Η ιστορία της αγαπημένης και ξεχωριστής Πλατείας Βαλλιάνου, της “Πλατείας” μας!

Απαγορεύεται ρητά η αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, μετάδοση, διανομή, έκδοση, εκτέλεση, «μεταφόρτωση» (download), μετάφραση, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά χωρίς τη ρητή προηγούμενη έγγραφη συναίνεση του kefaloniapress.gr

Η ιδρυτική πράξη της κεντρικής Πλατείας του Αργοστολίου έγινε το 1829, σύμφωνα με τον ιστορικό ερευνητή Αγγελοδιονύση Δεμπόνο με περιπετειώδη τρόπο και συμπίπτει με την κατασκευή του Δικαστικού Μεγάρου του Νάπιερ στο βόρειο τμήμα της.

Γράφει η Μαρία Μαρκάτου- Αλυσανδράτου

Το Αργοστόλι στις αρχές του 19ου αιώνα, αριθμεί περίπου 4.000 κατοίκους και περιορίζεται τοπογραφικά στο εξής τρίγωνο:Νοτίως γειτνιάζει με τα Λυκιαρδοπουλάτα και τον Κούταβο,δυτικά μέχρι την σημερινή συνοικία του  Αγίου Ελευθερίου, ανατολικά με τις ακτογραμμές του λιμανιού και βορείως μέχρι εκεί που σήμερα βρίσκεται το Θέατρο Κέφαλος.

Εκείνα τα χρόνια η κοσμική ζωή της πόλης χτυπούσε στην Πιατσέτα, την Πλατεία Αγίου Μάρκου, την σημερινή Πλατεία Καμπάνας εκεί όπου ανάμεσα στο 1770 και 1790, χτίστηκε  ο Πύργος του Ωρολογιού, από τους σύνδικους της Κοινότητας. Αυτή ήταν η κεντρική πλατεία του Αργοστολίου αφού ο χώρος πέρα από την βορεινή πλευρά της πόλης, πέρα από το σημερινό Θέατρο Κέφαλος ήταν αυτό που λέμε εξοχή, καλλιεργημένες κι ακαλλιέργητες εκτάσεις, που κατείχαν εξέχοντα πρόσωπα της τότε τοπικής κοινωνίας, όπως οι κόμητες αδελφοί Μεταξά Αντζουλακάτοι, η μεγάλη οικογένεια Καρίδη, οι Μαλάκη, οι Τυπάλδοι Χαριτάτοι, οι Τσιμάρα, οι Φωκά, οι Βαλσαμάκη, ο Γρατσιάτος κι ο Δημήτρης Μηνιάτης. Περισσότερα για την Πλατεία και τον Πύργο της Καμπάνας στον σύνδεσμο https://www.kefaloniapress.gr/topika/istoria/article/228691/o-pyrgos-kai-i-plateia-tis-kampanas/

Η Πλατεία Αγίου Μάρκου, σημερινή Πλατεία Καμπάνας προσεισμικά

Το 1822 διορίζεται  τοποτηρητής στην Κεφαλονιά ο Charles James Napier(Τσαρλς Τζέημς Νάπιερ) και δείχνει από την πρώτη στιγμή μεγάλο ενδιαφέρον για την συγκεκριμένη περιοχή με σκοπό την επέκταση της πόλης προς τα βόρεια. Έτσι το 1826 σε συνεργασία με το Επαρχιακό Συμβούλιο, προχωράει στην απολλοτρίωση εκτάσεων και την διαπλάτυνση του δρόμου που γνωρίζουμε σήμερα ως Παναγή Βαλλιάνου αλλά και της Χαροκόπου, που   ήταν ένα μονοπάτι για αγροτική κυρίως χρήση, όχι πλατύτερο από ενάμιση μέτρο, με  το μεγαλοπρεπές όνομα Ηράκλεια οδός.

Ο Νάπιερ αντιλαμβάνεται ότι το Αργοστόλι έχει ανάγκη μια Κεντρική Πλατεία ευρύχωρη και παρθένα ώστε  να διαμορφωθούν γύρω της ψυχαγωγικά, καλλιτεχνικά και πολιτιστικά κέντρα και φροντίζει ο ίδιος αγοράζοντας το 1828 το Κουτούπι του Πέτρου Βαλσαμάκη, αυτό που σήμερα είναι ο Κήπος του Νάπιερ, να αναβαθμίσει την περιοχή και να αλλάξει την τοπογραφία της πόλης και για ιδίον όφελος.Περισσότερα στοιχεία για τον Κήπο του Νάπιερ στον σύνδεσμο:https://www.kefaloniapress.gr/topika/istoria/article/211171/istorikos-peripatos-ston-kipo-toy-napier-grafei-i/

Το ‘Κουτούπι’ πριν την διαμόρφωσή του

Η περιοχή χάνει τον αγροτικό της χαρακτήρα κι αρχίζει να πυκνώνει από πανάκριβες και καλλίτεχνες οικοδομές που ανεγείρονται με πολύ γρήγορους ρυθμούς από ιδιοκτήτες που δεν υπολογίζουν το χρήμα, προκειμένου να επισκιάσουν τους γειτόνους τους.

Ένα χρόνο αργότερα, με προτροπή του Νάπιερ συστήνεται από την Τοπική Κυβέρνηση εταιρεία με επικεφαλής τον πρόεδρο της Ύπαρχο Πανταζή Καρίδη κι 111 μετόχους με σκοπό την ανέγερση Θεάτρου, Χρηματιστηρίου και Λέσχης στην περιοχή ενώ λίγο αργότερα στις υπό ανέγερση  οικοδομές μπαίνει  μια προσθήκη, καθοριστική για την πόλη του Αργοστολίου  και συμπεριλαμβάνεται χώρος για Πλατεία.

Σχέδιο της οικοδομής που θα στέγαζε το Θέατρο, το Χρηματιστήριο και την Λέσχη( από το βιβλίο του Charles James Napier, The Colonies) που βρίσκεται στο βιβλίο του Αγγελοδιονύση Δεμπόνου, Το Θέατρο του Αργοστολιού Ο Κέφαλος,έκδοση ΔΕΠΑΨ Αργοστόλι 1993,σελίδα 19

Η Κυβέρνηση αγοράζει την έκταση για την δημιουργία των οικοδομών, της Πλατείας και των δρόμων από τον Βίκτωρα Καρίδη αδελφό του Ύπαρχου Πανταζή Καρίδη, δαπανώνται για την εποχή τεράστια κεφαλαία χωρίς όμως  να ληφθή μέριμνα για την εξασφάλιση των αναγκαίων χρημάτων που απαιτούσε στη συνέχεια η πολυδάπανη ανέγερση των κτιρίων, με αποτέλεσμα τα έργα να μην κατασκευαστούν ποτέ. Η εταιρεία διαλύεται, δεν μπορεί να φανεί συνεπής  στις υποχρεώσεις της και χάνει το δικαίωμα κυριότητας των γηπέδων επί της Πλατείας  που της είχαν εκχωρηθεί για αυτόν τον σκοπόν.

Η Κυβέρνηση μετά την ματαίωση του κτιριακού μεγαθήριου που θα στέγαζε το Θέατρο, το Χρηματιστήριο και την Λέσχη αρκέστηκε στην κατασκευή του Δικαστικού Μεγάρου, γνωστού ως Δικαστήρια του Νάπιερ, αλλά κι αυτά ελαφρώς τροποποιημένα από τα αρχικά τους σχέδια.

Τα αρχικά σχέδια του Δικαστικού Μεγάρου του Νάπιερ

Το κτίριο βρισκόταν στο βόρειο άκρο της Πλατείας με πρόσοψη στην σημερινή οδό Ριζοσπαστών και κατεδαφίστηκε για λόγους ρυμοτομίας το 1906 από τον δήμαρχο Σπύρο Γ. Φωκά Κοσμετάτο(1903-1914). Η ιδέα πίσω από την απόφαση ήταν  να διαμορφωθεί, να ενοποιηθεί ο γύρω χώρος και να μεγαλώσει η Πλατεία για αυτό  την ίδια χρονιά  ο δήμος Αργοστολίου αγοράζει το γωνιακό οικόπεδο Αμπατιέλου, πρώην Λουκάτου, έναντι 65.000 δραχμών με σκοπό εκεί να οικοδομηθεί το νέο δικαστικό μέγαρο.

Το κτίριο των Δικαστηρίων του Νάπιερ

Ωστόσο,  από το 1866 υπήρχε πρόταση να γκρεμιστεί το κτίριο των Δικαστηρίων ως ”αντιαισθητικό προς το περιβάλλον” όταν ο διευθυντής δημοσίων έργων Τηλέμαχος Βλασσόπουλος είχε εξωραϊσει την Πλατεία. Είχε την κεντρική του είσοδο επί της σημερινής οδού Ριζοσπαστών κι ουσιαστικά άφηνε επί του χώρου ένα  μικρό σχετικά ελεύθερο τμήμα στην πίσω του πλευρά.

Στο βάθος διακρίνεται η πίσω πλευρά των Δικαστηρίων, που  καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της Πλατείας για αυτό και είναι ορατά από την είσοδο του Κήπου Νάπιερ

Εκεί υπήρχε πολύγωνον επάνω ατο οποίο έπαιζε η Φιλαρμονική, δυο φρεάτια και περιμετρικά  δεντροφυτεμένα πλατάνια, όπως μας πληροφορεί    ο Μηλιαράκης Αντώνιος στο βιβλίο του” Γεωγραφία Πολιτική Νέα και Αρχαία του νομού ΚεφΑλληνίας(σελ.26)εκδ. Αφων Πέρρη  Αθήνησιν 1890.   Για αυτόν τον λόγο όλες     οι κοινωνικές συναθροίσεις λάμβαναν χώρα πίσω από τα Δικαστήρια.Περισσότερα στοιχεία για τα Δικαστήρια του Νάπιερ στην ιστορική ξενάγηση για την οδό Ριζοσπαστών στον σύνδεσμο https://www.kefaloniapress.gr/topika/istoria/article/206564/i-archontissa-odos-rizospaston-ki-i-istoria-tis/

Η πίσω πλευρά του Δικαστικού Μεγάρου επί της Πλατείας, πριν το 1906

Με αυτόν τον περιπετειώδη τρόπο δημιουργήθηκε το στολίδι και το πιο ζωντανό τμήμα της πόλης, η Πλατεία που πήρε τελικά το όνομά της από τον μεγάλο ευεργέτη Παναγή Βαλλιάνο, τον άνθρωπο που βοήθησε με τις δωρεές του τα μέγιστα ώστε ο τόπος να αποκτήσει αξιοζήλευτες υποδομές και στήριξε όλους τους τομείς της κοινωνικής πρόνοιας στο νησί μας.

Άποψη της Πλατείας προς την οδό Ριζοσπαστών το 1913 σε φωτογραφία του Θηνιάτη Νικολάου Κατραβά

Ιστορικά να αναφέρουμε, ότι αρχικώς ονομαζόταν Πλατεία Δικαστηρίων από το κτίριο του Νάπιερ,  Πλατεία Παναγή Βαλλιάνου από τότε που  στήθηκε στο κέντρο της ο ανδριάντας του, Πλατεία 4ης Αυγούστου από τις 4 Αυγούστου 1938, Piazza Vittorio Emmanuelle επί Ιταλικής κατοχής και πάλι Πλατεία Παναγή Βαλλιάνου από το 1944 μέχρι και σήμερα. Ήταν επίσης γνωστή κι ως Πλατεία Πολυγώνου από το πολυγωνικό πάλκο που είχε κατασκευαστεί δίπλα στο άγαλμα του ευεργέτη, επάνω στο οποίο έδινε συναυλία η μπάντα της Φιλαρμονικής Σχολής Κεφαλονιάς, δυο φορές την εβδομάδα και συγκεκριμένα κάθε Κυριακή και Πέμπτη.

Το πολυγωνικό πάλκο δεξιά από το  άγαλμα Παναγή Βαλλιάνου

Από το 1879 σε αυτή την Πλατεία υπήρχαν  δυο αρτεσιανά πηγάδια κι εκεί το βράδι  της Κυριακής 4 Ιουνίου 1900, ο δήμαρχος Σπύρος Ραζής Λουκάτος(1895-1903)εγκαινίασε τον ηλεκτροφωτισμό του Αργοστολίου, την δεύτερη Ελληνική πόλη μετά την Ερμούπολη της Σύρου, που φωταγωγήθηκε με ηλεκτρικό ρεύμα, αφού  το 1889 είχαν επιλεκτικά φωτιστεί στην Αθήνα μόνο οι πλατείες Ομονοίας, Συντάγματος και τα Ανάκτορα λόγω των γάμων του τότε βασιλιά Κωνσταντίνου κι όχι η υπόλοιπη πόλη.

Η Πλατεία το 1911, με την μπάντα του Βρετανικού Στόλου να παιανίζει στο κέντρο της και στο βάθος αριστερά,   τα καμπαναριά του Αγίου Γερασίμου επί της  Παναγή Βαλλιάνου και του Αγίου Σπυρίδωνα στο Λιθόστρωτο

Μετά την κατεδάφιση των Δικαστηρίων του Νάπιερ, ο χώρος άνοιξε και μεγάλωσε όπως ήταν η καθολική απαίτηση των Αργοστολιωτών.Μαζί τους συμπαρέσυρε και μία από τις τέσσερις μαρμάρινες κρήνες που οι κληρονόμοι του Ερνέστο Τουλ είχαν δωρίσει στο δήμο το 1903, μετά από επιθυμία του μεγαλέμπορου οινοποιού. Οι δυο ήταν κυλινδρικές  κι οι άλλες εντοιχισμένες, επιτοίχια παραλληλεπίπεδα πρίσματα, κατασκευασμένες από τον διακεκριμένο γλύπτη Γεώργιο Μπονάνο, από το Βουνί του Ληξουρίου. Η συγκεκριμένη, εντοιχισμένη κρήνη, ύστερα από την κατεδάφιση του Δικαστικού Μεγάρου,εντοιχίστηκε στο πρώτο γωνιακό σπίτι της οδού Λάσσης απέναντι από τον Κήπο του Νάπιερ. Η όμοια της τοποθετήθηκε στην περιοχή της προσεισμικής Πλάκας, κοντά στο αρτεσιανό πηγάδι της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη.

H μία από τις δυο εντοιχισμένες κρήνες Τουλ, που βρισκόταν δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη(από  λεύκωμα του γλύπτη Γ.Μπονάνου)

Οι  δυο κυλινδρικές τοποθετήθηκαν το 1903, η μία  στη λαχαναγορά και η άλλη στην πλατεία Τελωνείου(Ντουγάνα) ενώ  μετασεισμικά μπήκαν και κοσμούν μέχρι σήμερα την πλατεία της πρώην Αγροτικής Τράπεζας και σήμερα Τράπεζα Πειραιώς και τη μικρή πλατεία ανάμεσα στον Ναυτικό Όμιλο και το μνημείο των Ριζοσπαστών, επί της οδού Γερασίμου Φωκά. Περισσότερα για τις Κρήνες Τουλ στο ιστορικό αφιέρωμα και στον σύνδεσμο https://www.kefaloniapress.gr/topika/politismos/article/516232/oi-krines-toyl-ki-i-istoria-toys/?fbclid=IwAR0csaBJK6tqb8x8XyHOgptwLOjgiyE-Lw3CeKVV_vtq6thu3Dnzyj2SXcE

Η μια από τις κυλινδρικές κρήνες Τουλ, που βρισκόταν δίπλα στο προσεισμικό Τελωνείο

Επιστρέφοντας στην αναφορά μας για την Πλατεία, να τονίσουμε ότι εκείνα τα χρόνια αποτελούσε το κύριο σημείο συνάντησης,  αφού εκεί συνέρρεαν όλοι για την βόλτα τους αλλά και την κοινωνική συναναστροφή ιδιαίτερα τις Κυριακές και τις αργίες. Εκεί, που λάμβανε χώρα και το γνωστό στους παλιότερους νυφοπάζαρο.

Στη μέση κι ευθεία από την Πλατεία διακρίνεται η Οδός Ριζοσπαστών με τις όμορφες ακακίες δεξιά κι αριστερά του δρόμου

Τέσσερα χρόνια πριν την κατεδάφιση των Δικαστηρίων του Νάπιερ, τον Ιανουάριο του 1902 πεθαίνει στο Λονδίνο, ο έμπορος και τραπεζίτης Παναγής Βαλλιάνος, ο οποίος είχε ευεργετήσει  εν ζωή  πολλές φορές το νησί της Κεφαλονιάς κι έκανε το ίδιο  και με τα κληροδοτήματα του   μετά θάνατον. Συγκεκριμένα,  δύο χρόνια πριν τον θάνατο του είχε συντάξει την διαθήκη του στις 16 Ιανουαρίου 1900 σύμφωνα με την οποία διέθετε το ποσόν των 500.000  λιρών για έργα αποκλειστικά στην Κεφαλονιά.

Από εφημερίδα της εποχής

Σε εκείνη την Πλατεία λοιπόν, για να τιμηθεί ο  Παναγής Βαλλιάνος, το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλεως πήρε την απόφαση της κατασκευής και της τοποθέτησης ενός ανδριάντα προς τιμή του, τον Μάιο του 1909 με χρηματοδότη τον Νικόλαο Κουπά. Ο ορειχάλκινος ανδριάντας τοποθετήθηκε στην Πλατεία το 1914 με συνολικό ύψος γύρω στα 4 μέτρα, το πρώτο δημόσιο  έργο του γλύπτη, ακαδημαϊκού κι ολυμπιονίκη Κώστα Δημητριάδη(1881-1945) στην Ελλάδα.

Η Πλατεία  με κατεύθυνση προς την οδό Ριζοσπαστών, σε πρώτο πλάνο η οικία Αμπατιέλου, πιο δεξιά το καμπαναριό  της εκκλησίας της Αγίας Άννας και  στο βάθος  το καμπαναριό των Αρχαγγέλων

Το ορειχάλκινο άγαλμα του  Παναγή  Βαλλιάνου βρίσκεται  επάνω σε τετράγωνη μαρμάρινη βάση. Ο ίδιος αποδίδεται καθιστός να γέρνει τον κορμό μπροστά, να μαζεύει προς τα πίσω το δεξί του πόδι και να ακουμπά τα δυο του χέρια στο κάθισμα με ελεύθερους τους καρπούς. Ο γλύπτης Κωνσταντίνος Δημητριάδης, έχει δώσει ιδιαίτερη έμφαση τόσο στο γέρικο πρόσωπο του όσο και στο ύφασμα που καλύπτει το κάθισμα του.  Στην μπροστινή πλευρά του βάθρου έχει χαραχτεί  η επιγραφή « Παναγή Βαλλιάνω / Οι Κεφαλλήνες 1914 » και στην πίσω πλευρά  μακροσκελές κείμενο που μνημονεύει την επιχειρηματική δράση του Βαλλιάνου και των αδελφών του, τα πρόσωπα των οποίων βρίσκονται σκαλισμένα στις  πλαϊνές όψεις της τετράγωνης μαρμάρινης βάσης.

Το άγαλμα του Παναγή Βαλλιάνου τοποθετήθηκε αρχικώς στην άκρη της Πλατείας,προς βορρά, κοντά στην αρχή της οδού Ριζοσπαστών. Από το 1923 έως και  το 1937 βρίσκουμε τον ανδριάντα περίπου στο μέσο της Πλατείας  και τη ζωή του τόπου να εξελίσσεται γύρω του, στις καλές αλλά και στις άσχημες περιόδους του.

Το άγαλμα του Βαλλιάνου στη μέση της Πλατείας 

Αρχές του 1940 οι φωτογραφίες  τον δείχνουν στο επάνω νοτιοδυτικό άκρο της Πλατείας ενώ  μετασεισμικά και μέχρι τις αρχές του 1970 βρέθηκε στο άνω χωμάτινο άκρο της γιατί μέχρι τότε υπήρχε δρόμος στην ευθεία της σημερινής εισόδου του ξενοδοχείου IONIAN PLAZZA με την είσοδο του Δημαρχείου, χωρίζοντας έτσι την Πλατεία σε δυο τμήματα.  Το κάτω τμήμα προς την παραλιακή ήταν στρωμένο με πλάκες ενώ το επάνω  ήταν ένα χωμάτινο,κακοτράχαλο γήπεδο.

Το άγαλμα στο χωμάτινο  άκρο της Πλατείας προσεισμικά

Το άγαλμα του Παναγή Βαλλιάνου στη μέση της Πλατείας το 1936 και πίσω του το θερινό θέατρο ‘Απόλλων’

Προς την οδό Δικαστηρίων, την σημερινή Ριζοσπαστών η Πλατεία οριζόταν από το καφενείο  ‘Αίγλη’ στο κτιριακό συγκρότημα του διπλωμάτη Άθω Ρωμάνου  στα αριστερά. Εκεί που γύρω στα 1855 στεγάστηκε η ασφαλιστική-δανειοδοτική εταιρεία ”Αρχάγγελος” του Ιωάννη Σκαλτσούνη και στο σημείο που  σήμερα βρίσκεται το ξενοδοχείο Ionian Plaza και το εστιατόριο Melograno. Ενώ στα δεξιά  από το κτίριο Αμπατιέλου, εκεί που βρίσκεται τώρα το καφεζαχαροπλαστείο Premier.

Αριστερά η οικία Ρωμάνου και το καφενείον Αίγλη και δεξιά η οικία Αμπατιέλου, το 1920

Δυστυχώς, οι καταστροφικοί σεισμοί του 1953, ισοπέδωσαν και τα δυο αυτά εμβληματικά κτίρια περιμετρικά της Πλατείας, όπως άλλωστε  έκαναν και με το υπόλοιπο Αργοστόλι.

Το πέρασμα του Εγκέλαδου από το καφενείο η Αίγλη αριστερά και την οικία Αμπατιέλου δεξιά

Μετά τους σεισμούς του 1953 στη θέση της οικίας Αμπατιέλου βρίσκουμε την γνωστή σε όλους μας ‘Βοσκοπούλα’ των αδελφών Καππάτου, που υπήρξε για δεκαετίες το νέο σημείο αναφοράς στην μετασεισμική Πλατεία Βαλλιάνου.

Ο Αντώνης Καππάτος μπροστά από την Βοσκοπούλα, επί της Πλατείας και στην γωνία με την οδό Ριζοσπαστών

Στην νότια πλευρά και στο σημείο που σήμερα βλέπουμε το  Δημαρχείο, υπήρχε  όπως προαναφέραμε ο μεγάλος δενδρόκηπος του Αμπατιέλου που είχε αγοράσει ο δήμος Αργοστολίου κι εκεί οικοδομήθηκε αργότερα το τεράστιο κι επιβλητικό κτίριο του Διοικητηρίου.

Η Πλατεία πριν την ανέγερση του νέου δικαστικού μεγάρου στον δενδρόκηπο Αμπατιέλου, πρώην Λουκάτου, που φαίνεται πίσω από το άγαλμα, εδώ σε φωτογραφία του 1923

Χτισμένο στα τέλη της δεκαετίας του 1920, μετά  από το  ψήφισμα του 1911 της Β’ Αναθεωρητικής Βουλής για την ανέγερση δικαστικού μεγάρου και σε σχέδια του αρχιτέκτονα Αναστασίου Μεταξά,  το νέο Διοικητήριο ήταν ένα κτίριο με αυστηρές γραμμές, αέτωμα στις δυο του προσόψεις κι αψιδωτά παράθυρα. Την κατασκευή του ανέλαβε ο αθηναικός οίκος Καλκάνη επί δημαρχίας  Βασιλείου Βανδώρου(1925-1929).

Το Διοικητήριο το 1926

Ήταν το μεγαλύτερο κτίριο της πόλης και του νησιού γενικότερα, με συνολικό όγκο 20.500 κυβικών μέτρων, σύμφωνα με τον Κοσμέτο Κοσμετάτο-Φωκά στο βιβλίο του Κεφαλληνιακά Β Αρχιτεκτονικά, σελίδα 12.

Η πρόσοψη του Διοικητηρίου επί της πλατείας

Πτέρυγα του Διοικητικού Μεγάρου ήταν και το Δημαρχείο που εγκαινιάστηκε στις 21 Ιανουαρίου  1934 κι είχε την είσοδο του από το πλάι και συγκεκριμένα επί της τότε οδού Αγίου Γερασίμου και σημερινής  Παναγή Βαλλιάνου.

Η πτέρυγα του Δημαρχείου επί της οδού Παναγή Βαλλιάνου, το 1935 κι αριστερά το φωτογραφείο Βνέδικτου Πετράτου(από το προσωπικό αρχείο του δισέγγονού του, Διονύση Γερασίμου Πετράτου)

Σε εκείνο ακριβώς το σημείο τον Αύγουστο του  1937, κατέληξε πορεία ιερωμένων του νησιού μας, οι οποίοι έφτασαν στο Δημαρχείο διαμαρτυρόμενοι προς τις αρχές του τόπου  με αφορμή την υποχρεωτική τους στράτευση.

Πορεία ιερωμένων το 1937, πιθανόν επί της οδού Παναγή Βαλλιάνου, κρίνοντας από τα δέντρα εκατέρωθεν του δρόμου

Τετράγωνο περίπου στο σχήμα του και διώροφο είχε συγκεντρώσει τις κυριότερες κρατικές υπηρεσίες κάτω από μια στέγη όπως το Δημαρχείο, τα Δικαστήρια, το Ταχυδρομείο, τις Τηλεπικοινωνίες,το Δημόσιο Ταμείο κι Αρχειοφυλάκειο.

Στο μπαλκόνι του με τους τέσσερις κίονες, το αέτωμα και την διακοσμημένη όψη, ανέβηκε και το βασιλικό ζεύγος Παύλου και Φρειδερίκης για να χαιρετήσει τον κόσμο κατά την πρώτη επίσκεψή του στο νησί μας το 1947.

Το βασιλικό ζεύγος στο μπαλκόνι του Διοικητηρίου με τον  δήμαρχο Παναγή Αντίπα το 1947

Είχε μια εξίσου  επιβλητική πρόσοψη και στο πλάι επί της τότε οδού Αγίου Γερασίμου σημερινής  Παναγή Βαλλιάνου κι απέναντί του   ένα ακόμα κτίριο ιδιοκτησίας των Φωκά-Κοσμετάτου, εκεί που σήμερα βρίσκεται το ομώνυμο ίδρυμα και στη γωνία η οικία Κοντομίχαλου, στο σημείο που σήμερα βρίσκεται το Polo Cafe.

Άποψη του Διοικητηρίου το 1935, όπου φαίνονται κι οι δυο προσόψεις του, επί της Πλατείας και προς την τότε οδό Αγίου Γερασίμου 

Η πλαϊνή πρόσοψη του Διοικητηρίου στην κατοχή

Μεταγενέστερη άποψη του Διοικητηρίου επί της Παναγή Βαλλιάνου, δεξιά τα δέντρα μπροστά από την οικία Κοντομίχαλου

Από το κατώφλι του περνούσαν όλες οι εξουσίες του τόπου κι όσοι διάβαιναν από  τις πόρτες του για υποθέσεις τους έβρισκαν πάντα χρόνο να απολαύσουν το καφεδάκι τους στα τραπεζάκια των παρακείμενων καφενείων, που δεν ήταν λίγα.

Το Δικαστικό και Δημοτικό Μέγαρο  το 1932

Την ‘Αίγλη’, την  προτιμούσαν οι αστοί, οι άρχοντες και κυρίως οι νέοι της πόλης κι είναι το πρώτο καφενείο που απόχτησε ραδιοφωνικό δέκτη το 1930 ενώ το καφενείο του Μαρκεζίνη, ήταν της προτίμησης των μεγαλύτερων σε ηλικία.

Το καφενείον Αίγλη

Του Μακερούνη μετέπειτα Τσουρουνάκη, που ήταν απέναντι από το Διοικητήριο, στο ισόγειο του οικήματος ιδιοκτησίας Κοντομιχάλου, το προτιμούσαν πολλοί για  τον χαρακτηριστικό αιωνόβιο πλάτανο  του. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι πολλά από τα πλατάνια που βλέπουμε σε προσεισμικές φωτογραφίες της Πλατείας, είναι έργο του Κάρολου Νάπιερ, ο οποίος επίστρωσε και δενδροφύτεψε επίσης με πλατάνια την λεωφόρο προς την Μονή του Αγίου Γερασίμου αλλά και τον κεντρικό  δρόμο στο Αργοστόλι.Τα πλατάνια μεγαλώνοντας έπνιξαν τον δρόμο κι αντικαταστάθηκαν αργότερα από άλλα δέντρα.

Το Δημοτικό Καφενείο επί της Πλατείας

Σε εκείνο όμως που σύχναζαν οι περισσότεροι, ήταν το περίφημο Δημοτικό Καφενείο. Βρισκόταν επί της Πλατείας στο δυτικό επάνω  τμήμα της και κατασκευάστηκε όταν δήμαρχος ήταν  ο Σπύρος  Φωκάς Κοσμετάτος(1903-1914).

Τα τραπεζάκια του Δημοτικού Καφενείου επί της Πλατείας, γύρω στο 1910

Αποτελούσε μία από τις πρώιμες δημοτικές επιχειρήσεις και κατασκευάζεται το 1904 με δάνειο που πήρε ο δήμος προκειμένου να το οικοδομήσει και να το επιπλώσει μαζί με το θερινό θέατρο που θα δούμε παρακάτω.

Ήταν το πιο σικ και κοσμοπολίτικο καφενείο της πόλης στο πιο προνομιακό σημείο. Είχε μαρμάρινα τραπεζάκια, καναπέδες βελούδινους στο εσωτερικό του και σερβίτσια από ατόφιο ασήμι.

Η πρόσοψη του Δημοτικού Καφενείου  επί της Πλατείας το 1942, με την εξέδρα των Ιταλών κατακτητών μπροστά του και το θερινό θέατρο Απόλλων πίσω του

Κάτω από  τις τέντες και στα καθίσματα του οι Αργοστολιώτες είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν μέσα από ένα εκπληκτικό μενού, από καφέδες και γλυκίσματα μέχρι ευρωπαϊκά ποτά και σοκολάτες.

Προσεισμική άποψη της δυτικής πλευράς της Πλατείας, στο βάθος το καφενείο ‘Αίγλη’ και επί της Πλατείας τα τραπεζάκια του Δημοτικού Καφενείου

Φημιζόταν επίσης για το γεγονός ότι δεν χρησιμοποιούσε ποτέ νερό βρύσης αλλά πάντα από την κρήνη της Σισιώτισσας. Λειτουργούσε επίσης κι ως χώρος εκδηλώσεων για αυτό και στην αίθουσα του φιλοξένησε κινηματογραφικές προβολές και θεατρικές παραστάσεις από περιοδεύοντες θιάσους.

Ο περιοδεύων θίασος Βασίλη Μύλλερ, το 1922 στο Δημοτικό Καφενείο

Από την εφημερίδα Ζιζάνιο, αρ.φ.565/23 Ιανουαρίου 1910

Το θερινό θέατρο  ‘Απόλλων’  βρισκόταν πίσω και δεξιά από το Δημοτικό Καφενείο, όταν ακόμα δεν είχε διανοιχθεί η οδός Βεργωτή κι  ήταν ο κατ’ εξοχήν τόπος των τεχνών και του θεάματος για τους καλοκαιρινούς μήνες, επίσης κατασκευασμένο επί δημαρχίας Σπύρου Φωκά Κοσμετάτου.

Από την λογοδοσία του δημάρχου Σπύρου Φωκά Κοσμετάτου κατά την πρώτη του δημαρχία, στην οποία βλέπουμε στα νούμερα 7 και 8 την αναφορά του και τα ποσά που δαπανήθηκαν για το Δημοτικό Καφενείο και το θέατρο ‘Απόλλων’

Το θέατρο δημοπρατήθηκε το 1905 υπέρ του εργολάβου Γαβριηλάτου, ο οποίος το παρέδωσε ένα χρόνο μετά, το 1906 κι έκτοτε ήταν το μοναδικό ανοιχτό θέατρο του Αργοστολίου, που  εξυπηρετούσε τα καλλιτεχνικά δρώμενα της εποχής.

Το θερινό θέατρο Απόλλων το 1906 και πίσω ο λόφος του Αγίου Αθανασίου με τον ανεμόμυλο

Τραβούσε αμέσως τα βλέμματα λόγω της μεγάλης του αψίδας και των δυο πύργων στα άκρα του, που ήταν η κύρια πρόσοψή του. Στον δεξιό πύργο της αψίδας του τοποθετήθηκε το ρολόι από το αέτωμα των Δικαστηρίων του Νάπιερ, όταν αυτά κατεδαφίστηκαν την ίδια εποχή.

Το εσωτερικό του θεάτρου ‘Απόλλων’

Στον ανοιχτό του χώρο φιλοξένησε οπερέτες, παραστάσεις πρόζας, ορχήστρες, μαντολινάτες, ευχάριστες μουσικές βραδιές και ευρωπαϊκά άσματα της εποχής. Εσωτερικά διέθετε καμαρίνια για 100 ηθοποιούς και 1.000 καθίσματα για τους θεατές.

Φωτογραφία από παράσταση του Συλλόγου Φιλόμουσων ‘Απόλλων’ με τον μαέστρο Κοσμά Μπουχάγιερ το 1930, στην οποία διακρίνονται στο βάθος τα σκηνικά του θεάτρου

Από παράσταση της Φιλαρμονικής Σχολής στο θέατρο ‘Απόλλων’ το 1937

Στην πίσω του πλευρά δέσποζε τριώροφο οίκημα κι εκεί στεγάστηκε προσωρινά το Γυμνάσιο Αρρένων  την τριετία 1943-1945, για το οποίο υπάρχουν αρκετές αναφορές αλλά δεν πρόκειται για το κατ΄εξοχήν Γυμνάσιο Αρρένων στο κτίριο απέναντι από τον Κήπο του Νάπιερ που εγκαινιάστηκε την Κυριακή 15 Μαϊου 1927.

Άποψη της Πλατείας Βαλλιάνου  με το τριώροφο οίκημα που φιλοξένησε το Γυμνάσιο Αρρένων να ξεχωρίζει πίσω από το Θέατρο ‘Απόλλων’

Κι δυο οικοδομές έπαθαν ανυπολόγιστες ζημιές όπως φαίνεται και στην παρακάτω φωτογραφία από τους καταστροφικούς σεισμούς του 1953, με το Αργοστόλι έκτοτε να στερείται μόνιμης θερινής θεατρικής σκηνής.

Τα ερείπια του θεάτρου ‘Απόλλων’ και του κτιρίου που στέγαζε το Γυμνάσιο Αρρένων

Μία από τις οδούς που αποτελούσαν κάτι σαν φυσική συνέχεια της Πλατείας, ήταν προς τα νότια  η οδός Αγίου Γερασίμου, η οποία όπως προαναφέραμε ήταν η πρώτη που διανοίχτηκε στην περιοχή με σκοπό την επέκταση της πόλης στα βόρεια και  μετά την ονοματοδοσία των οδών το 1905 επί δημάρχου Σπύρου Φωκά Κοσμετάτου, μετενομάστηκε σε Παναγή Βαλλιάνου.

Η οδός Παναγή Βαλλιάνου πριν την ανέγερση του νέου Διοικητηρίου, το 1916

Εκεί κι η οικία Κοσμετάτου όπου σήμερα το ομώνυμο Ίδρυμα, η οικία της οικογένειας Δελλαδέτσιμα από το 1875 και το  κτητορικό παρεκκλήσι του Αγίου Γερασίμου για το οποίο υπάρχουν σωζώμενες αναφορές μυστηρίων από το 1730-1851, στο σημείο που μέχρι πριν λίγα χρόνια στεγαζόταν   η  Τράπεζα της Ελλάδας.

Στο κέντρο της φωτογραφίας η εκκλησία του Αγίου Γερασίμου και αριστερά της το κατάστημα ‘Αφθονία’ του Παυλάτου Σπύρου, το 1940, από παρέλαση των Φαλλαγιτών Ε.Ο.Ν στην Παναγή Βαλλιάνου 

Μετά τους σεισμούς του 1953 η εκκλησία δεν ανοικοδομήθηκε κι έτσι τα ιερά σκεύη, οι εικόνες και το δάχτυλο του Αγίου, που φυλασσόταν εκεί, μεταφέρθηκαν  στην μετασεισμική νέα Μητρόπολη του Αργοστολίου, στη γειτονιά του Φουσάτου.

Στην συνοικία επίσης του Αγίου Γερασίμου κι η οικία Κατσίγερα Κωνσταντίνου επί της οποίας στεγαζόταν το γραφείο του συμβολαιογράφου Γεράσιμου Π. Αγγελάτου, του ανθρώπου που το 1905  συνέταξε το συμβόλαιο παραχώρησης  του κτήματος από τους κληρονόμους του Νάπιερ προς τον δήμο Αργοστολίου και  στον χώρο του  διαμορφώθηκε μετέπειτα ο πανέμορφος Κήπος του  Νάπιερ.

Η οδός Αγίου Γερασίμου μετέπειτα Π.Βαλλιάνου, το 1905, με τα Δικαστήρια του Νάπιερ στο βάθος και τις οικίες Δελλαδέτσιμα δεξιά

Επί της ίδιας οδού από το 1923 και μέχρι το 1939 και το ξενοδοχείο ”Ακταίον” του Θρασύβουλου Βεργωτή, πριν αυτό μεταφερθεί επί της παραλιακής οδού.

Η οδός Παναγή Βαλλιάνου από καρτ ποστάλ ταχυδρομημένη το 1929, μετά την κατεδάφιση των Δικαστηρίων, πριν την ανέγερση του νέου Διοικητηρίου και σε μια νοητή ευθεία με  την οδό Ριζοσπαστών

Για αυτό και η πρόταση προς τον τότε δήμαρχο  Κωνσταντίνο Γεράκη κατά την πρώτη του θητεία(1929-1941)να ευθυγραμμίσει το Λιθόστρωτο και να ανοίξει ο οπτικός ορίζοντας από το ύψος της εκκλησίας του Σωτήρος, μέχρι το ξενοδοχείο ”Ακταίον”στην οδό Παναγή Βαλλιάνου.

Το σχετικό απόσπασμα από εφημερίδα της εποχής

Επί της ίδιας οδού και  το αρχοντικό με τον τεράστιο δενδρόκηπο του Μοσχόπουλου Αναστάσιου από το 1888, όπου κατά καιρούς  βρήκαν στέγη   πολλοί κινηματογράφοι όπως Αίγλη,  Άστυ,  Κοσμικόν το 1926, Σινέ Ηλίας, Σπλέντιτ 1931-1935, Έσπερος το 1951, ΠΑΛΛΑΣ το 1952 και  Τιτάνια.

Η οδός Παναγή Βαλλιάνου με κατεύθυνση το Λιθόστρωτο, στο βάθος το κτίριο Μεταξά όπου στεγαζόταν η Εθνική Τράπεζα και πίσω του το καμπαναριό του Αγίου Σπυρίδωνα

Μια ακόμα φωτογραφία της οδού Παναγή Βαλλιάνου με χιόνι, στο βάθος και πάλι η οικία Μεταξά και πίσω το καμπαναριό του Αγίου Σπυρίδωνα

Στο τέλος της οδού και στην  αριστερή γωνία η επέκταση του   καφεζαχαροπλαστείου του Ερωτόκριτου Καππάτου ”Η Βοσκοπούλα”.

Αριστερά η οικία Μοσχόπουλου Αναστάσιου, η μάντρα του κήπου Μοσχόπουλου Γερασίμου, δεξιά οι οικίες Δελλαδέτσιμα και στο βάθος η πίσω πλευρά των Δικαστηρίων του Νάπιερ

Tην συνοικία γενικά πέριξ της οδού κατά κάποιον περίεργο λόγο διάλεγαν για τις εγκαταστάσεις τους και  οι περισσότερες εφημερίδες που εκδίδονταν στο Αργοστόλι, όπως το ”Ζιζάνιο” του σατυρικού ποιητή Μολφέτα Γεωργίου από το 1892-1920 ως συνέχεια του ”Κολόμπου”που εξέδιδε πριν φύγει για σπουδές, η ”Εληά” του Γαλιατσάτου Σόλωνα από το 1925-1941 κι η ”Νέα Κεφαλληνία” επίσης του Γαλιατσάτου από το 1941-1945.

Την σκυτάλη έπαιρναν το ”Δελτίο Ειδήσεων” από το 1943-1944, η ”Αναγέννηση” των Μολφέτα Σπύρου, Πινιατώρου Γεώργιου και Μακρή Ιωάννη από το 1945-1950 και τελευταία ”Τα Νέα Κεφαλληνίας και Ιθάκης μέχρι τους σεισμούς του 1953.

Η οδός Παναγή Βαλλιάνου μετά τους σεισμούς του 1953

Από την απέναντι και κάτω μεριά της Πλατείας υπήρχαν πολλά και πανέμορφα σπίτια όπως του Κοντομίχαλου στη γωνία με την οδό Παναγή Βαλλιάνου, του Κολαϊτη, Λειβαδά και Μαρκέτου. Στου Κοντομίχαλου το ισόγειο στεγάστηκαν με την σειρά τα καφενεία του Πούλη το 1860, του Μακερούνη το 1900 και του Τσουρουνάκη από το 1928 έως το 1941. Στον όροφο στεγάστηκαν τα εκπαιδευτήρια  ”Ο Ερμής” των Λαυράγκα Σπύρου(πατέρα του διάσημου μουσικοσυνθέτη Διονύσιου Λαυράγκα), Άννινου Ανδρέα κι Ιγγλέση Νικόλαου από το 1883 έως το 1897 και στην συνέχεια στον ίδιο χώρο φιλοξενήθηκαν  διάφορες κοσμικές λέσχες.

Παρέλαση ναυτών στην γωνία της Παναγή Βαλλιάνου το 1906, μπροστά από το καφενείο Μακερούνη στο ισόγειο της οικίας Κοντομιχάλου με τον αιωνόβιο πλάτανο, εκεί που σήμερα υπάρχει το Polo Cafe, στο βάθος ξεχωρίζει το καμπαναριό του Αγίου Σπυρίδωνος

Στην γωνία με την οδό Λαυράγκα που τότε ήταν ένα στενάκι με σκαλάκια, η οικία Λαυράγκα Σπυρίδωνος και μετέπειτα του αρχιμουσικού και θεμελιωτή του Ελληνικού Μελοδράματος, Διονυσίου Λαυράγκα και λίγο πιο πέρα  το σπίτι του Σπύρου Λουκάτου Ραζή που διετέλεσε δήμαρχος από το 1895-1903.

Πριν την ανέγερση του Δικαστικού Μεγάρου, από αριστερά η οικία Ραζή Λουκάτου Σπύρου, η οικία Λαυράγκα και η οικία  Κοντομίχαλου, πίσω της διακρίνεται το φουγάρο της Ηλεκτρικής Εταιρείας και στο βάθος το καμπαναριό του Αγίου Σπυρίδωνα στο Λιθόστρωτο

Στην συνέχεια το καφενείο του γνωστού από τα θαλάσσια λουτρά στο Μέτελα, Πανά Επαμεινώνδα, όπου το 1907 δίνεται η πρώτη παράσταση Καραγκιόζη  στο Αργοστόλι. Λίγο πιο πέρα, η οδός 21ης Μαϊου,  η οποία  λόγω του ότι έφτανε μέχρι  την Πλατεία ήταν κάτι σαν συνέχεια της όπως συνέβαινε με την Ριζοσπαστών και την οδό Παναγή Βαλλιάνου.

Πανοραμική άποψη της Πλατείας με την οδό 21ης Μαϊου στην  καφέ κουκίδα, την Πλατεία με κόκκινη, το Διοικητήριο με ανοικτό μπλέ, το Δημοτικό Καφενείο με πράσινη, το θέατρο Απόλλων με κίτρινη, το καφενείο Αίγλη στην μωβ,  η τότε οδός Νάπιερ με πορτοκαλί, με σκούρο μπλέ το Λιμεναρχείο και  το Τελωνείο με ανοιχτό πράσινο χρώμα.

Στην αρχή με την 21ης Μαϊου, η οικία Μεταξά Καψολιβέρη, το παντοπωλείο του Βλαχούλη Φώτη από το 1895, ο Εργατικός Σύνδεσμος όταν μετακόμισε από την Σιτεμπόρων και μετά το 1900 στην ίδια θέση το ξενοδοχείον ”ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ” εκεί που στις μέρες μας βρίσκεται το ξενοδοχείο ‘Αίνος’ και το εστιατόριο του Φωτεινάτου από το 1897.

Διαφήμιση σε εφημερίδα για το παντοπωλείο Βλαχούλη το 1895

Εκεί υπήρχαν επίσης τα Δημοτικά Λουτρά, των οποίων η ανέγερση ξεκίνησε το 1909 κι η λειτουργία το 1911, στην αγορασμένη από τον δήμο Αργοστολίου και διαρρυθμισμένη οικοδομή του Ν. Άννινου, που παλαιότερα είχε στεγαστεί η Μοιραρχία. Προσέφεραν ψυχρά και θερμά ντους στο λαϊκό τμήμα τους και θερμά νερά καθαριότητας, θειούχα και θαλάσσια θερμά ή ψυχρά στο πολυτελείας.

Η οδός 21ης Μαϊου, δεξιά τα Δημοτικά Λουτρά, μπροστά από τα οποία διακρίνεται άντρας, στο ίδιο σημείο που σήμερα βρίσκεται το ΚΕΠ, αριστερά οικία Σπινέλλη και δεξιά οικία Μελισσηνού, κι οι δυο γωνία με την παραλιακή

Στη συνέχεια, το κομμωτήριο ανδρών και γυναικών των Αφων Μαζαράκη κι η οικία Σπινέλλη από το 1889 στη μια γωνία με την παραλιακή,εκεί όπου στον όροφο στεγαζόταν το ξενοδοχείο ”Πατρών” του Θρασύβουλου Βεργωτή και στο ισόγειο το καφενείο του Μάντουκα. Στην άλλη γωνία η οικία Μελισσηνού  από το 1891, που στο ισόγειο της στέγασε το καφενείο του Χριστόδουλου Κανάκη δίπλα στο Λιμεναρχείο.

Στην 21ης Μαϊου, από Πλατεία Βαλλιάνου προς Λιμεναρχείο και Τελωνείο, αμέσως μετά τους σεισμούς του 1953

Στην 21ης Μαϊου από την αντίθετη κατεύθυνση, από παραλία προς Πλατεία Βαλλιάνου, αμέσως μετά τους σεισμούς του 1953

Περιστοιχισμένη η Πλατεία Βαλλιάνου από όλα τα παραπάνω,υπήρξε τα χρόνια εκείνα ο τόπος της αναψυχής, της κοινωνικής επαφής και της ανθρώπινης επικοινωνίας, του νυφοπάζαρου και της βόλτας, των καφέδων και των ζαχαροπλαστείων, της μουσικής και του καρναβαλιού, των παρελάσεων αλλά και των διαδηλώσεων.

Το Κομητάτο, η Επιτροπή των καρναβαλικών εκδηλώσεων, παρακολουθούν την μάσκαρα στην Πλατεία το 1900

Καρναβαλικές εκδηλώσεις επί της Πλατείας το 1928 με το βραβευμένο αεροπλάνο που κατασκεύασαν οι Σπύρος και Διονύσης Ιακωβάτος και παρουσίασε η παρέα του Σπύρου Βαβάση

Κι άλλη άποψη του καρναβαλικού άρματος

Σε εκείνην χτυπούσε ο παλμός της πόλης για αυτό και τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα είναι συνδεδεμένα με το όνομά της, μιας και επί της Πλατείας οργανώνονταν οι κυριότερες εκδηλώσεις κι ο κόσμος πάντα συνέρρεε εκεί για να τα παρακολουθήσει.

Πολιτική διαδήλωση στην Πλατεία,στις αρχές του 1900

Στην Πλατεία γίνονταν οι περισσότερες πολιτικές συγκεντρώσεις, οι διαδηλώσεις με τα αιτήματα για ένα καλύτερο μέλλον, εκεί διοργανώνονταν πανηγυρικές εκδηλώσεις  και στον ιστό της ανέμιζαν οι διάφορες  σημαίες κάθε φορά που άλλαζαν οι τύχες του τόπου.

Φωτογραφία από το αρχείο του Γεράσιμου Νεόφυτου που απεικονίζει  ορκωμοσία οπλιτών και Αξιωματικών που προσχώρησαν στο κίνημα της Εθνικής Αμύνης το 1917 και δεξιά πίσω τους διακρίνεται το Δημοτικό καφενείο και το θέατρο “Απόλλων”. Την Ορκωμοσία είχε τελέσει ο ταγματάρχης Πεζικού Ιωάννης Μαυρουδής

Εκτός από την Ελληνική σημαία, εκεί και το πανύψηλο σύμβολο της μεταξικής δικτατορίας  για να σηματοδοτήσει τη νέα τάξη πραγμάτων λίγο πριν το ξέσπασμα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου.

Το σήμα της 4ης Αυγούστου στην Πλατεία και πίσω του η οδός Ριζοσπαστών το 1938

Στην συνέχεια η Ιταλική Τρικολόρε με τα εμβλήματα του Ιταλικού φασισμού από Απρίλιο 1941 μέχρι Σεπτέμβριο 1943 αλλά κι  η Γερμανική με τον αγκυλωτό σταυρό από τέλη Σεπτεμβρίου 1943 έως τέλη Σεπτεμβρίου 1944, να αναεμίζουν και να  μαυρίζουν τις ψυχές των ανθρώπων.

Η Ιταλική Μεραρχία ACQUI μπροστά από το Δημοτικό Καφενείο, δεξιά το θέατρο ”Απόλλων” και πίσω στον ορίζοντα ο λόφος του Αη Θανάση

H Σβάστικα κυματίζει μπροστά από το Διοικητήριο στην Πλατεία

Εκεί όμως κι οι ζητωκραυγές για την απελευθέρωση,  οι λαϊκές συνελεύσεις και τα λαϊκά δικαστήρια κι η σημαία με το σφυροδρέπανο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος από Σεπτέμβριο 1944 μέχρι Μάρτιο 1945,  όταν είχε την διοίκηση της Κεφαλονιάς το ΕΑΜ. Στην Πλατεία επίσης κι οι παρελάσεις των σχολείων της πόλης.

Παρέλαση του Γυμνασίου Θηλέων στην Πλατεία, με φόντο το κτίριο Ρωμάνου και το καφενείο Αίγλη

Λίγα χρόνια αργότερα οι σεισμοί του 1953 έμελλε να ταρακουνήσουν συθέμελα το νησί και να προκαλέσουν θανάτους αλλά κι ανεπανόρθωτες ζημιές, που αλλοίωσαν την εικόνα κι έσπασαν τον συνδετικό κρίκο με την ιστορική συνέχεια της Κεφαλονιάς. Το ίδιο συνέβη και στο Αργοστόλι και φυσικά δεν αποτέλεσε εξαίρεση ούτε η κεντρική Πλατεία.

Τα μπάζα του κτιρίου των Δικαστηρίων του Νάπιερ που βγήκαν στην επιφάνεια με τον σεισμό του 1953

Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Άγγελο-Διονύσης Δεμπόνος: ” Η πλατεία γεμάτη ρωγμές! Το κατάστρωμα της κυματιστό , αλλού βυθισμένο, αλλού υψωμένο , έμοιαζε περισσότερο με φρεσκοοργωμένο χωράφι”.

Ότι απέμεινε μετά τους σεισμούς από το κτίριο επί της Γερασίμου Λειβαδά που φιλοξένησε το Γυμνάσιο Αρρένων την τριετία 1943-1945 στα αριστερά και το θέατρο Απόλλων στο βάθος

”Κάπου – κάπου από την άσφαλτο ξεπεντιώντανε μέσα από της γης τα σπλάχνα , ντουβάρια και πωριά…. Ήταν τα θεμέλια του παλιού δικαστηρίου που ΄χε χτίσει ο Νάπιερ και είχε κατεδαφίσει ο Κοσμετάτος, για ν΄ανοίξει την πλατεία. Το κλώτσισμα της γης τα ξέρασε από τα σωθικά της”.(Aπόσπασμα από το βιβλίο ”Το χρονικό του σεισμού σελίδα 45, Αργοστόλι 1976)

Ακόμα και το άγαλμα του Παναγή Βαλλιάνου έστριψε κατά 90 μοίρες από την αρχική του θέση.

Η Πλατεία και ότι απέμεινε από το επιβλητικό κτίριο του Διοικητηρίου μετά τον σεισμό

Μέσα στους τοίχους του  Διοικητηρίου όμως, βρήκαν τον θάνατο οι τηλεγραφητές που παρέμειναν πιστοί στο καθήκον, την ώρα που όλος ο κόσμος είχε ήδη τρέξει  σε πλατείες και ανοικτούς χώρους για να σωθεί. Ο τότε Υπουργός Πρόνοιας κ. Αδαμόπουλος που έχει επισκεφτεί το νησί, επιμένει να συνεχιστεί η λειτουργία των υπηρεσιών για να μην προκληθεί πανικός, θεωρώντας ότι το κακό πέρασε.

Το σύνολο των υπαλλήλων φυσικά δεν υπάκουσε και τότε το διοικητικό κέντρο στήθηκε πάνω στην Πλατεία αλλά παρέμειναν εντός του ογκώδους τριώροφου κτιρίου οι τηλεγραφητές για να συνεχιστεί η απρόσκοπτη επαφή με την Αθήνα.

Ο υπουργός πείθεται τελικά κι αλλάζει την απόφαση του δίνοντας εντολή να στηθεί  φορητός ασύρματος την επομένη μέρα στην Πλατεία για να βγουν έξω και οι τηλεγραφητές, αλλά ο τρίτος και δυνατότερος σεισμός της 12ης Αυγούστου 1953,   σωριάζει το Διοικητήριο σαν χάρτινο πύργο και παίρνει μαζί του τους άτυχους υπαλλήλους. Μόλις είχαν προλάβει να στείλουν το σήμα κινδύνου”Βυθιζόμεθα” που  έλαβε το πλοίο του Βρετανικού ναυτικού HMS DARING και κατέφτασε πρώτο στο λιμάνι του Αργοστολίου για να βοηθήσει τους πανικόβλητους κατοίκους.

Φωτογραφίες από το αρχείο Άγγελο-Διονύση Δεμπόνου, που βρίσκονται στο βιβλίο του ”Το χρονικό του σεισμού του 1953” σελίδα 44

Ευτύχημα για τον τόπο μας και την ιστορία του, η αυταπάρνηση που έδειξε ο τότε προϊστάμενος του Αρχειοφυλακείου Αδαμάντιος Θεοσόπουλος, ο οποίος κατάφερε να διασώσει από τα ερείπια του Μεγάρου, πολύτιμο αρχείο τριών αιώνων.

Όσα κτίρια έπαθαν σοβαρές ζημιές αλλά δεν έπεσαν, κατεδαφίζονται, οι μπουλντόζες πιάνουν δουλειά,τα ερείπια και τα μπάζα καθαρίζονται γιατί η ζωή προχωράει και οι άνθρωποι χρειάζονται στέγη και υπηρεσίες.

Η Πλατεία Βαλλιάνου κατά την αποκομιδή των ερειπιών (φωτογραφία από το βιβλίο Γεωργίου Μοσχόπουλου και Κατερίνας Μαραβέγια- Κώστα”Αργοστόλι σεισμοί 1953, Το τέλος και η αρχή μιας πόλης” εκδ. Κοργιαλένειου Ιδρύματος Αργοστόλι 2007)

Στον χώρο γύρω από την Πλατεία στήνουν τους πρόχειρους πάγκους τους κι οι μικροπωλητές που έρχονται από την ενδοχώρα προκειμένου να εφοδιάσουν τους κατοίκους με τα απαραίτητα και φυσικά να πουλήσουν την πραμάτεια τους.

Μικροπωλητές πέριξ της Πλατείας το 1953

Η Πλατεία διαμορφώνεται μετασεισμικά το 1965 επί δημάρχου Γεράσιμου Δανάτου(1960-1967) κι αλλάζει μορφή προκειμένου να συμβαδίσει με τις ανάγκες των καιρών και  νέα κτίρια κτίζονται περιμετρικά της.

Το νέο Δημαρχείο, το 1965

Το νέο Δημαρχείο κι η  Πλατεία Βαλλιάνου πριν την ενοποίηση των τμημάτων της μεταξύ των τότε υφιστάμενων δρόμων

Η οδός Παναγή Βαλλιάνου με κατεύθυνση το Λιθόστρωτο κι από δεξιά πρώτο κτίριο το Διοικητήριο(Νομαρχία), στην συνέχεια το Αρχαιολογικό Μουσείο και στο βάθος το νέο  Δικαστικό Μέγαρο 

Σε αυτήν την Πλατεία παρέταξαν τα οχήματα τους το 1966 οι οδηγοί των μεταφορικών μέσων που απεργούσαν τότε. Δεξιά της φωτογραφίας διακρίνεται ο παραπάνω δρόμος  ο οποίος σήμερα δεν υφίσταται γιατί τα  δυο τμήματα της Πλατείας  ενοποιήθηκαν  το 1977.

Από την απεργία των οδηγών το 1966(αρχείο Άκη Βιδινιώτη)

Επί δημαρχίας Μαρίνου Φωκά Κοσμετάτου(1975-1982) η Πλατεία μεγαλώνει  ακόμα περισσότερο  αφού ενοποιείται και καταλαμβάνει πλέον  τους χώρους που κατείχαν προσεισμικά το Δημοτικό Καφενείο και το Θέατρο ‘Απόλλων’ που δεν ανοικοδομήθηκαν μετά τους σεισμούς του 1953.

Το έργο δημοπρατήθηκε και κατοχυρώθηκε στον εργολάβο Πετροπαναγή Βασιλάτο και στοίχισε 460.000 δραχμές.

Επάνω δεξιά το νέο Δημαρχείο και μπροστά εργασίες διαπλάτυνσης της Πλατείας και διάνοιξης της οδού Γ. Βεργωτή

20 περίπου χρόνια μετά, το 1972, το άγαλμα του ευεργέτη Βαλλιάνου βρίσκεται στο επάνω δυτικό άκρο της Πλατείας όταν  η χούντα των συνταγματαρχών τοποθετεί στο χώρο το άγαλμα του δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος γεννιέται το 1871 στην Ιθάκη όταν ο πατέρας του Παναγής Μεταξάς υπηρετούσε εκεί ως έπαρχος.

Το σπίτι που γεννήθηκε ο Ιωάννης Μεταξάς, στην Ιθάκη, το 1871

Το άγαλμα του οποίου η  ιστορία  ξεκινά από το 1949, επί Μητροπολίτου Γερμανού Ρουμπάνη, κατασκευάστηκε τελικά επί δικτατορίας  από τον υπουργό  Αντώνιο Λέκκα,που συνεννοείται με τον Μητροπολίτη Προκόπιο για την ανέγερση του ανδριάντα. Τα αποκαλυπτήρια του πραγματοποιήθηκαν το 1972 στην  κεντρική Πλατεία παρουσία των τότε υπουργών Λαδά και Λέκκα.

Τα αποκαλυπτήρια του αδριάντα παρουσία του Μητροπολίτη Προκόπιου και των υπουργών Λαδά και Λέκκα το 1972

Παρέμεινε εκεί μέχρι το 1982, όταν με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου επί δημάρχου Μαρίνου Φωκά Κοσμετάτου απομακρύνθηκε από την θέση του ύστερα από απαίτηση του κόσμου.

Είχε προηγηθεί το μπουγέλωμα του αγάλματος με κόκκινη μπογιά, από γνωστό Αργοστολιώτη τα χαράματα της 4ης Αυγούστου 1976, αλλά η ζημιά αποκαταστάθηκε γρήγορα.

Ο αδριάντας του Μεταξά με την κόκκινη μπογιά

Έξη χρόνια αργότερα  δημιουργούνται  σοβαρά επεισόδια  όταν λίγες δεκάδες νοσταλγοί του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου και της Απριλιανής Χούντας,  προσπάθησαν να καταθέσουν στεφάνια στον αδριάντα του Ιωάννη Μεταξά,την Κυριακή 7  Φεβρουαρίου του 1982.

Διαδηλωτές μπροστά από το άγαλμα του Μεταξά το 1982

Ντόπιοι πολίτες, που είχαν συγκεντρωθεί στην Πλατεία τους εμπόδισαν με αποτέλεσμα να προκληθούν σοβαρά επεισόδια,προπηλακισμοί και συμπλοκές. Ανάμεσα στους διαδηλωτές ήταν ο πρώην Περιφερειάρχης και τότε δημοτικός σύμβουλος Θόδωρος Γαλιατσάτος, οι πρώην δήμαρχοι Αλέκος Καλαφάτης και Γεράσιμος Φόρτες, ο σημερινός πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Νικόλας Βαλλιανάτος, ο μηχανικός Χάρης Γαϊτανίδης, ο Μπάμπης Αντύπας, οι αείμνηστοι  Μάκης Καούκης και  Νίκος Πολλάτος και πολλοί άλλοι.

Από τα επεισόδια του 1982 με αφορμή την απομάκρυνση του αγάλματος

Οι ντόπιοι νοσταλγοί του Μεταξά αλλά κι όσοι είχαν έρθει εκτός νησιού, αναγκάστηκαν να φύγουν κυνηγημένοι  από τους συγκεντρωμένους διαδηλωτές κι αναχώρησαν από την Κεφαλονιά, χωρίς να επιστρέψουν ποτέ ξανά και τότε  μπαίνει  επιτακτικά στο Δημοτικό Συμβούλιο  το ζήτημα της απομάκρυνσή του αγάλματος από την Πλατεία.Το θέμα φέρνουν στο δημοτικό συμβούλιο ως κατεπείγον για συζήτηση 8 δημοτικοί σύμβουλοι ενώ λίγες ημέρες πριν, κάποιοι προσπάθησαν να το γκρεμίσουν από το βάθρο του χρησιμοποιώντας σχοινί.

Από την έκτακτη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου στις 12 Φεβρουαρίου 1982 (αρχείο Γερασίμου Φόρτε)

Μετά την γενική κατακραυγή και για την αποφυγή σοβαροτέρων επεισοδίων το δημοτικό συμβούλιο αποφασίζει στις 12 Φεβρουαρίου 1982  την απομάκρυνση του αγάλματος Μεταξά κι ορίζει τους πολίτες, Καλαφάτη Αλέκο, Στέφανο Βλάχο και Νικόλαο Βαλλιανάτο να αναλάβουν την ευθύνη και την οικονομική δαπάνη της μετακίνησης,αφού πρώτα έχει λάβει υπόψην την πρόταση του δημότη Σπύρου Αντωνάτου για την μεταφορά του ανδριάντα στον οικογενειακό τάφο της οικογένειας Μεταξά.

Απόσπασμα από την απόφαση του δημοτικού συμβουλίου στις 12 Φεβρουαρίου 1982, που βρίσκεται στο βιβλίο του Μαρίνου Φωκά Κοσμετάτου, Δυο Δημαρχίες στο Αργοστόλι, σελίδα 306

Το άγαλμα  απομακρύνεται τελικά από την Πλατεία στις 18 Φεβρουαρίου 1982  εν μέσω επευφημιών και ζητωκραυγών για τη νίκη της δημοκρατίας αλλά για άγνωστο λόγο δεν τοποθετήθηκε ποτέ στον οικογενειακό τάφο και βρίσκεται μέχρι σήμερα στις αποθήκες του δήμου.

Απόσπασμα από την  εφημερίδα  ΑΛΛΑΓΗ Κεφαλονιάς Ιθάκης, στις 4 Μαρτίου 1982(αρχείο Γερασίμου Φόρτε)

Τον Μάϊο του ίδιου χρόνου, η Πλατεία γίνεται πάλι χώρος αψιμαχιών καθώς στις 21 Μαϊου 1982 καταφτάνει στο Αργοστόλι ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, ο πρώτος πρωθυπουργός που το επισκέπτεται στην μέχρι τότε στην ιστορία του. Ο κ. Παπανδρέου συνοδευόμενος από τη σύζυγό του και τους υπουργούς Προεδρίας κ. Κουτσόγιωργα, Εσωτερικών κ. Γεννηματά και Δημόσιας Τάξεως κ. Σκουλαρίκη, έφθασε στην Κεφαλονιά στις 6 μ.μ. με στρατιωτικό αεροπλάνο προερχόμενος από την Κέρκυρα. Στο αεροδρόμιο του Αργοστολίου τον υποδέχθηκαν ο υπουργός Χωροταξίας κ. Α. Τρίτσης, ο νομάρχης Κεφαλονιάς κ. Σπ. Τσίριμπας και ο δήμαρχος Αργοστολίου κ. Μ. Κοσμετάτος.

Το βράδυ ο κ. Παπανδρέου μίλησε μπροστά σε μιά πρωτοφανή σε όγκο συγκέντρωση κατά την διάρκεια της οποίας σημειώθηκαν φοβερά επεισόδια μεταξύ οπαδών του ΠΑΣΟΚ και του ΚΚΕ, που του φώναζαν αντιαμερικανικά συνθήματα για  κατάργηση των βάσεων και αποδέσμευση από το ΝΑΤΟ.

Η ομιλία του Ανδρέα Παπανδρέου στην κεντρική Πλατεία, τον Μάιο του 1982, από το αρχείο Αλέκου Καλαφάτη

Όπως είδαμε μέσα από την ιστορική μας ξενάγηση, με τα χρόνια η Πλατεία άλλαξε μορφή αρκετές φορές, άλλοτε με επιτυχία κι άλλοτε όχι,προσπαθώντας να ακολουθήσει τους ρυθμούς της πόλης.

Η Πλατεία χιονισμένη στις 14 Μαρτίου 1987

Τον Νοέμβριο του 1975 ο πολεοδόμος κι αρχιτέκτονας Αντώνης Τρίτσης, πολύ πριν γίνει υπουργός, υπέβαλλε στον δήμο την πρότασή του για την δημιουργία ενός πολιτιστικού δημοτικού κέντρου, στον χώρο που προσεισμικά υπήρχε το συγκρότημα του Δημοτικού Καφενείου και του θερινού θεάτρου ‘Απόλλων’.

Από το αρχείο του πρώην δημάρχου Γεράσιμου Φόρτε

Η μελέτη του Αντώνη Τρίτση περιελάμβανε την δημιουργία Δημοτικού Κέντρου,Κλειστού Θεάτρου με αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, Ανοικτού Θεάτρου,Χώρο κλειστών κι υπαίθριων εκθέσεων,Καφενείο-Ζαχαροπλαστείο και Εστιατόριο, χωρίς η κατασκευή να κλείνει την θέα προς τον λόφο του Αη Θανάση αλλά δυστυχώς η πρότασή του δεν υλοποιήθηκ ποτέ.

Λεπτομέρεια από το σχέδιο του Τρίτση για το πολυκέντρο,στο επάνω μέρος της Πλατείας

Στην συνέχεια, επί δημαρχίας Αλέκου Καλαφάτη(1983-1986) και (1991-1994)  αναδεικνύεται το ζήτημα της ενοποίησης των χώρων της Πλατείας, του Παιδικού Κήπου,του Κήπου Νάπιερ, της λεωφόρου Ριζοσπαστών και της οδού Παναγή Βαλλιάνου μπροστά από την σημερινή Περιφέρεια. 

Απόσπασμα από την εισήγηση του δημάρχου Αλέκου Καλαφάτη για τον πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για τον ευρύτερο χώρο της καρδιάς της πόλης, μέσα από τα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου στις 20 Ιουνίου 1991, που βρίσκεται στο βιβλίο του ”η πόλις μου” σελίδα 279

Η ενοποίηση που προϋποθέτει σύνδεση με δρόμους, πεζοδρόμια, ποδηλατόδρομους και αρχιτεκτονικά στοιχεία, εμπλουτίζεται ως ιδέα από τον μετέπειτα δήμαρχο Γεράσιμο Φόρτε(1995-2006) που στα πλαίσια  της ανάπλασης της κεντρικής Πλατείας προτείνει την αγορά  18 κεραμικών Θεών της Θάλασσας της γλύπτριας Έφης Σπηλιώτη.

Πρόταση που αποδέχεται το δημοτικό συμβούλιο στις 28 Δεκεμβρίου 2004 κι αγοράζει έναντι του ποσού των 13.000 ευρώ,ώστε να τοποθετηθούν, να συνδεθούν με το νερό και να κοσμήσουν την Πλατεία. Ευτύχημα αποτελεί το γεγονός ότι τόσα χρόνια μετά, οι Θεές  φυλάσσονται από την κυρία Έφη Σπηλιώτη γιατί κανείς δεν γνωρίζει που μπορεί να βρίσκονταν και κυρίως σε ποια κατάσταση.

Απόσπασμα από την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου στις 28 Δεκεμβρίου 2004 (αρχείο  Γεράσιμου Φόρτε)

Το σκεπτικό του Γεράσιμου Φόρτε πίσω από την αγορά των κεραμικών, ήταν να τοποθετηθούν στην Πλατεία Βαλλιάνου ως ένα συμβολικό αφιέρωμα στην θάλασσα μας και τις προστάτιδες δυνάμεις της, σε έναν τόπο που ξέρει από ταξίδια, καράβια, ναυτικούς, αποχωρισμούς και νοσταλγία, για αυτό το 2006 αναθέτει στον  αρχιτέκτονα Γιάννη Βεντουράκη να  παρουσιάσει σε μελέτη του το πως φαντάζεται τις Θεές να συνυπάρχουν με την πόλη.

Η μελέτη του Γιάννη Βεντουράκη το 2006,από το αρχείο Γεράσιμου Φόρτε

Η ανάπλαση τελικά της Πλατείας Βαλλιάνου έρχεται στις 18 Ιουνίου 2017 επί δημαρχίας Αλέξανδρου Παρίση(2011-2019) οπότε παραδίδεται στους κατοίκους της με την μορφή που την ξέρουμε σήμερα. Κόβονται δυστυχώς οι τέσσερις πανέμορφοι φοίνικες της που φυτεύτηκαν στις τέσσερις γωνίες της το 1906, όταν ο τότε δήμαρχος Σπύρος Φωκάς Κοσμετάτος γκρέμισε τα Δικαστήρια του Νάπιερ. Στην θέση τους μπαίνουν κι εδώ κοκοφοίνικες,  στρώνεται με γκρι κυβόλιθους και φωτίζεται με φωτιστικά που καμιά σχέση δεν έχουν με την  ιστορική της ταυτότητα.

Παρότι τα έργα βασίστηκαν πάνω στις μελέτες των πρώην δημάρχων Αλέκου Καλαφάτη και Γεράσιμου Φόρτε, για πεζοδρομήσεις κι ενοποιήσεις των χώρων γύρω από την Πλατεία, επήλθαν τόσες πολλές τροποιήσεις που δυστυχώς το αποτέλεσμα δεν αντικατοπτρίζει την Επτανησιακή μας αισθητική, δεν συνδέει την πόλη με το ιστορικό της παρελθόν και δεν δημιουργεί ευχάριστα συναισθήματα σε ντόπιους κι επισκέπτες αφού μοιάζει με τις πολλές απρόσωπες πλατείες που συναντάει κανείς στις μεγαλουπόλεις.

Τα τελευταία  μάλιστα χρόνια παίρνει ζωή μόνο τα καλοκαίρια ενώ το χειμώνα παραμένει άδεια και σκοτεινή τα βράδια, λόγω του ότι τα καταστήματα περιμετρικά της είναι στην πλειοψηφία τους κλειστά. Δεν είναι επίσης λίγες οι φορές που   πρωταγωνιστεί  σε  βίαια επεισόδια, κυρίως μεταξύ ανηλίκων.

H Πλατεία Παναγή Βαλλιάνου σήμερα

Η Πλατεία Παναγή Βαλλιάνου,από το ίδιο σημείο το 1928

Το προσεισμικό Δημαρχείο το 1933

Το μετασεισμικό Δημαρχείο

Αρχή της οδού Παναγή Βαλλιάνου από Πλατεία, 2022

Στο ίδιο σημείο πριν από 117 χρόνια

Η οδός 21ης Μαϊου, Ιούνιος 2022

Η προσεισμική οδός 21ης Μαϊου

Η Πλατεία με κατεύθυνση την οδό Ριζοσπαστών, φθινόπωρο του 2017

Στο ίδιο σημείο αρχές της δεκαετίας 1960

Άποψη της Πλατείας πριν την ανακατασκευή της, το 2017

Στο ίδιο ακριβώς σημείο το 1930 και πριν 94 περίπου χρόνια 

Στην θέση του προσεισμικού κτιρίου Ρωμάνου, σήμερα υπάρχει το ξενοδοχείο Ionian Plaza και το εστιατόριο Melograno στο ισόγειο

Το καφέ-ζαχαροπλαστείο ‘Αίγλη’ στο ίδιο σημείο προσεισμικά

Επισήμανση: Οι αναφορές σε πρόσωπα, κτίρια και καταστήματα γίνεται με μοναδικό κριτήριο την ύπαρξη πληροφοριακού και φωτογραφικού υλικού.

Πηγές:

1. Αντωνάτος Σπύρος, Αργοστόλι η Χαμένη Πόλη εκδ. ΚΟΡΥΦΗ 2005

2. Δεμπόνος Αγγελοδιονύσης: -Η Γενέθλιος Πράξη της Κεντρικής Πλατείας Αργοστολίου                                                    1829, Αργοστόλι 2010

                                           -Το Αργοστόλι διασκεδάζει,Αργοστόλι 1979

                                            -Η Γένεση και τα Πάθη μιας Πολιτείας, Αργοστόλι 1981

                                            -Το χρονικό του σεισμού, Αργοστόλι 1976

                                            -Σταθμοί,Αργοστόλι 1994

                                            -Το Θέατρο του Αργοστολιού Ο Κέφαλος,   Αργοστόλι 1993

3.  ΔΙΑΘΗΚΗ ΠΑΝΑΓΗ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΒΑΛΛΙΑΝΟΥ
  ( Ἀπόσπασμα ἐκ τοῦ ἀρχειοφυλακείου τοῦ τμήματος διαθηκῶν κ.τ.λ. τοὖ ἐν Λονδίνω         δικαστηρίου High Court of Justice )

4. Ζαπάντη Σταματούλα-Σιμάτος Λάμπρος, Οι ναοί του Αργοστολίου στα χρόνια της Ένωσης(1864)

5. Καλαφάτης Αλέκος, Η πόλις (μου), Αργοστόλι 2022

6.Κοσμετάτος-Φωκάς Κ.Π, Κεφαλληνικά Β Αρχιτεκτονιά, Αθήνα 1962

7. Λουκάτος Γεράσιμος, Εικόνες και θύμησες από την παλιά Κεφαλονιά – Βιώματα μαρτυρίες, Αργοστόλι 1991 

8. Λουκάτος Σπύρος , Τα χρόνια της Ιταλικής και Γερμανικής Κατοχής και της Εθνικής     Αντίστα­σης στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη, εκδόσεις ΝΟΒΟΛΙ 2010

9.Μηλιαράκης Αντώνιος, Γεωγραφία πολιτική νέα και αρχαία του νομού Κεφαλληνίας, εκδ. Αφων Πέρρη Αθήνησιν 1890

10.Μοσχονά Παναγιώτα,Παναγής Α. Βαλλιάνος Από τη μυθοπλασία στην ιστορία, Αθήνα 2008

11. Μοσχόπουλος Γεώργιος: Ιστορία της Κεφαλονιάς, Τόμοι Α’ και Β’, εκδ. Κέφαλος Αθήνα                                             1988 και 1990

12. Μοσχόπουλος Γεώργιος  και Μαραβέγια-Κώστα Κατερίνα, ‘Αργοστόλι Σεισμοί 1953 Το τέλος και η αρχή μιας πόλης’, εκδ.Κοργιαλένειου Ιδρύματος Αργοστόλι 2007

13. Τσιτσέλης Ηλίας, Κεφαλληνιακά Σύμμικτα,τ. Α’ και Β’ Αθήνα 1904 και 1960

14. Φωκάς Κοσμετάτος Μαρίνος , Δυο Δημαρχίες στο Αργοστόλι, Αργοστόλι 1983

15. Φωτογραφίες από το  Κοργιαλένειο Λαογραφικό Μουσείο

16.Συλλεκτική έκδοση Η ΠΑΛΙΑ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΕΝΑΣ ΑΤΕΛΕΙΩΤΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ,Έκδοση της Κοργιαλένειου Βιβλιοθήκης, Tόμος     πρώτος 

17. Αντίπα Παναγή, Αναμνήσεις και προοπτικές τ’Αργοστολιού, έκδοση της Κεφαλληνιακής Αδελφότητος Αθηνών, Αθήνα 1982