Ιστορικός περίπατος στην Πλατεία του Μέτελα

Απαγορεύεται ρητά η αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, μετάδοση, διανομή, έκδοση, εκτέλεση, «μεταφόρτωση» (download), μετάφραση, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά χωρίς τη ρητή προηγούμενη έγγραφη συναίνεση του kefaloniapress.gr

Θα ξεναγηθούμε ιστορικά στην Πλατεία του Μέτελα ακολουθώντας την διαδρομή από την σημερινή οδό Χαροκόπου, που παλιότερα είχε το περίβλεπτο όνομα Strada Ηράκλεια παρότι τα χρόνια εκείνα δεν ήταν πάνω από ενάμιση μέτρο φαρδύς.

Μακρύς κι ελαφρώς καμπυλωτός ήταν ο πρώτος δρόμος που κατασκευάστηκε επί Αγγλοκρατίας και ξεκινούσε από τα όρια της παλιάς πόλης κι έφτανε μέχρι το Βενετσιάνικο λοιμοκαθαρτήριο, το γνωστό αλλιώς ως Λαζαρέτο.

Γράφει η Μαρία Μαρκάτου -Αλυσανδράτου

Όταν επί διοίκησης  Charles James Napier(Τσαρλς Τζέημς Νάπιερ)αποφασίστηκε η επέκταση του  Αργοστολίου προς τα βόρεια όρια του, στην τότε εξωτερική περίμετρο της πόλης χαράκτηκε  παράλληλη περίπου της Ριζοσπαστών η σημερινή Χαροκόπου γύρω στα 1827, με την οποίαν ενωνόταν μπροστά  από τις φυλακές, που είχαν κατασκευαστεί  ένα χρόνο νωρίτερα, πάνω από την Πλατεία Μέτελα.

Στην γωνία της οδού κι απέναντι από τον κήπο του Νάπιερ, συναντούσες την οικία Νικολάου Χαριτάτου με το παράξενο φουγάρο στην στέγη, που έμοιαζε  σαν καμπαναριό.

Δίπλα στο αρχοντικό παρατεταγμένα και τα υπόλοιπα σπιτάκια της οικογένειας, που αργότερα δωρήθηκαν στα Φιλανθρωπικά Καταστήματα Κεφαλληνίας.

Oικία Χαριτάτου,στα δεξιά επί της οδού Χαροκόπου το 1884

Λίγο πιο πέρα βρισκόταν η διώροφη οικία του Παναγή Χαροκόπου(1835-1911), μεγάλου επιχειρηματία της Κεφαλονίτικης διασποράς και ευεργέτη της χώρας από την Πλαγιά Ερύσσου, το όνομα του οποίου δόθηκε επίσης σε οδό των Αθηνών και συνδέθηκε με την ομώνυμη συνοικία στην Καλλιθέα.

Σε πανοραμική φωτογραφία διακρίνεται με την κόκκινη σήμανση το διώροφο σπίτι του Παναγή Χαροκόπου δεξιά από τον Κήπο του Νάπιερ

Το σπουδαιότερο δημιούργημά του υπήρξε η Χαροκόπειος Οικοκυρική και Επαγγελματική Σχολή Θηλέων, για την ίδρυση και χρηματοδότηση της οποίας μερίμνησε με τη διαθήκη του. Για το σκοπό αυτό είχε αγοράσει το 1906 οικόπεδο 20.000 τ.μ. στην Καλλιθέα. Σε αυτό ανεγέρθηκε, με τη φροντίδα του αδελφού του Σπυρίδωνα Χαροκόπου, η Σχολή κατά τα έτη 1915-1920. Η Σχολή αυτή απετέλεσε πρόδρομο του σημερινού Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, το οποίο ιδρύθηκε το 1990.

Προχωρώντας την Χαροκόπου δεν γινόταν το μάτι σου να μην πέσει με θαυμασμό στο Πρώτο Δημοτικό Σχολείο Αργοστολίου, το πιο όμορφο από τα τρία προσεισμικά Δημοτικά. Ήταν χτισμένο σε νεοκλασικό στυλ, επί δημαρχίας Λουκάτου, με ακροκέραμα και όψη με τρία αετώματα, εκεί που βρίσκεται σήμερα το 4ο Δημοτικό Σχολείο, στο τέλος της οδού Μομφεράτου.

Σε αυτό το σχολείο φοίτησε την τριετία 1933 με 1936 ο κορυφαίος μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης, όταν ο πατέρας του Γιώργος μετατέθηκε δυσμενώς  για τα πολιτικά του πιστεύω  στη Νομαρχία Κεφαλονιάς. Όπως είπε ο ίδιος ο Μίκης, εκείνη την περίοδο ανακάλυψε τον μουσικό που έκρυβε μέσα του χάρη στα ακούσματα του νησιού μας, τις καντάδες και τις φιλαρμονικές.

Πρώτο Δημοτικό Σχολείο

Λίγο πριν το τέρμα της Χαροκόπου συναντούσες το απομονωμένο εκκλησάκι της Ζωωοδόχου Πηγής στα αριστερά σου και στην συνέχεια βρισκόσουν ανάμεσα στις φυλακές στο δεξί σου χέρι και στο Κοργιαλένειο Αρχαιολογικό Μουσείο στα αριστερά. Από κάτω ακριβώς απλωνόταν σε όλο της το μεγαλείο η τεράστια σε μήκος Πλατεία του Μαίτλαντ ή του Μέτελα, όπως καθιερώθηκε  με τα χρόνια στην συνείδηση του κόσμου.

Πανοραμική άποψη της περιοχής το 1916, όπου στο νούμερο 1 διακρίνεται η οδός Χαροκόπου, στο νούμερο 2 το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής, στο νούμερο 3 το Κοργιαλένειο Αρχαιολογικό Μουσείο, απέναντι του στο νούμερο 4 οι φυλακές του Νάπιερ, στο νούμερο 5 το Περιβολάκι επί της οδού Ριζοσπαατών, στο νούμερο 6 το αρχοντικό του Πλάτωνος Βέγια και στο νούμερο 7 η Πλατεία Μέτελα με τα υπόστεγα που είχαν φτιάξει τότε οι Γάλλοι για τα υδροπλάνα τους 

Το Αρχαιολογικό Μουσείο ήταν ένα νεοκλασικό, ορθογώνιο και μακρόστενο κτίριο με κιονοστοιχία και βρισκόταν εκεί που σήμερα υπάρχει η παιδική χαρά κι ο χώρος υπαίθριας άθλησης στη γωνία της οδού Χαροκόπου με την Ερυθρού Σταυρού.

Κοργιαλένειο Αρχαιολογικό Μουσείο

Δεν ήταν Μουσείο από την αρχή, οι συνθήκες το επέβαλαν αργότερα. Το κτίριο κατασκευάστηκε επί Αγγλοκρατίας και συγκεκριμένα το 1830 για να χρησιμοποιηθεί ως Αγγλικανική εκκλησία από τον Τσαρλς Τζέημς Νάπιερ, ενώ πολύ παλαιότερα στο ίδιο σημείο υπήρξε εβραϊκό νεκροταφείο, το μόνο κοιμητήριο που δεν ήταν στο Δράπανο. Μετά την Ένωση, το κτίριο εγκαταλείφθηκε κι ερήμωσε.

Η ύπαρξη όμως του εβραϊκού νεκροταφείου, ήταν κι ο λόγος ένστασης από τον καθηγητή-φιλόλογο Νικόλαο Τζουγανάτο, που θεωρούσε σωστότερο το όνομα Ισραήλ να δοθεί σε οδό πλησίον εκείνου του χώρου κι όχι στον δρόμο που κατεβαίνει για την πλατεία από την απέναντι πλευρά και δόθηκε  ως φόρος τιμής στους Εβραίους που έτρεξαν από τους πρώτους να βοηθήσουν μετά τους σεισμούς 1953.

Πανοραμική και πολύ παλιά  φωτογραφία της περιοχής το 1880, όπου διακρίνονται επάνω οι φυλακές και η Αγγλικανική Εκκλησία πριν γίνει μουσείο και από  κάτω η Πλατεία Μέτελα και το άγαλμα του Άγγλου τοποτηρητή Τόμας Μαίτλαντ(Thomas Maitland)

Όταν ο Γεώργιος Καββαδίας έφερε στο φως τις πρώτες αρχαιότητες κι αργότερα, κάπου στα τέλη της δεκαετίας του 1880, συγκεντρώθηκαν κι άλλες από τον Αρχιεπίσκοπο Κεφαλληνίας Γερμανό Καλλιγά, το ερειπωμένο κτίριο της παλιάς εκκλησίας γύρω στο 1905,αποδείχθηκε η καλύτερη λύση για να φιλοξενήσει όλα τα μέχρι τότε αρχαιολογικά ευρήματα.

Ο μεγάλος ευεργέτης Μαρίνος Κοργιαλένιος άφησε ένα πολύ σημαντικό ποσό για το συγκεκριμένο κτίριο και για αυτό ονομάστηκε Κοργιαλένειο Αρχαιολογικό Μουσείο, που στην συνέχεια εμπλουτίστηκε από τα ευρήματα του διακεκριμένου Κεφαλονίτη αρχαιολόγου, Σπύρου Μαρινάτου.

Κι άλλη άποψη του Μουσείου

Μετασεισμικά, το μόνο δυστυχώς που μένει από το Μουσείο είναι ερείπια και τμήματα από τους κίονες, τα οποία παρέμειναν  παρατημένα στον  γύρω χώρο  για δεκαετίες παρότι το 1957 θεμελιώνεται το νέο αρχαιολογικό μουσείο,απέναντι από το Θέατρο Κέφαλος. Εκεί τοποθετούνται και διασωθέντα εκθέματα από το προσεισμικό.

Κάποια από τα κιονόκρανα  σώθηκαν τελικά και βρίσκονται σήμερα μπροστά από το Δημαρχείο, αφού τα συγκέντρωσε και τα έβαλε εκεί ο πρώην δήμαρχος Αργοστολίου  Γεράσιμος Φόρτες (1995-2006) προκειμένου να μην κλαπούν.

Τα κιονόκρανα μπροστά από το Δημαρχείο

Αρχικά, τοποθετήθηκαν  ανάμεσα στις κολώνες του νέου αρχαιολογικού μουσείου αλλά αργότερα δόθηκε εντολή μετακίνησης τους κι έτσι βρέθηκαν στη σημερινή τους θέση. Επίσης άλλα τμήματα από κολώνες του Μουσείου βρίσκονται διάσπαρτα σε κάποιες νησίδες στο Αργοστόλι. Περισσότερα για το Αρχαιολογικό Μουσείο στον σύνδεσμο https://www.kefaloniapress.gr/topika/istoria/article/268753/to-moyseio-prepei-na-epistrepsei-stin-archiki-toy/

Τα κιονόκρανα από το Κοργιαλένιο Αρχαιολογικό Μουσείο στην στοά έμπροσθεν του Δημαρχείου

Πίσω περίπου από το προσεισμικό Αρχαιολογικό Μουσείο βρισκόταν και το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής, κτητορικό της οικογένειας Σκιαδά, για το οποίο υπάρχουν εγγραφές μυστηρίων από το 1795-1842. Σύμφωνα με το Ληξιαρχικό Βιβλίο του ναού, μέλη της οικογένειας Σκιαδά είναι ενταφιασμένα εντός του ιερού ναού.

Ο ναός που ανάγεται στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, ήταν Επτανησιακής βασιλικής και αποτελεί τον μοναδικό ναό που σώθηκε στο Αργοστόλι μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του 1953.

Η κύρια βόρεια όψη του ναού  της Ζωοδόχου Πηγής, όπως διασώθηκε μετά τους σεισμούς του 1953 και πριν την κατάρρευση της το 2003(φωτογραφία Λάμπρου Σιμάτου)

Μετά τους σεισμούς του 1953  δεν ανοικοδομήθηκε  αλλά έστεκε ερειπωμένος  μέχρι το 2003, όταν μετά από δυνατή βροχόπτωση κατέρρευσε ο βόρειος τοίχος του ναού. Τα αρχιτεκτονικά γλυπτά που αποτελούσαν την κύρια είσοδο του περισυνελέγησαν, καταγράφηκαν και μεταφέρθηκαν για φύλαξη στον αύλειο χώρο της Μονής Αγίου Ανδρέα Μηλαπιδιάς.

Τα  ερείπια της σώζονται ακόμα και σήμερα ανάμεσα σε δέντρα, σκουπίδια και κτίρια σε πείσμα των καιρών, περιμένοντας το χέρι εκείνο που ίσως θα φροντίσει για την αποκατάσταση του μοναδικού ναού στο Αργοστόλι, που γλύτωσε από την μανία του Εγκέλαδου.

Ο νότιος τοίχος του ναού με την ημιεξαγωνική  κόγχη του ιερού του ναού της Ζωοδόχου Πηγής

Ο ναός σήμερα, Σεπτέμβριος 2022 μετά από εργασίες καθαρισμού της βλάστησης γύρω του(φωτογραφία Ευάγγελου Μαζαράκη)

Απέναντί από το προσεισμικό Κοργιαλένειο Μουσείο, στη θέση που βρίσκεται σήμερα το ΞΕΝΙΑ, δέσποζε το αποκρουστικό συγκρότημα των φυλακών κι αυτό δημιούργημα του Τσαρλς Τζέημς Νάπιερ, κατασκευασμένο το 1826 από  συμπαγείς πελεκητούς πωρόλιθους, το οποίο λόγω του χρόνου που απαιτήθηκε να κατασκευαστεί μπήκε σε λειτουργία μετά την αναχώρηση του Νάπιερ από το νησί μας, το 1830.

Η είσοδος των φυλακών, αριστερά διακρίνονται τα κιγκλιδώματα που χώριζαν υψομετρικά την πλατεία Μαίτλαντ με τα πεύκα από κάτω

Διέθετε  κελιά μοιρασμένα σε πέντε ακτίνες κι είχε σχεδιαστεί με την φιλοσοφία του πρότυπου σωφρονιστικών ιδρυμάτων του Άγγλου φιλόσοφου και κοινωνιολόγου Τζέρεμι Μπένθαμ. Αυτός ο τύπος κτιρίου-φυλακής ονομαζόταν ‘Πανοπτικόν’ διότι επέτρεπε την συνεχή επίβλεψη των κρατουμένων από το Διοικητήριο που δέσποζε σε όλο τον χώρο της φυλακής την οποία  λόγω σχεδιασμού μπορούσε να επιβλέπει και να ελέγχει πλήρως.

Το σχεδιάγραμμα των φυλακών.

Το κτίριο σχεδίασαν ο Νάπιερ με τον μηχανικό και προσωπικό του φίλο Κέννεντυ και στο κέντρο του βρισκόταν το Διοικητήριο γύρω από το οποίο υπήρχε κυκλικός διάδρομος στον οποίον  κατέληγαν οι πέντε διώροφες ακτίνες. Διέθετε επίσης εκκλησία, αναρρωτήριο, εργαστήρια και χώρο προαυλισμού. Στο πίσω μέρος τους υπήρχε αγρός στον οποίον έθαβαν τους κρατούμενους και στην επανάσταση του Σταυρού το 1848, οι Άγγλοι πέταξαν εκεί κυριολεκτικά τα πτώματα των χωρικών που σκοτώθηκαν στην ένοπλη σύγκρουση, χωρίς την απαιτούμενη θρησκευτικήν ιεροτελεστία.

Γάλλοι στρατιώτες μπροστά από τις φυλακές το 1916

H φυλακή-κάστρο όπως την χαράκτηριζαν με τον επίσημο τίτλο ”Σωφρονιστήριον Αργοστολίου” ήταν ένα φρούριο, απομακρυσμένη από την κατοικημένη περιοχή, που απέκλειε κάθε προσπάθεια απόδρασης. Φυλακές συνολικής χωρητικότητας 120 ατόμων σύμφωνα με τις προδιαγραφές, στοίβαξαν από την αρχή της λειτουργίας τους πολλαπλάσιο αριθμό κρατουμένων. Για περίπου 36 χρόνια μέχρι την Ένωση, στις πέντε διώροφες ακτίνες της συνυπήρξαν ποινικοί, ριζοσπάστες, αντιφρονούντες, αιρετικοί και πάσης φύσεως παραβάτες. Ανάμεσα τους και ο Ανδρέας Λασκαράτος, οποίος καταδικάστηκε ερήμην το 1860  σε τετράμηνη φυλάκιση για την δριμεία κριτική του από τις στήλες της εφημερίδας του εναντίον του  Ριζοσπάστη Κ. Λομπάρδου, που ήταν υπέρ της Ένωσης μιας κι ο επιφανής ποιητής και συγγραφέας είχε την άποψη ότι τα Επτάνησα θα έπρεπε να παραμείνουν για ένα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα υπό το καθεστώς της Βρετανικής προστασίας.

Το 1864 το Ελληνικό κράτος ανέλαβε το συγκρότημα και το μετονομάζει σε ”Εγκληματικαί Φυλακαί Κεφαλληνίας”. Τις ενσωμάτωσε στο Ελληνικό σωφρονιστικό  σύστημα κι ουσιαστικά η Αθήνα τις χρησιμοποίησε ως χώρο εγκλεισμού αντιφρονούντων,βαρυποινιτών και καταδικασμένων σε θάνατο αφού από τον Σεπτέμβριο του 1909 οι φυλακές μετατράπηκαν επισήμως σε ποινικές κι εξεταστικές.

Από  τη Μεταξική ήδη περίοδο οι φυλακές  ”φιλοξενούσαν” και πολιτικούς  κρατούμενους, ο αριθμός των οποίων   πολλαπλασιάστηκε κατά την περίοδο του Εμφυλίου με τις διώξεις των Αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης. Οι φυλακές του Αργοστολιού με την αποτρόπαια ιστορία των βασανισμών, των εκτελέσεων στο Δράπανο και μετά απέναντι από τον Θαλασσόμυλο, των θανάτων και των θανάσιμων τραυματισμών από την αναγκαστική σίτιση με λάστιχο στη διάρκεια των απεργιών πείνας για να σταματήσουν οι εκτελέσεις, καταγράφουν συνολικά 104 εκτελέσεις κρατουμένων μόνο το διάστημα από 12 Γενάρη 1948 έως 8 Σεπτέμβρη 1849.

Η φρουρά των φυλακών φωτογραφίζεται το 1941 μπροστά από την είσοδο τους(αρχείο Γ.Γαλανού)

Οι φυλακές ορθόνωνταν αγέρωχες έως και 130 χρόνια μετά, μέχρι τους σεισμούς  του 1953 κι εκείνη την  εποχή  στις ακτίνες τους ”φιλοξενούνταν” περίπου 350 με 400 πολιτικοί κρατούμενοι, οι περισσότεροι μελλοθάνατοι  και 100 περίπου ποινικοί. Αυτοί οι άνθρωποι  κατάφεραν να πείσουν τον διευθυντή των φυλακών Μανώλη Μπουζάκη ότι θα πρέπει να εκκενώσουν τα κτίρια μετά τους δυο  πρώτους σεισμούς στις 9 και 11  Αυγούστου 1953 και όταν οι φυλακές κατέρρευσαν την Τετάρτη 12 Αυγούστου όλοι οι τρόφιμοι επέζησαν. Μοναδικός  νεκρός υπήρξε ένας Κρητικός ενωματάρχης στον πρώτο  σεισμό της 9ης Αυγούστου,όταν τραυματίστηκε θανάσιμα από  πλάκα του εξωτερικού τοίχου.

Στην συνέχεια οι κρατούμενοι προσέφεραν ουσιαστική κι ανεκτίμητη βοήθεια  στους πανικόβλητους σεισμοπαθείς του Αργοστολιού. Ανάμεσά τους κι ο γνωστός Κεφαλονίτης κομμουνιστής Αντώνης Αμπατιέλος (στέλεχος και βουλευτής του ΚΚΕ) που οι σεισμοί τον βρίσκουν στις φυλακές Αργοστολίου αφού προηγουμένως είχε συμπληρώσει πέντε χρόνια φυλάκισης σε  διάφορες άλλες. 

Οι φυλακές λίγο πριν τους σεισμούς 

Μετά τους σεισμούς του 1953 οι φυλακές γκρεμίστηκαν και το 1955 χτίστηκε στο ίδιο σημείο το ξενοδοχείο  ΑΙΝΟΣ δυναμικότητας 34 κλινών ένα από τα πρώτα ΞΕΝΙΑ, που ο ΕΟΤ έκτισε στην Ελληνική περιφέρεια, καμάρι τότε του Αργοστολίου για τις υπηρεσίες που προσέφερε στον επισκέπτη, με πρώτο διευθυντή τον Ναξιώτη Νικηφόρο Κορρέ.

Άποψη του ξενοδοχείου ΞΕΝΙΑ την δεκαετία 1960

Το ξενοδοχείο κτίστηκε σε σχέδια του Χαράλαμπου Σφαέλλου ως τυπικό δείγμα Ελληνικού αρχιτεκτονικού μεταμοντερνισμού, για να προσφέρει αρχικά κατάλυμα στους ειδικούς που εργάζονταν για την αποκατάσταση των σεισμοπαθών. Η επιλογή της θέσης του έδειχνε την σαφή πρόθεση της πολιτείας για την αλλαγή χρήση γης στην περιοχή κι η μετάπλαση του χώρου πέτυχε αφού τα ίχνη της αποτρόπαιας φυλακής του Νάπιερ έσβησαν οριστικά και με τα χρόνια το σκληρό παρελθόν διαγράφηκε εντελώς από τις μνήμες των κατοίκων του Αργοστολίου.

Το ξενοδοχείο ΞΕΝΙΑ την δεκαετία του 1960

Επιστρέφοντας στα προσεισμικά χρόνια, σε εκείνη την μοναχική γειτονιά, και το σπίτι της πρωτεργάτριας για την ίδρυση του Ορφανοτροφείου ”Ο Σωτήρ” και μετέπειτα προέδρου του Αγνής Μεταξά αλλά κι η τετράγωνη διώροφη οικία Μπάλλα με τον μεγάλο φοίνικα.

Ακριβώς μπροστά και κάτω από το Μουσείο και τις φυλακές, απλωνόταν η πλατεία του Μέτελα που έφθανε μέχρι την προκυμαία, στο σημείο που σήμερα συναντάμε τη Ναυτική Σχολή. Αρχικά, αυτός ο τεράστιος χώρος δεν υπήρχε. Στην θέση του δέσποζε ένας πελώριος πέτρινος λόφος που αργότερα ισοπεδώθηκε, μετεβλήθη σε πελεκητούς πωρόλιθους και προσέρεφε  στο Αργοστόλι τον μεγαλύτερο ανοικτό χώρο, στα βόρεια όρια του.

Το όνομά της  το πήρε από τον πρώτο Αρμοστή του Βρετανικού στέμματος στα Ιόνια Νησιά, Σερ Τόμας Μαίτλαντ(Τhomas Maitland) και για τον λόγο αυτό, εκεί τοποθετήθηκε κι ο ανδριάντας του, ένα ορειχάλκινο άγαλμα, έργο του  Κερκυραίου γλύπτη Παύλου Προσαλέντη (1784-1837), που παραγγέλθηκε από τους ευγενείς της Κεφαλονιάς το 1817 και αποκαλύφθηκε πανηγυρικά το 1822.Βλέπετε μόνο οι άρχοντες είχαν εκείνα τα χρόνια καλές σχέσεις με τους Άγγλους.

Ο Αρμοστής παριστάνεται όρθιος να κρατεί στο δεξί του χέρι το ψευτοσύνταγμα του 1817, που στην πραγματικότητα καταργούσε κάθε ίχνος ελευθερίας ενώ με το αριστερό του σφίγγει τη μέση του κι είναι τυλιγμένος με ένα ιμάτιο στον τύπο των Ρωμαίων αυτοκρατόρων. Το άγαλμα όμως όσο εξαίσιο κι αν ήταν από άποψη καλλιτεχνική δεν άλλαζε το γεγονός ότι ο Μαίτλαντ ήταν ένας απαίσιος τύραννος και δεν ήταν καθόλου  αγαπητός  από  τον  κόσμο λόγω της αυταρχικής και βάναυσης συμπεριφοράς του. Για αυτό τον λόγο και  οι παλιοί  συνήθιζαν  να  μαλώνουν κάποιον λέγοντας  του:”Κακό  να  σόρτει  Μέτελα”.

Το γεγονός ότι για το βάθρο του ανδριάντα χρειάστηκε να κοπούν βράχοι περιμετρικά της πλατείας, τον έκανε ακόμα πιο αντιπαθητικό και μισητό στα μάτια του κόσμου.

Το άγαλμα του Σερ Τόμας Μαίτλαντ και πίσω ο τοίχος των φυλακών, το 1900

Ωστόσο εκείνο το γλυπτό αποτελούσε τον πρώτο ανδριάντα που στήθηκε σε ελληνικό έδαφος από ελληνικά χέρια. Θαυμάσιο έργο πλαστικής που χυτεύτηκε σε ελληνικό χυτήριο και σηματοδοτεί την αφετηρία της νεοελληνικής πλαστικής. Στα Επτάνησα υπήρχαν καλλιτεχνικά χυτήρια, 150 χρόνια πριν οργανωθεί το πρώτο χυτήριο στην Αθήνα τη δεκαετία του 1950.

Ο ανδριάντας του Μαίτλαντ το 1905

Στις 21 Μαϊου 1864, την ημέρα της Ένωσης με την Ελλάδα από εκείνη την πλατεία  αναχώρησαν οι Άγγλοι από το νησί κι ο μέχρι τότε Αγγλόδουλος Δεσπότης Σπυρίδων Κοντομίχαλος ύψωσε στο σημείο την Ελληνική σημαία. Τότε  μετονομάζεται  σε ‘Πλατεία Ενώσεως’, αλλά ο  αδριάντας του Μαίτλαντ παραμένει στην θέση του. Στις 23 Ιανουαρίου 1867 από τον σφοδρό σεισμό που χτύπησε το νησί, το άγαλμα εστράφη επί της βάσης του κατά 30 μοίρες προς ανατολήν αλλά  παρέμεινε στη θέση του.

Ο ανδριάντας του Μαίτλαντ και μέρος της πλατείας  το 1928

Ογδόντα χρόνια αργότερα, οι Ιταλοί κατακτητές αναχωρώντας από το νησί μας, παίρνουν  μαζί τους τον ανδριάντα του Μαίτλαντ, ο οποίος όμως δεν έφτασε ποτέ στον προορισμό του καθώς χάθηκε στα νερά του Ιονίου Πελάγους, μετά την βύθιση του πλοίου που το μετέφερε.

Η απώλεια του ανδριάντα, αποτελεί μεγάλο πλήγμα για τη νεοελληνική τέχνη, άσχετα με το ποιον αναπαριστούσε. Στην θέση του, τοποθετήθηκε  μια μάλλον κάκιστη απόδοση του συμβόλου του Ιταλικού Φασισμού.

Στη βάση του απωλεσθέντος ανδριάντα το σύμβολο του φασισμού.

Μετά το 1864, η πλατεία μετονομάστηκε σε πλατεία Ενώσεως αλλά το όνομα που κυριάρχησε στην μνήμη των ανθρώπων με  την παραφθορά της λέξης, είναι η πλατεία του Μέτελα, όνομα που παραμένει ακόμα και στις μέρες μας για την ευρύτερη περιοχή.

Άποψη της πλατείας τη δεκαετία 1930, αριστερά οι μπανιέρες και δεξιά,  το αρχοντικό Βέγια και η οικία Τσάση με το καφενείο Βουτσινά Σπύρου στο ισόγειο

Φτάνοντας από την παραλία στην πλατεία, συναντούσες πρώτα το τριώροφο αρχοντικό του σταφιδέμπορου Πλάτωνος Βέγια από το 1870, ενός ακόμα ευεργέτη του νησιού, λίγο πιο πέρα από άγαλμα του Καββαδία σήμερα.

Η πρόσοψη του αρχοντικού Πλάτωνος Βέγια, προς την παραλία

Το εντυπωσιακό σπίτι ήταν τριώροφο, είχε δυο προσόψεις, μια προς την παραλία ακριβώς μπροστά του και μια προς την πλατεία.Χαρακτηριστικό του τα ιδιόρρυθμα παράθυρα με τμήματα ημικυκλίου και τις παράξενες ξύλινες θύρες του με τα διαφορετικά μοτίβα.

Πρόσοψη της οκίας Πλάτωνος Βέγια το 1950(φωτογραφία που βρίσκεται στο βιβλίο Κεφαλληνιακά  Β Αρχιτεκτονικά, του Κ.Π. Φωκά Κοσμετάτου)

Μετά τον θάνατο του Βέγια το 1918, το αρχοντικό  περιήλθε στην κατοχή του Σκωτσέζου υποπρόξενου Tζων Σώντερς (John Saunders), που το κατοίκησε για χρόνια μαζί με την οικογένεια του αφού μετακόμισε από το Αγγλικό προξενείο που τότε στεγαζόταν στο κτίριο του Ορφανοτροφείου.

Το αρχοντικό του Πλάτωνος Βέγια από την θάλασσα

Ο Τζων Σώντερς εργάστηκε κοντά στον μεγαλέμπορο και ευεργέτη Πλάτωνα Βέγια και όταν εκείνος πέθανε άκληρος, του κληροδότησε την επιχείρηση. Όπως ήταν αναμενόμενο συμμετείχε επίσης στην επιτροπή για την ανέγερση του Βεγείου Φρενοκομείου Κεφαλονιάς, σύμφωνα με την τελευταία βούληση του φιλάνθρωπου Βέγια.

Η πρόσοψη της οικίας Βέγια προς την πλατεία και στο βάθος του στενού δεξιά, το εργοστάσιο και οι αποθήκες του Σώντερς

Εκεί στο ισόγειο, ο Σώντερς συνέχισε με επιτυχία τη συγκέντρωση και την εξαγωγή της Κεφαλονίτικης σταφίδας. Διέθετε δική του αποβάθρα φορτοεκφόρτωσης, γνωστή ως η αποβάθρα του Σώντερς απέναντι σχεδόν από το αρχοντικό και περίπου εκεί που είναι σήμερα το άγαλμα του ποιητή Καββαδία.

Η αποβάθρα Σώντερς σε ώρα εκφόρτωσης

Γάλλοι αξιωματικοί περιμένουν την άφιξη υδροπλάνου, στην αποβάθρα  το 1916

Στο στενάκι πλαγίως του οικήματος και στην πίσω του πλευρά όπου υπήρχαν οι αποθήκες,  ο Σώντερς λειτουργούσε   δικό του  εργοστάσιο κατασκευής ξυλοκιβωτίων διευκολύνοντας έτσι  την μεταφορά της  σταφίδας.

Εργαζόμενοι στο εργοστάσιο ξυλοκιβωτίων του Σώντερς προπολεμικά και τρίτος από αριστερά ο γνωστός λαογράφος και ποιητής  Σπυρο-Xριστόφορος Βουτσινάς ή Βουνάς

Το αρχοντικό του Βέγια μετά τους σεισμούς(αρχείο Δημήτρη Σπυρόπουλου)

Ένα μικρό στενάκι  χώριζε το αρχοντικό του Πλάτωνος Βέγια από την οικία της οικογένειας Τσάση Σπύρου, που στο ισόγειο της στεγάστηκε τη δεκαετία του 1932 το πρώτο καφενείο που άνοιξε ο  Βουτσινάς Σπύρος Μουργάνης γιατί το επόμενο ήταν στην παραλιακή,πριν το μπακάλικο του Θεοτοκάτου.

Προπολεμική φώτο έξω από το καφενείο του Σπύρου Βουτσινά όπου στο κέντρο επάνω διακρίνεται ο λαογράφος και σατυρικός ποιητής Χριστόφορος Βουτσινάς, γνωστός ως Βουνάς.(αρχείο Δημήτρη Σπυρόπουλου)

Ακολουθούσε ένας μικρός κήπος, το χαμηλό σπιτάκι του Βασιλόπουλου και στην γωνία επάνω, το μικρό σπίτι στο οποίο επέλεξε να ζήσει ο  Νάπιερ.

Στο βάθος οικία Βέγεια, οικία Τσάση, κήπος, οικία Βασιλόπουλου και επάνω δεξιά οικία Νάπιερ

Επί της σημερινής οδού Γερασίμου Φωκά βρισκόταν το μικρό διώροφο σπίτι  που έφτιαξε ο Άγγλος διοικητής Τσαρλς Τζέημς  Νάπιερ, από το περίσσευμα του οικοδομικού υλικού των φυλακών,για τα παιδιά του  και το οποίο σωζόταν μέχρι τους σεισμούς του 1953.

Η οικία του Νάπιερ 

Από το αρχοντικό του Πλάτωνος Βέγια επί της παραλιακής, μπορούσες να δεις παρατεταγμένα στη σειρά τα Φιλανθρωπικά Καταστήματα, τα λουτρά, τους στρατώνες, το Λοιμοκαθαρτήριο μέχρι κάτω το Ορφανοτροφείο και τις Βινάριες της οικογένειας Τουλ.

Άποψη των Φιλανθρωπικών Καταστημάτων

Κατά μήκος της πλατείας ακριβώς κάτω από τις φυλακές, κάπου στις αρχές της δεκαετίας του 1900, ο Δήμαρχος Σπύρος Φωκάς – Κοσμετάτος φύτεψε τα πεύκα που πολλά εξ αυτών εξακολουθούν να στέκουν αγέρωχα μέχρι και σήμερα σε πείσμα των καιρών και των φυσικών φαινομένων.

Φωτογραφία του 1913 με τα πευκάκια μικρά δέντρα ακόμα, που έγινε καρτ-ποστάλ 

Εκεί από κάτω και το στενόμακρο σπίτι του Βιγκλή, εφαπτόμενο της πλατείας, το οποίο όταν καταστράφηκε στον πόλεμο, φάνταζε στοιχειωμένο στα μάτια των μικρών παιδιών και δεν το πλησίαζαν ούτε για το παιχνίδι τους. Όσο κι αν έψαξα να βρω πληροφορίες για τον ιδιοκτήτη του, ρωτώντας κυρίως ηλικοωμένους Αργοστολίωτες που έμεναν στην περιοχή, σταθηκε αδύνατο να μάθω oύτε αν το Βιγκλής ήταν πραγματικό όνομα ή παρανόμι που λέμε στα νησιά μας.

Το μακρόστενο σπίτι του Βιγκλή πριν και μετά την καταστροφή του

Η πλατεία του Μέτελα πέρα από χώρος συνάντησης και βόλτας, ιδιαίτερα τα ζεστά καλοκαιρινά βράδια, λειτουργούσε  και ως χώρος αθλοπαιδιών λόγω της μεγάλης της έκτασης.  Πουθενά αλλού στο Αργοστόλι δεν υπήρχε τέτοιος απέραντος κι ελεύθερος χώρος και μάλιστα δίπλα στην θάλασσα, που στη μέση τον διέσχιζε δρόμος  παράλληλος με την προκυμαία.

Η Πλατεία Μέτελα το 1904, αριστερά το άγαλμα του Μαίτλαντ και δεξιά τα θαλάσσια λουτρά

Υπήρξε η πλατεία που ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την ιστορία και την ζωή του Αργοστολίου, εκεί τα παιχνίδια και οι βόλτες, τα ξεχωριστά μπάνια ανδρών και γυναικών, οι γυμναστικές επιδείξεις των σχολείων και κάθε είδους αθλοπαιδιές.

Η Πλατεία Μέτελα, την δεκαετία του 1920 και το σπίτι του Βιγκλή στο κέντρο

Εκεί παρακολουθούσες ποδοσφαιρικούς αγώνες μεταξύ ντόπιων ομάδων αλλά και ξένων ναυτών που αγκυροβολούσαν με τα καράβια τους στο λιμάνι.

Αγώνας ποδοσφαίρου το 1924 με ναύτες του πλοίου Hms Calypso

Aπό τον ίδιο ποδοσφαιρικό αγώνα

Ήταν το επίσημο γήπεδο της πόλης με αποδυτήρια προς την μεριά της οικίας Βέγια κι εκεί κονταροχτυπιόνταν οι δυο μεγάλες ποδοσφαιρικές ομάδες της πόλης, ο περίφημος  ο Παγκεφαλληνιακός   και ο Ολυμπιακός.

Η ομάδα του Παγκεφαλληνιακού το 1925

Μέχρι την άφιξη των προσφύγων το 1922, το ποδόσφαιρο δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστό σαν άθλημα στο νησί μας.Το πρώτο ποδοσαφαιρικό σωματείο, τον Παγκεφαλληνιακό με κατοπινή πανελλαδική προβολή, ίδρυσαν οι πρόσφυγες από την Μικρά Ασία το 1923.

Τα πρώτα στελέχη του σωματείου το 1923

Ο Ολυμπιακός ιδρύεται δέκα χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα τον Δεκέμβριο του  1933 από στελέχη που αποσπάστηκαν από τον Παγκεφαλληνιακό και τα οποία πλαισίωσε το ντόπιο στοιχείο. Η ιδρυτική επιτροπή απαρτίζεται από τους Κωνσταντίνο Γεράκη, Δημήτρη Σάρλο, Γ. Μαράτο, Σ.Πανά και Μαρκέτο.

Ο Ολυμπιακός το 1934

Εκεί και αγώνες κρίκετ από την εποχή της Αγγλοκρατίας, γυμναστικές επιδείξεις, αγώνες τέννις και αγωνίσματα στίβου, στα οποία το 1934 είχε πρωταγωνιστήσει ο αθλητής του Παγκεφαλληνιακού, Παναγής Καλαφάτης.

Γυμναστικές επιδείξεις στο Μέτελα το 1947

Στην ίδια πλατεία έκαιγαν τον Καρνάβαλο μετά το πέρας των Αποκριών κι αυτήν  χρησιμοποιούσαν  οι δάσκαλοι οδήγησης  για την εκπαίδευση των υποψηφίων οδηγών τους, αφού λόγω του μεγάλου χώρου, τα μαθήματα γίνονταν με ασφάλεια και μακριά από τις πυκνοκατοικημένες περιοχές της πόλης.

Πλατεία Μέτελα το 1948, μάθημα οδήγησης με δάσκαλο τον Θωμά Ζαχαράτο(αρχείο Δημήτρη Σπυρόπουλου)

Αριστερά της πλατείας με κατεύθυνση προς Βινάριες υπήρχαν οι περιβόητες μπανιέρες του Παμεινωντάκη, Πανά Επαμεινώνδα για την ακρίβεια από το 1890. Ιδανικός προορισμός για όσους Αργοστολιώτες δεν ήθελαν να πάρουν το μπάνιο τους στις παραλίες της Λάσσης αλλά επέλεγαν να δροσιστούν κάνοντας την βόλτα τους μέσα στη πόλη.

Οι μπανιέρες στα αριστερά, στο βάθος η οικία Βέγια και δίπλα η οικία Τσάση, στο ισόγειο της οποίας στεγάστηκε για χρόνια το καφενείο Βουτσινά Σπύρου

Στο σημείο που σήμερα βρίσκεται η Κυανή Ακτή, ήταν στην ουσία δυο κομψά και καθαρά παραπήγματα που έφταναν μέχρι την θάλασσα, στηριγμένα σε ξύλινους πασσάλους, μια για τους άντρες και μια για τις γυναίκες, που λειτουργούσαν με την επωνυμία ”Παραπήγματα Θαλασσίων Λουτρών”. Ο ενοικιαστής τους κάποια στιγμή, για μεγαλύτερη διευκόλυνση των λουόμενων και με μία επιπλέον χρέωση, μεταφέρει με δικές του άμαξες τον κόσμο από το καφενείο του στην κεντρική πλατεία,  προς τα παραπήγματα.

Οι μπανιέρες του Παμεινωντάκη,το ατμόπλοιο ‘Νέα Ελλάς’ του ‘Αγγελου Τρομπέτα, που έκανε την συγκοινωνία Αργοστολίου-Ληξουρίου, πίσω από τα παραπήγματα οι στρατώνες  και στο βάθος δεξιά,  το Ορφανοτροφείο κι οι Βινάριες της οικογένειας Τουλ

Εκεί γυναίκες και άντρες έβαζαν τα μπανιέρα τους και μέσα από ξύλινες εσωτερικές σκάλες έπεφταν κατευθείαν στην θάλασσα από διαφορετικές μεριές διότι την εποχή που αναφερόμαστε δεν επιτρεπόταν τα δυο φύλα να κολυμπάνε μαζί.

Ο καπετάνιος, εφοπλιστής και λογοτέχνης Τάσης Μπεκατώρος με τον γιο του Σπύρο (τον πατέρα της Μαρίας Μπεκατώρου) μπροστά από τις μπανιέρες στις 25 Δεκεμβρίου 1936

Ο προ-τελευταίος ενοικιαστής των εγκαταστάσεων  στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ήταν ο Γεράσιμος Απέργης που τους δίνει το όνομα ”Κυανή Ακτή”, το οποίο παραμένει ακόμα και σήμερα για την περιοχή. Στην συνέχεια περνάει στα χέρια του Νικολάου Πατσούρα, πατέρα του γνωστού σε όλους εστιάτορα Χρύσανθου Πατσούρα, που είναι κι ο τελευταίος ενοικιαστής πριν την κατεδάφισή της. Επι δημαρχίας Καλαφάτη Αλέκου, εγκρίνεται δαπάνη 36 εκατομμυρίων δραχμών και στις 8 Μαρτίου 1993 η νέα Κυανή Ακτή ενοικιάζεται κι αρχίζει την λειτουργία της ως κέντρο αναψυχής, χαρακτηριστικό επίσης στέκι της πόλης του Αργοστολίου  και συνεχίζει έτσι και στις μέρες μας.

H Κυανή Ακτή και πίσω της τα Φιλανθρωπικά Καταστήματα

Ίσως κάνοντας το μπάνιο τους εκεί, οι Αργοστολιώτες να είδαν για πρώτη φορά, κάποια στιγμή μέσα στο 1916, το πρώτο Γαλλικό υδροπλάνο να σκίζει τα νερά του κόλπου και στην συνέχεια να σηκώνεται στον αέρα.

Γαλλικό υδροπλάνο στο Αργοστόλι, το 1916

Μιλάμε για την εποχή που στην χώρα μας έχει επιβληθεί οικονομικός αποκλεισμός και την Κεφαλονιά  έχει αποκλείσει ο Γαλλικός στόλος γιατί στη διένεξη ανάμεσα στο Βενιζέλο και τον Βασιλιά Κωνσταντίνο, το νησί μας είχε ταχθεί με τον πρώτο και την κυβέρνηση του στη Θεσσαλονίκη.

Τότε οι Γάλλοι στρατοπεδεύουν και στήνουν τις σκηνές τους στην Πλατεία Μέτελα, χρησιμοποιώντας την Κεφαλονιά και το ασφαλές  λιμάνι της ως βάση και ορμητήριο του συμμαχικού στόλου.

Οι σκηνές των Γάλλων στην πλατεία Ενώσεως, όπως ονομαζόταν τότε

Γάλλοι ναύτες στην Πλατεία του Μέτελα, το 1917

Στο τέρμα  της πλατείας με κατεύθυνση τον Μαϊστράτο, συναντούσες τους Αγγλικούς στρατώνες, έργο κι αυτό του Νάπιερ, με τον διώροφο κοιτώνα, το μαγειρείο και τους στάβλους, χτισμένους γύρω στο 1825, οι οποίοι έφταναν μέχρι τον επάνω δρόμο απέναντι από το Νοσοκομείο, εκεί που σήμερα είναι το κολυμβητήριο.

Δεξιά της φωτογραφίας, οι στρατώνες προσεισμικά

Σε αυτόν τον χώρο εκγυμνάζονταν οι ντόπιοι κληρωτοί στρατιώτες κι εκεί στεγάστηκαν προσωρινά  οι πρόσφυγες που έφτασαν από τα Τουρκοκρατούμενα μέρη της Μικράς Ασίας με τους πολέμους του 1912-1913 μέχρι να επιστρέψουν  στις πατρίδες τους.

Το Νοσοκομείο και οι στρατώνες μετά τους σειμούς του 1953

Γύρω στο 1914 ο αριθμός τους φτάνει τους 900 και από αυτούς οι 140 είναι μαθητές που για να μην χάσουν τα μαθήματα τους παρακολουθούν εκεί  την Ημερήσια Διδασκαλία, την οποία προσφέρει ο τότε Εργατικός Σύνδεσμος.

Αυτούς τους στρατώνες χρησιμοποιούν αργότερα οι Γάλλοι αλλά και τα κατοχικά στρατεύματα το 1941.

 

Ιταλοί στρατιώτες στους στρατώνες το 1941(Ιταλικά αρχεία πολέμου LUCE από  την ηλεκτρονική σελίδα Greece at WWII Archives)

Ένας ψηλός τοίχος  χώριζε τους στρατώνες  από το στρατιωτικό αναρρωτήριο ενώ στο επάνω τους μέρος έφταναν μέχρι σχεδόν απέναντι από τα Φιλανθρωπικά Καταστήματα της Κεφαλονιάς, αφού περνούσες μπροστά από τις Βινάριες Φλωράτου-Μπαρμπάτη, στο σημείο που σήμερα βρίσκεται το εστιατόριο η Παλιά Πλάκα.

Ιταλός μελανοχίτωνας) σε σκοπιά στους παλιούς στρατώνες στις 5 Μαϊου 1941(Ιταλικά αρχεία πολέμου LUCE από  την ηλεκτρονική σελίδα Greece at WWII Archives)

Με τον γενικό όρο Φιλανθρωπικά Καταστήματα αποκαλούνται ιδρύματα και δομές, που προσέφεραν υπηρεσίες για την υγεία και την καλύτερη διαβίωση των πολιτών, όπως το νοσοκομείο, ορφανοτροφείο, ψυχιατρείο, φθισιατρείο, γηροκομείο, φρενοκομείο, λοιμοκαθαρτήριο  κλπ.

H επιτροπή Αγαθοεργών Φιλανθρωπικών Καταστημάτων και Έκθετων συστάθηκε στις 5 Μαρτίου 1847 οπότε αφαιρέθηκε η διεύθυνση και διαχείριση αυτών από το Έπαρχιακό Συμβούλιο.

Οι Βινάριες Φλωράτου-Μπαρμπάτη μπροστά και  δεξιά οι στρατώνες ενώ στο βάθος  της ανηφορικής οδού στα αριστερά, σημερινής Αγνής Μεταξά, οι πτέρυγες του Βαλλιάνειου Νοσοκομείου, επί της σημερινής Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού 

Με κατεύθυνση τα Φιλανθρωπικά Καταστήματα προσπερνούσες το  πρώτο ορφανοτροφείο, που στεγαζόταν στην οικοδομή Κοντομίχαλου και του δημοτικού ψυχιατρείου στα αριστερά, πριν λειτουργήσει το Βέγειο Φρενοκομείο στην περιοχή του σημερινού Γενικού Νοσοκομείου κι ανέβαινες για το Βαλλιάνειο Νοσοκομείο.

Επί της σημερινής οδού Αγνής Μεταξά, το κτίριο που στεγάστηκε αρχικά το Ορφανοτροφείο” Ο  Σωτήρ”, στην συνέχεια οι πτέρυγες του Βαλλιάνειου Νοσοκομείου στο βάθος κι απέναντι τους  το επάνω τμήμα των στρατώνων όπου πρωτοστεγάστηκε το Άσυλο Φρενοβλαβών,το 1915(αρχείο Δημήτρη Σπυρόπουλου)

Πριν από αυτό  συναντάμε πολλά ιδρύματα με διάφορες επωνυμίες όπως Αστικό Νοσοκομείο, Στρατιωτικό, Χωροφυλακής, Εκδιδομένων Γυναικών κλπ που λειτουργούσαν στο Αργοστόλι και στεγάζονταν κατά καιρούς σε διάφορα κτίρια όμως δεν επρόκειτο για οργανωμένες δομές. Η πιο παλαιά καταγραφή για κατασκευή νοσοκομείου και νοθοτροφείου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, γίνεται το 1713 αλλά σε άγνωστο μέρος.

Ανάμεσα στα πεύκα και την θάλασσα λοιπόν, στην πιο προικισμένη περιοχή της πόλης, το 1884 αγοράζεται οίκημα ιδιοκτησίας Κοσμά Μοσχόπουλου, απέναντι από τους στρατώνες για να στεγαστεί σε ιδιόκτητο χώρο το Νοσοκομείο, που μέχρι τότε φιλοξενούνταν σε οικοδομή του Μαρίνου Γκεντιλίνι στην θέση Πατέρνα.

Το Νοσοκομείο των Φιλανθρωπικών Καταστημάτων Κεφαλονιάς στα κτίρια Κοσμά Μοσχόπουλου με τις βελτιώσεις που διακρίνονται σε αυτό

Τα πράγματα δεν ήταν ιδανικά  στο συγκεκριμένο οίκημα, το οποίο δεν ήταν κατάλληλο για νοσοκομείο παρά την δαπάνη 30 χιλιάδων δραχμών  και τις παρεμβάσεις που του έγιναν, αλλά  κάλυψε επαρκώς για κάποιο διάστημα  τις ανάγκες για ιατρική περίθαλψη παρά τις οικονομικές δυσκολίες που προέκυπταν.

Στατιστικά στοιχεία του Νοσοκομείου το 1893

Προϋπολογισμός των Φιλανθρωπικών Καταστημάτων το 1891

Από το 1895 αγοράζεται διπλανή έκταση, ιδιοκτησίας των αδελφών Μελισσηνού και δέκα χρόνια αργότερα προστίθενται νέες πτέρυγες. Με τον θάνατο του Παναγή Βαλλιάνου το 1902 και το κληροδότημα το οποίο άφησε, μπαίνει ο θεμέλιος λίθος για το περιβόητο Βαλλιάνειο Νοσοκομείο στις 25 Μαϊου 1905 υπό την επίβλεψη του Ολυμπιονίκη αρχιτέκτονα Αναστασίου Μεταξά.Στα Κεφαλληνιακά Σύμμικτα του Ηλία Τσιτσέλη διαβάζουμε επίσης  ότι ο Αναστάσιος Ρ. Λιβιεράτος ανέλαβε τη δαπάνη της προμήθειας μαρμάρων και της κατασκευής βάθρων για τον ανδριάντα Μηνιάτη, των οποίων η θεμελίωση έγινε στι; 18 Ιουνίου του ιδίου χρόνου.

Φωτογραφία του εργολάβου Γεράσιμου Δ. Αντωνάτου που δείχνει το νοσοκομείο κατά την ανέγερσή του

Προστέθηκαν  αργότερα νέες κτιριακές εγκαταστάσεις όπως του Φθισιατρείου το 1912 και το τεράστιο συγκρότημα του νοσοκομείου με τις τρεις πτέρυγες του, έξω από την πόλη αλλά ταυτόχρονα κοντά σε αυτήν, θα είναι για δεκαετίες το καύχημα το του τόπου.  Άριστα εξοπλισμένο και επανδρωμένο, Ευρωπαϊκών προδιαγραφών, άφησε  εποχή  για τα σύγχρονα τμήματα και τους εξαίρετους γιατρούς με την επιστημονική κατάρτιση και ανθρωπιά τους.

Φωτογραφία του εργολάβου Γεράσιμου Δ. Αντωνάτου που δείχνει το νοσοκομείο κατά την ανέγερσή του

Ανάμεσά τους ο διευθυντής του νοσοκομείου Νικόλαος Γιαννουλάτος, ο Σπύρος Ιγγλέσης, ο οφθαλμίατρος Νικόλας Δαλλαπόρτας και ο Παναγής Φραγκόπουλος, υφηγητής της χειρουργικής του Εθνικού Πανεπιστημίου, που αναλαμβάνει διευθυντής του χειρουργικού τμήματος το 1910 μέχρι τον πρόωρο θάνατο του το 1933.

Μέχρι τους καταστροφικούς σεισμούς του 1953, λειτουργούσαν όλα τόσο άψογα, που το 1914 περίπου,  κατατίθεται  πρόταση για Πανεπιστημιακό Τμήμα Ιατρικής στο νησί μας   από τον καθηγητή ιατρικής και βουλευτή με το κόμμα των Φιλελευθέρων Νικόλαο Αλιβιζάτο.

Γεννημένος στο Ληξούρι, ο ιδρυτής της Πολυκλινικής Αθηνών το 1903, υφηγητής Χειρουργικής, πρύτανης  του Πανεπιστημίου Αθηνών(1927 – 1928), ιδρυτικό μέλος  της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας  και εκλεγμένος βουλευτής Κεφαλονιάς με το κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελευθέριου Βενιζέλου από το 1910 έως το 1918, οραματίστηκε την  ίδρυση Πανεπιστημιακής Σχολής στο νησί μας, την οποία υποστήριξε σθεναρά και με επιχειρήματα αλλά κάποιοι την θεώρησαν ουτοπία.

Ο γιατρός και βουλευτής Αλιβιζάτος Νικόλαος

Χάρη  στο Βαλλιάνειο Κληροδότημα, που έδωσε λύση στην ελλιπή μέχρι τότε περίθαλψη των κατοίκων και πρόσφερε τη δυνατότητα για μια αξιοπρεπή αντιμετώπιση  των κάθε λογής ασθενειών, το νοσοκομείο συγκροτήθηκε σε θεραπευτική μονάδα ανωτάτης στάθμης και σύμβολο παρηγοριάς για τους πάσχοντες.

Τα Φιλανθρωπικά Καταστήματα,το 1930

Οι αξιοζήλευτες εγκαταστάσεις του περιελάμβαναν, ένα σύγχρονο για την εποχή νοσοκομείο, που με τα εξωτερικά ιατρεία και τις κλινικές του προσέφερε υψηλού επιπέδου υπηρεσίες στους Κεφαλονίτες.

Επίσης ένα  καθ’ όλα άρτιο νοσοκομείο Παίδων, από τα ελάχιστα που έβρισκες εκείνη την εποχή στην ελληνική επαρχία.

Το παιδικό Νοσοκομείο το 1930

Επιπλέον, ένα Σανατόριο ή Φθισιατρείο όπως το ονόμαζαν οι Αργοστολιώτες με 70 πέτρινα σκαλιά και τρεις πτέρυγες, για την αντιμετώπιση της φυματίωσης που τα χρόνια εκείνα είχε λάβει μορφή επιδημίας κι αποδεκάτιζε τους φτωχούς ανθρώπους λόγω της ασιτίας.

Το Σανατόριο

To κτίριο βρισκόταν εκεί  όπου είναι σήμερα τα παλιά υπαλληλικά, τα οποία χτίστηκαν μετά τους σεισμούς του 1953 και δόθηκαν σε δημόσιους υπαλλήλους. Όπως μας πληροφόρησε ο κ. Δημήτρης Σπυρόπουλος όταν μετασεισμικά έσκαβαν για τα εργατικά ήρθαν στην επιφάνεια  οι αποχετεύσεις του Σανατορίου και  μία τέτοια βρέθηκε  στον  κήπο του σπιτιού του γνωστού λαογράφου Βουνά, κατά κόσμο, Χριστόφορου Βουτσινά.

Άποψη του  Σανατορίου με την κόκκινη κουκίδα, από την πλατεία Μέτελα και τέρμα αριστερά το άγαλμα του Μαίτλαντ

Αξιοσημείωτο επίσης το γεγονός, ότι λειτουργούσε ξεχωριστό νοσοκομείο για τους φυλακισμένους, σε ένα διώροφο σπίτι λίγο πιο πάνω από το γνωστό μας συγκρότημα. Κατασκευασμένο επίσης με δαπάνες του μεγάλου ευεργέτη Παναγή Βαλλιάνου, είχε εσωτερική σκάλα και φρουρούς πάνω κάτω, όπως μας μαρτυράει ο κ. Σπυρόπουλος Δημήτρης, που το είχε επισκεφτεί αρκετές φορές με το νονό του και αρχιμάγειρα εκεί,Φώτη Μήλα.

Αριστερά διακρίνεται λίγο το διώροφο σπίτι που λειτουργούσε ως το νοσοκομείο των φυλακισμένων

Απέναντι ακριβώς από τα Νοσοκομεία, σήμερα βόρεια από  κολυμβητήριο, συναντούσες τα αγελαδοτροφεία,  έργο κι αυτό του Παναγή Βαλλιάνου που λειτουργούσε υποστηρικτικά στις νοσοκομειακές εγκαταστάσεις.

Τα Φιλανθρωπικά Καταστήματα, το 1933 κι αριστερά τα αγελαδοτροφεία

Τα είχε φτιάξει ο Παναγής Βαλλιάνος φέρνοντας αγελάδες από την Ολλανδία για να εξασφαλίσει την αυτονομία των ιδρυμάτων  στο  γάλα. Τα αγελαδοτροφεία προμήθευαν όχι μόνο τις κλινικές αλλά και τους κατοίκους της περιοχής με το πολύτιμο φρέσκο γάλα κι είχαν   υπεύθυνους σε αυτά, την οικογένεια Ηλία Τζιβρά.

Τα Φιλανθρωπικά Καταστήματα και οι στρατώνες από κάτω,το 1923 σε λήψη από την επάνω μεριά του Μαϊστράτου(αρχείο Π.Πατρίκιου στην Ιακωβάτειο Βιβλιοθήκη Ληξουρίου)

Άποψη του Νοσοκομείου από  Ορφανοτροφείο προς πλατεία

Στο σημείο που σήμερα βρίσκεται το συγκρότημα διαμερισμάτων στο Μαϊστράτο  κι εκεί που προεσεισμικά υπήρχαν τα αγελαδοτροφεία, μετά τους σεισμούς και χρονικά επί χούντας, κάποιοι επιχείρησαν να κατασκευάσουν αλευρόμυλους αλλά τελικά το εργοστάσιο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ κι έμεινε γιαπί μέχρι την κατασκευή των διαμερισμάτων, που βλέπουμε σήμερα στην περιοχή.

Το Παιδικό Νοσοκομείο, την δεκαετία του 1920 και δεξιά το επάνω μέρος των στρατώνων

Άποψη των Νοσοκομείων λίγο πριν  την συμβολή των σημερινών οδών Ηπείρου κι Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού 

Το πλοίο ΑΝΔΡΟΣ αναχωρούσε από το Αργοστόλι την ώρα του τελευταίου καταστροφικού σεισμού, τον Αύγουστο του 1953 και τράβηξε κάποιες φωτογραφίες κατά την διάρκεια του φαινομένου, μία από αυτές είναι και η παραπάνω που δείχνει τα συντρίμμια από το Νοσοκομειακό συγκρότημα και τους στρατώνες του Μαϊστράτου μαζί  με τη σκόνη που σηκώθηκε από την κατάρρευση των κτιρίων

Ακριβώς πάνω από τα Νοσοκομεία δημιουργήθηκε μετά τους σεισμούς του 1953 η γειτονιά των υπαλληλικών, τα οποία ήταν ξύλινα, λυόμενα  σπίτια, εξαιρετικής αντοχής και ποιότητας, που δόθηκαν σε σεισμόπληκτες εργατικές οικογένειες. Η συνοικία με τα ξύλινα σπίτια ολοκληρώθηκε το 1955  και κατοικήθηκε για περισσότερο από μισό αιώνα.

Λυόμενα σπίτια για την στέγαση των δημοσίων υπαλλήλων κατά την ανοικοδόμηση μετά τους σεισμούς( φωτογραφία από το βιβλίο Γεωργίου Μοσχόπουλου και Κατερίνας Μαραβέγια- Κώστα”Αργοστόλι σεισμοί 1953, Το τέλος και η αρχή μιας πόλης” εκδ. Κοργιαλένειου Ιδρύματος Αργοστόλι 2007

Με την πάροδο του χρόνου η κυριότητα τους μεταβιβάστηκε έναντι κάποιου ποσού στους  διαμένοντες κι αργότερα πολλά από αυτά  πουλήθηκαν από τους ιδιοκτήτες τους. Σήμερα στα υπαλληλικά ζουν μόνο έξι  οικογένειες  και   τα υπόλοιπα ξύλινα σπίτια έχουν εγκαταλειφθεί αφού οι ιδιοκτήτες τους έχουν μετακομίσει σε άλλες περιοχές της πόλης.

Τα υπαλληλικά την εποχή της σύνδεσης τους με το δίκτυο νερού(αρχείο Γεράσιμου Φόρτε)

Για να επιστρέψουμε στην ξενάγηση μας, από την κάτω μεριά των Φιλανθρωπικών Καταστημάτων υπήρχε καρνάγιο από το 1835, που είχε πρωτοϊδρυθεί από τον Κέννεντυ, Άγγλο μηχανικό και προσωπικό φίλο του Νάπιερ, στο ίδιο ακριβώς σημείο που υπάρχει σήμερα το αλιευτικό καταφύγιο στο Μαϊστράτο.

Σπάνια, προσεισμική φωτογραφία από το ύψος περίπου του σημερινού αλιευτικού καταφυγίου, απεικονίζει δεξιά τα κτίρια του Νοσοκομείου, από κάτω τους Στρατώνες και στο βάθος αριστερά την Πλατεία  Μέτελα και το αρχοντικό του Πλάτωνος Βέγια.(Φωτογραφία από Δημήτρη Σπυρόπουλο)

Ο Μόλος του Υγειονομείου  αμέσως μετά, φιλοξενούσε τα πλοία που έμπαιναν σε καραντίνα  μετά την άφιξη τους στο Αργοστόλι. Εκεί  υπήρχε το απολυμαντήριο το λεγόμενο Λαζαρέτο, το Λοιμοκαθαρτήριο της Βενετσιάνικης περιόδου, με το εκκλησάκι αργότερα του Αγίου Χαραλάμπους εντός του. Κατασκευάστηκε  από τον προνοητή D.Dolfin το 1705 κι ανοικοδομείται  το 1791 από τον προνοητή Angelo Maria Giorgio για να προσφέρει κατάλυμα στους  ταξιδιώτες που έφταναν με πλοίο στο νησί, προκειμένου να απολυμανθούν κι έτσι να αποφευχθεί η μετάδοση θανατηφόρων λοιμωδών νοσημάτων αρκετά διαδεδομένων την εποχή που εξιστορούμε.

Το πόσο σοβαρή κι επικίνδυνη ήταν τότε η κατάσταση με τις θανατηφόρες ασθένειες το αποδεικνύει και το παρακάτω γράμμα του Κέννεντυ στο Νάπιερ, όταν αυτός απουσίαζε στο Λονδίνο.

Μεταφρασμένο απόσπασμα από σημειώσεις του Νάπιερ στα γράμματα που αντάλλασσε με τον μηχανικό Πιτ Κέννεντι και βρέθηκαν ανάμεσα σε άλλα έγγραφα, στην Βρεττανική Βιβλιοθήκη

Επί Αγγλοκρατίας διατηρήθηκαν κι επεκτάθηκαν τα μέτρα για την προστασία των κατοίκων από τις επιδημίες που μάστιζαν την Μεσόγειο και την Ανατολή κι έτσι το 1825,στα χρόνια της διοίκησης του νησιού από τον Νάπιερ,κατεδαφίστηκε τμήμα του παλιού απολυμαντηρίου και προστέθηκαν δωμάτια, με  κουζίνα κι αναγκαίους χώρους για το καθένα ξεχωριστά ώστε να καλυφθούν οι βασικές ανάγκες των ταξιδιωτών. Δημιουργήθηκε επίσης Γραφείο Υγειονομικής Υπηρεσίας.

Η είσοδος του Λοιμοκαθαρτηρίου σε υδατογραφία του Άθου Μεταξά, που βρίσκεται στο Κοργιαλένειο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Αργοστολίου

Ο έλεγχος που γινόταν στο Λοιμοκαθαρτήριο κρατούσε 40 ημέρες κι όσοι παραβάτες προσπαθούσαν να αποβιβαστούν γρηγορότερα αποφεύγοντας τις νόμιμες διαδικασίες, περνούσαν από δίκη και πλήρωναν χρηματικό πρόστιμο.

Λόγω του Λοιμοκαθαρτηρίου, ο πρώτος δρόμος που κατασκευάστηκε από τους Βρεττανούς στο νησί μας ξεκινούσε από τα όρια της παλιάς πόλης κι έφτανε στο λεγόμενο Λαζαρέττο, περνώντας μέσα από την περιουσία της οικογένειας Βερνάρδου Μελισσηνού, που αποζημιώθηκε για την ζημιά που υπέστη το τεράστιο σε έκταση κτήμα τους.

Το Λοιμοκαθαρτήριο στα δεξιά της εικόνας

Από το 1656 συζητιόταν η ίδρυση Λοιμοκαθαρτηρίου και σχολής στου Βαρδιάνους αλλά λόγω της δυσκολίας στην μετακίνηση και του πολυδάπανου του εγχειρήματος η ιδέα εγκαταλείφθηκε.

Ωστόσο 200 χρόνια αργότερα, το 1856 όταν ξεσπά επιδημία ευλογιάς, οι άρρωστοι μεταφέρονται στους Βαρδιάνους για να αποτραπεί η εξάπλωση της ασθένειας στο νησί, σε ”ειδικό νοσοκομείο”, που στήνεται από τον εργολάβο Ανδρέα Πόληγγερ.

Οι Βαρδιάνοι προσεισμικά, με τον 28 μέτρων φάρο και το κτίριο-νοσοκομείο για όσους έπασχαν από ευλογιά

Στην θέση του Λαζαρέτου την δεκαετία του 1980, ο δήμαρχος  Μαρίνος Φωκάς Κοσμετάτος (1975-1982) προχωράει σε μια σειρά έργων  για την διαμόρφωση της ακτογραμμής και ξεκινάει να κατασκευάζει τα λαϊκά αποδυτήρια του Μαϊστράτου για τους λουόμενους στην περιοχή.

Στην συνέχεια ο δήμαρχος Καλαφάτης Αλέκος(1983-1986) και (1991-1994) στην δεύτερη θητεία του ολοκληρώνει το έργο με την καινοτομία να λειτουργεί κι ως παραδοσιακό μεζεδεπωλείο-ουζερί, προς εξασφάλιση εσόδων του δήμου και ψυχαγωγίας των Αργοστολιωτών, με αποτέλεσμα  να εξελιχθεί για πολλά χρόνια σε ένα από τα πιο ποιοτικά κι ειδυλλιακά στέκια της πόλης.

Φωτογραφία από το βιβλίο του Μαρίνου Φωκά Κοσμετάτου, ”Δυο Δημαρχίες στο Αργοστόλι”

Το παλιό λιμανάκι του Μαϊστράτου το 1982 με το κτίριο των αλευρόμυλων δεξιά, φωτογραφία που βρίσκεται στο βιβλίο του Αλέκου Καλαφάτη ”η πόλις μου” σελίδα 131

Αφήνοντας  το Λοιμοκαθαρτήριο και   τα Φιλανθρωπικά Καταστήματα κι ακολουθώντας το δρόμο κατά μήκος της θάλασσας, συναντούσες το Ορφανοτροφείο ‘Ο Σωτήρ’ από το 1928 έως τους σεισμούς του 1953.

Μια πολύ παλιά  φωτογραφία του Ορφανοτροφείου, ερχόμενοι από το Φανάρι

Το κτίριο κατασκευασμένο το 1852, λειτούργησε στην αρχή ως Βρετανικό στρατιωτικό νοσοκομείο από το 1854 μέχρι το 1864. Στον καταστροφικό σεισμό του 1867 παθαίνει μεγάλες ζημιές και ακολουθούν έργα που έγκεινται σε αρχιτεκτονικές και δομικές διαφορές όπως φαίνονται και στις φωτογραφίες παρακάτω.  Όταν οι Άγγλοι αποχώρησαν από το νησί, οι χώροι του χρησιμοποιήθηκαν για την στέγαση  του Βρετανικού Προξενείου και την κατοικία του Άγγλου πρόξενου γύρω στα 1900.

Το Ορφανοτροφείο όταν ακόμα λειτουργούσε ως Βρετανικό Προξενείο, γύρω το 1907

Την εποχή που εξιστορούμε υπήρχε μεγάλος αριθμός έκθετων παιδιών, καθώς η αστική τάξη παράγει συνεχώς ”νόθα τέκνα”, τα οποία φιλοξενούνται σε οίκημα πλησίον της εκλησίας της Αγίας Αικατερίνης, που βρίσκεται πιο πάνω από τον Άγιο Γεώργιο. Μόνο το 1860 καταγράφονται 130 τέτοια παιδιά. Αυτό ώθησε μια ομάδα κυριών με ανθρωπιστικές αντιλήψεις να συγκροτήσουν αρχές του 1919, ένα ίδρυμα για την στέγαση και περίθαλψη αυτών των παιδιών.

Κι άλλη άποψη του Ορφανοτροφείου, από την θάλασσα

Έτσι, στις 19 Φεβρουαρίου 1920  εγκρίνεται το πρώτο καταστατικό του Ορφανοτροφείου Κεφαλονιάς ” Ο Σωτήρ”, το οποίο  υπογράφουν οι κυρίες: Μαρία Κοντομίχαλου, Κάτε Τουλ, Κάτε Λοβέρδου, Θάλεια Βαλλιανάτου, Ευγενία Νιφοράτου, Ελένη Αντύπα και Αγνή Μεταξά, που αποτελούν και την πρώτη διοικούσα επιτροπή του. Το ίδρυμα όμως αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα λόγω  της έλλειψης οικονομικών μέσων αλλά κυρίως στέγης.

Δεξιά το Ορφανοτροφείο ‘Σωτήρ’ από τις Βινάριες, το 1933

Μετά την οικοδομή Κοντομίχαλου απέναντι από τους στρατώνες, ο εφοπλιστής Γεράσιμος Βεργωτής αγοράζει οικόπεδο επί της οδού Ριζοσπαστών το 1920 φιλοδοξώντας να κατασκευάσει κτίριο για την μόνιμη στέγαση του Ορφανοτροφείου αλλά  ο ξαφνικός θάνατος του στο Λονδίνο τον Μάρτιο του 1921, ματαιώνει τα σχέδια και σταματάει τις όποιες ενέργειες.

Άποψη του Ορφανοτροφείου το 1936 

Οκτώ χρόνια μετά, ο Τζων Σώντερς υποπρόξενος της Αγγλίας, στον οποίο αναφερθήκαμε σxετικά με το αρχοντικό του Βέγια, πεθαίνει το 1929 και η οικογένεια του, που μέχρι τότε είχε δικαιώματα στο κτίριο του παλιού αγγλικού στρατιωτικού νοσοκομείου και μετέπειτα αγγλικού προξενείου, θέλησε να το εγκαταλείψει.

Άποψη του Ορφανοτροφείου το 1946

Κάποιες πηγές αναφέρουν ότι μετά από μεσολάβηση του διπλωμάτη Άθω Ρωμάνου και γραφειοκρατία τριών χρόνων, η Αγγλική κυβέρνηση παραχώρησε τελικά το κτίριο κι έδωσε την άδεια ώστε εκεί, να εγκατασταθεί το Ορφανοτροφείο που ακόμα  τότε στεγαζόταν  στο  κτίριο Κοντομίχαλου πλησίον των στρατώνων.

Άποψη του Ορφανοτροφείου από τον Μαϊστράτο

Έτσι, δέκα χρόνια μετά την ίδρυση του και συγκεκριμένα στις 5 Σεπτεμβρίου 1930, η Κάτε Ιακωβάτου-Τουλ, δραστήρια πρόεδρος της επιτροπής του Ορφανοτροφείου  μαζί με τα υπόλοιπα μέλη και  τη συνδρομή τοπικών πολιτικών παραγόντων, αποδέχεται την δωρεά  της Αγγλικής κυβέρνησης για την μόνιμη στέγαση και περίθαλψη των έκθετων παιδιών.

Κι άλλη άποψη του προσεισμικού Ορφανοτροφείου

Ημέρα τελετής και παράδοσης ορίζεται η Κυριακή 14 Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους με την παρουσία του τότε Άγγλου πρόξενου John Rovert Yaughan Russell και τις επίσημες αρχές του τόπου.

Το Ορφανοτροφείο ‘Ο Σωτήρ’ προσεισμικά

Ακολουθούν επισκευές, νέες εσωτερικές διαρρυθμίσεις, κατάλληλος εξοπλισμός και επιπλοσκευές για να μπορέσει το προ 78ετίας τότε κατασκευασμένο κτίριο να ανταποκριθεί στις νέες του ανάγκες.

Έκτοτε, ο ‘Σωτήρ’ εκεί που βρίσκεται και σήμερα, φρόντισε, περιέθαλψε και διαπαιδαγώγησε εκατοντάδες ορφανά ή έκθετα παιδιά, που έφταναν στην πόρτα του όταν οι γονείς τους σκοτώνονταν στους πολέμους ή προέρχονταν από παράνομες σχέσεις και τα αυστηρά  ήθη της κοινωνίας  δεν έκαναν αποδεκτά.

Πηγαίνοντας για το  Ορφανοτροφείο από Μέτελα το 1950

Το Ορφανοτροφείο καταστράφηκε το 1953 με τους σεισμούς και ξαναχτίστηκε από δωρεές διαφόρων ευεργετών και την συνδρομή του Αγγλικού κράτους δυο χρόνια μετά.

Τα εγκαίνια του νέου κτίριου έγιναν από την Βασιλική οικογένεια στις 17 Απριλίου 1955. Στη φωτογραφία που ακολουθεί διακρίνονται, ο βασιλιάς Παύλος με την στολή του, η βασίλισσα Φρειδερίκη δίπλα του, ο διάδοχος Κωνσταντίνος και οι πριγκίπισσες Σοφία και Ειρήνη πίσω τους. Επίσης, ο υπουργός Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων στη Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Γ. Καραμανλή, Λάμπρος Ευταξίας, ο Μητροπολίτης Ιερόθεος Βουής, και δεξιά με το άσπρο σακάκι  η Αγνή Μεταξά πίσω από τον Πινιατώρο Νικόλαο.

Φωτογραφία από τα εγκαίνια του νέου Ορφανοτροφείου από το αρχείο του Άκη Βιδινιώτη

Η πρωτοβουλία για την αρχική ίδρυση του Ορφανοτροφείου ανήκει όπως προαναφέρθηκε  εξ’ολοκλήρου στις κυρίες Αγνή Μεταξά, που διετέλεσε για χρόνια και πρόεδρος του ιδρύματος και Κάτε  Ιακωβάτου-Τουλ, προς τιμήν των οποίων το 1958 τα ονόματα τους δόθηκαν σε δυο αίθουσες του μετασεισμικού κτιρίου.

Απόσπασμα συνεδριάσεως της 4 Μαρτίου 1958

Εξ’αρχής οι χώροι του είχαν διαχωριστεί σε πτέρυγες και αργότερα σε διαφορετικά κτίρια τα βρέφη από τα παιδιά σχολικής ηλικίας.

Μαρμάνικη πλάκα με τα ονόματα των ευεργετών και δωρητών, εντός του Ορφανοτροφείου

Στο χώρο του ιδρύματος για μεγάλο διάστημα  λειτούργησαν δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο, καλύπτοντας τις ανάγκες του ιδρύματος και της γύρω περιοχής. Στις ημέρες μας  τα παιδιά που φιλοξενούνται εκεί, φοιτούν στα δημόσια σχολεία της πόλης.

Το  Ορφανοτροφείο ‘Ο Σωτήρ’, σήμερα

Στο μουσείο του Ορφανοτροφείου, εκτός των άλλων υπάρχει και η πρώτη πινακίδα του Ιδρύματος φτιαγμένη από τον επιγραφοποιό  και μαέστρο Βασιλόπουλο Γεράσιμο (Μπουρίκη) και πιθανόν είναι η μόνη  που σώζεται με την υπογραφή του. Το εργαστήριο του  βρισκόταν στην γειτονιά του Φουσάτου κι ο ίδιος  διετέλεσε πολλά χρόνια μέλος της φιλαρμονικής Λειβαθούς, εν συνεχεία από το 1946 μαέστρος της ενώ στην δεκαετία του 1950 έγινε μαέστρος και στην Φιλαρμονική Αργοστολίου.

Η προσεισμική επιγραφή του ιδρύματος με την υπογραφή του Βασιλόπουλου και αναφορά για έτος ίδρυσης το 1919

Προχωρώντας λίγο πιο πέρα από το Ορφανοτροφείο, εκεί που σήμερα υπάρχει το ομώνυμο εστιατόριο συναντούσες τις παλιές εγκαταστάσεις της Οινουργικής Εταιρείας μετέπειτα Βινάριες, χτισμένες εκεί από το 1861.

Προσεισμικά μπροστά από την είσοδο του Ορφανοτροφείου αριστερά, πηγαίνοντας για Βινάριες(αρχείο Δημήρτη Σπυρόπουλου)

Όταν η εταιρεία πτώχευσε, τις εγκαταστάσεις αγόρασε ο Άγγλος μεγαλέμπορας Ερνέστος Τουλ, που δραστηριοποιούνταν στην οινοποιϊα από το 1854, την ανακαίνισε και ίδρυσε την γνωστή οινοποιϊα ”Βινάρια”, την οποία κάνει τότε γνωστή σε όλο τον κόσμο.

Διαφημιστικό της εποχής για την οινοποιϊα Τουλ που δείχνει τις παλιές εγκαταστάσεις και τα κτίρια εκεί που βρίσκεται σήμερα η κοσμική ταβέρνα ‘Οινοθήκη Βινάριες’, αριστερά  διακρίνεται το Ορφανοτροφείο

Τα κρασιά της είχαν αποσπάσει πλήθος βραβείων όπως το χάλκινο Παρισίων το 1875, το χρυσό Αθηνών την ίδια χρονιά,το χρυσό Αρλ το 1882, το χρυσό Αμβέρσας το 1885 και το χρυσό Αθηνών το 1903.

Στην ιδιωτική της αποβάθρα η οικογένεια φόρτωνε στα πλοία τα προϊόντα της τυποποιημένα και συσκευασμένα σε κιβώτια των 12 ή 13 μπουκαλιών.

Μετά το 1928, όταν αρχίζει η κάμψη στην δραστηριότητα της οινοποιϊας και η διάθεση των προϊόντων έγινε προβληματική,οι εγκαταστάσεις παύουν να λειτουργούν αλλά παραμένουν ως αποθήκες.

Σε κάποια από αυτά τα  κτίρια  στεγάστηκε αρχικά ο οίκος ανοχής του Γεράσιμου Παυλάτου Προυσό, το 1932 και στην συνέχεια  οι αποθήκες του Κουνάδη Γεράσιμου, το 1938. Ακόμα και σήμερα κάτω από το εστιατόριο ‘Βινάριες’ σώζεται τμήμα της αποβάθρας των Τουλ.

Ότι έχει απομείνει σήμερα από την αποβάθρα των Τουλ, κάτω από την  κοσμική ταβέρνα ‘Βινάριες’, που παρότι την χρησιμοποιούν πολλοί  για τα μπάνια τους, λίγοι  ξέρουν την ιστορία της

Οι καταστροφικοί σεισμοί του 1953 είχαν τραγικές συνέπειες  για την περιοχή και τα κτίρια γύρω από την Πλατεία Μέτελα, όπως δυστυχώς συνέβη σε ολόκληρο το νησί.

Το αρχοντικό του Πλάτωνος Βέγια προσεισμικά

Σε πρώτο πλάνο η οικία Βέγια  μετά τους σεισμούς του 1953 και την κατεδάφισή του

Το Παιδικό Νοσοκομείο προσεισμικά

Το Παιδικό Νοσοκομείο κι οι ζημιές που υπέστη από τους σεισμούς του 1953

Στην Πλατεία του Μέτελα προσγειώθηκαν  τα πρώτα ελικόπτερα που έφτασαν στο νησί για την παροχή πρώτων βοηθειών αμέσως μετά τους σεισμούς.

Αμερικάνικο ελικόπτερο στην Πλατεία και δεξιά ότι απέμεινε από  την οικία Πλάτωνος Βέγια

Η τεράστια σε μέγεθος Πλατεία του Μέτελα χρησιμοποιήθηκε επίσης για να στεγάσει πρόχειρα τις υπηρεσίες του Αργοστολίου αλλά και τον κόσμο, που έτρεξε να νοιώσει ασφαλής σε ανοικτούς χώρους και επέλεξε το Μέτελα  και τον Κήπο του Νάπιερ.

Οι σκηνές στην πλατεία του Μέτελα μετά τους σεισμούς

Πλακόστρωση πεζοδρομίου, τοποθέτηση κιγκλιδωμάτων και δενδροφύτευση στο επάνω τμήμα της Πλατείας Μέτελα, επί δημαρχίας Μαρίνου Φωκά Κοσμετάτου(1975-1982),με δαπάνες που στο μεγαλύτερο μέρος τους καλύφθηκαν από την Υπατία Δεστούνη, στην σημερινή  Ερυθρού Σταυρού, απέναντι από το μνημείο Εθνικής Αντίστασης

Μετά τους σεισμούς άλλαξε τελείως η φυσιογνωμία της περιοχής αλλά η πλατεία του Μέτελα κι η τεράστια-για την εποχή- έκτασή της, με την πάροδο των χρόνων θα έβρισκε μια διαφορετική χρήση στην συνείδηση του κόσμου,αφού εκεί ανεγέρθηκε το 1975 η Ανώτερη Δημόσια Σχολή Εμποροπλοιάρχων.

Η αναγκαιότητα της ίδρυσης της σχολής απασχολούσε την τοπική κοινωνία κι ιδιαίτερα τους εμπλεκόμενους με την Ναυτιλία από τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Το 1966 ο βουλευτής και υφυπουργός τότε Συγκοινωνιών Βαγγέλης Δενδρινός εξέδωσε βασιλικό διάταγμα με το οποίο προέβλεπε την ίδρυση σχολής και το 1970 ο εφοπλιστής Παναγής Βεργωτής γνωστοποίησε την πρόθεση του να χρηματοδοτήσει την κατασκευή της.

Ο Δήμος με την υπ’αριθμό 125 απόφασή του στις 25 Αυγούστου 1971 και παρόντα μόνο 4 από τα 15 μέλη του, δωρίζει στο δημόσιο χωρίς αντάλλαγμα για τον σκοπό αυτό, την Πλατεία Μέτελα, παρότι υπήρξαν αντιδράσεις γιατί κάποιοι θεώρησαν καταλληλότερο χώρο εκείνον των  ερειπωμένων προσεισμικών στρατώνων ώστε να παραμείνει η Πλατεία προς χρήση στον κόσμο του Αργοστολίου.

Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού

Ο θεμέλιος λίθος ανέγερσης της σχολής θα τεθεί στις 23 Οκτωβρίου 1971,επί του παραχωρηθέντος από τον Δήμο και το Λιμενικόν Ταμείον Αργοστολίου οικόπεδο, που δεν ήταν άλλο από την 18 στρεμμάτων πλατεία του Μέτελα. Η σχολή απέκτησε γρήγορα πολύ καλό όνομα αλλά κινδύνεψε να κλείσει το 1990 στο πλαίσιο μιας πολιτικής που τότε σχεδίαζε την σύμπτυξη των υπαρχουσών σχολών σε ενιαίες εκπαιδευτικές μονάδες.Ευτυχώς αυτό δεν συνέβη και το 1998 ο τότε βουλευτής Αλέκος Καλαφάτης εισηγήθηκε το νομοσχέδιο, με το οποίο η σχολή αναβαθμιζόταν σε Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού.

Αναμνηστική φωτογραφία από την ορκωμοσία των πρώτων σπουδαστών της Δημόσιας Σχολής Εμπορικού Ναυτικού Πλοιάρχων Κεφαλληνίας «Βεργώτειος» (1977). Στην μπροστινή σειρά, στη σκάλα του διοικητηρίου, διακρίνονται από αριστερά με τα πολιτικά ο τότε υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας Αλ. Παπαδόγγονας, η Μαίρη Βεργωτή, ο σύζυγός της Ανδρέας Βεργωτής, ένας από τους μεγάλους ευεργέτες της σχολής, και ο Διοικητής της σχολής Φούσκας Παναγιώτης, Υποπλοίαρχος Λ.Σ.

Εντός του χώρου της Σχολής και συγκεκριμένα στο πίσω μέρος της, υπάρχει ακόμα και σήμερα  το μικρό  κτίσμα, που μετασεισμικά στέγασε τα αποδυτήρια της ομάδας του Ολυμπιακού Αργοστολίου, εγκαταλελειμμένο βέβαια αλλά όρθιο.

Το κτίσμα των παλιών αποδυτηρίων στο πίσω μέρος της Σχολής

Το 1983, επί δημαρχίας Αλέκου Καλαφάτη(1983-1986) και (1991-1994) συνεχίζονται οι παρεμβάσεις στην περιοχή του Μέτελα κι απέναντι από το προσεισμικό αρχοντικό του Πλάτωνος Βέγια τοποθετείται η προτομή ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, του Νίκου Καββαδία με καταγωγή από το Φισκάρδο.Τα αποκαλυπτήρια γίνονται στις 13 Αυγούστου 1983 στο συγκεκριμένο σημείο που αποτελεί φόρο τιμής στον μεγάλο ποιητή.

Φωτογραφία από το αρχείο Αλέκου Καλαφάτη με τον γλύπτη Ίκαρη μπροστά από την προτομή, που βρίσκεται στο βιβλίο του ” η πόλις μου” σελίδα 298

Η προτομή φτιαγμένη από ορείχαλκο, είναι τοποθετημένη πάνω σε μια πέτρα από το Αιγαίο ώστε να ”ενωθούν οι δυο θάλασσες” κατά την επιθυμία του γλύπτη.  Επάνω της  βρίσκονται σε σιδερένια επιγραφή κάποιοι στίχοι από το μελοποιημένο ποίημα του Καββαδία “Πούσι”.  Στο αριστερό του μπράτσο βρίσκεται η χρονολογία 1983 καθώς και το όνομα του γλύπτη Νίκου Ίκαρη(1915 – 1994), που ανέλαβε την  προτομή αφιλοκερδώς πλην των τεχνικών εξόδων, όπως μας πληροφορεί ο πρώην δήμαρχος Αλέκος Καλαφάτης, στο βιβλίο του ”η πόλις μου”.

Το άγαλμα του ποιητή Νίκου Καββαδία λίγο πριν την τελευταία επιχειρούμενη ανάπλαση του χώρου που βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη

Περίπου 20 χρόνια αργότερα και το 2007 κατασκευάζεται στο ύψος της Κυανής Ακτής, η προβλήτα προσάραξης των κρουαζιερόπλοιων, το γνωστό μας Μπαστούνι, επί της δεύτερης θητείας του νομάρχη Διονύση Γεωργάτου(1999-2002) και (2006-2010).

Το έργο έδωσε νέες αναπτυξιακές προοπτικές στο χώρο του τουρισμού ιδιαίτερα στο Αργοστόλι κι αποτελεί ανεκτίμητη πηγή εσόδων κι επισκεπτών  όχι μόνο για την πρωτεύουσα αλλά για ολόκληρο το νησί μας.  Αποτελείται από  τρία μέρη, το χώρο προσάραξης κρουαζιερόπλοιων  μήκους μέχρι 260 μέτρα, τον διάδρομο  μήκους 171,5 μ. και πλάτους 8 μ. και τον χώρο υποδοχής επισκεπτών.

Το Μπαστούνι κρουαζιερόπλοιων

Ολοκληρώνουμε την ιστορική μας ξενάγηση με ιστορικές φωτογραφίες σε αντιδιαστολή με το σήμερα, που δείχνουν το παρελθόν και το παρόν της Πλατείας Μέτελα και της γύρω περιοχής.

H Kυανή Ακτή και η περιοχή πίσω της, προσεισμικά

Στο ίδιο σημείο σήμερα, καλοκαίρι 2019

Η περιοχή κι η Πλατεία Μέτελα το 1907

Στο ίδιο σημείο σήμερα, Απρίλιος 2019

Το αρχοντικό του Βέγια, εγκαταλελειμμένο προσεισμικά και το στενό που οδηγούσε στο εργοστάσιο κατασκευής ξυλοκιβωτίων για τις σταφίδες του Σώντερς

Στο ίδιο ακριβώς σημείο, σήμερα Απρίλιος του 2019

Οικία Νάπιερ, κατά την παραμονή του ως τοποτηρητής της Αγγλικής προστασίας από το 1822 έως το 1830 στο νησί μας

Στο ίδιο ακριβώς σημείο σήμερα, Απρίλιος 2019

Τα Νοσοκομεία αριστερά και τα αγελαδοτροφεία δεξιά προσεισμικά

Στο ίδιο ακριβώς σημείο σήμερα,  2019

Μπροστά από τις φυλακές προσεισμικά

Στο ίδιο σημείο σήμερα, 2019

Επισήμανση: Οι αναφορές σε πρόσωπα και κτίρια  γίνεται με μοναδικό κριτήριο την ύπαρξη πληροφοριακού και φωτογραφικού υλικού.

Πηγές:

1.Ιωσήφ Πάρτς(Partsh): Κεφαλληνία και Ιθάκη-Γεωγραφική Μονογραφία, 1892

2. Δρ. Μαρίνου Σάλομον ”La Statistica Generale dell’ Isola di Cefalonia), 1859

3. Αλληλογραφία μεταξύ Νάπιερ και Κέννεντι, που βρέθηκε και ταξινομήθηκε από την κυρία Angela Nilsson στην Βρεττανική Βιβλιοθήκη

4. Αντίγραφο της Διαθήκης Μαρίνου Κοργιαλένιου, εκδοθείσας στο Λονδίνο το 1910

5. Κοσμετάτος-Φωκάς Κ.Π, Κεφαλληνικά Β Αρχιτεκτονιά, Αθήνα 1962

6. Κοσμετάτος-Φωκάς Νικόλαος, Οι Εβραίοι εις την Κεφαλληνίαν

7. Τζουγανάτος Νικόλαος, Μελετήματα Ιστορίας και Λαογραφίας της Κεφαλονιάς,ΈΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΛΕΙΒΑΘΩ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ 1996

8. Γεωργιτσογιάννη Ευαγγελία, Παναγής Χαροκόπος Η Ζωή και το Έργο του

9. Λουκάτος Γεράσιμος, Εικόνες και θύμησες από την παλιά Κεφαλονιά – Βιώματα μαρτυρίες,Αθήνα 1991

10. Αντωνάτος Σπύρος, Αργοστόλι η Χαμένη Πόλη,εκδ. ΚΟΡΥΦΗ 2005

11. Πουλάκη-Κατεβάτη Διονυσία,  Προσεισμική Κεφαλονιά, εκδ.ΕΙΚΩΝ 2003

12. Δεμπόνος Αγγελοδιονύσης:  Το Αργοστόλι διασκεδάζει,Αργοστόλι 1979

                                               Η Γένεση και τα Πάθη μιας Πολιτείας, Αργοστόλι 1981

                                              Το χρονικό του σεισμού, Αργοστόλι 1976

                                             Σταθμοί,Αργοστόλι 1994

                                            Τα Σωφρονιστήρια του Αργοστολίου

13. Μαρκαντωνάτου Υβόννη-Σιμάτος Λάμπρος, Αρχιτεκτονική Κατοικιών στην Κεφαλονιά από τον 16ο μέχρι τον 21ο αιώνα,εκδ. ΕΙΚΩΝ Αθήνα 2008

14. Πετράτος Πέτρος, Σελίδες Κεφαλονίτικης Ιστορίας Κατοχή-Αντίσταση-Εμφύλιος, εκδ.Ιακωβάτειου Βιβλιοθήκης Ληξούρι 2022

15. Ροδάκης Περικλής, Η Απεργία Πείνας στις Φυλακές Αργοστολίου 28 Μαϊου- 10 Ιουνίου 1949, εκδ. ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ 2019

16. Τάκη Τόκκα άρθρο για τον Ιερό Ναό Ζωδόχου Πηγής στο Αργοστόλι,στο περιοδικό Η Κεφαλονίτικη πρόοδος, περίοδος Γ, τεύχος 4 του 2021

17. Καλαφάτης Αλέκος, Η πόλις(μου), Αργοστόλι 2022

18. Τσιστσέλης Ηλίας, Κεφαλληνιακά Σύμμικτα, τόμος Α’ Αθήνα 1904, τόμος Β’ Αθήνα 1960

19. Μοσχόπουλος Γεώργιος, Ιστορία της Κεφαλονιάς, τόμος Β, εκδόσεις ΚΕΦΑΛΟΣ Αθήνα 1988

20. Μοσχόπουλος Γεώργιος  και Μαραβέγια-Κώστα Κατερίνα, ‘Αργοστόλι Σεισμοί 1953 Το τέλος και η αρχή μιας πόλης’, εκδ.Κοργιαλένειου Ιδρύματος Αργοστόλι 2007

21. Φωκάς Κοσμετάτος Μαρίνος , Δυο Δημαρχίες στο Αργοστόλι, Αργοστόλι 1983

22. Κοσμετάτου Ελένη, Αναφορά στους δρόμους της Κεφαλονιάς,1991

23. Αντίπας Παναγής, Αναμνήσεις και προοπτικές τ’Αργοστολιού, έκδοση της Κεφαλληνιακής Αδελφότητος Αθηνών, Αθήνα 1982

24. Φωτογραφίες από το  Κοργιαλένειο Λαογραφικό Μουσείο

25. Συλλεκτική έκδοση της Κοργιαλένειου Βιβλιοθήκης Η ΠΑΛΙΑ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΕΝΑΣ ΑΤΕΛΕΙΩΤΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ. Tόμος   πρώτος