τορπίλες και κανονιοβολισμό κατά του ιταλικού τορπιλοβόλου «Orione» ανοικτά των νότιων ακτών της Κεφαλονιάς, ενώ το ιταλικό ελαφρύ καταδρομικό «Cardona» αναχωρεί από τον Τάραντα, βρίσκει κακοκαιρία, καταφεύγει στο λιμένα του Αργοστολιού και φθάνει στη Βεγγάζη τρεις ημέρες αργότερα.
Την ίδια ημέρα στην άλλη άκρη του κόσμου, το ελληνικό φορτηγό «Argostoli» μαζί με τα «Antigone», «Aphrodite», «Ares», «Athena» και «Attica», καταλαμβάνονται σε κινεζικά χωρικά ύδατα και το «Aenos» με τα «Aegeus», «Erato», «Valentini» και «Helios» καταλαμβάνονται σε άλλες θέσεις στο ίδιο θέατρο επιχειρήσεων, από Ιαπωνικές δυνάμεις.
Απόσπασμα από την καταγραφή στο ημερολόγιο του υποβρυχίου «HMS Talisman»:
« Ώρα 21:54 Στην θέση 38 00’Β, 20 28’Α (σ.σ. νοτίως του Κόλπου Αργοστολίου) εθεάθη σκοτεινόχρωμο πλοίο, θεωρούμενο ως υποβρύχιο.
Ώρα 21:57 Εβλήθησαν τρεις τορπίλες από απόσταση 400 γιαρδών. Προοριζόταν μια τέταρτη τορπίλη όμως ο αντίπαλος ήταν πλήρως ανεστραμμένος, η εκτόξευση καθυστέρησε και η τορπίλη αστόχησε. Εμπλοκή με το πυροβόλο 4 ιντσών και τα «Bren» και «Lewis» (σ.σ. πολυβόλα) από κοντινή απόσταση.
Ώρα 22:00 Το σκοτεινόχρωμο πλοίο αποπειράθηκε να εμβολίσει αστοχώντας κατά 50 γιάρδες την πρύμνη του «Talisman» και διαπιστώθηκε να είναι αντιτορπιλικό ή τορπιλοβόλο. Κατάδυση ανάγκης.
Ώρα 22:05 έως 23:15 Αντεπιτέθηκε με 44 βόμβες βυθού. Έσπασαν μερικά φώτα αλλά δεν προκλήθηκαν περαιτέρω βλάβες.
Ώρα 23:51 Ανάδυση σε βάθος περισκοπίου, καμία οπτική επαφή οπότε ανάδυση στην επιφάνεια. »
[μετάφραση από τις αναφορές του υποβρυχίου]
Στις 9 Δεκεμβρίου ένα «Maryland» της 69ης μοίρας της RAF αποστέλεται για ειδική περιπολία στους λιμένες Ναυαρίνου και Πάτρας και ένα «Blenheim» της 18ης μοίρας στο κεντρικό Ιόνιο.
Στις 11 Δεκεμβρίου το ιταλικό ατμόπλοιο «Calitea» (χωρητικότητας 4.013 κόρων), συνοδευόμενο από το αντιτορπιλικό «Freccia» αναχωρεί από το Μπρίντεζι για την Βεγγάζη αλλά βυθίζεται από το υποβρύχιο «HMS Talisman» νοτιοανατολικά του ακρωτηρίου Ματαπά, ενώ στην ίδια περιοχή το υποβρύχιο «HMS Truant» πλήττει το ιταλικό αντιτορπιλικό συνοδείας «Alcione» αναγκάζοντας το να προσαράξει εξουδετερώνοντας το για το υπόλοιπο του πολέμου.
Στις 13 Δεκεμβρίου τα ιταλικά εμπορικά «Monginevro» (5.324 κόρων), «Napoli» (6.142 κόρων), και «Vettor Pisani» (6.339 κόρων) αναχωρούν από τον Τάραντα συνοδευόμενα από τα αντιτορπιλικά «Pessagno» και «UsoDiMare» και την τορπιλάκατο «Pegaso», ενώ το γερμανικό ατμόπλοιο «Ankara» (4.768 κόρων) συνοδευόμενο από τα «Saetta» και «Malocello», για τη Βεγγάζη. Τα αντιτορπιλικά «Vivaldi», «Da Noli», «Malocello», «Da Recco», και «Zeno» αναχωρούν από τον Τάραντα στις 15:00. Τα θωρηκτά «Littorio» και «Vittorio Veneto» με τα αντιτορπιλικά «Granatiere», «Fucliere», «Bersagliere», και «Alpino» και οι τορπιλάκατοι «Centauro» και «Clio» αναχωρούν από Νάπολη στις 17:40. Το θωρηκτό «Duilo», το βαρύ καταδρομικό «Gorizia», τα ελαφρά καταδρομικά «Garibaldi» και «Montecuccoli» με τα αντιτορπιλικά «Maestrale», «Oriani» και «Gioberti» αναχωρούν από τον Τάραντα στις 18:40. Το θωρηκτό «Doria», τα ελαφρά καταδρομικά «Duca D’ Aosta» και «Attendolo» και τα αντιτορπιλικά «Aviere», «Ascari», και «Camicia Nera» αναχωρούν από τον Τάραντα στις 19:40 ενώ τα «Corazziere», «Geniere» και «Carabiniere» λίγο αργότερα.
Τα βρετανικά υποβρύχια «HMS Upholder», «P 31», «P 34» και το πολωνικό «Sokol» αναχωρούν από τη Μάλτα για έτακτη περιπολία στο κεντρικό Ιόνιο, ενώ το «HMS Utmost», επιτίθεται ανεπιτυχώς σε ιταλική νηοπομπή ανοιχτά των ανατολικών ακτών της Ιταλίας.
Τα ιταλικά φορτηγά «Capo Orso» και «Iseo» με συνοδεία τα αντιτορπιλικά «Strale» και «Turbine», ενώ πρόκειται να αναχωρήσουν από το Αργοστόλι για τη Βεγγάζη, καθυστερούν λόγω έλλειψης πληροφοριών για τις κινήσεις της βρετανικής αεροπορίας και παραμένουν αγκυροβολημένα στο λιμένα. Βασιζόμενα σε πληροφορίες (κατόπιν υποκλοπών) της βρετανικής υπηρεσίας πληροφοριών “ULTRA”, έξι αεροσκάφη «Blenheim» της 107ης μοίρας της RAF διεξάγουν επιδρομή στα ναυλοχούμενα πλοία επιτυγχάνοντας τη βύθιση ενός, ενώ δύο από τα αεροσκάφη καταρίπτονται (δες την ιστορία εδώ: http://aviationarchaeology.gr/?p=1502)
Στις 16 Δεκεμβρίου τα ιταλικά ατμόπλοια «Monginevro», «Napoli», και «Vettor Pisani», συνοδευόμενα από τα αντιτορπιλικά «Vivaldi», «Da Noli», «Da Recco», «Malocello», «Pessagno», και «Zeno» και το ατμόπλοιο «Ankara» συνοδευόμενο από το «Saetta» και το «Pegaso» αναχωρούν από τον Τάραντα προς Τρίπολη. Το θωρηκτό «Duilo», τα ελαφρά καταδρομικά «Duca D’ Aosta», «Attendolo» και «Montecuccoli», και τα αντιτορπιλικά «Ascari», «Aviere», και «Camicia Nera» παρέχουν βραχεία κάλυψη ενώ τα θωρηκτά «Doria», «Cesare», και «Littorio», βαριά καταδρομικά «Gorizia» και «Trento», και αντιτορπιλικά «Granatiere», «Bersagliere», «Alpino», «Fucliere», «Corazziere», «Carabiniere», «UsoDiMare», «Maestrale», «Oriani», και «Gioberti» μακρά κάλυψη.
Την ίδια ημέρα δύο «Blenheim» της 107ης μοίρας περιπολούν στην ευρύτερη περιοχή, ενώ ακόμη έξι της 18ης μοίρας επιτίθενται σε νηοπομπή εντός του λιμένα Αργοστολίου.
Στις 28 Δεκεμβρίου το βρετανικό υποβρύχιο «HMS Thorn» επιχειρεί να πλήξει ένα δεξαμενόπλοιο περίπου 3 τόνων, 10 ναυτικά μίλια νοτιοδυτικά του ακρωτηρίου Δουκάτο της Λευκάδας. Όλες οι τορπίλες που εκτοξεύτηκαν αστόχησαν οπότε το υποβρύχιο αναδύθηκε και έβαλλε με το πυροβόλο αλλά λόγω της αδυναμίας του να διατηρήσει την απόσταση, αναγκάστηκε να διακόψει την επίθεση.
Απόσπασμα από την καταγραφή στο ημερολόγιο του υποβρυχίου «HMS Thorn»:
« Ώρα 07:59 Στην θέση 38 31’Β, 20 22’Α εθεάθει το φουγάρο και ο ιστός ενός εμπορικού σκάφους σε διόπτευση 130 μοιρών, ακτίνα 8.000 γιαρδών. Η πορεία του σκάφους ήταν 250 μοίρες.
Ώρα 08:12 Η επαφή εθεάθει να είναι δεξαμενόπλοιο περίπου 3.000 τόνων. Έναρξη επίθεσης.
Ώρα 08:20 Εκτοξεύτηκαν τρεις τορπίλες από απόσταση 2.000 γιαρδών. Η πρώτη τορπίλη εθεάθει να προβάλλει στην επιφάνεια και τότε εκτράπει προς τα δεξιά. Οι άλλες δύο τορπίλες αστόχησαν.
Ώρα 08:50 Ανάδυση και εμπλοκή του στόχου με το πυροβόλο καταστρώματος από τις 4.000 γιάρδες. Ο αντίπαλος απάντησε με κανονιοβολισμό από 2 πυροβόλα διαμετρήματος 3 ή 4 ιντσών. Μετά από 10 λεπτά η απόσταση είχε αυξηθεί σε 5.000 γιάρδες. Επιτεύχθηκαν 2 πλήγματα αλλά η απόσταση δεν μπορούσε να μειωθεί. Η επίθεση έπρεπε να διακοπεί. »
[μετάφραση από τις αναφορές του υποβρυχίου]
Στις 30 Δεκεμβρίου, το βρετανικό υποβρύχιο «HMS Proteus» εντοπίζει νοτιοδυτικά των Βαρδιάνων και τορπιλίζει το ιταλικό επιταγμένο επιβατηγό «Citta di Marsala» (νηολογίου Παλέρμο 146, ναυπηγήσεως 1929, ολικής χωρητικότητας 2.480 κόρων) το οποίο κατευθύνεται και αυτό στη Βόρειο Αφρική. Παρά τις σοβαρές βλάβες που υπέστη, το πλοίο ρυμουλκείται πίσω στο Αργοστόλι.
Την ίδια ημέρα το βρετανικό υποβρύχιο «HMS Thorn» τορπιλίζει και βυθίζει το ιταλικό δεξαμενόπλοιο «Campina» (ναυπήγησης 1913, χωρητικότητας 3.032 κόρων) 5 ναυτικά μίλια ανοιχτά του ακρωτηρίου Δουκάτο της Λευκάδας, το οποίο συνοδευόταν από το εξοπλισμένο εμπορικό «Egitto» και το βοηθητικό περιπολικό σκάφος «Spanedda».
Απόσπασμα από την καταγραφή στο ημερολόγιο του υποβρυχίου «HMS Thorn»:
« Ώρα 16:08 Στη θέση 38 37’Β, 20 28’Α εθεάθησαν 2 σκάφη σε διόπτευση 135 μοιρών. Η απόσταση ήταν 13.000 γιάρδες. Προσέγγιση σε κατάδυση με υψηλή ταχύτητα. Τα σκάφη αργότερα διαπιστώθηκε ότι αφορούσαν ένα επιβατηγό/εμπορικό πλοίο 5.000 τόνων και ένα δεξαμενόπλοιο περίπου 6.000 τόνων. Και τα δύο έστρεφαν σε πορεία 290 μοιρών. Έναρξη επίθεσης.
Ώρα 16:41 Εκτοξεύτηκαν 6 τορπίλες από απόσταση 1.400 γιαρδών προς το δεξαμενόπλοιο. Σημειώθηκαν 3 εκρήξεις περίπου 1 λεπτό και 30 δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση. Ένα συνοδό σκάφος θεωρούμενο ως τορπιλοβόλο εθεάθει περίπου 2.000 – 3.000 γιάρδες εγγύς του δεξαμενοπλοίου.
Ώρα 164:6 Το «Thorn» δέχθηκε αντεπίθεση με 61 βόμβες βυθού αλλά καμία δεν πλησίασε το υποβρύχιο. »
[μετάφραση από τις αναφορές του υποβρυχίου]
Ιανουάριος, Φεβρουάριος, Μάρτιος 1942
Τόσο οι νηοπομπές του Άξονα όσο και οι επιδρομές των βρετανικών υποβρυχίων και αεροσκαφών συνεχίζονται το 1942 με αμείωτη ένταση σε όλο το κεντρικό Ιόνιο και μέχρι τις ακτές της Λιβύης.
Στις 2 Ιανουαρίου 1942 το βρετανικό υποβρύχιο «HMS Thunderbolt» εντοπίζει ανοιχτά του Αργοστολίου το ιταλικό εμπορικό «Anna Capano» και του προκαλεί ζημιές με χρήση πυροβόλου. Το χτυπημένο πλοίο προσαράζει στην ακτή.
Απόσπασμα από την καταγραφή στο ημερολόγιο του υποβρυχίου «HMS Thunderbolt»:
« Ώρα 12:43 Στην θέση 195 μοιρών από τον φάρο των Βαρδιάνων, απόσταση 2 ναυτικών μιλίων, εθεάθη ένα μικρό ατμοκίνητο σκάφος περίπου 1.500 τόνων σε πορεία 310 μοιρών, απόσταση 4 ναυτικών μιλίων και κατεύθυνση προς Αργοστόλι.
Ώρα 13:13 Αναδυθήκαμε σε θέση 135 μοιρών από τον φάρο των Βαρδιάνων, απόσταση 0,8 ναυτικών μιλίων. Κανονιοβολήσαμε το εμπορικό πλοίο από βεληνεκές 2.000 γιαρδών. 30 βολές εβλήθησαν πριν μια παράκτια πυροβολαρχία βρει το βεληνεκές και βλήματα αρχίσουν να κλονίζουν το «Thunderbolt». Διακόψαμε τη δράση μας και καταδυθήκαμε. Επιτεύχθηκαν κατ’ ελάχιστο 10 χτυπήματα. Το πλοίο εθεάθη τελευταίως να κατευθύνεται προς το Αργοστόλι μέσα σε ένα σύννεφο ατμού με κλίση 10 μοιρών στην αριστερή πλευρά και την πρύμνη καθισμένη. »
[μετάφραση από τις αναφορές του υποβρυχίου]
Στις 4 Ιανουαρίου το βρετανικό υποβρύχιο «HMS Thunderbolt» επιτίθεται με κανονιοβολισμό και βυθίζει το ιταλικό βοηθητικό ναρκαλιευτικό «R 195 – Nuovo San Pietro» (32 κόρων), νοτιοδυτικά της Κεφαλονιάς.
Απόσπασμα από την καταγραφή στο ημερολόγιο του υποβρυχίου «HMS Thunderbolt»:
« Ώρα 08:48 Ακούστηκε θόρυβος ελίκων σε διόπτευση 080 μοιρών και δύο λεπτά αργότερα είδαμε ιστία σκάφους σε πορεία βορειοδυτική.
Ώρα 09:00 Το σκάφος εθεάθη να αλλάζει πορεία σε 257 μοίρες και ταυτοποιήθηκε ως βοηθητικό ναρκαλιευτικό (αλιευτικό σκάφος).
Ώρα 09:27 Αναδυθήκαμε σε θέση 38 07’Β, 20 20’Α και κανονιοβολήσαμε το ναρκαλιευτικό από απόσταση 800 γιάρδες. Αυτό άνοιξε πυρ με ένα πολυβόλο το οποίο σύντομα εσιγάσθει. Μετά από αρκετές βολές η ιταλική σημαία τινάχθηκε. Τότε το πυρ έπαυσε για να επιτραπεί στο πλήρωμα να εγκαταλείψει το πλοίο. Αυτό έγινε και πέντε επιζώντες διέφυγαν με έναν πλωτήρα διάσωσης. Το σκάφος βυθίστηκε μετά από μερικά ακόμη εύστοχα χτυπήματα. Το «Thunderbolt» καταδύθηκε όταν μια παράκτια πυροβολαρχία άνοιξε πυρ. »
[μετάφραση από τις αναφορές του υποβρυχίου]
Στις 5 Ιανουαρίου το βρετανικό υποβρύχιο «HMS Proteus» εντοπίζει στο στενό μεταξύ Κεφαλονιάς και Λευκάδας, τορπιλίζει και βυθίζει το ιταλικό επιταγμένο επιβατηγό «Citta Di Palermo» (νηολογίου Παλέρμο 158, ναυπηγήσεως 1930, ολικής χωρητικότητας 5.413 κόρων).
Στις 30 Ιανουαρίου το βρετανικό υποβρύχιο «HMS Thunderbolt» επιτίθεται με 4 τορπίλες εναντίον του γερμανικού εμπορικού «Thessalia» (ναυπήγησης 1922, 2.875 κόρων) περίπου 7 ν.μίλια δυτικά του ακρωτηρίου Δουκάτο της Λευκάδας, με ένα από τα ιταλικά συνοδά σκάφη την τορπιλάκατο «Solferino», να αγνοείται (το άλλο ήταν το «Generale Carlo Montanari»).
Απόσπασμα από την καταγραφή στο ημερολόγιο του υποβρυχίου «HMS Thunderbolt»:
« Ώρα 08:09 Εθεάθει μια τορπιλάκατος κλάσης «Generali» κατευθυνόμενη βορειοδυτικά από τον Φάρο του ακρωτηρίου Δουκάτο.
Ώρα 09:05 Αναγκαστήκαμε σε κατάδυση από ένα περιπολικό αεροσκάφος. Ακούσαμε εκρήξεις από δύο βόμβες βυθού.
Ώρα 09:18 Επιστρέψαμε σε βάθος περισκοπίου. Στην θέση 38 35’Β, 20 25’Α εθεάθει ένα μέσου μεγέθους εμπορικό πλοίο και δύο συνοδά τορπιλοβόλα σε διόπτευση 343 μοίρες απόσταση 6.500 γιάρδες με πορεία 160 μοίρες. Το συνοδό της αριστερής πλευράς ήταν αυτό που παρατηρήθηκε νωρίτερα. Το συνοδό της δεξιάς πλευράς ήταν πιθανά κλάσης «Curtatone».
Ώρα 09:39 Εκτοξεύσαμε 3 τορπίλες από τις 2.500 γιάρδες. Κατά την στιγμή της εκτόξευσης της τρίτης η τορπιλάκατος ήταν στην ευθεία με τον στόχο και κατευθυνόταν προς το «Thunderbolt» στις 1.000 γιάρδες. Ο ύπαρχος «Crouch» καταδύθηκε και άλλαξε πορεία. Η τορπιλάκατος έριξε 2 βόμβες βυθού που συγκλόνισαν το υποβρύχιο. Ρίφθηκαν ακόμη 27 βόμβες. Όλες οι τορπίλες πρέπει να στόχησαν. »
[μετάφραση από τις αναφορές του υποβρυχίου]
Την 1η Φεβρουαρίου το «HMS Thunderbolt» τορπιλίζει και βυθίζει το ιταλικό εμπορικό πλοίο «Absirtea» (ναυπήγησης 1913, 4.170 κόρων) περίπου 4,4 ν.μίλια σε διόπτευση 291 μοίρες από το ακρωτήριο Δουκάτο, το οποίο κινούταν μαζί με το γερμανικό εμπορικό «Macedonia» (ναυπήγησης 1922, 2.875 κόρων) από το Μπρίντεζι προς την Πάτρα μέσω Κέρκυρας. Αυτά συνοδεύονταν από τα ιταλικά αντιτορπιλικά «Turbine» και «Euro», ενώ το τελευταίο περισυνέλεξε τους διασωθέντες.
Απόσπασμα από την καταγραφή στο ημερολόγιο του υποβρυχίου «HMS Thunderbolt»:
« Ώρα 10:30 Στην θέση 291 μοιρών από τον φάρο του ακρωτηρίου Δουκάτο 4,4 ν.μίλια εθεάθει σε συνθήκες χαμηλής ορατότητας, νηοπομπή δύο εμπορικών πλοίων συνοδευόμενα από δύο αντιτορπιλικά. Απόσταση 4.200 γιάρδες, πορεία στόχων 130 μοίρες. Ελιγχθήκαμε σε θέση επίθεσης.
Ώρα 10:43 Εκτοξεύσαμε ομοβροντία 3 τορπιλών από τις 1.000 γιάρδες. Το «Thunderbolt» παρέμεινε σε βάθος περισκοπίου για να επιτεθεί στο άλλο εμπορικό. Μία από τις τορπίλες εθεάθει να πλήττει τον στόχο μεταξύ πρύμνης και κύριου ιστίου. Το άλλο εμπορικό αμέσως έστρεψε δεξιά καθιστώντας αδύνατη μια επίθεση, έτσι ο ύπαρχος «Crouch» πήγε το «Thunderbolt» σε κατάδυση. 21 βόμβες βυθού ρίφθηκαν μετά την επίθεση. Οι πρώτες έπεσαν κοντά προκαλώντας ελλάσσονες βλάβες.
Ώρα 13:35 Παρατηρήσαμε το πλοίο που ήταν σε απόσταση περίπου ενός μιλίου. Βυθίστηκε σύντομα. »
[μετάφραση από τις αναφορές του υποβρυχίου]
Στις 3 Φεβρουαρίου 1942, το βρετανικό υποβρύχιο «HMS Thunderbolt» εντοπίζει και κανονιοβολεί το ιταλικό βοηθητικό διωκτικό υποβρυχίων «AS 80 – Lanciotto Piero» (180 κόρων), ανοιχτά του ακρωτηρίου Γερογόμπος, το οποίο υπέστη μόνο ελαφρές βλάβες.
Απόσπασμα από την καταγραφή στο ημερολόγιο του υποβρυχίου «HMS Thunderbolt»:
« Ώρα 08:20 Στην θέση 230 μοιρών από τον φάρο των Βαρδιάνων σε απόσταση 4 ν. μιλίων, εθεάθη ένα εξοπλισμένο αλιευτικό και ένα ναρκαλιευτικό που αναχωρούσαν από το Αργοστόλι και συμπορεύονταν στο διάδρομο έρευνας σε πορεία 265 μοιρών και έως θέση 250 μοιρών, απόσταση 6,7 ναυτικών μιλίων από τον φάρο των Βαρδιάνων.
Ώρα 10:10 Τα δύο πλοία διαχώρισαν τις πορείες τους. Το ναρκαλιευτικό κατευθύνθηκε νοτιότερα προς έρευνα. Το αλιευτικό παρέμεινε σε στάση για 20 λεπτά.
Ώρα 11:05 Αναδυθήκαμε και εμπλέξαμε το αλιευτικό με το πυροβόλο. Εβλήθησαν σύνολο 40 βλήμματα και όταν θεωρήθηκε ότι το πλοίο βυθιζόταν, ο υποπλοίαρχος «Crouch» καταδύθηκε. Παρόλα αυτά το αλιευτικό παρέμεινε στην επιφάνεια. Δεν μπορούσε να αποτελειωθεί καθώς σύντομα δύο τορπιλάκατοι κατευθύνονταν στο σημείο.
Ώρα 12:16 Ένα αεροσκάφος εθεάθει να περιπολεί στη περιοχή.
Ώρα 12:26 Μία από τις τορπιλακάτους προσέγγιζε με υψηλή ταχύτητα. Καταδυθήκαμε.
Ώρα 12:47 Μία βόμβα βυθού ρίφθηκε αρκετά κοντά. Η δίωξη συνεχίστηκε για σχεδόν μια ώρα με ακόμη 9 βόμβες βυθού να ρίπτονται. Αυτές δεν ήταν τόσο κοντά όσο η πρώτη. »
[μετάφραση από τις αναφορές του υποβρυχίου]
Στις 5 Μαρτίου το «HMS Thorn» βυθίζει το ιταλικό βοηθητικό περιπολικό σκάφος «AS 91 – Ottavia) (259 κόρων) με κανονιοβολισμό ανοιχτά του ακρωτηρίου Ορθολίθι.
Απόσπασμα από την καταγραφή στο ημερολόγιο του υποβρυχίου «HMS Thorn»:
« Ώρα 09:15 Στην θέση 205 μοίρες από το ακρωτήρι Γερο-Γόμπος σε απόσταση 2,5 ν.μίλια, εθεάθει ένα ιστιοφόρο σε διόπτευση 70 μοιρών και απόσταση 5 ν.μιλίων. Η πορεία του στόχου ήταν 260 μοίρες, η ταχύτητα μόνο 3 κόμβοι. Ο ύπαρχος «Norfolk» αποφάσισε να ακολουθήσει και να εμπλακεί με το πυροβόλο όταν ο στόχος ήταν σε αρκετή απόσταση από το Αργοστόλι ώστε να είναι απαρατήρητος.
Ώρα 11:15 Ακούστηκαν παλμοί «Asdic» (σ.σ. ηχοεντοπιστικό σύστημα) σε διόπτευση 80 μοιρών.
Ώρα 11:30 Εθεάθει ένα αντιτορπιλικό με δύο φουγάρα θεωρούμενο να ανήκει στην κλάση «Confienza», σε θέση 38 06’Β, 20 22’Α. Η πορεία του αντιπάλου ήταν 190 μοίρες, ταχύτητα 12 κόμβοι.
Ώρα 12:00 Το αντιτορπιλικό εθεάθει να αλλάζει πορεία σε 120 μοίρες. Σύντομα χάθηκε η οπτική επαφή σε διόπτευση 125 μοίρες. Εντωμεταξύ το ιστιοφόρο διαπιστώθηκε να είναι ένα δικάταρτο περίπου 200 τόνων. Ήταν εξοπλισμένο με ένα πρωραίο πυροβόλο 12 λιβρών. Τώρα κατευθυνόταν βόρεια.
Ώρα 14:54 Αναδυθήκαμε για κανονιοβολισμό στην θέση 38 16’Β, 20 20’Α. Η απόσταση από τον στόχο ήταν 500 γιάρδες.
Ώρα 15:05 Ο αντίπαλος ήταν τώρα φλεγόμενος στην πρύμνη του και όλα τα ιστία είχαν πέσει. Το κήτος ήταν κομματιασμένο και η πρύμνη εμφανώς καθισμένη. Το «Thorn» τότε καταδύθηκε καθώς προσμενόταν ότι το αντιτορπιλικό που εθεάθει νωρίτερα θα προσέτρεχε στο σημείο.
Ώρα 15:35 Ο στόχος ανατινάχθηκε και βυθίστηκε. Σύντομα το αντιτορπιλικό εθεάθει να προσεγγίζει από τον Νότο μαζί με ένα αεροσκάφος. Δύο βόμβες βυθού ρίφθηκαν αλλά έπεσαν μακριά. »
[μετάφραση από τις αναφορές του υποβρυχίου]
Όλη η προσπάθεια ανακοπής του ανεφοδιασμού των δυνάμεων του Άξονα στη Βόρεια Αφρική με επιδρομές σε νηοπομπές από την Ιταλία ως την Λιβύη, απέδωσε καρπούς από τον Ιούλιο του 1942 οπότε ξεκίνησε η μάχη του Ελ Αλαμέιν, οδηγώντας στην κατάρρευση τους και την οριστική επικράτηση των Βρετανών και Αμερικανών στις αρχές του 1943.
Έως σήμερα, τα μνημεία αυτής της ταραχώδους περιόδου γύρω από τα νησιά μας βρίσκονται βυθισμένα στα βαθιά νερά του Ιονίου, κρατώντας ζωντανή την μνήμη της ιστορίας. Αποτελούν τεχνητούς υφάλους στον βυθό – μικρά λίκνα ζωής για τα θαλάσσια είδη, αλλά και εκθέματα του ανεξερεύνητου απέραντου μουσείου του Ωκεανού, του τελευταίου μεγάλου αγνώστου του πλανήτη μας..
Τηλέμαχος Μπεριάτος
- Αυτοδύτης 3 αστέρων CMAS
- (Έρευνα και επεξεργασία 2011-2017)
Αργοστόλι, 2018
1. Υποβρύχιο HMS Perseus Κεφαλονιά (φωτο Τ.Μπεριάτος 2017)
2. Γερμανικό αεροσκάφος Β’ΠΠ Ιθάκη (φωτο Τ.Μπεριάτος 2017)
