Η Αρχόντισσα οδός Ριζοσπαστών κι η ιστορία της

Απαγορεύεται ρητά η αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, μετάδοση, διανομή, έκδοση, εκτέλεση, «μεταφόρτωση» (download), μετάφραση, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά χωρίς τη ρητή προηγούμενη έγγραφη συναίνεση του kefaloniapress.gr

Η ΑΡΧΟΝΤΙΣΣΑ ΟΔΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΩΝ ΚΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ (Α’ και Β’ μέρος)

Δικαίως την αποκαλούσαν την αριστοκρατικότερη και πιο όμορφη οδό της πόλης του Αργοστολιού με τις φιλύρες και τα πανέμορφα αρχοντόσπιτα, τα μικρά παλατάκια  όπως τα αποκαλούσαν με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική τους.

γράφει η  Μαρία Μαρκάτου-Αλυσανδράτου

Δεν ονομαζόταν από την αρχή Ριζοσπαστών. Αρχικά ήταν γνωστή ως οδός  Δικαστηρίων, κάπου στα 1906 μετονομάστηκε σε Κεφάλου, το 1932 σε Λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, μετά σε Λεωφόρο Βασιλέως Γεωργίου, το 1941 σε Λεωφόρο Βασιλίσσης Ελένης, και τελικά καθιερώθηκε με το όνομα που την ξέρουμε και σήμερα, ως οδός Ριζοσπαστών.

Έξω από το καφενείο Αίγλη, του οποίου διακρίνονται τα τραπεζάκια αριστερά, με κατεύθυνση προς το Περιβολάκι, το 1920

Πρόκειται για τον πιο φαρδύ δρόμο του Αργοστολίου γιατί ανήκει στο τμήμα της πόλης πέρα από την Πλατεία Βαλλιάνου, που ήταν πιο καινούριο κι έγινε όταν οι Άγγλοι  κι ιδιαίτερα ο Charles James Napier(Τσαρλς Τζέημς Νάπιερ)αποφάσισε να επεκτείνει την πόλη προς το βόρειο άκρο της και συγκεκριμένα μέχρι την πλατεία Μέτελα. Σε εκείνο το τμήμα χαράκτηκαν τότε μεγάλοι δρόμοι και τέλεια οικοδομικά τετράγωνα με άψογη ρυμοτομία, σε αντίθεση με τα στενά σοκάκια, τους αδιέξοδους δρόμους  και τα μικρά τετράγωνα της παλιάς πόλης.

Επί της Ριζοσπαστών στο ύψος του αρχοντικού Κοσμετάτου αριστερά, με κατεύθυνση το Περιβολάκι προσεισμικά

Η περιοχή αυτή στην συνέχεια χαράχθηκε και πουλήθηκε σε οικόπεδα για  κατοικίες που μετά το 1830 επιλέχθηκε από πλούσιους Αργοστολιώτες για να χτίσουν τα αρχοντόσπιτά τους, μιμούμενα τα Σικελικά παλατάκια. Αυτός  ήταν ο λόγος που το συγκεκριμένο τμήμα του Αργοστολίου διέφερε τόσο πολύ από την παλιά  πόλη.

Στο κέντρο αυτής της επέκτασης κατασκευάστηκε η πλατιά λεωφόρος Ριζοσπαστών, παράλληλη με την θάλασσα. Χρόνια αργότερα τα δένδρα αποτελούσαν το  χαρακτηριστικό της γνώρισμα κι  ήταν φυτεμένη ακακίες, οι οποίες δημιουργούσαν ένα παραδεισένιο σκηνικό με την σκιά τους, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Η οδός Ριζοσπαστών με τις ακακίες

Στην συνέχεια κάποιες αντικαταστάθηκαν από ευκάλυπτους και στην κατοχή, ο Ιταλός στρατιωτικός διοικητής  Ντε Λούπις σε συνεργασία με τον τότε διορισμένο δήμαρχο του Αργοστολιού Βαλλιανάτο Αντύπα(1941-1944), αποφάσισε στην θέση τους να φυτέψει φοινικόδενδρα, επειδή πίστευε ότι αυτά ήταν πιο κοντά στο μεσογειακό κλίμα  του  νησιού, παρά  φυσικά τις αντιρρήσεις των κατοίκων.

Η οδός Ριζοσπαστών τότε, ξεκινούσε από την μετέπειτα κεντρική πλατεία κι έφτανε μπροστά από τις φυλακές και το Αρχαιολογικό Μουσείο, περίπου στο σημείο που σήμερα βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του ΞΕΝΙΑ.

Η είσοδος των φυλακών, αριστερά διακρίνονται τα κιγκλιδώματα που χώριζαν υψομετρικά την πλατεία Μέτελα με τα πεύκα από κάτω

Με κατεύθυνσηη την πλατεία,ακολουθούσε το κτήμα Κρούσσου  κι απέναντι από αυτό το άλσος γνωστό ως Περιβολάκι,στο οποίο πολύ αργότερα κατασκευάστηκε το  μνημείο των Ριζοσπαστών, προς τιμήν των Ιωσήφ Μομφεράτου, Ηλία Ζερβού-Ιακωβάτου, Γερασίμου Λιβαδά, Γεώργιου Τυπάλδου-Ιακωβάτου και τόσων άλλων που  αγωνίστηκαν εναντίον της Αγγλοκρατίας και πάλεψαν για κοινωνικές μεταρρυθμίσεις.

Πάρα πολύ παλιά φωτογραφία της τότε οδού  Δικαστηρίων, αριστερά στο ύψος του Μνημείου των Ριζοσπαστών σήμερα και δεξιά μπροστά από το κτήμα Κρούσσου, εκεί που σήμερα βρίσκονται οι προκάτ αίθουσες σχολείων

Το 1933, η Αδελφότητα Κεφαλλήνων και Ιθακησίων Πειραιά, παρήγγειλε στον διακεκριμένο  Κεφαλονίτη γλύπτη Γεώργιο Μπονάνο την συγκεκριμένη στήλη, ως αποτίμηση φόρου τιμής, της οποίας κάλυψε εξ’ ολοκλήρου τη δαπάνη.

Η στήλη στήθηκε σε μια μικρή πλατεία, την πλατεία Ριζοσπαστών, πρώην Περιβολάκι και στις 21 Μαΐου 1934, τελέστηκαν με επισημότητα τα αποκαλυπτήρια της. Το συνολικό ύψος του μνημείου, το οποίο αποτελείται εξ ολοκλήρου από λευκό μάρμαρο, ανέρχεται στα 3,25 μέτρα, το πλάτος της πρώτης βάσης στα 1,52 μέτρα και της δεύτερης στα 0,8 μέτρα.

Tο ανώτερο έμπροσθεν τμήμα, φέρει ανάγλυφη τη μορφή της «Ιστορίας» , η οποία έχει αγέρωχη στάση με ευρύ διασκελισμό, με τη διαφορά ότι το σκέλος που εκτείνεται στο πλάι, πατάει με τις μύτες στο έδαφος. Στα χέρια της η μορφή, κρατά σε μια πλάκα την ημερομηνία της ένωσης της Επτανήσου με την υπόλοιπη Ελλάδα :

Η πίσω πλευρά του μνημείου

Στο πίσω μέρος της στήλης, υπάρχει το ψήφισμα που διαβάστηκε από τους Ριζοσπάστες στη Θ’ Βουλή, στις 26 Νοεμβρίου 1850, με το οποίο προσπαθούν να ξεσηκώσουν το λαό υπέρ της Ενώσεως και από κάτω, αναγράφονται τα ονόματα των αντιπροσώπων. Κάτω από τα ονόματα βρίσκεται η επιγραφή :

«Η ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ ΤΩΝ ΕΝ ΠΕΙΡΑΙΕΙ
ΚΕΦΑΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΙΘΑΚΗΣΙΩΝ ΤΙΜΗΣ ΕΝΕΚΕΝ
ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΕΝ ΕΤΕΙ 1933»

Στο αριστερό μέρος της στήλης υπάρχει η επιγραφή :

«ΓΕΩΡ. ΜΠΟΝΑΝΟΣ
ΕΠΟΙΕΙ
ΚΕΦΑΛΛΗΝ»  και αποτελεί ουσιαστικά την επίσημη υπογραφή του διακεκριμένου γλύπτη με καταγωγή από το Βουνί του Ληξουρίου, με την οποία υπέγραφε όλα τα έργα του.

Κοντά στο άλσος ”Περιβολάκι” και το προσφυγικό εργοστάσιο υφαντουργίας ενώ στη γωνία απέναντι από την σημερινή Ναυτική Σχολή, υπήρχε το μικρό σπίτι στο οποίο επέλεξε να μένει o Βρετανός τοποτηρητής  Charles James Napier (1822-1830)κατά την παραμονή του στο νησί μας.

Το σπίτι του Νάπιερ

Μετά την αποχώρηση του Νάπιερ από  την Κεφαλονιά και συγκεκριμένα μετά την Ένωση, το σπίτι έγινε η οικία του γιατρού Φωκά Γεράσιμου  το 1889.  Διαπρεπής  χειρουργός και καθηγητής Πανεπιστημίου στη Γαλλία και την Ελλάδα, διορισμένο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και συγγραφέας κι ο πρώτος που χρησιμοποίησε στην Ελλάδα το μηχάνημα «Ombredanne» για τη νάρκωση των ασθενών. Γεννήθηκε στις 7 Αυγούστου 1860 στο Αργοστόλι, όπου και πέθανε στις 8 Ιανουαρίου 1937.

Ο γιατρός Γεράσιμος Φωκάς, του οποίου το όνομα δόθηκε στην ομώνυμη οδό μπροστά από το σπίτι του

Η Ριζοσπαστών στο άλλο της άκρο, κατέληγε στο πανέμορφο νεοκλασικό κτίριο των Δικαστηρίων έργο κι αυτό του Άγγλου αρμοστή Τσαρλς Τζέημς Νάπιερ και σχέδια του μηχανικού του αγγλικού στρατού Κέννεντυ, από το οποίο πήρε στην αρχή και το όνομα της.

Άποψη των Δικαστηρίων του Νάπιερ

Κατά μήκος της οδού ήταν χτισμένα τα πιο κομψά κι αρχοντικά σπίτια της πόλης γνωστών και επιφανών οικογενειών, που συναγωνίζονταν μεταξύ τους για το ποιος έχει το καλύτερο  αρχοντικό που ξεχωρίζει  σε αίγλη και ομορφιά από τα υπόλοιπα.

Η οδός Ριζοσπαστών το 1907 κι ενώ έχει αρχίσει η κατεδάφιση της στέγης των Δικαστηρίων του Νάπιερ, στο ύψος της οικίας Κοσμετάτου στα δεξιά

Απέναντι  από το μεταγενέστερο μνημείο των Ριζοσπαστών και μετά  το κτήμα Κρούσσου, εκεί που σήμερα στεγάζονται σε προκάτ αίθουσες τα σχολεία,  συναντούσες το  σπίτι του Σπινέλη Διομήδη, το οποίο παλιότερα στέγαζε την Λέσχη των Άγγλων αξιωματικών(MENSA),εκεί όπου το 1904 εγκαταστάθηκε η τότε Νομαρχία.

Από την άλλη πλευρά του δρόμου  υπήρχαν τα σπίτια των Χαριτάτου και Λιναρδάτου.

Δεξιά το πρώτο σπίτι η Λέσχη των Άγγλων αξιωματικών και μετέπειτα οικία Σπινέλη Διομήδη κι ευθεία στο βάθος διακρίνεται η οικία Μεταξά στην οδό Θεάτρου μετά την κατεδάφιση του Δικαστικού Μεγάρου του Νάπιερ

Απέναντι από την οικία Σπινέλη, που έβλεπε και στην σημερινή Δελλαδέτσιμα, την οδό που περνάει μπροστά από τον αύλειο χώρο του ΞΕΝΙΑ, στεγάστηκε αμέσως μετά τους σεισμούς του 1953 και η τότε  Χωροφυλακή του Αργοστολίου.

Δεξιά,το λυόμενο που στέγασε την Χωροφυλακή το 1953

Στην συνέχεια, έβλεπες  το Ελληνικό Αστυνομικό Τμήμα δίπλα από το διώροφο του Δελλαπόρτα.

Η  οδός Ριζοσπαστών το 1904 και δεξιά το διώροφο Δελλαπόρτα

Απέναντί του στεγαζόταν η Νομαρχία όπου το 1916 ο πρώην δήμαρχος και τότε βουλευτής των Φιλελευθέρων Σπύρος Φωκάς-Κοσμετάτος υποδέχθηκε τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου, εκπρόσωπο της κυβέρνησης  Θεσσαλονίκης του Βενιζέλου, στο κίνημα του οποίου είχε προσχωρήσει η Κεφαλονιά κι η Ιθάκη. Από το μπαλκόνι της Νομαρχίας ο Αλέξανδρος Παπαναστασάτος χαιρέτησε το λαό της Κεφαλονιάς και μίλησε για την σημασία του κινήματος Θεσσαλονίκης.

Στο μπαλκόνι της Νομαρχίας αριστερά, ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου κι ο Σπύρος Κοσμετάτος κατά την υποδοχή του πρώτου στο Αργοστόλι, τον Απρίλιο του  1916

H πρόσοψη του κτιρίου της Νομαρχίας στις 30 Απριλίου  1941με την Ιταλική σημαία να κυματίζει στο μπαλκόνι(φωτογραφία Santino Garrolini από την ηλεκτρονική ιστοσελίδα Παλιές φωτογραφίες Ιονίων Νήσων)

Στην απέναντι πλευρά του δρόμου το κτίριο της  Γαλλικής Αστυνομίας, στο σημείο όπου αργότερα κι από το 1926 εγκαταστάθηκε η Διοίκηση Χωροφυλακής.

Το κτίριο της Γαλλικής Αστυνομίας το 1917

Πιο κάτω συναντούσες το επιβλητικό κτίριο της Εμποροναυτικής Σχολής Παναγή Βαλλιάνου, με την αισθητική του Μεσοπολέμου να κυριαρχεί στην όψη του,στην θέση του οποίου  σήμερα υπάρχει το λεγόμενο Ασπρόχωμα.

Η Εμποροναυτική Σχολή προσεισμικά

Η Κεφαλονιά και η Ιθάκη υπήρξαν οι δύο μεγαλύτεροι ναυτότοποι του Ιονίου πελάγους, η ναυτική παράδοση των οποίων   παρακίνησε μεγάλους Ιόνιους εφοπλιστές να επενδύσουν στη ναυτική εκπαίδευση των νέων των νησιών, έτσι ώστε οι τελευταίοι να μπορέσουν να υπηρετήσουν με συνέπεια και επαγγελματισμό την ελληνική ναυτιλία.

Μπροστά από την Εμποροναυτική Σχολή επί της οδού Ριζοσπαστών

Στο Αργοστόλι υπήρχε από  το 1882 Ναυτική Σχολή πρώτου βαθμού για εμποροπλοιάρχους αλλά  φαίνεται ότι αυτή λειτούργησε για λίγα μόνο χρόνια, εφόσον στα τέλη του αιώνα πιστοποιείται εκ νέου η ανάγκη για σύσταση Ναυτικής Σχολής.

Με βάση λοιπόν τη ρήτρα της διαθήκης του Παναγή Βαλλιάνου ιδρύθηκε η Βαλλιάνειος Εμποροναυτική Σχολή, η οποία κατά το πρώτο έτος της λειτουργίας της στεγάσθηκε στην Σχολή Απόρων κοντά στην Βιβλιοθήκη. Υπαγόταν στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, επιχορηγείτο από το Κληροδότημα και είχε δικό της πρόγραμμα σπουδών.

Άλλη άποψη της Εμποροναυτικής Σχολής το 1938

Το 1911 ξεκίνησε η ανέγερση δικού της κτιρίου, τις δαπάνες της οποίας (13.849 λίρες) κάλυψε εξ’ ολοκλήρου το Βαλλιάνειο Κληροδότημα, με εξαιρετικό διδακτικό προσωπικό αμειβόμενο από το Κληροδότημα, με αίθουσες διδασκαλίας κι υλικού, γραφεία και κατοικίες για τον Διευθυντή και τον επιστάτη.

Το επιβλητικό οικοδόμημα, αισθητικής του Μεσοπολέμου, έφερε στην πρόσοψή του με χρυσά γράμματα την επιγραφή ΕΜΠΟΡΟ-ΝΑΥΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΑΓΗ ΒΑΛΛΙΑΝΟΥ, αλλά αντίθετα με το όνομά του, δεν λειτούργησε ποτέ ως Ναυτική Σχολή, παρά μόνο ως Εμπορική.

Γερμανοί στρατιώτες  παρελάζουν μπροστά από την Εμποροναυτική Σχολή το 1943

Η χορηγία που το συνολικό της ποσό ανήλθε σε 34.455 λίρες εκτός από την ανέγερση του κτιρίου, συνεχίστηκε και μετά την δημοσιοποίηση της Σχολής πρίν το 1953.

Το κτίριο καταστράφηκε με τους σεισμούς του 1953 κι η σχολή λειτούργησε λίγα χρόνια μετά ως Οικονομικό Γυμνάσιο, στη δικαιοδοσία ήδη του Υπουργείου Παιδείας.

Η Εμποροναυτική Σχολή αμέσως μετά τους σεισμούς του 1953

Να αναφέρουμε εδώ, ότι στον χώρο της προσεισμικής σχολής, στο Ασπρόχωμα όπως το λέμε σήμερα,  υπήρξε πρόταση από τον δήμαρχο Φόρτε Γεράσιμο(1995-2006) να ανεγερθεί νέο δημαρχείο σε μελέτη που είχε αναθέσει στους  αρχιτέκτονες Χατζηφωτιάδη, Γκρέβερ και Λευκίδη αλλά φυσικά όπως τόσα άλλα στην πόλη μας έχει μείνει στα αζήτητα.

Η μακέτα του δημαρχείου από το αρχείο Γεράσιμου Φόρτε

Συνεχίζοντας προς τα Δικαστήρια και την πλατεία, τα αρχοντικά γίνονταν όλο και μεγαλύτερα όλο και μεγαλοπρεπέστερα. Στη γωνία με την  Ιωσήφ Μομφεράτου ξεχωρίζει με την αρχιτεκτονική του το τεράστιο, δίπατο αρχοντικό των Φωκά-Κοσμετάτου. Κτίριο που αρχικά αποτελείτο από ισόγειο, πρώτο όροφο και υπόγειο και χωριζόταν σε 4 κατοικίες, δυο με είσοδο στην σημερινή οδό Ριζοσπαστών και δυο στο πίσω μέρος, στις οποίες επί Αγγλοκρατίας στεγάζονταν  Άγγλοι αξιωματικοί.

Το αρχοντικό των Γκεντιλίνι και μετέπειτα Κοσμετάτου,  το 1890 και πριν την ανακαίνιση του από τον  Ερνέστο Τσίλλερ

Το μοναδικό αρχοντικό στην οδό Ριζοσπαστών που επέζησε των καταστροφικών σεισμών του 1953. Το μέγαρο αυτό, χτισμένο το 1850, πέρασε από τον πρώτο του ιδιοκτήτη Ιωάννη Περιστιάνη στον Μαρίνο Γκεντιλίνι το 1872 και στο τέλος στα χέρια του γαμπρού του Σπύρου Φωκά-Κοσμετάτου το 1890. Διακοσμήθηκε  και διαρρυθμίστηκε εκ νέου  από τον διάσημο Γερμανό αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ, φημισμένο αρχιιτέκτονα της μεγαλοαστικής Αθήνας και κορυφαίο εκφραστή του νεοκλασικισμού.

Αρχιτεκτονική λεπτομέρεια στο εσωτερικό της οικίας Φωκά-Κοσμετάτου

Ήταν αρχικά διώροφο και λιθόκτιστο και στέγασε κατά καιρούς την Αγγλική Αποστολή και τις οικογένειες Άγγλων αξιωματικών ενώ κάποια στιγμή χρησιμοποιήθηκε και ως προξενείο της Νορβηγίας.Έφερε  τον θυρεό της ιστορικής και με Ιταλικές καταβολές οικογένειας Γκεντιλίνι επάνω στο μπαλκόνι και πρωτοστατούσε στην κοσμική ζωή του τόπου. Τον Ιούνιο 1864 σε αυτό το αρχοντικό φιλοξενήθηκε ο βασιλιάς Γεώργιος κατά την σύντομη επίσκεψή του στο νησί όπως επίσης και τον Απρίλιο του 1891 μαζί με την οικογένεια του.

Στο ισόγειο υπήρχε βιβλιοθήκη-γραφείο  με πάνω από 5.000 τόμους, δωμάτιο μουσικής με πιάνο,δωμάτιο μπιλιάρδου κι άλλα ευρύχωρα δωμάτια που χρησιμοποιούνταν για τις καθημερινές κοινωνικές συναθροίσεις.Με τα 33 δωμάτια του το αρχοντικό ήταν ένα από τα μεγαλύτερα της πόλης και γνώρισε το απόγειο της μεγαλοαστικής του χρήσης επί δημαρχίας του Βενιζελικού δημάρχου Σπύρου Φωκά Κοσμετάτου, ο οποίος είχε παντρευτεί την κόρη του Μαρίνου Γκεντιλίνι, Μαρία.

Το διώροφο ακόμα μέγαρο Φωκά- Κοσμετάτου με τον θυρεό στο μπαλκόνι

Κατά την διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, η οικία χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του Ιταλού διοικητή κατά το ήμισυ και το άλλο ως  γραφεία της διοίκησης ενώ είχε ήδη χωριστεί από τον Σπύρο Κοσμετάτο σε δυο διαφορετικές κατοικίες, μια για τον καθένα από τους γιους του Μαρίνο και Πέτρο.Ήταν από τα μεγαλύτερα αρχοντικά της εποχής με 33 δωμάτια όπως προαναφέρθηκε και συνολικό όγκο 5.500 κυβικά μέτρα, σύμφωνα με τον Κοσμέτο Κοσμετάτο-Φωκά στο βιβλίο του Κεφαλληνιακά Β Αρχιτεκτονικά, σελίδα 12.

Συμμετρία ανοιγμάτων, κορνιζώματα και διακοσμητικές ταινίες κοσμούν τις όψεις του και σήμερα ακόμη. Μετά την αναστήλωση που δέχθηκε, σαν συνέπεια των καταστρεπτικών σεισμών του 1953, οπότε και κατεδαφίστηκε ο δεύτερος όροφος, τοποθετήθηκε στέγη ομοίου τύπου με την προσεισμική, σαν επίστεψη του ισογείου.

Οι εκτεταμένες ζημιές που υπέστη το μέγαρο Κοσμετάτου και λεπτομέρεια στο εσωτερικού του δεύτερου ορόφου με τις οροφογραφίες, πριν κατεδαφιστεί

Μέχρι και σήμερα, στεγάζει την οικογένεια  Φωκά – Κοσμετάτου, που έχει δώσει στο Δήμο Αργοστολίου δύο δημάρχους,τον Σπύρο Γερ. Φωκά Κοσμετάτο(1903-1914) και τον Μαρίνο Σπύρου Φωκά Κοσμετάτο(1975-1982). Παραμένει το μοναδικό παράδειγμα της αστικής αρχιτεκτονικής του νησιού και του Αργοστολίου ιδιαίτερα κι έχει ανακηρυχθεί  διατηρητέο μνημείο.

Το μέγαρο Κοσμετάτου μετά την κατεδάφιση του δεύτερου ορόφου από  τους σεισμούς του 1953, διακρίνονται οι φοίνικες μικροί ακόμα σε μέγεθος

Απέναντί του  από την μεριά της σημερινής οδού Μομφεράτου κι εκεί που σήμερα υπάρχει ο Οίκος του Ναύτη, βρισκόταν από το 1920 η οικία Γερασίμου Βεργωτή πρώην Καμήλου. Ήταν έργο του περίφημου Κεφαλλονίτη αρχιτέκτονα Αναστάσιου Μεταξά με συνολικό όγκο 3.800 κυβικών μέτρων σύμφωνα πάντα με τον Κοσμέτο Κοσμετάτο-Φωκά και χτίστηκε αρκετά χρόνια μετά το μέγαρο των Φωκά-Κοσμετάτου.

Πολύ παλιά και σπάνια φωτογραφία που δείχνει δεξιά, ότι η οικία Γερασίμου  Βεργωτή, δεν είχε χτιστεί ακόμα, στη γωνία Ριζοσπαστών και Μομφεράτου, απέναντι από την οικία Φωκά-Κοσμετάτου

Σε αυτό το αρχοντικό οι στέγες χρησιμοποιήθηκαν ως βοηθητικοί χώροι και για αυτό υπήρχε η πρόβλεψη για τον απαραίτητο αερισμό και φωτισμό τους με ειδικές κατασκευές που ονομάζονται ”αναμινάλε”, όπως μας πληροφορούν η Μαρκαντωνάτου Υβόννη κι ο Σιμάτος Λάμπρος στο βιβλίο τους  Αρχιτεκτονική Κατοικιών στην Κεφαλονιά από τον 16ο μέχρι τον 21ο αιώνα,εκδ. ΕΙΚΩΝ Αθήνα 2008, σελίδα 90.

Εκεί στεγάζεται στις εκλογές του  1920 το Κέντρο των Φιλελευθέρων, των υποστηρικτών του Βενιζέλου, που είχε ιδρύσει ο Σπύρος Κοσμετάτος κατά την δημαρχιακή του θητεία 1903-1914. Ο εφοπλιστής κι ευργέτης Γεράσιμος  Βεργωτής, αδελφός του  Γεωργίου Βεργωτή, υπήρξε μεγάλος υποστηρικτής του Ελευθέριου Βενιζέλου, γεγονός  που είχε σαν αποτέλεσμα την δολοφονική απόπειρα εναντίον του κοντά στις Κεραμειές το 1920.  Στο ίδιο κτίριο το 1944 μετά την απελευθέρωση, στεγάστηκαν τα γραφεία της Ε.Π.Ο.Ν. Κεφαλονιάς και από το 1945 μέχρι το 1950 το Εθνικό Μορφωτικό Κέντρο.

Οικία  Βεργωτή

Την δεκαετία του 1920 με τις έντονες πολιτικές αναταράξεις   τα δυο αντικριστά σπίτια του τότε βουλευτή και πρώην δημάρχου Κοσμετάτου και του Βεργωτή αποτελούσαν συχνά τόπο συλλαλητηρίων και διαμαρτυριών  από τους αντιπάλους τους, αφού κι οι δυο τους υποστήριζαν τον Βενιζέλο.

Κατηφορίζοντας την  οδό Μομφεράτου με κατεύθυνση την παραλία, εκεί που για χρόνια υπήρχαν τα γραφεία της Στρατολογίας, βρισκόταν η εκκλησία της Παναγίας Εισοδίων, γνωστής ως Μισοσπορίτισσας κτητορική της οικογένειας Κασιμάτη. Στον ίδιο χώρο πριν από αυτήν βρισκόταν η καθολική μονή Santa Maria della Salute, την οποία το 1641 κληροδοτεί στο Τάγμα Δομινικανών ο ιδιοκτήτης της Φραγκίσκος Caenazzo, μαζί με τις παρακείμενες οικίες του, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως άσυλο κληρικών.Σήμερα σώζεται κώδικας της μονής από το 1631-1752, στο Εκκλησιαστικό Αρχείο όπου αναφέρεται με το όνομα Madona della Salute Padri  Dominicani δηλαδή Υπεραγία Θεοτόκος των Χαιρετισμών.

Το 1806 ο Τσιτσέλης αναφέρει ότι έχει ερειπωθεί και γίνεται λόγος στα ερείπια του να οικοδομηθεί το μέγαρο της δικαιοσύνης αλλά η πρόταση δεν έγινε δεκτή λόγω του ότι βρισκόταν απόμακρα από το κέντρο της πόλης. Αργότερα στη θέση της οικοδομείται ο χριστιανικός ναός της Παναγίας Εισοδίων, της οποίας σώζονται εγγραφές μυστηρίων από το 1813- 1843 και κώδικας του ναού από το 1766-1813. Στον κατάλογο ενοριτών του 1864  και λίγο πριν την Ένωση, έχει καταχωρημένα 29  ονόματα από 17 οικογένειες.

Το πρώτο φύλλο του καταλόγου ενοριτών  της Παναγίας Εισοδίων, γνωστής ως Μισοσπορίτισσας

Στην οδό Ιωσήφ Μομφεράτου δέσποζε κι ένα άλλο φημισμένο αρχοντικό αυτό της οικογένειας Τουλ που είχε ιδρύσει και την γνωστή οινοποιία. Η αψιδωτή του πόρτα και η περίτεχνη διακόσμηση του το έκαναν να ξεχωρίζει από τα άλλα επίσης όμορφα σπίτια του Άγγελου Φορέστη, της Άννας Μαράτου και του Λούζη.

Οικία Τουλ

Στο αρχοντικό των Τουλ φιλοξενήθηκαν στην κατοχή μέχρι και την απελευθέρωση οι τρόφιμοι του Γηροκομείου, όταν οι Ιταλοί και στην συνέχεια οι Γερμανοί επίταξαν το κτίριο και τους πέταξαν κυριολεκτικά στο δρόμο.

Νεοκλασσικό πορτόνι  της οικίας Τουλ με τα πωριά στη διαμόρφωση των τοίχων, το 1944(φωτογραφία που βρίσκεται στο βιβλίο Κεφαλληνιακά  Β Αρχιτεκτονικά, του Κ.Π. Φωκά Μοσμετάτου)

Από την άλλη μεριά του δρόμου και πάλι επί της Ριζοσπαστών ήταν στην σειρά τα αρχοντικά των αδελφών Αλιβιζάτου, η οικία Λοβέρδου, η οικία Γερμενή και η οικία Κομποθέκρα. Τα σπίτια των Αλιβιζάτου και Λοβέρδου βρίσκονταν το ένα απέναντι από το άλλο επί της Ιωσήφ Μομφεράτου, όπως συνέβαινε με τις οικίες Κοσμετάτου και Βεργωτή στην απένατι πλευρά.

Σε πρώτο πλάνο οι οικίες  Αλιβιζάτου που διακρίνονται ελάχιστα, Λοβέρδου, Γερμενή (το μετέπειτα κτίριο της Φιλαρμονικής) και Κομποθέκρα

Λεγόταν ότι τα σπίτια των αδελφών Πέτρου και Παναγή Αλιβιζάτου είχαν είκοσι περίπου δωμάτια το καθένα, ημιυπόγειο και ταβάνια ζωγραφισμένα από Ιταλούς καλλιτέχνες ενώ η ξυλεία που χρησιμοποιήθηκε  για την κατασκευή τους  ήρθε όλη από την Τεργέστη.

Αριστερά οικίες Αλιβιζάτου, Λοβέρδου, Γερμενή, Κομποθέκρα και δεξιά οικίες Φωκά-Κοσμετάτου και Γερασίμου Βεργωτή, πρώην Καμήλου ενώ στο βάθος φαίνεται ότι έχει ξεκινήσει η κατεδάφιση των Δικαστηρίων

Στην άλλη γωνία της οδού Μομφεράτου βρισκότα το αρχοντικό Μπεμπέτα, ιδιοκτησίας των αδελφών Λοβέρδου,  από λαξευμένη λιθοδομή στο ισόγειο για  πολλαπλάσια αντοχή στους σεισμούς και τις φθορές,  εκεί που σήμερα στεγάζεται η πιτσαρία Alforno, για αυτό είχε μεγάλη πρόσοψη και επί της συγκεκριμένης οδού.

Το τριώροφο αρχοντικό Μπεμπέτας-Λοβέρδου το 1950

Σε αυτό το κτίριο φιλοξενήθηκε η Καθολική Σχολή Καλογραιών από το 1935 έως το 1941.Η σχολή των Φραγκισκανών λειτούργησε στην Κεφαλονιά από το 1914 έως το 1941 χωρίς διακοπή και τα πρώτα 9 χρόνια στεγάστηκε σε πάροδο της σημερινής Ριζοσπαστών, στην συνέχεια πάνω από το ξενοδοχείο Ακταίον στην παραλιακή, για να καταλήξει μέχρι το κλείσιμό της στην οδό Ριζοσπαστών και στο κτίριο Λοβέρδου-Μπεμπέτας.

Μαθήτριες της Σχολής Καλογραιών φωτογραφίζονται με τις δασκάλες τους το 1935

Σε μια εποχή που τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια ήταν πολύ συνηθισμένο φαινόμενο στο Αργοστόλι  η συγκεκριμένη ήταν Ιταλική σχολή, θρησκευτική με ξενόγλωσσα τμήματα, Ελληνόγλωσσο Δημοτικό και Σχολαρχείο, Οικοτροφείο πιάνου, ζωγραφικής  και κεντήματος.

Άποψη του αρχοντικού επί της οδού Μομφεράτου

Οι καταστρεπτικές συνέπειες των σεισμών του 1953 αριστερά στο αρχοντικό  Αλιβιζάτου και δεξιά στο αρχοντικό Λοβέρδου

Φωτογραφία από το αρχείο Αγγελοδιονύση Δεμπόνου που βρίσκεται στο βιβλίο του ”Το χρονικό του σεισμού του 1953” σελίδα 137

Αμέσως μετά η πολυτελής οικία Γεώργιου Γερμενή, την οποία δώρισε με την  διαθήκη του το 1906  μαζί με όλη την κινητή κι ακίνητη περιουσία του ώστε να στεγάσει την  Φιλαρμονική Σχολή Κεφαλληνίας, μετά τον θάνατο της συζύγου του. Η Άννα Βέγια Γερμενή πεθαίνει το 1928 οπότε και η Φιλαρμονική μεταστεγάζεται στο ιδιόκτητο πλέον οίκημα της αφού μέχρι τότε ήταν  στεγαστικά περιπλανώμενη.

Οικία Γερμενή μετέπειτα Φιλαρμονική Σχολή

Στις 7 Μαΐου του 1838 ιδρύθηκε στο Αργοστόλι η Φιλαρμονική Σχολή Κεφαλληνίας. Κύρια αφορμή για την ίδρυση της  ήταν η επιθυμία ανώνυμων νεαρών να σπουδάσουν μουσική κι όχι η απαγορευτική διαταγή της τότε Αγγλίδας Βασίλισσας, οι μπάντες των Αγγλικών φρουρών ανά την Επτάνησο να μη συνοδεύουν τις λιτανείες ή να λαμβάνουν οποιοδήποτε μέρος στις θρησκευτικές τελετές του τόπου, που έτσι κι αλλιώς εκδόθηκε ένα χρόνο μετά.

Η Φιλαρμονική Σχολή Κεφαλονιάς συγκροτήθηκε στο Αργοστόλι από μία ομάδα ερασιτεχνών μουσικών υπό την αρχική και πολλά χρόνια μετέπειτα  διεύθυνση του Ιταλού μουσικού Emilio Pizzoli.

Η οικία Γερμενή αποδείχθηκε το πιο κατάλληλο οίκημα να φιλοξενήσει την Φιλαρμονική, που χρησιμοποίησε τον μεγάλο κήπο στο πίσω μέρος ως θερινό θέατρο και την μεγάλη αίθουσα δεξιώσεων ως αίθουσα συναυλιών με σκηνή.

Κι άλλη άποψη της οικίας Γερμενή και μετέπειτα Φιλαρμονικής Σχολής

Τις τάξεις της υπηρέτησαν σπουδαίοι αρχιμουσικοί  που φρόντιζαν για την μουσική παιδεία των μουσικών του μέλλοντος, οι οποίοι θα στελέχωναν αργότερα τις μπάντες και τα χορωδιακά σχήματα. Πρώτος Αρχιμουσικός της ιστορικής μπάντας  αναδείχθηκε μετά  το 1846 ο Νικόλαος Τζανής Μεταξάς.

Εκείνης της μπάντας που υπό την διεύθυνση του  Ιταλού μουσικοδιδάσκαλου Francesco Νicolini,  συμμετείχε στις 25 Μαρτίου  1896 στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας κι όπως φημολογείται εντυπωσίασε πραγματικά το κοινό. Τότε, που ο Μαραθωνοδρόμος Σπύρος Λούης τερματίζει πρώτος  την διαδρομή των  40 χιλιομέτρων  σε 2 ώρες 58 λεπτά και 50 δευτερόλεπτα. Στους ίδιους Αγώνες  όπου ο Ολυμπιονίκης Ευστάθιος Χωραφάς, κατακτάει την 2η θέση στα 100μ κολύμβησης και 3η θέση  στα 500μ και 1.200μ αντίστοιχα ενώ ο άλλος Κεφαλονίτης ο αρχιτέκτονας της ανακαίνισης του Παναθηναϊκού Σταδίου Αναστάσιος Μεταξάς, κατακτάει την 4η θέση στην σκοποβολή”δια όπλου Μάουζερ από απόσταση 200 μέτρων”.

Η μπάντα της Φιλαρμονικής Σχολής με αρχιμουσικό τον Francesco Νicolini, στους Ολυμπικαούς Αγώνες του 1896, στο Παναθηναϊκό Στάδιο(αρχείο Γεώργιου Ραυτόπουλου)

Ο μουσικοδιδάσκαλος και δημιουργός του ελληνικού μελοδράματος Διονύσιος Λαυράγκας υπήρξε επίσης μαέστρος της μπάντας κι αργότερα καλλιτεχνικός σύμβουλος της Σχολής. Είναι εκείνος που το 1931 πλησιάζει τον εγκατεστημένο στην Αθήνα Ιταλό βιολιστή Ρανταμές Μανιόνι και τον προσκαλεί να διδάξει ως καθηγητής εγχόρδων στην Σχολή.

Ο διεθνούς φήμης Κεφαλονίτης συνθέτης και διευθυντής ορχήστρας, Διονύσιος Λαυράγκας (17 Οκτωβρίου 1860 – 18 Ιουλίου 1941)

Πρόκειται για τον άνθρωπο, που το 1933 δίδαξε μουσική και φωνητικά στον 12χρονο τότε  Γεράσιμο Χανδρινό, Κεφαλονίτη από την μητέρα του, γνωστό βιολιστή σε όλους πολύ αργότερα,  με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο, Φιλήμονας.

Επίσης, ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης όπως είχε δηλώσει κατ’ επανάληψη, τα πρώτα του μουσικά ακούσματα και σκιρτήματα τα έζησε μικρός στο Αργοστόλι  και χάρη στις άρτιες μουσικές εκτελέσεις της μπάντας της Σχολής.

Παρότι η Σχολή διέκοπτε συχνά την λειτουργία της λόγω οικονομικών προβλημάτων ή πολιτικής αντιπαλότητας, για πάρα πολλά χρόνια η καθοδήγηση φημισμένων μουσικοδιδασκάλων κι η προσέλευση μαθητών κράτησε ζωντανό το πάθος για την τέχνη και την μουσική παιδεία παρά τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετώπισε η Σχολή κατά καιρούς. Ενδεικτικά να αναφέρουμε, ότι εκατό σχεδόν χρόνια από την ίδρυσήτης και συγκεκριμένα το 1939, η Σχολή έχει 9 τμήματα μουσικής διδασκαλίας, 6 καθηγητές-δασκάλους και 230 μαθητές.

Η ορχήστρα της Φιλαρμονικής το 1935 με διευθυντή τον καθηγητή βιολιού Ρανταμές Μανιόνι, στη σκηνή του θεάτρου  Κέφαλος

Από τις παλαιότερες μουσικές Σχολές των Ιονίων Νήσων,προγενέστερη ακόμα και της Κερκυραϊκής, κατά το παρελθόν άφησε εποχή για την ποιότητα των μουσικών της εκτελέσεων κι   η προσφορά της στη μουσική παιδεία του τόπου δεν σταμάτησε ούτε τα δύσκολα χρόνια του πολέμου.Την εποχή, που για να γλυτώσει το κτίριο της από την επίταξη, ο τότε πρόεδρος του ιδρύματος Μεμάγγελος Αλιβιζάτος νοίκιασε τον ισόγειο χώρο και τα γραφεία στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό.

Το έμβλημα της Φιλαρμονικής Σχολής

Οι Ιταλοί σεβάστηκαν το κτίριο και δεν το εξέτρεψαν από τον μουσικό προορισμό του κι η λειτουργία του ως μελετητήριο της Μεραρχίας Aqui που έδρευε στο νησί, το διέσωσε από άλλες επικίνδυνες χρήσεις. Ακολούθησαν όμως οι σειμοί του 1953, που ανέτρεψαν κάθε προσδοκία για ανασυγκρότηση.

Ήταν από τα πρώτα κτίρια που ισοπέδωσαν οι βεντούζες κατεδάφισης μετά τους καταστροφικούς σεισμούς, χωρίς δυστυχώς να σωθεί το  αρχείο της, οι παρτιτούρες και τα έγχορδα.

Η Φιλαρμονική Σχολή μετά τους σεισμούς του 1953, δικαρίνεται η εντοιχισμένη πλάκα του Ωδείου της, από το αρχείο Αγγελοδιονύση Δεμπόνου που βρίσκεται στο βιβλίο του”Το χρονικό του σεισμού του 1953” σελίδα 137

Κάποια πνευστά, στολές και έπιπλα διασώθηκαν χάρη στον καθηγητή Μανούσο Μανούσακα, διευθυντή τότε του Μεσαιωνικού Αρχείου της Ακαδημίας Αθηνών, απεσταλμένου   του υπουργείου Εθνικής Παιδείας για να λάβει μέτρα διασφάλισης του πολύτιμου θησαυρού του τόπου μας και τοποθετήθηκαν αργότερα στο νέο κτίριο, που έγινε με μελέτη του πολιτικού μηχανικού Ανδρέα Παύλου Δελλαδέτσιμα.

Από το αρχείο του κ. Παύλου Ανδρέα  Δελλαδέτσιμα 

Μαρμάρινη πλάκα στο χώρο της μετασεισμικής Φιλαρμονικής Σχολής

Μια αναπνοή από την πλατεία υπήρχε κι η οικία Κομποθέκρα, που από τo 1915 στέγαζε υπηρεσίες του Δημαρχείου. Δίπλα της το ζαχαροπλαστείο του Σκούρη Γεράσιμου από το 1892 και το πνευματοπωλείο με κρύα φαγητά, του Βλάχου από το 1895. Στην πίσω τους πλευρά συναντούσες την πλατεία Ναυμαχίας Ναυπάκτου γνωστή σήμερα ως πλατεία Αρχαγγέλων.

Αιώνες πριν στο ίδιο σημείο υπήρχε πριν το 1517 ο καθολικός ναός της Santa Maria della Vittoria, όπως προκύπτει από δουκικό έγγραφο του Λέοντος Λορετού και του προνοητή Κεφαλονιάς Τ.Μάτση κι ήταν αφιερωμένη στην μνήμη των  Ισπανών κι Ενετών συμμάχων, που πολιόρκησαν το κάστρο του Αγίου Γεωργίου το 1500 και έδιωξαν τους Οθωμανούς.

Λανθασμένα την ταυτίζουν με τους πεσόντες στην Ναυμαχία Ναυπάκτου το 1571 αφού υπήρχε εκεί τουλάχιστον 60 χρόνια πριν.

Μνημείο πεσόντων Ναυμαχίας Ναυπάκτου

Η καθολική εκκλησία Santa Maria Della Vitoria και η παρακείμενη μονή  κτίστηκε προς τιμήν της Παρθένου Μαρίας, προστάτιδας ορθόδοξων και καθολικών, σε οικόπεδο δωρεά της  καθολικής οικογένειας των Μηλιαρέση, εγκατεστημένων στο νησί από την εποχή των Τόκκων. Η παρανόηση στην ημερομηνία ανέγερσης της ίσως οφείλειται σε λάθος των χαρακτών επιγραφής σωζόμενης εντός του σημερινού ναού των Αρχαγγέλων που αντί για 1517 έγραψαν 1571, αντιστρέφοντας τα δυο τελευταία νούμερα.

Το 1657 φέρεται εγκατελελειμμένη κι ανοικοδομείται εκ νέου μετά από απαίτηση των ενοριτών, υπό του προνοητή Corner το 1678.

Στα χρόνια που ακολούθησαν  ο ναός των Ταξιαρχών, γνωστός ως Αρχαγγέλων σήμερα, αντικατέστησε την καθολική εκκλησία  Santa Maria Della Vitoria,  που  το 1805 καταργείται οριστικά κι η περιουσία της δόθηκε στον καθολικό ναό του Αγίου Νικολάου που την χρησιμοποιεί ως νεκροταφείο των Καθολικών μέχρι το 1849.Από την καθολική μονή σήμερα σώζεται στο Εκκλησιαστικό Αρχείο έγγραφο κτημάτων του 1805.

Ο περιφραγμένος χώρος του Καθολικού νεκροταφείου της SANTA MARIA DELLA VITTORIA στην μετέπειτα Πλατείου Ναυπάκτου, εκεί που σήμερα η εκκλησία των Αρχαγγέλλων.

Στον κατάλογο ενοριτών του 1864, για την εκκλησία των Αρχαγγέλων καταγράφονται 225 ονόματα από 70 οικογένειες ενώ στο εκκλησιαστικό αρχείο της Κεφαλονιάς σώζεται Κώδικας του ναού των ετών 1671-1851 με εκλογές επιτρόπων, περιουσιακά στοιχεία, αφιερώσεις πιστών και εισφορές και καταγραφές μυστηρίων από το 1720-1883.

Απόσπασμα από τον κατάλογο ενοριτών του 1864

Από την περιοχή των Αρχαγγέλων ξεκίνησε κι η φωτιά αμέσως μετά τους σεισμούς του 1953, η οποία εξαπλώθηκε σε όλο σχεδόν το Αργοστόλι και κατέκαψε ότι είχε απομείνει από το ξέσπασμα του εγκέλαδου. Από γειτονιά σε γειτονιά αφάνισε ότι είχε απομείνει όρθιο  και σίγουρα έστειλε στο θάνατο εγκλωβιασμένους ανθρώπους που όμως ήταν ζωντανοί κάτω από τα χαλάσματα εκείνα τα πρώτα δυο εικοσιτετράωρα.

Από τον αείμνηστο ιστορικό ερευνητή Αγγελο-Διονύση Δεμπόνο και το βιβλίο του ”Το χρονικό του σεισμού 1953(σελίδα 83), μαθαίνουμε  ότι  η φωτιά στην αρχή δεν ανησύχησε κανέναν και ως αιτία άλλοι θεώρησαν τα καντήλια   της εκκλησίας των Αρχαγγέλων κι άλλοι  την γκαζιέρα  κάποιου που μαγείρευε  την ώρα του σεισμού.

Φωτογραφία που πιθανολογείται ότι είναι από το εσωτερικό του προσεισμικού ναού των Ταξιαρχών

Πολύ αργότερα και συγκεκριμένα το 1904, ο Δήμαρχος Σπύρος Κοσμετάτος  μετέφερε τα οστά των νεκρών στο καθολικό νεκροταφείο του Δραπάνου, εδενδροφύτεψε τον χώρο, του έδωσε  την ονομασία Πλατεία Ναυμαχίας Ναυπάκτου,ονόμασε τις παρόδους  γύρω του Μαδρίτης κι Ενετίας και κατασκεύασε μνημείο με την μορφή μαρμάρινου οβελίσκου με την επιγραφή:

Τη αιωνία μνήμη των κατά την περιώνυμον ναυμαχίαν της Ναυπάκτου 1571 ηρωϊκώς υπέρ Χριστιανισμού και της Ελευθερίας  αγωνισαμενων και  πεσόντων Οι Κεφαλλήνες ιδρύσαντο έτει 1906

Επιστρέφοντας στην οδό Ριζοσπαστών, απέναντι από την οικία Κομποθέκρα δέσποζε ένα ακόμα πολυτελές συγκρότημα με τεράστιο κήπο, σωστό φρούριο, που επίσης καταλάμβανε ένα ολόκληρο τετράγωνο κι έφθανε μέχρι την πλατεία.

Ήταν το αρχοντικό του Ληξουριώτη διπλωμάτη Άθω Ρωμάνου, ο οποίος είχε διαπρέψει ως βουλευτής, υπουργός Εξωτερικών, πρόξενος  και μέλος της Γερουσίας.

Οικία Αθω Ρωμάνου

Εξελέγη αρχικά βουλευτής Κραναίας το 1895 με το κόμμα του Χ. Τρικούπη, επανεξελέγη το 1899 και στις εκλογές του 1902 με το κόμμα του Γ. Θεοτόκη. Χρημάτισε υπουργός εξωτερικών την περίοδο 1899-1901 στην Κυβέρνηση Γεωργίου Θεοτόκη  και δεύτερη φορά στην κυβέρνηση Θεοτόκη τον Δεκεμβρίου 1903. Επί υπουργίας του η Ελλάδα πήρε μέρος στην Συνδιάσκεψη της Χάγης το 1899.

Αργότερα προσχώρησε στην Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης του Ελευθέριου  Βενιζέλου. Επανήλθε στο διπλωματικό κλάδο το 1908, διαβλέποντας τη σκοπιμότητα της συμμαχίας της Ελλάδος με τις δυνάμεις της Αντάντ. Διατέλεσε πρέσβης της Ελλάδας στο Παρίσι και συνυπέγραψε με τον Βενιζέλο τη Συνθήκη των Σεβρών. Το 1929 εξελέγη αριστίνδην μέλος της Γερουσίας.

Άθως Ρωμάνος

Το αξιοπερίεργο με αυτό το αρχοντικό Ρωμάνου ήταν ότι η μεγαλοπρεπέστατη κύρια όψη του ήταν αυτή που κοίταζε στο πίσω μέρος του σπιτιού προς τον κήπο. Ωστόσο, οι λεπτομέρειες στην αρχιτεκτονική του με τις κιονοστοιχίες, τις σκάλες και την πανάκριβη επίπλωση δεν του στερούσαν τίποτα από την αίγλη που το περιέβαλλε.

Από το εσωτερικό της οικίας Ρωμάνου

Απέναντι από την οικία Ρωμάνου υπήρχε αυτή του Αμπατιέλου και πλαγίως προς τα δεξιά  της αναφέρεται η εκκλησία της Αγίας Άννας, κτητορική της οικογένειας Χοϊδά, για την οποία στο ”Ληξιαρχιακό Αρχείο” υπάρχουν καταγραφές μυστηρίων από το 1832 έως το 1877.

Στην φωτογραφία του 1907, όπου τα Δικαστήρια του Νάπιερ έχουν πλέον γκρεμιστεί, βλέπουμε αριστερά την οικία Ρωμάνου, απέναντι της του Αμπατιέλου και δεξιά της,  το καμπαναριό της Αγίας Άννας 

Φτάνοντας στο τέρμα της οδού Ριζοσπαστών  έβλεπες μπροστά σου το κτίριο των Δικαστηρίων, στο σημείο που είναι σήμερα η αρχή της πλατείας απέναντι από το ξενοδοχείο Ionian Plaza.

Ανεγείρεται το 1825  από τον Τσαρλς Τζέημς Νάπιερ σε αγγλική νεοκλασική αισθητική σε σχέδια του μηχανικού  του αγγλικού στρατού Κέννεντυ, όπως άλλωστε  το Μαρκάτο στο Ληξούρι και το φανάρι των Βαρδιάνων  και παρότι   στον σεισμό  του 1867 υπέστη σοβαρές ζημιές, συνέχισε να στέκει  αγέρωχο και επιβλητικό για χρόνια. Απέναντι του φυτεύονται δυο πλατάνια, βλέπει προς την βορεινή πλευρά  της πλατείας κι έχει την κύρια είσοδο και πρόσοψη στραμμένη στην σημερινή Ριζοσπαστών.

Στο  βάθος το κτίριο των Δικαστηρίων κατά την κατασκευή του καθώς δεν υπάρχει ακόμα το πίσω αέτωμα και δεξιά, μπροστά από την οικία Ρωμάνου Άθω εκεί που σήμερα βρίσκεται το ξενοδοχείο Ionian Plaza, φαίνεται ένα από τα πλατάνια που είχε φυτέψει ο Νάπιερ ενώ σε πρώτο πλάνο διακρίνεται ένα από τα πετρελαιοφάναρα που φώτιζαν τότε τον δρόμο

Πολλές οι θεωρίες για την κατασκευή του στο συγκεκριμένο σημείο  κι η επικρατέστερη ιστορικά  είναι εκείνη που υποστηρίζει, ότι ο Άγγλος αρμοστής θέλησε να τιμωρήσει τον άρχοντα  Μεταξά, ο οποίος φοβούμενος τις αλλαγές που έπρεπε να υποστεί το αρχοντικό του στο τέλος του Λιθόστρωτου, εναντιώθηκε στα σχέδια του για την διαπλάτυνση του δρόμου μέχρι το τέρμα του την εκκλησία του Αγίου Νικολάου των Ξένων.  Για τον λόγο αυτό, η οικογένεια Μεταξά απευθύνθηκε στον αρμοστή τότε της Κέρκυρας τον γνωστό μας Μαίτλαντ αλλά και στο Λονδίνο με αποτέλεσμα  η πρόταση του Νάπιερ να απορριφθεί.  Εκείνος λοιπόν  κατασκεύασε τα Δικαστήρια στην μέση της παλατείας με πρόσοψη όμως προς βορρά ώστε να  κόβουν τελείως την θέα του αρχοντικού προς την τότε οδό Δικαστηρίων και μετέπειτα Ριζοσπαστών.Περισσότερα για το Λιθόστρωτο και την ιστορία του στον σύνδεσμο https://www.kefaloniapress.gr/topika/istoria/article/221138/sto-lithostroto-gia-mia-istoriki-volta/

Το κτίριο των Δικαστηρίων του Νάπιερ, γύρω στα 1895

Το κτίριο των Δικαστηρίων, το 1904

Πίσω από το κτίριο των Δικαστηρίων προς την μεριά της πλατείας, είχε το περίφημο Ρολόι του. Πολύ μεταγενέστερο από εκείνο της πλατείας Καμπάνας ήταν δώρο του οφθαλμίατρου από την Μασσαλία Σταύρου Μεταξά,ο οποίος πρωτοστάτησε με την οικογένεια του στα γεγονότα του Επιταφίου και στη στάση του Σταυρού, ενάντια στην Αγγλική κυριαρχία, το 1848.

Το περίφημο Ρολόι δωρίστηκε το 1889 με επιθυμία του δωρητή να τοποθετηθεί μεταξύ του Θεάτρου Κέφαλος και των Δικαστηρίων αλλά τελικά, τοποθετήθηκε τον Φεβρουάριο του 1895, στο πίσω αέτωμα του Δικαστικού Μεγάρου του Νάπιερ, που ουσιαστικά εκπροσωπούσε ως κτίριο την Αγγλική  κατοχή στα νησιά, εναντίον της οποίας ο Σταύρος Μεταξάς είχε αγωνιστεί.

Η οδός Αγίου Γερασίμου, σήμερα Παναγή Βαλλιάνου και στο βάθος το αέτωμα του μεγάρου τηε Δικαιοσύνης με το Ρολόι που εδώρησε στην πόλη ο Σταύρος Μεταξάς

Από κάποια στιγμή και μετά όμως, οι Αργοστολιώτες δεν  έβλεπαν με καλό μάτι το κτίριο των Δικαστηρίων γιατί ένοιωθαν ότι επειδή βρισκόταν εκεί,  στερούσε από την πόλη  μια μεγαλοπρεπή και επιβλητική πλατεία.

Πίσω πλευρά των Δικαστηρίων του Νάπιερ, το 1895

Πανοραμική άποψη του Αργοστολίου το 1862 με  την Πλατεία στην καφέ κουκίδα, τα Δικαστήρια του Νάπιερ στην κόκκινη, την μετέπειτα οδό Ιωσήφ Μομφεράτου στην πράσινη και το αρχοντικό Λοβέρδου στην μπλε, επί της οδού Ριζοσπαστών που επισημαίνεται με την κίτρινη κουκίδα

Για αυτό και το 1906 ο Δήμαρχος Σπύρος Φωκάς Κοσμετάτος(1903-1914) αποφασίζει την κατεδάφιση των δικαστηρίων προκειμένου να μεγαλώσει η κεντρική πλατεία. Η ιδέα πίσω από την απόφαση ήταν  να διαμορφωθεί, να ενοποιηθεί ο γύρω χώρος και να μεγαλώσει η πλατεία για αυτό  την ίδια χρονιά  ο δήμος Αργοστολίου αγοράζει το γωνιακό οικόπεδο με τον κήπο  Αμπατιέλου, πρώην Λουκάτου, έναντι 65.000 δραχμών με σκοπό εκεί να οικοδομηθεί το νέο δικαστικό μέγαρο.

Φωτογραφία προ του 1906, όπου στο βάθος πίσω από το κτίριο των Δικαστηρίων του Νάπιερ διακρίνεται  το καμπαναριό του Αγίου Σπυρίδωνα

Την ίδια χρονιά γίνεται ονοματοδοσία των οδών  και στην πρώτη θητεία του Σπύρου Φωκά Κοσμετάτου φυτεύονται  πάνω από 4.130 δένδρα στην πόλη του Αργοστολίου, εκ των οποίων 162 ακακίες μπαίνουν κατά μήκος της οδού Δικαστηρίων, που ο δήμαρχος  μετονομάζει αργότερα σε Κεφάλου.

Από την λογοδοσία του δημάρχου Σπύρου Φωκά Κοσμετάτου όπου στον αριθμό 3 βλέπουμε την αναφορά του για την δενδροφύτευση στην οδό Δικαστηρίων

Πρόκειται για τα δέντρα που είδαμε νωρίτερα να κοσμούν την  λεωφόρο πριν τον πόλεμο, με  το πυκνό τους φύλλωμα και τον υπέροχο ίσκιο τους ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Η οδός Ριζοσπαστών με τα υπέροχα δέντρα της, προσεισμικά

Όταν τελικά κατεδαφίζεται το κτίριο των Δικαστηρίων του Νάπιερ,το ρολόι του Σταύρου Μεταξά  μεταφέρεται και τοποθετείται στο θερινό θέατρο ‘Απόλλων’ όπου και παρέμεινε σε λειτουργία μέχρι τους σεισμούς του 1953.

Λίγο πριν την πλατεία, στο ύψος της σημερινής οδού Ιωσήφ Μοφεράτου, γύρω  στο 1907 κι ενώ έχει ξεκινήσει η κατεδάφιση της στέγης των Δικαστηρίων του Νάπιερ

Όταν ανοίγει η πλατεία, χάρη στο άψογο ρυμοτομικό σχέδιο  των Άγγλων και του Νάπιερ ειδικότερα,συνέβαινε το εξής εκπληκτικό. Μπορούσες να σταθείς μπροστά από το μνημείο των Ριζοσπαστών και με την ματιά σου να ακολουθήσεις μια νοητή γραμμή, ευθεία στην οδό Ριζοσπαστών, να διασχίσεις την Πλατεία, να συνεχίσεις στην οδό Παναγή Βαλλιάνου μέχρι την αρχή του Λιθόστρωτου και να δεις το κτίριο Μεταξά και το καμπαναριό του Αγίου Σπυρίδωνα πίσω του, χωρίς τίποτα να παρεμβάλλεται και να σου εμποδίζει το οπτικό πεδίο.

Η παραπάνω φωτογραφία είναι τραβηγμένη από την αρχή της οδού Ριζοσπαστών, αφού έχουν κατεδαφιστεί τα Δικαστήρια του Νάπιερ και υπάρχει μια νοητή συνέχεια με την οδό Παναγή Βαλλιάνου κι όχι όπως λανθασμένα αναφέρει Ανδρέα Βαλλιάνου, μέχρι το Λιθόστρωτο.Στο βάθος φαίνεται το κτίριο Μεταξά, στο οποίο στεγαζόταν η Εθνική Τράπεζα, στο τέλος του Λιθοστρώτου και πίσω του ξεχωρίζει το καμπαναριό του Αγίου Σπυρίδωνα.

Στο ίδιο ακριβώς σημείο πριν την κατεδάφιση των Δικαστηρίων και σε μια σπάνια φωτογραφία που δείχνει την Ριζοσπαστών με χιόνι,περίπου το 1905, δεξιά η Λέσχη των Άγγλων αξιωματικών(MENSA)

Η οδός Ριζοσπαστών πάλι μετά την κατεδάφιση των Δικαστηρίων, το 1910

Αφού κατεδαφίστηκε το κτίριο των Δικαστηρίων, η πλατεία μεγάλωσε και το νέο Δικαστικό Μέγαρο χτίστηκε το 1928 στην κάτω και νότια πλευρά της, εκεί που σήμερα βρίσκεται το παλιό Δημαρχείο. Περισσότερα για την πλατεία Βαλλιάνου και το Διοικητήριο στον σύνδεσμο  https://www.kefaloniapress.gr/topika/istoria/article/209831/i-xechoristi-ki-agapimeni-plateia-vallianoy-mesa-apo/

Το νέο Δικαστικό Μέγαρο που κατασκευάστηκε το 1928 στην απέναντι πλευρά της πλατείας

Με τους σεισμούς του 1953 τα πανέμορφα αρχοντικά και το σύνολο των σπιτιών της οδού Ριζοσπαστών, έπαθαν πολύ σοβαρές ζημιές και όσα δεν έπεσαν κατεδαφίστηκαν αργότερα ενώ θα μπορούσαν να είχαν σωθεί όπως έγινε με το αρχοντικό των Φωκά Κοσμετάτου, καθώς τα ισόγεια τους ήταν γερές κατασκευές.

Η επιτακτική όμως ανάγκη για στέγαση προσπέρασε γρήγορα αυτές τις λεπτομέρειες, οι μπουλντόζες έπιασαν δουλειά και στην ανοικοδόμηση αλλοιώθηκε κατά πολύ η επτανησιακή αρχιτεκτονική των κτιρίων.

Ζημιές επί της Ριζοσπαστών αμέσως μετά τους σεισμούς

Κάτοικοι της οδού Ριζοσπαστών προσπαθούν να περισώσουν ότι μπορούν αμέσως μετά τους σεισμούς του 1953

Ακόμα όμως και μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς  που ισοπέδωσαν τα πανέμορφα σπίτια της, δεν έπαψε να είναι η πιο  πλατιά και καλαίσθητη οδός του Αργοστολίου με τους πανέμορφους φοίνικες της να την ομορφαίνουν μέχρι πρόσφατα.

Η οδός Ριζοσπαστών με τις ακακίες,περίπου το 1920

Με τους χιονισμένους φοίνικες το 1987

Η οδός Ριζοσπαστών ακόμα με τους υπέροχους φοίνικες της το 2012

Το 2018 επί δημαρχίας Αλέξανδρου Παρίση(2011-2019), επιχειρείται η τελευταία χρονικά ανάπλασή της, που περιλαμβάνει πεζοδρόμησή της από την Πλατεία Βαλλιάνου μέχρι το αρχοντικό Κοσμετάτου και το 2019 κόβονται κι οι τελευταίοι εναπομείνοντες φοίνικες που είχαν προσβληθεί από το κόκκινο σκαθάρι. Στην θέση τους φυτεύονται κοκοφοίνικες μόνο στο πεζοδρομημένο τμήμα, που δεν αντικατέστησαν επάξια τα προηγούμενα δέντρα αφού στερούνται ύψους και πυκνού φυλλώματος ενώ η υπόλοιπη οδός μέχρι το Μνημείο των Ριζοσπαστών, δεν δενδροφυτεύθηκε εκ νέου.

Με κατεύθυνση την πλατεία, το 1907

Από το ίδιο περίπου σημείο, το 2019

Μπροστά από το Μνημείο των Ριζοσπαστών μετασεισμικά κι αφού έχουν ξεκινήσει εργασίες αποκατάστασης σε δρόμους και κτίρια σε μια φωτογραφία από το αρχείο Άκη Βιδινιώτη

Στο ίδιο σημείο σήμερα,Ιανουάριος 2024 

Επισήμανση: Οι αναφορές σε πρόσωπα και κτίρια γίνεται με μοναδικό κριτήριο την ύπαρξη πληροφοριακού και φωτογραφικού υλικού.

Πηγές:

1. Αντωνάτος Σπύρος, Αργοστόλι η Χαμένη Πόλη,2005

2. Δεμπόνος Αγγελοδιονύσης: Το Αργοστόλι διασκεδάζει,Αργοστόλι 1979

                                            Η Γένεση και τα Πάθη μιας Πολιτείας, Αργοστόλι 1981

                                           Το χρονικό του σεισμού, Αργοστόλι 1976

                                           Η Φιλαρμονική Σχολή Κεφαλονιάς, Αργοστόλι 1988

                                            Σταθμοί,Αργοστόλι 1994

3. Γαλιατσάτου Αλίκη, Κεφαλονίτες ευεργέτες και εκπαίδευση

4. Ζαπάντη Σταματούλα-Σιμάτος Λάμπρος, Οι ναοί του Αργοστολίου στα χρόνια της Ένωσης(1864)

5. Κεφαλληνιακά Χρονικά τόμος 12, Αργοστόλι 2010: Ηλίας Τουμασάτος, Ένα μεγάλο θέαμα με τα μάτια ενός θεατρικού συγγραφέα.Οι Ολυμπικαοί Αγώνες της Αθήνας 1896 και ο Χαράλαμπος Άννινος

6.Κοσμετάτος-Φωκάς Κ.Π, Κεφαλληνικά Β’ Αρχιτεκτονιά, Αθήνα 1962

7.Κοσμετάτου Ελένη, Αναφορά στους δρόμους της Κεφαλονιάς,εκδ.Κοργιαλένειο Μουσείο 1991

8. Λουκάτος Γεράσιμος, Εικόνες και Θύμησες από την παλιά Κεφαλονιά – Βιώματα μαρτυρίες, Αθήνα 1991 

9. Μαρκαντωνάτου Υβόννη-Σιμάτος Λάμπρος, Αρχιτεκτονική Κατοικιών στην Κεφαλονιά από τον 16ο μέχρι τον 21ο αιώνα,εκδ. ΕΙΚΩΝ Αθήνα 2008

10. Μακρυδημήτρης Αντώνης, Οι υπουργοί των εξωτερικών της Ελλάδας 1829-2000, εκδ.Καστανιώτης, Αθήνα, 2000

11.Μοσχονά Παναγιώτα,Παναγής Α. Βαλλιάνος Από τη μυθοπλασία στην ιστορία, Αθήνα 2008

12. Μοσχόπουλος Γεώργιος: Ιστορία της Κεφαλονιάς, Τόμοι Α’ και Β’, εκδ. Κέφαλος Αθήνα                                             1988 και 1990

                                      Το Εκκλησιαστικό Αρχείο Κεφαλονιάς, εκδ. Τοπικό Ιστορικό                                                Αρχείο Κεφαλονιάς, Αθήνα 1984

13. Πετράτος Πέτρος,οι Λαϊκές Ταραχές του 1833 στο Αργοστόλι, εκδ.ΣΙΣΥΦΟΣ 1999

14. Πουλάκη-Κατεβάτη Διονυσία,  Προσεισμική Κεφαλονιά,εκδ. ΕΙΚΩΝ Αθήνα 2003

15.Τζουγανάτος Νικόλαος, Μελετήματα Ιστορίας και Λαογραφίας της Κεφαλονιάς,,ΈΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΛΕΙΒΑΘΩ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ 1996

16. Τσιτσέλης Ηλίας, Κεφαλληνιακά Σύμμικτα,τ. Α’ και Β’ Αθήνα 1904 και 1960

17. Φωκάς Κοσμετάτος Μαρίνος , Δυο Δημαρχίες στο Αργοστόλι,Αργοστόλι 1983

18. Φωτογραφίες από  το Κοργιαλένειο Λαογραφικό Μουσείο

19. Συλλεκτική έκδοση Η ΠΑΛΙΑ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΕΝΑΣ ΑΤΕΛΕΙΩΤΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ. Tόμος     πρώτος. Έκδοση της Κοργιαλένειου Βιβλιοθήκης.

20. Αντίπας Παναγής, Αναμνήσεις και προοπτικές τ’Αργοστολιού, έκδοση της Κεφαλληνιακής Αδελφότητος Αθηνών, Αθήνα 1982