Η ιστορία των Δήμων στο νομό μας 1864-2019 (Α μέρος)

Απαγορεύεται ρητά η αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, μετάδοση, διανομή, έκδοση, εκτέλεση, «μεταφόρτωση» (download), μετάφραση, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά χωρίς τη ρητή προηγούμενη έγγραφη συναίνεση του kefaloniapress.gr

Νοιώθω την ανάγκη  πριν ακόμα ξεκινήσω την  αναφορά μου να ξεκαθαρίσω ότι για λόγους ιστορικής συνέπειας έχω διατηρήσει την ορθογραφία της εκάστοτε εποχής όπως αυτή αποτυπώνεται στα δημόσια επίσημα έγγραφα.

Οι χρονoλογίες που θα εξετάσουμε και αποτέλεσαν σταθμούς για τους δήμους στο νομό μας είναι το 1864 με την Ένωση, το 1912 με την πρώτη αυτοδιοικητική ανασυγκρότηση επί Βενιζέλου, το 1997 με το πρόγραμμα Καποδίστριας, το 2010 με το πρόγραμμα Καλλικράτης και το 2019 με την διάσπαση του ενιαίου δήμου Κεφαλονιάς.

Α. Και εγένετο η αρχή, 1864

Τον Μάιο  του 1864 η Κεφαλονιά, επίσημα  πλέον αποτελεί  νομό της ελληνικής επικράτειας που  σχηματίσθηκε με το Βασιλικό Διάταγμα  της 17ης Δεκεμβρίου 1864  και αρχικά αποτελείτο από μια μόνο επαρχία με έδρα το Αργοστόλι.  Την ίδια εποχή συστήνεται κι η επαρχία Ιθάκης, η οποία όμως ανήκει στο νομό Λευκάδας.

Γράφει η Μαρία Μαρκάτου-Αλυσανδράτου

Στις 5 Μαρτίου 1865 η Κεφαλονιά  διαιρέθηκε σε τρεις επαρχίες: Κραναίας, Πάλλης και Σάμης. Εκείνη την εποχή, μαζί με τις επαρχίες σχηματίσθηκαν κι οι δήμοι που θα τις αποτελούσαν, όπως  και τα όρια των αυτών.

Ωστόσο, η επαρχία Ιθάκης πηγαινοέρχεται για πολλά χρόνια μεταξύ Κεφαλονιάς και Λευκάδας, για να προστεθεί οριστικά στο νομό Κεφαλονιάς το 1909 μαζί με τις  νησίδες Οξειά, Μάκρη, Μακροπούλα, Βρώμονας, Ποντικός, Δραγουνάρα, Σοφία, Προβάτι, Λαμπρινός, Τσάκαλος, Καλόγηρος, Πιστρός, Φίλιππος, οι οποίες  τότε υπάχθηκαν στο δήμο Ιθακησίων της επαρχίας Ιθάκης. Αποτέλεσμα αυτού του πηγαινέλα του νησιού είναι ότι σήμερα η Ιθάκη ανήκει διοικητικά στο νομό Κεφαλληνίας αλλά θρησκευτικώς υπάγεται στην Μητρόπολη Λευκάδας.

Για την ιστορία να αναφέρω ότι μέχρι το 1797, δεν υφίσταται νομός Κεφαλληνίας και το νησί μας μαζί με  την Λευκάδα,την Βόνιτσα, την Πρέβεζα και την Ιθάκη, ανήκαν στον νομό Ιθάκης.

Εκείνη την εποχή  οι δήμοι διακρίνονταν σε  Α’, Β’ και  Γ’ τάξης ανάλογα με τον πληθυσμό τους.  Α’ τάξης ονομάζονταν οι δήμοι με πληθυσμό πάνω από 10.000 κατοίκους, Β’ τάξης με τουλάχιστον 2.000 και Γ’ τάξης  με λιγότερους από 2.000 κατοίκους.

Οι δήμοι που αναφέρονται παρακάτω ισχύουν μέχρι το 1912 οπότε και πολλοί από αυτούς διασπάστηκαν σε μικρές κοινότητες ή  συγχωνεύτηκαν με άλλους. Την εξέλιξη τους θα δούμε παρακάτω.

ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΡΑΝΑΙΑΣ

Η επαρχία Κραναίας  το 1865 αποτελείται από 11 δήμους:

1. ΚΡΑΝΙΩΝ με πρωτεύουσα το Αργοστόλι, πληθυσμό 10.690 κατοίκους και έμβλημά του τον Κέφαλο όπως και στο αρχαίο νόμισμα.
2. ΚΑΤΩ ΛΙΒΑΘΟΥΣ με πρωτεύουσα τα Καλλιγάτα, πληθυσμό 4.815 κατοίκους και έμβλημά του τον Ποσειδώνα.
3. ΑΝΩ ΛΙΒΑΘΟΥΣ με πρωτεύουσα την Πεσσάδα, πληθυσμό 5.582 κατοίκους και έμβλημά του την κεφαλή του Ερμή, προερχόμενη από αρχαίο νόμισμα.
4. ΔΙΛΗΝΑΤΩΝ (Δειλινιτών) με πρωτεύουσα τα Διληνάτα, πληθυσμό 3.510 κατοίκους και έμβλημά του το τόξο, προερχόμενο από αρχαίο νόμισμα.
5. ΦΑΡΑΚΛΑΤΩΝ με πρωτεύουσα τα Φαρακλάτα, πληθυσμό 2.339 κατοίκους και αρχικό του έμβλημά την προτομή Κριού που αργότερα αντικαταστάθηκε από βλαστόν αμπέλου μετά σταφυλής.
6. ΟΜΑΛΩΝ με πρωτεύουσα τα Φραγκάτα, πληθυσμό 3.762 κατοίκους και έμβλημά του την λύρα, πιθανώς προερχόμενη από αρχαίο νόμισμα.
7. ΕΛΙΟΥ με πρωτεύουσα τα Μαυράτα, πληθυσμό 2.137 κατοίκους και έμβλημά του την κεφαλή Διός, προερχόμενη από αρχαίο νόμισμα.
8. ΕΙΚΟΣΙΜΙΑΣ με πρωτεύουσα τα Βλαχάτα, πληθυσμό 575 κατοίκους και έμβλημά του την εικόνα της Παναγίας.
9. ΣΚΑΛΑΣ με πρωτεύουσα την Σκάλα, πληθυσμό 1.125 κατοίκους και έμβλημά του ιχθύν στρογγυλόν.
10. ΠΡΟΝΝΩΝ με πρωτεύουσα τον Ασπρογέρακα, πληθυσμό 1.115 κατοίκους και έμβλημά του κώνον ελάτης που 4 χρόνια αργότερα αντικαταστάθηκε από Κεφαλή Διός.
11. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ με πρωτεύουσα τα Καμπιτσάτα, πληθυσμό 1.744 κατοίκους και έμβλημά του το ρόπαλον.

Το 1869 οι 11 δήμοι έγιναν  6 και συγχωνεύθηκαν ως εξής:

3 Δήμοι ΚΡΑΝΙΩΝ, ΟΜΑΛΩΝ, & ΕΛΙΟΥ παρέμειναν ως είχαν.

Οι υπόλοιποι 8 (Διληνάτων-Φαρακλάτων-Ανω Λιβαθούς-Κάτω Λιβαθούς-Εικοσιμίας Πρόννων, Σκάλας & Ηρακλείου συγχωνεύθηκαν σε 3 και αποτελέσαν τους Δήμους ΔΕΙΛΙΝΙΤΩΝ, ΛΕΙΒΑΘΟΥΣ & ΠΡΟΝΝΩΝ. Στις αλλαγές που έγιναν το 1899 η διοικητική δομή της Επαρχίας παρέμεινε ως είχε:

1.ΔΗΜΟΣ ΚΡΑΝΙΩΝ

2.ΔΗΜΟΣ ΟΜΑΛΩΝ

3.ΔΗΜΟΣ ΕΛΙΟΥ

4.ΔΗΜΟΣ ΔΕΙΛΙΝΑΤΩΝ

5.ΔΗΜΟΣ ΛΕΙΒΑΘΟΥΣ

6.ΔΗΜΟΣ ΠΡΟΝΝΩΝ

Η Επαρχία Κραναίας το 1865 είχε πληθυσμό 38.649 κατοίκους, το 1879 είχε 32.203, το 1896  είχε 33.441,το 1907 είχε  32.437 και το 1920 είχε 27.134 κατοίκους.

ΕΠΑΡΧΙΑ ΠΑΛΛΗΣ

Η επαρχία Πάλλης  το 1865 διαιρείται σε 5 δήμους Β’ τάξης:

1.ΠΑΛΛΕΩΝ με πρωτεύουσα το Ληξούρι, πληθυσμό 8.830 κατοίκους και έμβλημά του το πηδάλιον.

2.ΘΗΝΙΑΣ με πρωτεύουσα τα Καρδακάτα, πληθυσμό 4.606 κατοίκους και έμβλημά του την κεφαλή Δήμητρος.

3.ΑΝΩΓΗΤΩΝ με πρωτεύουσα την Κοντογενάδα, πληθυσμό 3.660 κατοίκους και έμβλημά του την κεφαλή Απόλλωνος μάλλον από αρχαίο νόμισμα προερχόμενη.

4.ΜΕΣΟΧΩΡΙΤΩΝ  με πρωτεύουσα τα Μονοπολάτα, πληθυσμό 3.521 κατοίκους και έμβλημά του το στάχυ.

5.ΚΑΤΩΓΗΤΩΝ με πρωτεύουσα τους Ιλλάρους και πληθυσμό 2.614 κατοίκους. Φέρει ως έμβλημά του τα δελφίνια και το όνομα Ιλλάροι διορθώνεται με το ΦΕΚ 16/10/1940 και γίνεται Σουλλάροι.

Η Επαρχία Πάλλης το 1865 είχε πληθυσμό 23.261 κατοίκους, το  1879 είχε 19.003 κατοίκους, το 1896 είχε 18.928, το 1907 είχε 17.907 κατοίκους  και το 1920 είχε 13.700.

ΕΠΑΡΧΙΑ ΣΑΜΗΣ

Η επαρχία Σάμης διαιρείται το 1865 σε 4 δήμους Β’ τάξεως:

1.ΣΑΜΑΙΩΝ με πρωτεύουσα τον Αιγιαλό, πληθυσμό 5.513 κατοίκους και έμβλημά του τον κύναν( σκύλον).

2.ΠΥΛΑΡΕΩΝ με πρωτεύουσα τα Μακρυώτικα, πληθυσμό 5.155 κατοίκους και έμβλημά του το Βούκρανον(κεφαλή βοδιού).

3.ΆΣΣΟΥ με πρωτεύουσα την Άσσο, πληθυσμό 4.791 κατοίκους και έμβλημά του τον Κριόν.

4.ΔΟΛΙΧΙΟΥ με πρωτεύουσα το Φισκάρδο, πληθυσμό 3.562 κατοίκους και έμβλημά του την Πρώραν( μπροστινό τμήμα πλοίου).

Η Επαρχία Σάμης το 1865 είχε καταγεγραμμένο συνολικό πληθυσμό 19.021 κατοίκους, το 1879 είχε 17.115 κατοίκους, το 1896 είχε 17.708 αντίστοιχα, το 1907 είχε 20.891 και το 1920 είχε 14.906 κατοίκους.

ΕΠΑΡΧΙΑ ΙΘΑΚΗΣ

Με το Β.Δ. της 8ης Ιανουαρίου 1866  σχηματίστηκαν κι οι 4 Δήμοι που απετέλεσαν την επαρχία και ήταν οι εξής:  

1.ΔΗΜΟΣ ΙΘΑΚΗΣΙΩΝ

Ο δήμος Ιθακησίων ονομάστηκε έτσι από την αρχαία ονομασία του νησιού και κατατάχθηκε στη Β΄ τάξη, με πληθυσμό 5.691 κατοίκους και έδρα την Ιθάκη(Βαθύ). Είχε ως έμβλημα του την κεφαλή του Οδυσσέα.

2.ΔΗΜΟΣ ΚΑΡΝΙΩΝ

Το όνομα του δήμου προήλθε μάλλον από το αρχαίο νησί της Ακαρνανίας ‘Κάρνος’ που συμπίπτει με το σύγχρονο Κάλαμος και για έμβλημα του χρησιμοποιήθηκε ο αλέκτωρ(κόκορας). Κατατάχτηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό  1.304 κατοίκους και έδρα του τον Κάλαμο.

 3.ΔΗΜΟΣ ΝΗΡΙΤΙΩΝ

Το όνομα του το πήρε από το ομώνυμο όρος και  για έμβλημά του είχε τον κεραυνό. Κατατάχθηκε στην Β’ τάξη με πληθυσμό 2.099 κατοίκους και έδρα του το Κιόνιον.

4.ΔΗΜΟΣ ΠΟΛΥΚΤΟΡΙΩΝ

Το όνομα το δήμου προήλθε μάλλον από τον Πολύκτορο, γιό του Πτερελάου που θεωρήθηκε οικιστής της Ιθάκης. Κατατάχθηκε στη Β΄ τάξη με πληθυσμό 2.856 κατοίκους και έδρα τον Κάτω Σταυρό ενώ για έμβλημα του χρησιμοποίησε την Κεφαλή Αθηνάς.

Ο πληθυσμός της επαρχίας Ιθάκης το έτος 1865 ήταν 11.950 κάτοικοι, το 1879  ήταν 12.222, το 1896 ήταν 13.286, το 1907 ήταν 11.715 και το 1920 ήταν 9.181 αντίστοιχα.

Τέλος Α’  Μέρους

===

Πηγές:

• Ελευθερίου Σκιαδά  Ιστορικό διάγραμμα των δήμων της Ελλάδος 1833-1912
• Επίσημα έγγραφα του κράτους
• Τεύχη από ΦΕΚ της εκάστοτε εποχής
• Επίσημα έντυπα απογραφών
• Ιστορικά αρχεία Κοργιαλένειου Βιβλιοθήκης