To ΘΕΑΤΡΟ ΚΕΦΑΛΟΣ και η ιστορία του – Σήμερα 30 χρόνια επαναλειτουργίας!

Με αφορμή την επαναλειτουργία του ΚΕΦΑΛΟΥ σαν σήμερα πριν 30 χρόνια στις 14 Ιανουαρίου 1994,  και επειδή ΟΙ ΠΑΝΤΕΣ ΞΕΧΑΣΑΝ τη σημερινή μεγάλη μέρα για το Αργοστόλι και όλη την Κεφαλονιά, επαναδημοσιεύουμε το άρθρο της  Μαρίας Μαρκάτου-Αλυσανδράτου που πρωτοδημοσιεύσαμε στις 22/9/2019.

Μην ψάχνετε για εκδηλώσεις στο Θέατρο, μην περιμένετε πανηγυρισμούς από τη δημοτική αρχή του Θεόφιλου Μιχαλάτου, είναι μακράν του ενδιαφέροντός του τα πολιτιστικά θέματα του Δήμου.

Απαγορεύεται ρητά η αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, μετάδοση, διανομή, έκδοση, εκτέλεση, «μεταφόρτωση» (download), μετάφραση, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά χωρίς τη ρητή προηγούμενη έγγραφη συναίνεση του kefaloniapress.gr

γράφει η Μαρία Μαρκάτου-Αλυσανδράτου

Μετά το 1858, αν κάποιος έφτανε στο τέρμα του Λιθόστρωτου με κατεύθυνση την πλατεία, μόλις προσπερνούσε το τεράστιο αρχοντικό του Μεταξά στα αριστερά του, βρισκόταν μπροστά στην οδό Θεάτρου, την σημερινή μας Ρόκκου Βεργωτή.

Ανηφορίζοντας, αφού διέσχιζε κατά πλάτος την άλλη πρόσοψη του κτιρίου Μεταξά που έβλεπε και στην οδό Θεάτρου και στην συνέχεια αφού περνούσε μπροστά από το χοροδιδασκαλείο του Χάλδα, πρώην οικία  Σκιαδά με το αρτεσιανό  πηγάδι  στο  προαύλιο  και την οικία Κατσίγερα,  βρισκόταν έξω από το υπέροχο κτίριο του Θεάτρου Κέφαλος,  επάνω στην σημερινή οδό Βεργωτή, η οποία όπως έχουμε ξαναπεί δεν υπήρχε τότε.

Στη γωνία με το Λιθόστρωτο, αριστερά το αρχοντικό Μεταξά και στο βάθος το Θέατρο Κέφαλος

Μπορεί το 1858 να είναι η χρονιά που ξεκίνησε την λειτουργία του το Θέατρο Κέφαλος αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μέχρι τότε οι Αργοστολιώτες στερούνταν θεατρικών παραστάσεων. Η θεατρική τέχνη βαθιά ριζωμένη στην Κεφαλονίτικη κουλτούρα από τα χρόνια της Ενετοκρατίας, έβρισκε διέξοδο σε παραστάσεις που δίνονταν στις απέραντες αίθουσες των αρχοντόσπιτων για την προνομιούχα τάξη και  τις αυλές σπιτιών, εκκλησιών, στις αγορές πόλεων, στα πλατώματα των οικισμών, ακόμα-ακόμα και στα αλώνια των αγρών, για το λαό.

Κάποια στιγμή μέσα στο 1805 κι επί Επτανήσου Πολιτείας, ξεκινά την λειτουργία του το πρώτο καταγεγραμμένο θέατρο στο Αργοστόλι,αυτό του Σπυρίδωνος Μπερέττα, στο Λιθόστρωτο και την Πλατεία Καμπάνας και συγκεκριμένα κοντά στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη των Μεταξάδων. Κάποιες αναφορές το θέλουν να λειτουργεί εντός της οικίας του κόντε Καίσαρα Μεταξά, η οποία βρισκόταν ακριβώς δίπλα αλλά η αλήθεια είναι ότι βρισκόταν επί οικοπέδου ιδιοκτησίας των Μεταξά και κοντά στο αρχοντικό τους.

Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη των Μεταξάδων δίπλα στην οικία του Κόντε Καίσαρα Μεταξά.

Ο Κεφαλονίτης επιχειρηματίας Σπυρίδων Μπερέττας, αφού έλαβε έγκριση για το θέατρο προχώρησε στην ανέγερση του επί οικοπέδου που είχε νοικιάσει η κυβέρνηση από την οικογένεια Μεταξά κι αμέσως μετά το έθεσε στην διάθεση ερασιτεχνών.Ο Μπερέτας έχει ο ίδιος την καλλιτεχνική ευθύνη των παραστάσεων, είναι ταυτόχρονα ο ”σκηνοθέτης” καθοδηγώντας τους νεαρούς ερασιτέχνες για αυτό κι όπως αναφέρει ο Σπύρος Ευαγγελάτος στην εργασία του ”Το θέατρον του Σπυρίδωνος Μπερέττα”   δικαίως κατέχει τον τίτλο του πρώτου θεατρικού επιχειρηματία της νεώτερης Ελλάδος.

Το συγκεκριμένο θέατρο ήταν ξύλινο και άριστα κατασκευασμένο, διαστάσεων 21χ16 μέτρα και ύψους 12,5 μέτρα στο χώρο της σκηνής. Διέθετε πλατεία με οκτώ σειρές καθισμάτων,δυο σειρές θεωρείων, 16 στο ισόγειο και 17 στον Α’ όροφο,  εξώστη στον Β’ όροφο και στεγασμένη βεράντα που λειτουργούσε ως εντευκτήριο-καπνιστήριο. Ο χώρος της ορχήστρας είχε πλάτος 1,5 μέτρα, η σκηνή αρκετά μεγάλη 8χ8 μέτρα σε πλάτος και βάθος.

Για την εποχή του ήταν ένα πολύ αξιόλογο θέατρο που συνολικά μπορούσε να συμπεριλάβει στο εσωτερικό του  450 άτομα και κάλυψε τις θεατρικές ανάγκες της πόλης για μια εικοσαετία περίπου, από το 1805 έως το 1825.

Το θέατρο Σπυρίδωνος Μπερέττα, αρχείο οικογένειας De Bosset Neuchatel Ελβετίας, που βρίσκεται στο βιβλίο του Αγγελοδιονύση Δεμπόνου ”Το Θέατρο του Αργοστολίου  ο Κέφαλος” σελίδα 22 

Το 1810 ο Μπερέττας μετακομίζει στην Ζάκυνθο και ζητάει από την κυβέρνηση των ‘Αγγλων, που πλέον έχουν καταλάβει το νησί να εκποιήσει την ξυλεία και τα υλικά του θεάτρου ή αν αποφάσιζαν να το κρατήσουν να τον αποζημιώσουν.Ένα χρόνο αργότερα, ο πρώτος τοποτηρητής των νησιών μας, Ελβετός ταγματάρχης Κάρολος Φίλιππος Ντε Μποσσέ (Charles Philippe De Bosset) φαίνεται ότι κρατάει το θέατρο σε λειτουργία και πουλάει θεωρεία σε ιδιώτες ώστε τα έσοδα να επιμεριστούν στην τοπική κυβέρνηση και τον Σπυρίδωνα Μπερέττα.

Συνολικά πουλήθηκαν 13 θεωρεία σε γόνους αρχοντικών οικογενειών, 7 κράτησε η κυβέρνηση, 2 διατέθηκαν στους ηθοποιούς και 10 παρέμειναν στην ιδιοκτησία Μπερέττα.

Κάτοψις των θεωρείων, αρχείο Βιβλιοθήκης Βρετανικού Μουσείου 

Την λειτουργία αυτού του θεάτρου σταματάει το 1825 ο Charles James Napier(Τσαρλς Τζέημς Νάπιερ), τοποτηρητής της Αγγλικής προστασίας από το 1822 έως το 1830, λόγω του ότι οι γυναίκες ηθοποιοί ”συνδυάζουν” την τέχνη του θεάτρου με εκείνη της θεάς Αφροδίτης. Ο Νάπιερ, συντηρητικός και ηθικολόγος δεν επιτρέπει να συνεχίζονται τέτοιου είδους παραστάσεις όπου για τα όμορφα μάτια μιας όμορφης ηθοποιού, κλονίστηκαν οικογένειες, στιγματίστηκαν υπολήψεις, αποκληρώθηκαν κληρονόμοι και σπαταλήθηκαν περιουσίες ολόκληρες.

Μια τετραετία αργότερα, το 1829, ο ίδιος ο Νάπιερ συστήνει μια ”Εταιρεία Θεάτρου” στην οποία προεδρεύει και καταθέτει τα σχέδια για την ανέγερση οικοδομής, η οποία θα στέγαζε Θέατρο, Χρηματιστήριο και Λέσχη στο Αργοστόλι, σε οικόπεδο που αγόρασε η Εταιρεία,σε χώρο κοντά στην σημερινή κεντρική Πλατεία Βαλλιάνου.

Το σχέδιο της οικοδομής του Νάπιερ, το 1829

Δυστυχώς  όμως, η Εταιρεία δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ κι ως επακόλουθο  αυτή η ιδέα δεν πραγματοποιήθηκε. Στη θέση που προοριζόταν για το συγκεκριμένο κτίριο, λίγο αργότερα ο Νάπιερ κατασκεύασε τα Δικαστήρια. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά στον σύνδεσμο:https://www.kefaloniapress.gr/topika/istoria/article/209831/i-xechoristi-ki-agapimeni-plateia-vallianoy-mesa-apo/

Το κτίριο των Δικαστηρίων του Νάπιερ

Εννέα χρόνια μετά, το 1834 συγκεκριμένα, ο Αλέξανδρος Σολομός, πρωτότοκος γιος οικογένειας μεγαλοκτηματιών από το Θηράμονα, διαμορφώνει το αρχοντικό του απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου των Τσιμάρα, σε θέατρο και σχέδια του αρχιτέκτονα Βαλσαμάκη, στην γειτονιά της προσεισμικής Αγίας Παρασκευής.

Το θέατρο διέθετε  δυο σειρές θεωρεία για τους ευγενείς, πλατεία για τους υπαλλήλους και αστούς και διάδρομο για το πόπολο έτσι ώστε η πολιτική, στρατιωτική και οικονομική αριστοκρατία του νησιού μπορούν και παρακολουθούν τότε εκτελέσεις μελοδράματος από ξένους και ιδιαίτερα Ιταλικούς επαγγελματικούς θιάσους.

Στοίχισε κυριολεκτικά μια περιουσία και πρόκειται ουσιαστικά για το πρώτο σε δημόσια χρήση θέατρο, το οποίο λαμβάνει κάποια στιγμή και κρατική επιχορήγηση,  από το Επαρχιακό Συμβούλιο.

Εσωτερική και εξωτερική άποψη και τομή  του θεάτρου Σολομού, από το βιβλίο του Αγγελοδιονύση Δεμπόνου ”Το Θέατρο του Αργοστολίου  ο Κέφαλος” σελίδα 32 

Λειτούργησε μέχρι περίπου το 1856,την χειρότερη για την Κεφαλονιά, εικοσαετία  του 19ου αιώνα, εκείνη που έπληξε μετά τους αγρότες και την μεσοαστική τάξη, από τα καταναλωτικά δάνεια, την καταστροφή της σταφίδας, τις εξεγέρσεις του 1948 και την πολιτική αναταραχή και τέλος την επιδημία χολέρας. Το αποτέλεσμα είναι το θέατρο να αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα, παρά τις διαβεβαιώσεις που είχε λάβει ο Αλέξανδρος Σολομός για συνεχή οικονομική υποστήριξη.

Τότε ήταν που για πρώτη φορά, συζητιέται η οικοδόμηση μιας μόνιμης θεατρικής στέγης. Άρχοντες του Αργοστολίου που ήθελαν να απολαμβάνουν την αγαπημένη τους Ιταλική μουσική συνέταξαν το 1856 ένα ιδιότυπο συμβόλαιο, στο οποίο οι χρηματοδότες ήταν και συνιδιοκτήτες, με τη δυνατότητα μάλιστα να διαμορφώνουν και να χρησιμοποιούν όπως θέλουν το προσωπικό τους θεωρείο. Ο Αλέξανδρος Σολωμός που επιθυμεί να κρατήσει ζωντανό το δικό του θέατρο, είναι ο μόνος που φέρνει αντιρρήσεις.

Οι πρωτεργάτες της σύστασης Εταιρείας Θεάτρου και οι πρωτότυπες υπογραφές τους στο συμβόλαιο, από το βιβλίο του Αγγελοδιονύση Δεμπόνου ”Το Θέατρο του Αργοστολίου  ο Κέφαλος” σελίδες 31 και 79 

Τελικά, στις 22 Ιουνίου 1856, στο συμβολαιογραφείο του Αθανασίου Σολομού στο Αργοστόλι, με το υπ’αριθμόν 4158 συμβόλαιο, η Τοπική Κυβέρνηση παραχωρεί δωρεάν οικόπεδο στη θέση Μαλάκη για την ανέγερση θεάτρου. Του συμβολαίου αυτού ακολούθησε δεύτερο στο οποίο υπογράφουν κοντά στους 30 Κεφαλλήνες, όλοι τους από αριστοκρατικές οικογένειες, που αποτελούν τους βασικούς μετόχους και ιδιοκτήτες των θεωρείων του Θεάτρου, στους οποίους όμως δεν συμπεριλαμβάνεται η οικογένεια Αλέξανδρου Σολομού.

Το Θέατρο είναι έτοιμο το 1858 και τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου φτάνουν οι αυλαίες, ο σκηνικός εξοπλισμός και ο πολυέλαιος, που κρεμόταν στην μέση της πλατείας. Ήταν ορειχάλκινος, τεράστιος σε βάρος, με δυο σειρές φωτιστικά σώματα, τα οποία στην αρχή άναβαν με λάδι, από το 1860 και μετά με πετρέλαιο και από το 1901 με ηλεκτρικό ρεύμα.

Εσωτερική άποψη του Θεάτρου από παράσταση του 1907 

Γίνονται επίσης οι απαραίτητες προσλήψεις προσωπικού και ο πρώτος που αναλαμβάνει το ρόλο του κοσμήτορα είναι ο Σπυρίδων Ραζής του Νικολάου. Έτσι το Θέατρο ξεκινάει κανονικά την λειτουργία του  με διευθυντή ορχήστρας τον ταλαντούχο μουσικό Νικόλαο Μεταξά Τζανή και κάνει έναρξη των παραστάσεων του με την όπερα La Traviata του Τζουζέπε Βέρντι και την Maria di Rohan του Donizetti, τον Νοέμβριο του 1858.

Τη διοίκηση του Θεάτρου είχε μία τριμελής επιτροπή, την οποία εκλεγούν οι κάτοχοι των θεωρείων δηλαδή το αρχοντολόι, η θητεία της οποίας ανανεώνονταν κάθε δύο κι αργότερα τρία χρόνια κι  ήταν υπεύθυνη για την εύρυθμη λειτουργία του σε όλα τα επίπεδα, καλλιτεχνικό, οικονομικό, κανονισμού και τήρησης της τάξης.

Οι ξένοι θίασοι διαδέχονται ο ένας τον άλλον, οι Αργοστολιώτες έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν από τις καλύτερες παραστάσεις του Ιταλικού Μελοδράματος και καθώς τα χρόνια περνούν, οι πολιτικές εξελίξεις διαμορφώνουν νέα ήθη επί θεατρικής σκηνής. Σιγά σιγά την πλατεία του Θεάτρου κατακλύζει ο λαός, δειλά  στην αρχή και συστηματικά μετά την Ένωση, που στέκεται όρθιος καθώς καθίσματα μπαίνουν στην πλατεία μετά το 1890, ενώ ταυτόχρονα σχολιάζει και κριτικάρει τις παραστάσεις υποστηρίζοντας δυναμικά τις απόψεις του.

Με τα χρόνια λοιπόν, οι συμπάθειες του κοινού προς τους ηθοποιούς  αποκτούν ταξικό χαρακτήρα. Έτσι, όσους υποστήριζαν οι αριστοκράτες στα θεωρεία τους αποδοκίμαζε η πλατεία κι όσους χειροκροτούσαν οι λαϊκές τάξεις τους απέρριπταν οι άρχοντες, με αποτέλεσμα πολύ συχνά να ξεσπούν ταραχές και να δημιουργούνται επεισόδια μεταξύ τους.

Εκείνο που μένει σταθερή αξία είναι η επιτροπή, η οποία αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα ανάλογα με τι εποχές, όπως όταν το 1861 ο Μητροπολίτης απαιτεί να διακοπούν οι παραστάσεις λόγω της Μεγάλης Σαρακοστής  ή όταν οι αριστοκρατικοί γόνοι και κάποιες από τις αρχές του τόπου, καπνίζουν προκλητικά μέσα στον Κέφαλο παρά την σχετική απαγόρευση,  αδιαφορώντας για τους κανονισμούς.Το Θέατρο Κέφαλος, το 1900

Εκείνη λοιπόν την εποχή, η επιτυχία μιας παράστασης δεν κρινόταν μόνο από τα εισιτήρια που έκοβε αλλά από την ένταση των εκδηλώσεων θαυμασμού, που συντηρούσαν οι ιμπρεσάριοι προς οικονομικό καθαρά όφελος, διότι όσο μεγαλύτερη η κόντρα τόσο περισσότεροι συνέρρεαν στο Θέατρο για να υποστηρίξουν τον αγαπημένο ηθοποιό τους ή να αποδοκιμάσουν όσους δεν συμπαθούσαν.

Για παράδειγμα στις 20 Φεβρουαρίου 1861, απογοητευμένος θεατής κατά την τελευταία πράξη διακόπτει την παράσταση κι ανεβαίνει στη σκηνή με πρόθεση να χειροδικήσει εναντίον του αποτυχημένου κατά την γνώμη του ηθοποιού.

Aναφορά αστυνομικού για  επεισόδια στο Θέατρο Κέφαλος, στις 21 Φεβρουαρίου 1861, που βρίσκεται στα Κεφαλληνικά Χρονικά, τόμος 12 σελίδα 362

Το 1861 καταστρέφεται από πυρκαγιά το ήδη καταδικασμένο σε αφάνεια θέατρο Σολομού, ξεσπιτώνεται ο Ριζοσπάστης Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος που είχε  βρει καταφύγιο εκεί  με την οικογένεια του μετά την εξορία και τις διώξεις και φεύγει από το νησί ο Αλέξανδρος Σολομός, ο οποίος δεν επιστρέφει ποτέ.

Παράθυρο προσόψεως του Θεάτρου Κέφαλος το 1946, με το μοτίβο του Κεφαλληνιακού ροκοκό στα πλαίσια του(φωτογραφία που βρίσκεται στο βιβλίο Κεφαλληνιακά  Β Αρχιτεκτονικά, του Κ.Π. Φωκά Μοσμετάτου)

Το Θέατρο Κέφαλος είναι πλέον η μοναδική θεατρική σκηνή του Αργοστολίου.  Η επιτροπή του Θεάτρου ανάμεσα στα άλλα προέβαινε σε πρόσκληση εργολάβων που αναλάμβαναν τις θεατρικές παραστάσεις. Ο εκάστοτε ιμπρεσάριος είχε λοιπόν την ευθύνη να πάει αυτοπροσώπως στην Ιταλία και να συγκροτήσει θίασο, που πολλές φορές δεν ικανοποιούσε τις απαιτήσεις των θεατών κι έτσι ήταν υποχρεωμένος να κατεβάσει την  παράσταση και να την αντικαταστήσει με νέα. Πολλοί ήταν εκείνοι που χρεοκόπησαν λυγίζοντας από τα οικονομικά βάρη.

Οι αρχόντισες της εποχής μπαίνουν στο Θέατρο με βαρύτιμες τουαλέτες και πανάκριβα κοσμήματα σε μια προσπάθεια να συναγωνιστούν τις αστές, οι οποίες χάρη στον  νεοπλουτισμό των συζύγων τους ήταν πρωταγωνίστριες στην επίδειξη. Ο λαός πάλι φορούσε τα καλά του ρούχα, αυτά που έβαζε Κυριακές, αργίες και σημαδιακές ημέρες της ζωής του.

Κι αν αργότερα οι Άγγλοι φεύγουν κι έρχεται η Ένωση με την Ελλάδα, σε τίποτα αυτό δεν επηρεάζει την λειτουργία του Θεάτρου. Φημισμένοι θίασοι από την Ιταλία αλλά και κορυφαίοι Έλληνες καλλιτέχνες, διαπρέπουν επί σκηνής του σε  πανάκριβες παραστάσεις.

Αυτός ήταν ο λόγος, που συχνά οι άρχοντες που κατείχαν τα θεωρεία αλλά και ο δήμος, βοηθούσαν με χορηγίες προκειμένου να συνεχίζονται απρόσκοπτα οι παραστάσεις. Για να βρεθούν χρήματα, κάπου μέσα στο 1875 η επιτροπή βγάζει προς πώληση θεωρεία που είχαν μείνει αδιάθετα από την κατασκευή του Θεάτρου ενώ λίγο νωρίτερα, το 1875 υπάρχει αναφορά για θεωρείο που έβαλαν ως έπαθλο στο λαχείο. Όταν μετά το 1895 το αρχοντολόι αρχίζει να ξεπέφτει, κάποιοι από αυτούς  τα νοικιάζουν στους νεόπλουτους αστούς, οι οποίοι με την σειρά τους δεν τσιγκουνεύονται τα χρήματα προκειμένου να ικανοποιήσουν την ματαιοδοξία τους.

Ανακοίνωση πλειστηριασμού θεωρείων το 1876

Η Κεφαλονιά τιμά επίσης ιδιαίτερα τους ντόπιους δραματουργούς της (Σπυρίδων Λιβαδάς, Ασπασία Ηλία Ζερβού Ιακωβάτου, Νικόλαος Τζανής Μεταξάς, Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος, Γεώργιος Άβλιχος, Επαμινώνδας Άννινος) κ.λ.π με ερασιτεχνικές παραστάσεις. Αναφέρουμε ενδεικτικά τη διασκευή Αρσάκης και Ισμηνία της Ασπασίας Ηλία Ζερβού Ιακωβάτου(παίζεται το 1876) από το ομώνυμο διήγημα, το τρίπρακτο κωμειδύλλιο Λίγο απ’ όλα, του Μιχαήλ Π. Λάμπρου (παίζεται το 1896), το Όμοιος τον όμοιον του Ηλία Ποταμιάνου (1894), Η παράδοξος απελευθέρωσις του Σπυρίδωνος Ρίκκη (1871), το κωμειδύλλιο Το τύμπανον και η σάλπιγγα του Πίου Μαρτζώκη,το Ελεωνόρα και Γαρσίας του Στυλιανού Τζαννή Τυπάλδου,Η καταστροφή των Ψαρρών,του Γεωργίου Αβλίχου(παίζεται το 1883)κ.λ.π

Το 1887 διευθυντής ορχήστρας στον Κέφαλο αναλαμβάνει ο νεαρός τότε Λαυράγκας Διονύσιος, τον οποίο ξεχωρίζει για το σπάνιο μουσικό του ταλέντο  ο δάσκαλός του Μεταξάς Τζανής Νικόλαος, ο οποίος του ενέπνευσε την αγάπη για τη μελοδραματική τέχνη και τον προώθησε στις ορχήστρες των ιταλικών μελοδραματικών θιάσων που επισκέπτονταν το Αργοστόλι, συμμετέχοντας ως βιολονίστας.

Στην ηλικία μόλις των 15 ετών, το 1875, τόλμησε να αναπληρώσει τον δάσκαλό του στις πρόβες της όπερας Η Νόρμα, που παιζόταν τότε στο Θέατρο Κέφαλος, διευθύνοντας την ορχήστρα ενός Ιταλικού μελοδραματικού θιάσου.

Υπήρξε από τους ιδρυτές της Εθνικής Μουσικής Σχολής και από τους πρωτεργάτες της όπερας στην Ελλάδα. Φημισμένος και καταξιωμένος  πλέον συνθέτης, βρέθηκε πολλές φορές τα επόμενα χρόνια εκεί από όπου ξεκίνησε, στο Θέατρο Κέφαλος να διευθύνει την ορχήστρα σε παραστάσεις του Ελληνικού Μελοδράματος.

Πέθανε στα Ραζάτα κατά τη διάρκεια της Κατοχής, στις 18 Ιουλίου 1941. Λίγο πριν από το θάνατό του λέγεται ότι είπε: «Γεννήθηκα Άγγλος» (επί Αγγλικής προστασίας), «Έζησα Έλλην» (μετά την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα), «Πεθαίνω Ιταλός» (επί Ιταλικής κατοχής).

Ο διεθνούς φήμης Κεφαλονίτης συνθέτης και διευθυντής ορχήστρας, Διονύσιος Λαυράγκας (17 Οκτωβρίου 1860 – 18 Ιουλίου 1941)

Το δεύτερο δεκαήμερο του Μαρτίου 1890 δίνονται στο Θέατρο τρεις διαφορετικού χαρακτήρα παραστάσεις, όταν ανεβαίνει στην σκηνή του Θεάτρου ο διάσημος Παναγής Κουταλιανός, ο οποίος έδωσε  δύο παραστάσεις επίδειξης δύναμης  και μία φιλανθρωπικού χαρακτήρα, δικαιώνοντας την φήμη για την σωματική του δύναμη που τον έκανε γνωστό παγκόσμια.

Γύρω στα 1894 με 1897 μπαίνουν στην πλατεία του Θεάτρου καθίσματα, πάγκοι για την ακρίβεια, το 1901 ηλεκτροφωτίζεται και την χρονιά εκείνη πρωτοεμφανίζεται επί σκηνής Ιταλικός θίασος οπερέτας κι όχι μελόδραμα. Το μπαλέτο για πρώτη φορά επί σκηνής του Θεάτρου,προχωρά σε γυμνικές αποκαλύψεις κι ενώ στην αρχή το κοινό σκανδαλίζεται και σαμποτάρει τις παραστάσεις, με τους οικογενειάρχες να απέχουν επιδειχτικά, στην συνέχεια τις επιζητεί μανιωδώς.

Το εισιτήριο σε αυτές τις παραστάσεις ακριβαίνει, παρατηρείται κοσμοπλημμύρα και χωρισμός σε παρατάξεις ανάλογα με τις συμπάθειες προς τις καλλίγραμμες καλλιτέχνιδες.Τα πνεύματα οξύνονται και τα επεισόδια που ακολουθούν είναι τέτοια σε ένταση που κάποιες φορές καταλήγουν στο νοσοκομείο και τα δικαστήρια ενώ ταυτόχρονα απασχολούν τον τοπικό τύπο.

Σε μια τέτοια παράσταση διαβάζουμε στην εφημερίδα ”Ziζάνιον”, ότι την Κυριακή της Αποκριάς του  1903, έπεσαν ακόμα και πυροβολισμοί εντός του Θεάτρου, που σκοπό είχαν να κόψουν τον υπέρβαρο πολυέλαιο, ο οποίος κρεμόταν στη μέση της πλατείας.Ευτυχώς για του θεατές, ο ταραχοποιός Θεμιστοκλής Μεταξάς, γνωστός φαρμακοποιός της πόλης, θαυμαστής της κοντράλτας Panini, αστόχησε όταν έβγαλε το όπλο και πυροβόλησε εναντίον των οπαδών της πριμαντόνας Rolla.

Την ίδια χρονική περίοδο, παραχωρείται στο λαό και η τρίτη, επάνω σειρά των θεωρείων, που μετατρέπεται σε Υπερώο,  στο οποίο φιλοξενήθηκε για πολλά χρόνια  η Φιλαρμονική Σχολή Κεφαλληνίας μέχρι την μόνιμη εγκατάστασή της στο ιδιόκτητο κτίριο της το 1928, στην οδό Ριζοσπαστών.

Χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα το 1906, κατασκευάζεται στο επάνω μέρος της Πλατείας Βαλλιάνου το κινηματοθέατρον ”Απόλλων”ως η εναλλακτική καλοκαιρινή, θεατρική σκηνή του Αργοστολίου.

Το θερινό θέατρο Απόλλων το 1906, εκεί που σήμερα βρίσκεται η ημιτελής οικοδομή του ξενοδοχείου Καστέλλο

‘‘Ο Απόλλων’’ ήταν ο κατ’ εξοχήν τόπος των τεχνών και του θεάματος για τους καλοκαιρινούς μήνες γιατί το χειμερινό Θέατρο ο Κέφαλος δεν υποφερόταν το καλοκαίρι.  Ήταν ένα ανοιχτό θέατρο  με κομψά καθίσματα που  τραβούσε αμέσως τα βλέμματα λόγω της μεγάλης του αψίδας και των δυο πύργων στα άκρα του, που ήταν η κύρια πρόσοψή του.

Στον ανοιχτό του χώρο φιλοξένησε οπερέτες, παραστάσεις πρόζας, ορχήστρες, μαντολινάτες, ευχάριστες μουσικές βραδιές και ευρωπαϊκά άσματα της εποχής. Εσωτερικά διέθετε καμαρίνια για 100 ηθοποιούς και 1.000 καθίσματα για τους θεατές.

Ήταν αναμφίβολα ένα όμορφο θέατρο αλλά δεν είχε ούτε την βαρύτητα, ούτε τον διάκοσμο, ούτε την μεγαλοπρέπεια του Θεάτρου Κέφαλος.

Το εσωτερικό του θεάτρου ‘Απόλλων’

Τα χρόνια περνούν κι οι παραστάσεις με αξιόλογους θιάσους συνεχίζονται ενώ στην αίθουσα του Θεάτρου εξακολουθούν να συναντιόνται όλες οι τάξεις της κοινωνίας του νησιού, καθώς η μουσική εξακολουθεί να είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των κατοίκων.

Αξίζει να σημειώσουμε εδώ και μια επαγγελματική παράσταση αρχαίου δράματος, την Μήδεια του Ευριπίδη, τον Ιανουάριο του 1898 από το θίασο Παρασκευοπούλου στο Θέατρο Κέφαλος.

Η Κεφαλονίτισα στην καταγωγή, ηθοποιός Ευαγγελία Παρασκευοπούλου, στην σκηνή του Θεάτρου Κέφαλος

Από το 1907 και μετά έρχονται τα πρώτα μηνύματα παρακμής. Είναι η πρώτη χρονιά που δεν έρχεται ξένος θίασος και Έλληνες καλλιτέχνες πρόζας  αντικαθιστούν το μελόδραμα, όπως ο θίασος του Δημήτρη Μυράτ και της Μαρίκας Κοτοπούλη.

Σιγά σιγά κι αφού κόβεται η επιχορήγηση από το δήμο, οι ξένοι θίασοι εξοστρακίζονται και  παύει η ανάγκη ιμπρεσάριων μιας και οι παραστάσεις κλίνονται από την Αθήνα.

Παράλληλα, τόσο στο Κέφαλο όσο και στον Απόλλωνα, συνυπάρχουν κατά καιρούς κινηματογράφοι, οι οποίοι σταδιακά κερδίζουν έδαφος στην προτίμηση των Αργοστολιωτών.

Είναι η εποχή που η μουσική αρχίζει να αποκτά λιγότερη βαρύτητα σε σχέση με το θέαμα. Η όπερα και το μελόδραμα ανήκουν πλέον στο παρελθόν και το νέο είδος της οπερέτας κατακτά τους θεατές. Θα συνεχίσουν για χρόνια να έρχονται αξιόλογα σχήματα αλλά το πιο συνηθισμένο θέαμα στον Κέφαλο, μέχρι και τον πόλεμο, είναι πλέον η οπερέτα.

Κάπου κοντά στο 1920, κάνει την εμφάνισή του στη σκηνή του Θεάτρου Κέφαλος αλλά και στον Απόλλωνα, το Ελληνικό Μελόδραμα κι η πρώτη παράσταση του είδους ήταν η όπερα Ernani του Verdi. Δυστυχώς δυο χρόνια αργότερα, το Θέατρο θα αναγκαστεί να διακόψει τις παραστάσεις του συνέπεια της Μικρασιατικής Καταστροφής.

Από το Νοέμβριο του 1922 έως τις 2 Δεκεμβρίου, φτάνουν σταδιακά στην Κεφαλονιά περίπου 6 χιλιάδες πρόσφυγες προερχόμενοι από τα Μικρασιατικά παράλια και σύμφωνα με την απογραφή πρσφύγων ενεργηθείσα τον Απρίλιο του 1923 από το Υπουργείο Υγιεινής, Πρόνοιας και Αντιλήψεως, κατανέμονται ως εξής:

ΚΑΤΑ ΕΠΑΡΧΙΑ		ΚΑΤΑ ΦΥΛΟ
ΕΠΑΡΧΙΑ	ΣΥΝΟΛΟ	% ΝΗΣΙΟΥ	ΑΝΔΡΕΣ	% ΣΥΝΟΛΟΥ ΕΠΑΡΧΙΑΣ	ΓΥΝΑΙΚΕΣ	%ΣΥΝΟΛΟΥ ΕΠΑΡΧΙΑΣ
ΚΡΑΝΑΙΑΣ	4004	66,77	1808	45,15	2196	54,85
ΠΑΛΗΣ	474	7,91	182	38,40	292	61,60
ΣΑΜΗΣ	1518	25,32	407	26,81	1111	73,19
ΣΥΝΟΛΟ ΝΗΣΙΟΥ				% ΣΥΝΟΛΟΥ ΝΗΣΙΟΥ		%ΣΥΝΟΛΟΥ ΝΗΣΙΟΥ
	5996	100%	2397	39,98	3599	60,02

 

Όπως φαίνεται και στον πίνακα, η επαρχία Κραναίας και ιδίως η πόλη του Αργοστολίου, σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος της προσφυγικής εγκατάστασης (στον Δήμο Αργοστολίου είναι εγκατεστημένοι 3.541 πρόσφυγες, δηλαδή το 59,05% των προσφύγων του νομού). Προκειμένου λοιπόν να εξασφαλιστεί χώρος στέγασης, φιλοξενούνται σε διάφορα οικήματα, ανάμεσα στα οποία και το Θέατρο, το οποίο καταλαμβάνεται από το ισόγειο μέχρι την σοφίτα από τεράστιο αριθμό προσφύγων.Εκεί διαβιούν μέσα στην αθλιότητα και ακαθαρσία, κάτω από απερίγραπτες συνθήκες και χωρίς στοιχειώδη μέτρα υγιεινής.

Το Δημοτικό Θέατρο Αθηνών το 1923, κάπως έτσι ήταν η κατάσταση και στο Θέατρο Κέφαλος την ίδια χρονική περίοδο

Άγνωστος ο ακριβής χρόνος που φιλοξενήθηκαν στο Θέατρο οι Μικρασιάτες πρόσφυγες αλλά κάποια στιγμή οι παραστάσεις ξαναρχίζουν και μέχρι τον Ιανουάριο του 1935 το Ελληνικό Μελόδραμα στην Κεφαλονιά απογειώνεται με  καταξιωμένους ερμηνευτές της εποχής και συγκλονιστικές εμφανίσεις επί σκηνής.

Από τότε και για χρόνια, η οπερέτα και το Ελληνικό Μελόδραμα ψυχαγωγούν εναλλάξ τους θεατρόφιλους. Το 1927, ακολουθούν οι όπερες La traviata  του Verdi και Faust του Gounod.Το 1928, η όπερα Rigoletto του Verdi, υπό του διαπρεπή καλλιτέχνη Ιωάννη Αγγελόπουλου και το 1929, στο Αργοστόλι εμφανίζεται θίασος του οποίου ηγείται ο Αλέκος Κυπαρίσσης.

Την ίδια χρονιά κάνει την εμφάνιση του στο Αργοστόλι ο νέγρος χορευτής N. Black , ο οποίος μαζί  με τον Κωνσταντίνο Μπρούσκο άνοιξαν  το ονομαστό χοροδιδασκαλείο ”Το μικρό Καπρίς” που στεγάστηκε στο φουαγιέ του Θεάτρου Κέφαλος.

Από την όπερα Rigoletto του Verdi

Το 1931 στο θέατρο Απόλλων, η Madam Butterfly του Puccini ξεσηκώνει τον κόσμο και θα ακολουθήσει η όπερα Manon του Massenet με τον Διονύσιο Λαυράγκα στο πόντιουμ. Στην συνέχεια και όλο το καλοκαίρι του 1932 υπό την διεύθυνση πάλι του κορυφαίου μουσικοσυνθέτη Διονυσίου Λαυράγκα, θα ανέβουν επί σκηνής όλες οι γνωστές όπερες και το χειμώνα του 1935 θα λάβει χώρα αποχαιρετιστήριος παράσταση του θιάσου, για τρίτη φορά υπό την διεύθυνση  του Λαυράγκα, με δώδεκα συνολικά παραστάσεις.

Ταυτόχρονα όλα αυτά τα χρόνια, μέσα από τοπικά σχήματα οι καλλιτέχνες του νησιού συμμετέχουν ενεργά στα πολιτιστικά δρώμενα και καταγράφονται πολλές και αξιόλογες μουσικές παραστάσεις, όπως αυτή του μουσικού σωματείου ”Απόλλων”.

Πρόγραμμα συναυλίας του Μουσικού Σωματείου ”Απόλλων” το 1931

Η Χορωδία και Μαντολινάτα του Μουσικού Σωματείου ”Απόλλων”στο θέατρο Απόλλων, του οποίου τα σκηνικά διακρίνονται στο βάθος

Τα θεωρεία του Θεάτρου, εξακολουθούν να αποτελούν ιδιοκτησία των δικαιούχων τους και να αποτελούν κληρονομικό δικαίωμα μέχρι το 1936, οπότε  με απόφαση του υπουργού Εσωτερικών Σκυλάκη, απαλλοτριώθηκαν υπέρ του δήμου και έφυγαν ουσιαστικά από τα χέρια των ιδιοκτητών τους.

Η Φιλαρμονική στην σκηνή του  Θέατρου Κέφαλος, το 1935

Το 1937 εμφανίζεται στο Αργοστόλι ο θίασος Μαρίκας Κρεβατά και Δράμαλη με σουμπρέττα την Ήρα Μαρκοπούλου, η οποία έκαψε καρδιές και πυροδοτεί συμπεριφορές ακραίου θαυμασμού. Στην τιμητική της, η Μαρίκα Κρεβατά δέχθηκε ολόχρυσο κόσμημα από τους θαυμαστές της και  την προσφώνησή της  έκανε τότε  ο ίδιος ο νομάρχης Γεωργίου Γεώργιος.

Για την Μαρκοπούλου σημαιοστολίστηκε η οδός Θεάτρου, καήκανε πυροτεχνήματα στους Μύλους και όταν μπήκε στο Θέατρο, πέσανε από τα θεωρεία εκατοντάδες μπαλόνια, ελευθερώθηκαν περιστέρια και αντί λουλουδιών της προσφέρθηκε ένα ολόκληρο αρνί, το οποίο ήταν χτενισμένο με μπούκλες σε γνωστό κομμωτή της εποχής.

Με όλα αυτά, περνούν ακόμα τα χρόνια και  κατά την διάρκεια του  Ελληνο-Ιταλικού πολέμου 1940-41, το Θέατρο παθαίνει σοβαρές ζημιές από τους Ιταλικούς βομβαρδισμούς. Οι Ιταλικές βέβαια,  φασιστικές αρχές κατοχής της Κεφαλονιάς από την πρώτη κιόλας περίοδο της εγκατάστασής τους στο νησί αποφάσισαν να το επιδιορθώσουν και να το εξωραΐσουν, για να το χρησιμοποιήσουν για τους δικούς τους προπαγανδιστικούς σκοπούς. Aπέβλεπαν μέσα από τη διοργάνωση διαφόρων εκδηλώσεων στο χώρο αυτό, να πείσουν τους Κεφαλονίτες για το ενδιαφέρον της φασιστικής Ιταλίας και να δημιουργήσουν το κατάλληλο κλίμα, ώστε να δεχθούν οι κάτοικοι του νησιού  την ενσωμάτωσή τους μαζί με τα υπόλοιπα Επτάνησα στο Ιταλικό κράτος.

Η πρώτη εκδήλωση στο τότε ανακαινισμένο  Θέατρο ήταν μουσική συναυλία διοργανωμένη από το Γραφείο Πολιτικών Υποθέσεων (Ufficio Affari Civili) στις 7 Οκτωβρίου 1941. Σύμφωνα με το πρόγραμμα τραγούδησαν η Ιταλίδα σοπράνο Τίνα Νταλιάνι, ο Ιταλός τενόρος Giovanni Mazzieri και το τρίο των καθηγητών Ambrogi, Μεταλληνού και Δελληγιανάκη στους ρυθμούς που έπαιξε η ιταλική Στρατιωτική Μουσική. Η δεύτερη εκδήλωση στις 3 Νοεμβρίου 1941 ήταν ερασιτεχνική θεατρική παράσταση διοργανωμένη από τη Στρατιωτική Διοίκηση του νησιού και συγκεκριμένα δύο μονόπρακτες επιθεωρήσεις  του 17^ου Πεζικού Συντάγματος της Μεραρχίας Acqui γραμμένες από τον Ιταλό δικηγόρο-υπολοχαγό Raffaele di Muro και παιγμένες από Ιταλούς ερασιτέχνες ηθοποιούς με τη συνοδεία ορχήστρας με διευθυντή τον Ιταλό μαέστρο Bruno Ambrogi.

Και οι δύο καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, που το Θέατρο «Ο Κέφαλος» φιλοξένησε τον Οκτώβριο και Νοέμβριο 1941,  είχαν φιλανθρωπικό σκοπό και  πραγματοποιήθηκαν για την ενίσχυση των μαθητικών συσσιτίων ενώ οι δημοσιογραφικές κριτικές για τις δύο παραπάνω εκδηλώσεις υπήρξαν υπερβολικά εγκωμιαστικές, καθώς προέρχονταν αποκλειστικά από τη φασιστική και Ιταλόφιλη εφημερίδα Νέα Κεφαλληνία.

Φύλλο της εφημερίδας Νέα Κεφαλληνία στις 9 Ιουνίου 1943

Ο λαός ωστόσο του Αργοστολίου δεν αγκάλιασε αυτές τις εκδηλώσεις για αυτό και σπανίζουν στην συνέχεια αναφορές για παραστάσεις στον τύπο της εποχής, με αποτέλεσμα το Θέατρο να λειτουργεί στο εξής ως κινηματογράφος για την ψυχαγωγία τοων Ιταλών στρατιωτών.

Τρία χρόνια αργότερα στις 16 Σεπτεμβρίου 1943,  εμπρηστική βόμβα των Γερμανών καταστρέφει μεγάλο τμήμα του Θεάτρου, που πήρε φωτιά κι έγινε στάχτη κι έτσι σταματά οριστικά πλέον τις παραστάσεις του. Δεν θα καταρρεύσει αλλά θα στέκεται όρθιο  σκέλεθρο για μια δεκαετία. Μάταια προσπάθησαν μετά την απελευθέρωση να το γκρεμίσουν, οι όρθιοι μαύροι τοίχοι του, σωστό φρούριο όπως αποδείχθηκε, άντεξαν μέχρι  τις 12 Αυγούστου του 1953, οπότε οι καταστροφικοί σεισμοί το αποτελείωσαν.

Έκτοτε, δεν λειτουργεί καμιά θεατρική σκηνή στο Αργοστόλι αφού και το θερινό θέατρο Απόλλων, μετατρέπεται σε σωρούς ερειπίων και κρίνοντας ότι δεν είναι απαραίτητο, δεν ανοικοδομείται ποτέ ξανά.

Πίσω από το γκρεμισμένο θέατρο Απόλλων, τα ερείπια του κτιρίου που στέγασε το Γυμνάσιο Αρρένων από το 1943-1945.

Πριν όμως συμβούν όλα αυτά τα δυσάρεστα γεγονότα, ο Κέφαλος κοσμούσε  μια από τις πιο όμορφες οδούς της πόλης του Αργοστολίου, την οδό Θεάτρου, σήμερα Ρόκκου Βεργωτή.

Άποψη της οδού Θεάτρου από την παραλιακή τo 1900,δεξιά το πρώτο κτίριο η οικία Μπασιά Τυπάλδου και μετά το μέγαρο Χάλδα

Βγαίνοντας από το Θέατρο, στην αριστερή  πλευρά υπήρχαν οι οικίες Χοϊδά και Αμπατιέλου και μετά, εκεί που σήμερα καταλήγει το Αρχαιολογικό Μουσείο, υπήρχε το περίφημο ζαχαροπλαστείο η ”Βοσκοπούλα” των αδελφών Καππάτου και στον όροφο η Στρατολογία, η απόληξη της οικίας Μοσχόπουλου Αναστάσιου με τον τεράστιο κήπο από το 1888, το καπνοπωλείο με τα λαχεία του Αθανασόπουλου Αθανάσιου από το 1892 και το κουρείο του Θιακού Γεράσιμου από το 1898.

Θαμώνες στην Βοσκοπούλα, επί της οδού Θεάτρου, προσεισμικά

H ανοικοδόμηση του Αρχαιολογικού Μουσείου μετασεισμικά, εκεί που περίπου βρισκόταν προσεισμικά η Βοσκοπούλα

Εκείνο όμως που τραβούσε τα βλέμματα με τον όγκο και την αρχιτεκτονική του ήταν το μέγαρο Χάλδα Αρίστου, το οποίο έπιανε ένα οικοδομικό τετράγωνο, ανάμεσα σε δυο δρόμους, λίγο πριν την παραλιακή.Κτίστηκε το 1900 και στοίχισε περίπου 15.000 χρυσές λίρες όπως περιγράφει η κόρη του ιδιοκτήτη Κική Χάλδα-Κασαπίδου.

Μηχανικός ήταν ο Αλέξανδρος Πόγγης ενώ την τεχνική εκτέλεση του μεγάρου είχε αναλάβει ο άριστος λιθοξόος  Αντώνιο Ντι Βερτζίλιο, μετανάστης από την Μολφέτα της Ιταλίας. Ήταν διπλοκατοικία, διακοσμημένη από Ιταλούς ζωγράφους με λαξευτά σκαλοπάτια,τεράστιες σάλες και απέραντους διαδρόμους που έδιναν την δυνατότητα στα παιδιά της οικογένειας να τους χρησιμοποιούν για την βόλτα τους με το ποδήλατο.

Το μέγαρο Χάλδα, τη δεκαετία 1930

Ήταν από τς ελάχιστες οικοδομές στο Αργοστόλι που για μεγαλύτερη αντοχή, χτίστηκε ολόκληρη με λαξευμένη λιθοδομή(πωρί) κι όχι μόνο στο ισόγειο όπως συνηθιζόταν στα περισσότερα αρχοντικά του προσεισμικού Αργοστολίου.

Στους τεράστιους χώρους του στεγάστηκαν πολλές υπηρεσίες και καταστήματα όπως  το φαρμακείο του Γενατά Ευστάθιου, ο οποίος απέσπασε τιμητικό έπαινο για το τσιρότο του,σε παγκόσμια έκθεση του Παρισιού το 1889.

Απόσπασμα από την εφημερίδα ”Εμπρός” το 1889

Στο ίδιο μέγαρο συναντάμε και την Τράπεζα Αθηνών το 1923 και στην συνέχεια την Τράπεζα της Ελλάδος, μέχρι την καταστροφή της από τους σεισμούς του 1953.

Τα ερείπια του μεγάρου Χάλδα και της Τράπεζας της Ελλάδος, αμέσως μετά τους σεισμούς του 1953

Στον όροφο εκτός από το σπίτι του γιατρού Χάλδα Αρίστου στεγάστηκαν κατά καιρούς η Κοιωνική Πρόνοια και το Υγειονομικό Κέντρο ενώ στην κατοχή επιτάχθηκε για τα γραφεία της Κομαντατούρ και στην συνέχεια εκεί έφτιαξε τα γραφεία του ο Ε.Λ.Α.Σ.

Το αρχοντικό επιβίωσε από τους σεισμούς του 1953 αλλά το γκρέμισε ο στρατός προκειμένου να διασωθούν τα χρηματοκιβώτια των τραπεζών που αν δεν στεγάζονταν στο ισόγειο, ίσως αυτό να είχε διασωθεί.

Κι άλλη άποψη της οδού Θεάτρου από την παραλιακή, με το μέγαρο Χάλδα, το πρώτο δεξιά κτίριο

Στην πάροδο όπου σήμερα η οδός Σταύρου Μεταξά και στο πρώτο σπίτι μετά την οικία Χάλδα,συγκεκριμένα εκεί που για χρόνια υπήρχε το μαγαζί γαλακτομικών Αφων Βαλλιανάτου, ήταν και το σπίτι  του οδοντίατρου Καραμπέτ Βογιατζάν,ενός από τους τέσσερις μεγάλους άνδρες που ανέδειξε στους κόλπους της η Αρμενική παροικία και η οποία  υπήρξε ενεργή από το 1923 όταν έφτασαν οι πρώτοι Αρμένοι πρόσφυγες μέχρι το 1948, όταν κι οι τελευταίοι εγκαταλείπουν το νησί μας.

Από το βιβλίο, Ξένες Παροικίες στην Κεφαλονιά, του Άγγελο-Διονύση Δεμπόνου διαβάζουμε σχετικά: ”Άριστος επιστήμονας, με γνώσεις, ήθος, συμπεριφορά, καλλιεργημένος και φιλότεχνος, απέκτησε σε ελάχιστο χρόνο την πιο ραφινάτη πελατεία, ενώ ο έντιμος χαρακτήρας του, η συνέπεια και η επιστημονική του κατάρτιση τον έκαμαν αποδεκτό και αγαπητό από την κοινωνία του Αργοστολιού.
Ο Βογιατζιάν ήταν ο πρώτος ίσως Αρμένιος που δημιούργησε φιλίες και σχέσεις με παράγοντες της αργοστολιώτικης κοινωνίας όπου εντάχτηκε ισότιμα και ομοιόβαθμα αποβάλλοντας πρώιμα το σύνδρομο του πρόσφυγα. Εγκατέλειψε την Κεφαλονιά στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1930 αφήνοντας πίσω του μια αξιόλογη πελατεία και μια ακόμα καλλίτερη μνήμη,χωρίς δυσαρέσκειες ή αντιπάθειες”.

Στην οδό Παναγή Αντύπα πριν την παραλιακή,υπήρχε το κουρείο του Γιάννη Μαλισιάνου, ο οποίος ήταν ο πρωτεργάτης της ιδέας για την καθιέρωση της Κυριακής ως Αργίας, που ψηφίστηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο Αργοστολίου, την Τετάρτη 10 Φεβρουαρίου του 1910.

Στη γωνία και λίγο πριν την παραλιακή, υπήρχε η οικία Μπασιά Τυπάλδου που στην θέση της κατασκευάστηκε αργότερα  ο Οίκος Ευγηρίας, μετά την δωρεά του οικοπέδου από την οικογένεια.

Δεξιά, η οικία Μπασιά Τυπάλδου, η οδός Θεάτρου ευθεία μπροστά και ο Κέφαλος στο βάθος της οδού. Αριστερά η Ιονική Τράπεζα, σε φωτογραφία του 1903

Από την αριστερή πλευρά, κατεβαίνοντας για την παραλία, συναντούσες την οικία Κατσίγερα, την οικία Ιγγλέση Νικολάου από το 1888 και τις εγκαταστάσεις της εφημερίδας ”Ο Κολόμπος” που εξέδιδε ο σατυρικός ποιητής Μολφέτας Γεώργιος από το 1891 και μέχρι να φύγει για τις σπουδές του στην Αθήνα. Επίσης, ένα ακόμα οίκημα ιδιοκτησίας των αδελφών Μεταξά, εντός του οποίου λειτούργησε το ξενοδοχείο ”Κεφαλληνία” από το 1888 έως το 1935.

Η οδός Θεάτρου με κατεύθυνση προς παραλία, το 1901

Μετά το Λιθόστρωτο και απέναντι από την οικία Μεταξά υπήρχε η οικία και το εμπορικό των Αφων Παγουλάτου, η οικία Άννινου Αναστάσιου από το 1897, η Εμπορική Τράπεζα που μεταφέρθηκε από την παραλιακή το 1941  μέχρι και τους σεισμούς, το δικηγορικό γραφείο του Αντύπα Παναγή που διετέλεσε δήμαρχος από το 1946-1950,το προαύλιο του Σχολαρχείου και στη γωνία με την παραλιακή, η επέκταση της Ιονικής Τράπεζας.

Η οδός Θεάτρου το 1938,αριστερά η επέκταση Ιονικής Τράπεζας, στο πρώην προαύλιο του Σχολαρχείου,το δικηγορικό γραφείο του Αντύπα Παναγή και στο διώροφο η Εμπορική Τράπεζα, δεξιά οι οικίες Μπασιά και μετά Χάλδα.

Όλα αυτά βέβαια μέχρι το πρωϊνό της Τετάρτης 12 Αυγούστου 1953, οπότε τα κτίρια και τα σπίτια της οδού Θεάτρου, μετατρέπονται σε σωρούς ερειπίων, ακολουθώντας την μοίρα των υπολοίπων στο Αργοστόλι και την Κεφαλονιά γενικότερα.

H οδός Θεάτρου αμέσως μετά τους σεισμούς του 1953

Για 23 χρόνια μετά, το Αργοστόλι είναι χωρίς μόνιμη θεατρική στέγη γιατί η πόλη έχει μεγάλο έλλειμμα υποδομών, αλλά από τις πρώτες που αναζητεί είναι το θέατρό της.  Το 1976  ξεκινούν οι συζητήσεις κι οι απόψεις για την κατασκευή του νέου θεάτρου.

Ο χώρος του προσεισμικού και υπό ανέγερση νέου Θεάτρου, δωρεάς Σπύρου Αντίππα

Στις 6 Αυγούστου 1979 εμφανίζεται στο Αργοστόλι ο κ. Σπύρος Αντίππας με καταγωγή από την Έρισσο, ο οποίος ανακοινώνει στο Δημοτικό Συμβούλιο του Αργοστολίου επί δημαρχίας Μαρίνου Κοσμετάτου, ότι είναι διατεθειμένος να καλύψει την δαπάνη ανέγερσης νέου θεάτρου, στην θέση του παλαιού Κέφαλου και για τον σκοπό αυτό διαθέτει αρχικώς το ποσό των 25 εκ.δραχμών.

Φωτογραφία τραβηγμένη μετασεισμικά από την οδό Βεργωτή, όπου αριστερά φαίνεται το άδειο  ακόμα οικόπεδου του προσεισμικού Θεάτρου και η γειτονιά πίσω του

Το θεατρικό συγκρότημα  θα περιλαμβάνει:το κυρίως θέατρο με πλατεία, εξώστη και θεωρεία πάνω των   500 συνολικά θέσεων,ευρύχωρη σκηνή, μεγάλο φουαγιέ, καμαρίνια και όλους τους αναγκαίους βοηθητικούς χώρους και εγκαταστάσεις.

Στο ισόγειο προβλέπεται μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων με βοηθητικούς χώρους 260 περίπου τετραγωνικών μέτρων για εκθέσεις κι άλλες εκδηλώσεις, από την  οποία  ο δήμος θα μπορεί να έχει σημαντικά έσοδα για να συντηρείται και να λειτουργεί το Θέατρο, στον δε άνω όροφο ένα ακόμα φουαγιέ 60τμ και εξώστης 120 περίπου θέσεων.

Τα σχέδια για την πρόσοψη του νέου Θεάτρου Ο Κέφαλος

Όλα αυτά με την προϋπόθεση ο δωρητής να επιλέξει ο ίδιος τον μελετητή και να επιβλέπει τις εργασίες.Με την αποδοχή των όρων του από το Δημοτικό Συμβούλιο,ο δωρητής αναθέτει την σύνταξη νέας αρχιτεκτονικής και στατικής μελέτης στον διακεκριμένο αρχιτέκτονα Αρθούρο Σκέπερς και τον μηχανικό Γεώργιο Μαρτίνη κι επιλέγει  τον μηχανολόγο κ.Χρήστο Τζάζο για την μηχανολογική μελέτη και εργολάβο τον κ.Αθανάσιο Μελά ενώ δηλώνει ότι θα συμπληρώσει το αρχικό ποσό της δωρεάς εφόσον χρειαστεί.

Ο θεμέλιος λίθος μπήκε στις 23 Απριλίου 1980 παρουσία του κ. Σπύρου Αντίππα Ρυσιάνου.

Κατάθεση θεμελίου λίθου από τον ίδιο τον δωρητή κ. Αντίππα Σπύρο

Οι εργασίες ανοικοδόμησης του Θεάτρου ξεκινούν άμεσα ενώ για την ολοκλήρωσή του ο δωρητής  κατέβαλλε επιπλέον 8 εκ. κι έτσι το συνολικό ποσό της ανέγερσής του έφτασε τα 33 εκ. δραχμές.

Το μόνο που ζήτησε ο κ. Αντίππας από την πολιτεία, ήταν μπει  μια αναμνηστική πλάκα με το όνομα και την δωρεά του εντός του Θεάτρου ώστε όπως είπε, η πράξη του να αποτελέσει παράδειγμα μίμησης στο μέλλον.

Κι αν τα 33 εκατομμύρια δραχμές, της δωρεάς Αντίππα δαπανήθηκαν, το νέο Θέατρο παραμένει για χρόνια γιαπί και οι εργασίες του ολοκληρώνονται 14 χρόνια αργότερα.Πρόοδος εργασιών Θεάτρου Κέφαλος, το 1981

Σε όλο αυτό το διάστημα έχει προκύψει μεγάλη κόντρα ανάμεσα στον Αντώνη Τρίτση, τότε υπουργό Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος, στον μηχανικό του έργου Γιώργο Μαρτίνη και τον τότε δήμαρχο Μαρίνο Φωκά Κοσμετάτο.

Ο διορατικός Τρίτσης, άριστος γνώστης του αντικειμένου που κλήθηκε να υπηρετήσει, διαπιστώνει σωρεία κακοτεχνιών στην θεμελίωση του Θεάτρου, οι οποίες 12 μόλις χρόνια  μετά την ολόκληρωσή του,  θα οδηγήσουν στην επισκευή του και θα δικαιώσουν μετά θάνατο τον ίδιο.

Το θέμα της κατασκευής του Θεάτρου απασχολούσε και τον τοπικό τύπο της εποχής

Ο Αλέκος Καλαφάτης, στην πρώτη δημαρχιακή του θητεία (1983-1986) προχώρησε το έργο από γιαπί που ήταν, χωρίς να ολοκληρωθεί και επί  της δεύτερης δημαρχίας του, το (1991-1994), συνέχισε και αποπεράτωσε το έργο.

Άποψη του υπό κατασκευή Θεάτρου Κέφαλος από την παραλιακή, το 1980-1981

Στις 14 Ιανουαρίου του 1994  το νέο Θέατρο Κέφαλος ξανάνοιξε τις πόρτες του στο θεατρόφιλο κοινό του νησιού μας, παρουσία της τότε Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη, η οποία παρευρέθηκε στα εγκαίνια.

Η Μελίνα Μερκούρη στην τελετή των εγκαινίων, αριστερά της ο δήμαρχος Αλέκος Καλαφάτης και πίσω του ο Γεράσιμος Αρσένης, υπουργός Εθνικής Άμυνας τότε.

Η Κεφαλονιά στάθηκε για την Μελίνα ο τελευταίος σταθμός των δημόσιων εμφανίσεων της πριν τον θάνατό της.Την επομένη ημέρα του ταξιδιού της στην Κεφαλονιά, η Μελίνα αναχώρησε για τη Νέα Υόρκη για θεραπεία. Δυστυχώς άφησε εκεί την τελευταία της πνοή στις 5 Μαρτίου 1994.

Από την τελετή των εγκαινίων, με την Μελίνα στην σκηνή του Θεάτρου Κέφαλος

Έκτοτε, από το Θέατρο Κέφαλος παρέλασαν μεγάλα και λαμπερά ονόματα της ελληνικής και της διεθνούς σκηνής. Η ντόπια καλλιτεχνική έκφραση βρήκε επίσης  στέγη και κίνητρο δημιουργίας.

Συστήνεται καλλιτεχνική επιτροπή που μετέπειτα εξελίσσεται στη δημοτική επιχείρηση ΔΕΠΑΨ Αργοστολίου κι αναλαμβάνει καθήκοντα καλλιτεχνικού διευθυντή ο σκηνοθέτης κ. Πάνος Βαρδάκος, ο οποίος παραμένει μέχρι το 2011 και είναι ο μοναδικός ως τώρα στη νεότερη ιστορία του Θεάτρου. Δημιουργούνται πλήθος ερασιτεχνικά θεατρικά, χορευτικά και χορωδιακά σχήματα που προσφέρουν τα μέγιστα στα πολιτιστικά πράγματα του τόπου μας όπως το Θεατρικό Εργαστήρι Σύγχρονης Τέχνης και η Κεντρική Σκηνή.

Το θεατρικό έργο “Ρινόκερος” του Ευγένιου Ιονέσκο, από το Θεατρικό Εργαστήρι Σύγχρονης Τέχνης Κεφαλονιάς σε σκηνοθεσία Πάνου Βαρδάκου και μουσική Κώστα Χαριτάτου, το 2018 στο Θέατρο Κέφαλος

Το διάστημα 2006-2007, το Θέατρο κλείνει τις πόρτες του στο κοινό, προκειμένου να επισκευαστεί λόγω των διάφορων σεισμών που έφεραν στο προσκήνιο εκ νέου τις κακοτεχνίες στα θεμέλια και να εκσυγχρονιστεί τεχνικά.Το έργο δημοπρατείται επί δημαρχίας Γεράσιμου Φόρτε(1995-2206) και ολοκληρώνεται επί δημαρχίας Γιώργου Τσιλιμιδού(2007-2010).

Το Θέατρο κατά την επισκευή του την 1η Οκτωβρίου 2007

Στη σκηνή του, το Θέατρο Κέφαλος έχει φιλοξενήσει την Κρατική Ορχήστρα, Λυρική Σκηνή, Καμεράτα, Λυρικά Θέατρα και παραγωγές του Μεγάρου, χορωδιακά σχήματα από όλον τον κόσμο, φιλαρμονικές, μουσικά σύνολα κάθε είδους και διεθνούς ακτινοβολίας, διεθνείς παραγωγές, θεατρικές παραστάσεις και συναυλίες κορυφαίων δημιουργών όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, Σταύρος Ξαρχάκος, Θάνος Μικρούτσικος, πολλούς  επώνυμους εικαστικούς, σημαντικά λογοτεχνικά γεγονότα, θεατρικά σχήματα ποιότητας και επιστημονικά συνέδρια.

Εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να αποτελεί την μεγαλύτερη θεατρική σκηνή της Κεφαλονιάς και σημαντικό πολιτιστικό κέντρο.

Το Θέατρο Κέφαλος το 1895

Το Θέατρο Κέφαλος, στις μέρες μας

Τα σχέδια του  νέου Θεάτρου Κέφαλος

Και το αποτέλεσμα…ελαφρώς διαφοροποιημένο 

Επισήμανση: Οι αναφορές σε πρόσωπα, κτίρια και καταστήματα γίνεται με μοναδικό κριτήριο την ύπαρξη πληροφοριακού και φωτογραφικού υλικού.

Πηγές:

1. Αντωνάτος Σπύρος, Αργοστόλι η Χαμένη Πόλη εκδ. ΚΟΡΥΦΗ 2005

2. Δεμπόνος Αγγελο-Διονύσης:-Το Θέατρο του Αργοστολιού Ο Κέφαλος, εκδ.                                                                    ΔΕΠΑΨ,  Αργοστόλι 1993

                                             –Κοινωνικές και θεσμοθετημένες συμπεριφορές στο εν                                                         Κεφαλληνιά θέατρο,Κεφαλληνιακά Χρονικά, τόμος 12                                                       Αργοστόλι 2010

                                             –Το Αργοστόλι διασκεδάζει,Αργοστόλι 1979

                                             -Η Γένεση και τα Πάθη μιας Πολιτείας, Αργοστόλι 1981

                                            -Το χρονικό του σεισμού, Αργοστόλι 1976

                                             -Σταθμοί,Αργοστόλι 1994

                                             -Ξένες Παροικίες στην Κεφαλονιά, Αργοστόλι 1996

3. Καλαφάτης Αλέκος, Η πόλις (μου), Αργοστόλι 2022

4. Κοσμετάτος-Φωκάς Νικόλαος, Οι Εβραίοι εις την Κεφαλληνίαν

5. Κοσμετάτος-Φωκάς Κ.Π, Κεφαλληνικά Β Αρχιτεκτονιά, Αθήνα 1962

6. Λαυράγκας Διονύσιος, Τ’Απομνημονεύματα μου, εκδ. Γκοβόστης 2099

7. Λουκάτος Γεράσιμος, Εικόνες και θύμησες από την παλιά Κεφαλονιά – Βιώματα μαρτυρίες, εκδ.Φιλλιπότης Αθήνα 1991

8.Μαρκαντωνάτου Υβόννη-Σιμάτος Λάμπρος, Αρχιτεκτονική Κατοικιών στην Κεφαλονιά από τον 16ο μέχρι τον 21ο αιώνα,εκδ. ΕΙΚΩΝ Αθήνα 2008

9.Πετράτος Πέτρος, η Λειτουργία του Θεάτρου ”Ο Κέφαλος” κατά την διάρκεια της Ιταλογερμανικής κατοχής, Κεφαλληνιακά Χρονικά τόμος 12,Αργοστόλι 2010

10. Πουλάκη-Κατεβάτη Διονυσία,Προσεισμική Κεφαλονιά εκδ.ΕΙΚΩΝ 2003

11. Τζουγανάτος Νικόλαος, Μελετήματα Ιστορίας και Λαογραφίας της Κεφαλονιά, ΈΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΛΕΙΒΑΘΩ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ 1996

12. Τουμασάτος Ηλίας, Το Θέατρο στα Επτάνησα 1864-1900 Τάσεις στη Δραματουργία και τη Θεατρική Πράξη

13. Τσιστσέλης Ηλίας, Κεφαλληνιακά Σύμμικτα, τ. Α΄ και Β΄, Αθήνα 1904 και 1960

14. Φωκάς Κοσμετάτος Μαρίνος , Δυο Δημαρχίες στο Αργοστόλι,

Αργοστόλι 1983

15. Χατζηαποστόλου Α. Ιστορία του Ελληνικού Μελοδράματος

16. Φωτογραφίες από το Κοργιαλένειο Λαογραφικό Μουσείο

17. Συλλεκτική έκδοση Η ΠΑΛΙΑ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΕΝΑΣ ΑΤΕΛΕΙΩΤΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ. Tόμος     πρώτος. Έκδοση της Κοργιαλένειου Βιβλιοθήκης.

18. Πρακτικά  του Συνέδριου Για Την Πολιτιστική Κληρονομιά Των Ιονίων Νήσων, 11-14   Δεκεμβρίου 2008

19.Πουταχίδης Χρήστος,Η Αθλητική Δραστηριότητα στην Κεφαλονιά μέσα από Εφημερίδες και Περιοδικά του 19ου και 20ου αιώνα έως το 1953, Μεταπτυχιακή Διατριβή Κομοτηνή 2006