Στην Δεβοσέτου και Σιτεμπόρων τα παλιά εκείνα χρόνια

Απαγορεύεται ρητά η αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, μετάδοση, διανομή, έκδοση, εκτέλεση, «μεταφόρτωση» (download), μετάφραση, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά χωρίς τη ρητή προηγούμενη έγγραφη συναίνεση του kefaloniapress.gr

Συνεχίζοντας την ιστορική μας βόλτα ευθεία από τον Πόντε, βρισκόμαστε στην οδό Δεβοσέτου που επειδή κατά κάποιο τρόπο ήταν η ευθεία συνέχεια της γέφυρας μέσα στην πόλη, πήρε το όνομά της από τον Ελβετό μηχανικό Κάρολο Φίλιππο ντε Μποσσέ παρότι αρχικά ονομαζόταν οδός Σισιώτισσας.

Γράφει η Μαρία Μαρκάτου-Αλυσανδράτου

Η οδός Δεβοσέτου, αποτελούσε τότε κάτι σαν το φυσικό όριο μεταξύ της πόλης προς τα δεξιά και του ανοικτών εκτάσεων στα αριστερά, όπως το Άλσος των Λυκιαρδοπουλάτων, ο Κούταβος κι η Κρανιά.

Ευθεία επάνω από την γέφυρα φαίνεται η οδός Δεβοσέτου και πως οριοθετεί την πόλη, το 1925

Επρόκειτο για έναν μάλλον στενό δρόμο που η αίγλη του είχε να κάνει κυρίως με το όνομά του και την άμεση σύνδεση με την γέφυρα. Ωστόσο ήταν έργο του μηχανικού J.P.Kennedy το 1828, που την διάνοιξε μέχρι την σημερινή οδό Σουηδίας, όταν το νησί βρισκόταν υπό τη διοίκηση του Άγγλου τοποτηρητή Καρόλου Νάπιερ, παρότι ο στρατιωτικός διοικητής και κατασκευαστής της Γέφυρας De Bosset, είχε ζητήσει την διάνοιξη του δρόμου δέκα χρόνια νωρίτερα.

Η πομπή της κηδείας του καθηγητή Μαζαράκη στην Δεβοσέτου, το 1910

Όπως είχαμε αναφέρει και στην ιστορική διαδρομή για την γέφυρα, εκείνα τα χρόνια που εξιστορούμε, η περιοχή του Κουτάβου ήταν γεμάτη έλη που δημιουργούσαν πολλά και σοβαρά προβλήματα υγείας στον πληθυσμό για αυτό και το να κατοικείς τότε αριστερά από την γέφυρα δεν ήταν ότι το υγιεινότερο με αποτέλεσμα, τα λιγοστά  σπίτια στην περιοχή.

Ο Κούταβος

Για αυτό κι υπήρχαν στην περιοχή μεγάλες  εκτάσεις γης που αγοράστηκαν κι αξιοποιήθηκαν αργότερα. Εκεί  λοιπόν, αριστερά από την οδό Δεβοσέτου και στο ύψος περίπου του σημερινού νοσοκομείου, λειτουργούσε προσεισμικά και το  Βέγειο Φρενοκομείο, με την ενίσχυση του Βαλλιανείου Κληροδοτήματος και την  δωρεά του ευεργέτη Πλάτωνος Βέγια (1840-1918), ενός πολυεκατομμυριούχου σταφιδέμπορου Κεφαλονίτη της ξε­νιτιάς, που αποφάσισε να επιστρέψει στη γενέτειρα του για να περάσει τα στερνά του χρόνια στο νησί.

Ο Πλάτων Βέγιας ήταν απόγονος του ευπατρίδη Μαρίνου Βέγια, Προέδρου της Γερουσίας της Ιονίου Πολιτείας, του οποίου η οικογένεια ήταν εγγεγραμμένη στη χρυ­σή βίβλο των ευγενών της Ενετικής εποχής. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του μα­κριά από την πατρίδα του. Ασχολήθηκε με το εμπόριο και μετά από μια πολύ επιτυχημένη επιχειρηματική σταδιοδρομία, με δικές του επιχειρήσεις στην Οδησσό, στη Βομβάη και στο Λονδίνο, επέστρεψε στο Αργοστόλι για να ζήσει, άκληρος, τα τελευταία του χρόνια στο αρχοντικό του, ένα μεγαλόπρεπο τριώ­ροφο κτήριο που δέσποζε στην πλατεία Ενώ­σεως ή πλατεία του Μέτελα για την οποία περισσότερα στοιχεία υπάρχουν στον παρακάτω σύνδεσμο:https://www.kefaloniapress.gr/topika/istoria/article/212170/perpatontas-stin-plateia-toy-metela/

Την προσπάθεια του αδελφού της συνέχισε και η αδελφή του Πλάτωνος, Άννα Βέγια -Γερμενή, η οποία πεθαίνοντας το 1928,με την διαθήκη της άφησε την προσωπική της περιουσία στο ίδρυμα εις μνήμην του αδελφού της.

Άποψη του Βέγειου με την εκκλησία του Αγίου Νικολάου των Ξένων, από κάτω

Ο Πλάτων Βέγιας απεβίωσε στο Αργοστόλι το 1918. Τα τελευταία του χρό­νια ζούσε απομονωμένος ατενίζοντας λόγω γειτνιάσεως την θλιβερή και άθλια διαβίωση των εγκλείστων εις το υπάρχον Άσυλο Τρε­λών εγγύς του Βαλλιανείου Νοσοκομείου, ένα μικρό κτήριο, πρώην αποθήκη των αγγλι­κών στρατώνων, στην περιοχή Μαϊστράτου, δυτικά της πόλεως.Ίσως οι θλιβερές αυτές ει­κόνες να προσέφεραν στον Βέγια το κίνητρο για την ίδρυση στον τόπο του ενός σύγχρο­νου ευρωπαϊκού ψυχιατρείου και για τον σκοπό αυτόν αγόρασε ένα μεγάλο κομμάτι γης, 25 στρέμματα, στη θέση που βρί­σκεται σήμερα το Γενικό Νοσοκομείο.

Το κτιριακό αυτό συγκρότημα ξεκίνησε να χτίζεται το 1925, λειτούργησε το 1931, εγκαινιάσθηκε το 1933 επί πρωθυ­πουργίας Παναγή Τσαλδάρη και καταστρά­φηκε ολοσχερώς από τους ισοπεδωτικούς σεισμούς του 1953.  Στη συνέχεια, το Βέγειο Ψυχιατρείο λειτούργησε σε ξύλινα παραπήγματα και Τολ έως το 1964. Έκτοτε, οι πάσχοντες μεταφέρονται στα ψυχιατρεία της Λέρου και της Τρίπολης.

Πριν την ανέγερση του  Βέγειου, οι ψυχικά ασθενείς του νησιού, ή αλαφροϊσκιωτοι, ή δαιμονισμένοι όπως τους έλεγε ο απλός κόσμος, νοσηλεύονταν στο Άσυλον Φρενοβλαβών που ήταν στον Μέτελα κοντά στα Βαλλιάνεια Νοσοκομεία, εκεί που σήμερα είναι το κολυμβητήριο και πριν από αυτό στην Μονή του Αγίου Γεράσιμου και στο ψυχιατρείο στην Κέρκυρα.

To Βέγειο σε φωτογραφία του Ερωτόκριτου Καλογεράτου

Εδώ να αναφερθώ σε ένα περιστατικό που αφηγείται ο κ. Αγγελο-Διονύσης Δεμπόνος στο βιβλίο του ”Σταθμοί”.

Την Κυριακή τα μεσάνυχτα της 26ης Απριλίου 1915 ο Σπύρος Ματαράγκας ή Τόκας,ένας χαρακτηρισμένος από τους συντοπίτες του ιδιόρρυθ­μος άνθρωπος που είχε αναλάβει την φύλαξη των έγκλειστων,  με το πα­ράγγελμα «Άποσον» (κέλευσμα λεμβούχου) έβγαλε τους τρελούς από το Άσυλο, τους περιέφερε εν παρατάξει στην κεντρική λε­ωφόρο Ριζοσπαστών (πρώην Δικαστηρίων) και παρήλλασαν  στην κεντρική πλατεία Βαλλιάνου, μπροστά τα έκπληκτα μάτια των ξενύχτιδων θαμώνων.  Με τον τρόπο αυτό, ήθε­λε να εκφράσει τη συμπαράσταση του υπέρ της άρσεως της ουδετερότητος της Ελλάδος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η αυλή του Βέγειου κι η είσοδος

Παρότι φρενοκομείο, το Βέγειο δεν είχε καμιά σχέση με τα κολαστήρια ψυχών που υπήρξαν για δεκαετίες στην υπόλοιπη Ελλάδα. Είχε μια μεγάλη περίκλειστη αυλή, που η χαμηλή της περίφραξη επέτρεπε στους ασθενείς να βλέπουν τον έξω κόσμο. Κι εκεί, υπό την επίβλεψη του ψυχίατρου και διευθυντή του ιδρύματος Μαρίνου Μεταξά, ο οποίος ήταν η ψυχή του ιδρύματος και του μικροβιολόγου Πέτρου Κουρβισιάνου, κάποιες ψυχές έβρισκαν ένα απάνεμο λιμάνι αφού δεν είχαν καμιά ελπίδα να επιστρέψουν τον πραγματικό κόσμο.

Το επιβλη­τικό κτήριο, σχεδιασμένο από Βιεννέζους αρχιτέκτονες, δεν είχε τίποτε να ζηλέψει από τα αντίστοιχα νοσοκομεία της Ευρώπης και δικαίως θεωρείτο το καλύτερο των Βαλκα­νίων.

Το κτήριο στέγαζε πέντε τμήματα από 32 κλίνες έκαστον, σύνολο 160 κλίνες. Υπήρχαν ξεχωριστά τμήματα για άνδρες και γυναίκες, για ελαφριά ψυχιατρικά περιστα­τικά (παρανοϊκούς, ψυχωτικούς, έως και αλ­κοολικούς με ψυχιατρικές εκδηλώσεις – de­lirium tremens) και ειδικό τμήμα με ειδικούς θαλάμους απομονώσεως επενδεδυμένους με καουτσούκ για τους σχιζοφρενείς, μανιοκα­ταθλιπτικούς, ανοϊκούς, κατατονικούς κ.λπ. Επίσης υπήρχε ειδικό τμήμα-εργαστήριο ερ­γασιοθεραπείας.

Σε ξεχωριστό κτήριο στεγά­ζονταν οι διοικητικές υπηρεσίες, δύο εξωτε­ρικά ιατρεία (νευρολογικό και ψυχιατρικό), το πλήρες επανδρωμένο σύγχρονο Μικροβι­ολογικό Εργαστήριο το οποίο λειτουργούσε υπό την Διεύθυνση του Πέτρου Κουρβισιάνου μετά την επιστροφή του από τη Γαλλία και η Νευρολογική Κλινική. Πέραν αυτών διέθετε ολόκληρο κτηριακό συγκρότημα για μαγειρεία, αποθήκες τροφίμων, ιματιοθήκες και πλήρες συνεργείο συντήρησης.

Καταστροφές στο Βέγειο, αμέσως μετά τους σεισμούς του 1953

Η φήμη του Βεγείου Ψυχιατρείου είχε ξε­περάσει τα όρια της Κεφαλονιάς για αυτό στη διάρ­κεια του πολέμου 1940-41 οι σατιρικές στή­λες των αθηναϊκών εφημερίδων, σατιρίζοντας τον Μουσολίνι, προέτρεπαν να εγκλεισθεί ο Ιταλός δικτάτορας στους θαλάμους απομό­νωσης του Βεγείου Ψυχιατρείου!

Σώζεται σήμερα από προνοητικό υπάλληλο φυλαγμένο μετά την λαί­λαπα των σεισμών του 1953, το Βιβλίο Ασθε­νών του Βεγείου, καθώς και προσωπογραφία του Πλάτωνος Βέγια. Το Βιβλίο Ασθενών, με­γάλων διαστάσεων, αποτελεί πολύτιμο ιστορι­κό και ιατρικό τεκμήριο.

Επίσης είχε βρεθεί από τον Χαράλαμπο Μακρή,η καγκελόφραχτη εξώπορτα του ιδρύματος με τα αρχικά του μαζί με το κλειδί της, που σώθηκε από τους σεισμούς του 1953 και φυλασσόταν για χρόνια στο ξενοδοχείο Φωκάς υπό του Σπύρου Φωκά.

Στην φωτογραφία η πόρτα του Βέγειου κι ο Χαράλαμπος Μακρής 

Δυστυχώς όμως, μετά τον θάνατο του διευθυντή και ψυχίατρου Μαρίνου Μεταξά στις 5 Ιουλίου 1964, το Βέγειο  ίδρυμα που στεγαζόταν σε παραπήγματα έκλεισε και δεν λειτούργησε ποτέ ξανά κι αξίζει εδώ να κάνουμε μια αναφορά στον γιατρό Μαρίνο Μεταξά.

Το 1918 το Ίδρυμα, σύμφωνα με τις εντολές του εκλιπόντος Πλάτωνος Βέγια, προκηρύσσει διαγωνισμό για την υποτροφία ενός Νευρολόγου Ψυχιά­τρου (5 έτη) και ενός Μικροβιολόγου (3 έτη) με σκοπό να μετεκπαιδευθούν στην Ευρώπη για να αναλάβουν την Διεύθυνση του Ψυχι­ατρείου. Προϋπόθεση για την υποτροφία, οι υποψήφιοι να είναι αριστούχοι της Ιατρικής και να γνωρίζουν την γαλλική και γερμανική γλώσσα. Η εξεταστική επιτροπή αποτελείτο από Καθηγητάς του Πανεπιστημίου Αθηνών, με Πρόεδρο τον Καθηγητή Χειρουργικής Γε­ράσιμο Φωκά. Στην επιτροπή μετείχε ως εκ­πρόσωπος του χορηγού ο προσωπικός του φίλος ιατρός Ριχάρδος Λιβαθινόπουλος.

Από τους τρεις υποψηφίους την υποτροφία κέρ­δισε ο Μαρίνος Μεταξάς για 5ετή μετεκπαί­δευση στη Γαλλία και Αυστρία. Μετά το πέ­ρας της υποτροφίας, η οποία κάλυπτε πέραν των εξόδων των σπουδών και μια αξιοπρεπή διαβίωση στο εξωτερικό, ο Μαρίνος Μετα­ξάς υποχρεούτο να αναλάβει την Διεύθυνση του Ψυχιατρείου επί μία 20ετία. Σημειωτέον ότι την υποτροφία για την αντίστοιχη θέση του Μικροβιολόγου πέτυχε ο ιατρός Πέτρος Κουρβισιάνος, ο οποίος μετεκπαιδεύθηκε στη Γαλλία για τρία χρόνια. Ο Μαρίνος Μεταξάς ανεχώρησε για τη Γαλλία αρχάς του 1919, όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος του 1920. Σπούδασε κυρίως Νευρο­λογία αλλά και Ψυχιατρική στο Παρίσι, κο­ντά στον διάσημο Καθηγητή Pier Marie, και γρήγορα έγινε βοηθός στην Πανεπιστημια­κή Νευρολογική Κλινική του Νοσοκομείου Μονπελιέ, στο οποίο νοσηλεύονταν ασθε­νείς με νευρολογικές κυρίως αλλά και ψυχια­τρικές παθήσεις. Μετά από ολιγόμηνη παρα­μονή στην Κεφαλονιά ανεχώρησε στις αρχές του 1921 για τη Βιέννη, όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος του 1924.

Ειδικεύθηκε στην Ψυχια­τρική, στην Πανεπιστημιακή Κλινική της Βι­έννης υπό τον Καθηγητή Vagner von Jaurik και κοντά στον διάσημο Sigmud Freud, όπου εκπαιδεύθηκε στην ψυχανάλυση και υπνοθε-ραπεία. Επίσης υπήρξε βοηθός του Καθηγητή Von Economou, ο οποίος υπήρξε ο πατέρας της χαρτογράφησης του εγκεφάλου. Επέστρεψε στην Κεφαλονιά και ανέλαβε την Διεύθυνση του υπάρχοντος Ψυχιατρείου (Ασυλο Τρελών) προσπαθώντας να βελτιώ­σει τις συνθήκες διαβίωσης και να εφαρμόσει τα όσα είχε διδαχθεί στο εξωτερικό

Ο γιατρός Μαρίνος Μεταξάς(1886-1964)

Ο Βέγιας είχε προβλέψει ένα μεγάλο μέρος του κληροδοτήματος να κατατεθεί εις χρυσόν στην Τράπεζα της Αγγλίας προκειμένου να διασφαλιστούν τα έξοδα λειτουργίας του Βεγείου Ιδρύματος, μιας και το κράτος αδυνα­τούσε να αναλάβει τα έξοδα του. Δυστυχώς, η διοικούσα επιτροπή, με πρόεδρο τον γαιοκτή­μονα γεωπόνο Γεωργακάτο, και καθ’ υπόδειξιν του Μητροπολίτου Γερμανού Ρουμπάνη, ο οποίος προήδρευε των φιλανθρωπικών καταστημάτων Κεφαλληνίας, δραχμοποίησε τις χρυσές λίρες το 1937 και κατέθεσε το ποσόν στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος.

Μετά την απελευθέρωση, το 1945, επί υπουργίας Καθη­γητού Αλεξάνδρου Σβώλου, η κατάθεση έχα­σε πολλαπλώς την αξία της, διότι ο νόμος δεν προέβλεπε την εξαίρεση κληροδοτημάτων ή φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Από το 1945 μέ­χρι τους καταστροφικούς σεισμούς του 1953 το Βέγειο Ψυχιατρείο χρηματοδοτείτο από το Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών, χάριν των προσπαθειών του Μαρίνου Μεταξά, των βουλευτών Κεφαλληνίας Μπάμπη Αλιβιζά­του, Αριστ. Δημητράτου και Νικολάου Φωκά. Μετά τους σεισμούς συνεχίστηκε η χρημα­τοδότηση του Ψυχιατρείου, επιστεγασμένου πλέον σε ξύλινα παραπήγματα, χωρίς όμως ποτέ να κρατικοποιηθεί και να ενταχθεί στον δημόσιο προϋπολογισμό κι όπως προαναφέραμε με τον θάνατο του Μαρίνου Μεταξά δεν λειτούργησε ποτέ ξανά.

Ο προσεισμικός κτιριακός του χώρος και τα κτίσματα,συγχωνεύθηκαν με τα περιουσιακά του νέου Γενικού Νοσοκομείου Κεφαλονιάς, ένα τμήμα του οποίου έχει ανεγερθεί στον οικοπεδικό χώρο του άλλοτε Βέγειου Ψυχιατρείου.

Πανοραμική άποψη του Βέγειου Ψυχιατρείου τη δεκαετία του 1920,με τον  Άγιο Νικόλαο των Ξένων δεξιά και την Συσσιώτισα με τον αρχικό στρογγυλό της τρούλο, αριστερά

Εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχε η οδός Βεργωτή, η οποία χαράκτηκε μετασεισμικά και μέχρι τότε ο μοναδικός δρόμος που συνέδεε την πόλη με την Κρανιά ήταν το Λιθόστρωτο που τότε ονομαζόταν οδός Κραναίας. Περνούσε μπροστά από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου των  Ξένων,  η οποία το 1675 ήταν παραθαλάσσια μιας και όλη η έκταση των Λυκιαρδοπουλάτων και της Γεωργικής Σχολής ήταν ουσιαστικά τμήμα της λιμνοθάλασσας του Κουτάβου. Υπήρξε από τους πρώτους ορθόδοξους ναούς στο Αργοστόλι και κατασκευάστηκε για τους ξένους, που δεν διέθεταν  κάποια οικογενειακή ή συναδελφική εκκλησία.

Προσεισμική φωτογραφία του Λιθόστρωτου, τότε οδού Κραναίας, αριστερά στη γωνία με τη Δεβοσέτου, το παντοπωλείο του Πετράτου Παναγή και στο βάθος  ο Άγιος Νικόλαος των Ξένων

Το καμαπαναριό της  ήταν πυργοειδές, με εξώστη, τοποθετημένο ανεξάρτητα από το ναό, που διαφοροποιείται  ωστόσο από τα δυτικά, Βενετσιάνικα πρότυπα ως προς την μορφή της στέψης κι αντί για οξύκορφη πυραμίδα είχε (κουπέ) δηλαδή  βολβοειδή τρούλο. Βρισκόταν στην 9η θέση αναλογικά με την πληθυσμιακή πυκνότητα των ενοριών της πόλης και στον κατάλογο ενοριτών του 1864 και λίγο πριν την Ένωση, καταγράφονται 136 ονόματα από 66 οικογενειακά επώνυμα. Στο ”Εκκλησιαστικό Αρχείο” σώζονται δυο κώδικες του ναού, με πράξεις επιτρόπων, αποφάσεις και συμφωνίες. Ο πρώτος των ετών 1642-1773 κι ο δεύτερος των ετών 1776-1849, σε πολύ  κακή κατάσταση που με δυσκολία μπορούν να μελετηθούν και καταγραφές μυστηρίων από το 1726 μέχρι το 1853, στο Ληξιαρχιακό Αρχείο.

Απόσπασμα από τον κατάλογο ενοριτών του 1864

Η τελευταία ανακαίνιση της εκκλησίας καταγράφεται το 1838 επί επιτρόπων Γερασίμου Σπ.Μπλέσσα και Γεωργίου Φρ. Αγγελάτου κι έκτοτε παρέμεινε ανέπαφη μέχρι τους σεισμούς του 1953.  Ανοικοδομήθηκε περίπου στο ίδιο σημείο  μετασεισμικά, με το διασωθέν προσεισμικό τέμπλο να δεσπόζει εντός του ναού.

Το προσεισμικό τέμπλο  του Αγίου Νικολάου των Ξένων

Στην συνοικία του Αγίου Νικολάου υπήρχαν δυο ακόμα ιδρύματα.Το ένα ήταν το Νοσοκομείο Εκδιδομένων Γυναικών( OSPITALE PER LA DONNE, OSPEDALE  CIVILE, ΣΠΙΤΑΛΙΟ) που ξεκίνησε την λειτουργία του το 1812 σε οίκημα ιδιοκτησίας της Ι.Μ Αγίου Γερασίμου με την επίβλεψη δυο γιατρών και μιας υπηρέτριας, δεδομένου ότι εκείνη την εποχή υπήρχαν αρκετοί οίκοι ανοχής στο Αργοστόλι.

Το άλλο ήταν  το Δημοτικό Πτωχοκομείο της πόλης ή Γεροντοκομείο.

Παρότι είναι δύσκολο να φανταστούμε σήμερα την ανάγκη ύπαρξης ενός τέτοιου ιδρύματος στο Αργοστόλι εκείνης της εποχής, προτάσεις για την ανάγκη λειτουργίας του υπάρχουν από τον Απρίλιο του 1863, όταν ο επαρχιακός σύμβουλος Παναγής Ασσάνης υποβάλλει αναλυτική έκθεση  στο Επαρχιακό Συμβούλιο και την Γερουσία.Την εποχή εκείνη  υπήρχαν πολλοί άνθρωποι ηλικιωμένοι, ανάπηροι ή χωρίς εργασία,  ανίκανοι να φροντίσουν τον εαυτό τους που έχριζαν  φροντίδας και θαλπωρής. Έτσι τέσσερις μόνο ημέρες  μετά την αποχώρηση των Αγγλικών στρατευμάτων, παραχωρούνται για χρήση γηροκομείου τα κάτω δωμάτια της οικοδομής Γκεντιλίνη, που στέγαζε ταυτόχρονα και το Αστικό Νοσοκομείο. Η  πρόταση γίνεται  αποδεκτή στις  25 Μαϊου 1864, οπότε και ξεκινά επίσημα η λειτουργία του πρώτου Πτωχοκομείου στο Αργοστόλι. Οι υπηρεσίες όμως που προσφέρονται είναι ανεπαρκείς και το πρόβλημα της περίθαλψης των ηλικιωμένων λύνεται οριστικά με το νέο Πτωχοκομείο στην περιοχή του Αγίου Νικολάου των Ξένων.

Άποψη του Δημοτικού Πτωχοκομείου

Το κτίριο θεμελιώθηκε το 1911 με πρωτοβουλία του Παναγή Μπλέσσα που κάλυψε τη δαπάνη κατασκευής του αλλά το μεγαλύτερο ποσό της δαπάνης συντήρησής  του καλύφθηκε -τι ειρωνεία- από τον Πέτρο Χωραφά, που είχε την φήμη του μεγαλύτερου τσιγκούνη εκείνη την εποχή και ο οποίος πεθαίνοντας στις 17 Σεπτεμβρίου 1907 αφήνει με την διαθήκη του  κληροδότημα για την ίδρυση Γεροντοκομείου, όπως ο ίδιος αναφέρει.

Το Πτωχοκομείο παραδόθηκε στο δήμο ένα χρόνο μετά την έναρξη των εργασιών και συγκεκριμένα τον Σεπτέμβριο του 1912 κι αφού εγκρίθηκε ο εσωτερικός κανονισμός λειτουργία του, δέχθηκε τους πρώτους τρόφιμους τον Ιούλιο του 1913.Ήταν ένα από τα ιδρύματα που διανύσανε τη μεγαλύτερη διαδρομή με την καλύτερη δυνατή απόδοση.

Το Δημοτικό Πτωχοκομείο το 1915 λίγο μετά την ανέγερση του  και στο βάθος αριστερά  το καμπαναριό του Αγίου Νικολάου των Ξένων

Στην κατοχή  οι Ιταλοί και στην συνέχεια οι Γερμανοί το επίταξαν για τις δικές τους ανάγκες με τους τρόφιμους να μεταφέρονται στο αρχοντικό της γνωστής οικογένειας οινοπαραγωγών Τουλ στην οδό Ιωσήφ Μομφεράτου. Εκεί  έμειναν μέχρι την απελευθέρωση οπότε και επανεγκαταστάθηκαν στο αρχικό κτίριο του Πτωχοκομείου μέχρι την καταστροφή του από τους  σεισμούς του 1953.

Βέβαια και για τα δυο προαναφερόμενα ιδρύματα, το Βέγειο και το Πτωχοκομείο, υπήρξαν αντιδράσεις σχετικά με το κατά πόσο ήταν καλό να χτιστούν κοντά στον Κούταβο με τα έλη του αλλά τελικά ίσως και για αυτό να επιλέχθηκε η συγκεκριμένη περιοχή, η οποία τότε εθεωρείτο υποβαθμισμένη σε σχέση με το υπόλοιπο Αργοστόλι.

Το Πτωχοκομείο την δεκαετία του 1930

Αλλά  κι εκεί,  υπήρχαν μερικά πανέμορφα σπίτια με κομψή διακόσμηση στην είσοδο που λες ότι κάποιος τα πήρε από την οδό Δικαστηρίων και μετέπειτα Ριζοσπαστών και τα φύτεψε σε εκείνη τη γωνιά της πόλης. Ένα από τα πολύ παλιά σπίτια της περιοχής ήταν και του Μοντεσάντου, σε ένα στενό που οδηγούσε στην οδό Δεβοσέτου.

Στο ισόγειο του υπήρχαν οι αποθήκες, ο κρασολινός που πατούσαν τα σταφύλια και ο στάβλος. Στον επάνω όροφο κοντά στα δέκα δωμάτια με αμπάρες στα παράθυρα, πίσω ένας υπερυψωμένος κήπος και στην κάτω πτέρυγα άλλα πέντε δωμάτια.

Σε εκείνη τη συνοικία και το Δημοτικό Αρτοποιείο που συνεστήθη το 1909.

Τμήμα οικίας  στην γειτονιά του Αγίου Νικολάου των Ξένων, το 1944(φωτογραφία που βρίσκεται στο βιβλίο Κεφαλληνιακά  Β Αρχιτεκτονικά, του Κ.Π. Φωκά Μοσμετάτου)

Αριστερά  της οδού Δεβοσέτου, λίγο πριν την παραλιακή οδό υπήρχε η Πρακτική Γεωργική Σχολή Παναγή Βαλλιάνου, της οποίας η είσοδος ήταν ακριβώς απέναντι από την Σιτεμπόρων.H ίδρυση της ήταν αποτέλεσμα της διαθήκης του μεγαλοτραπεζίτη Παναγή Βαλλιάνου, που πεθαίνει το 1902 στο Λονδίνο κι αφήνει με την διαθήκη του 500.000 λίρες για αγαθοεργούς σκοπούς στην Κεφαλονιά.Το κληροδότημα και το καταστατικό της Σχολής εγκρίνονται το 1906 ενώ το 1911 στήθηκε η μαρμάρινη προτομή του ευεργέτη στην είσοδο του μεγάρου της Σχολής, κατασκευασμένη από τον διακεκριμένο γλύπτη Γ. Μπονάνο και δαπάνη του Άθω Ρωμάνου.

Εξωτερική άποψη της  Βαλλιάνειου Γεωργικής Σχολής, το 1907

Η Σχολή δεν αποτελούσε  δευτεροβάθμιο εκπαιδευτικό ίδρυμα αλλά ήλθε να καλύψει την ανάγκη στήριξης των μικροκαλλιεργητών και των απόρων αγροτών της εποχής αφού η  προσπάθεια του  Άγγλου τοποτηρητή Charles Napier το 1826 για δημιουργία γεωργικής εκπαίδευσης, προσέκρουσε στην αντίδραση των γαιοκτημόνων.

Το κτίριο για την στέγαση της Σχολής αγοράστηκε από το Δήμο Αργοστολίου το 1907 με χρήματα πάλι από το Βαλλιάνειο Κληροδότημα, ήταν ιδιοκτησίας του Παναγή Φωκά-Κοσμετάτου και μαζί με το αγρόκτημα των 140 στρεμμάτων που της δόθηκε, στέγαζε όλες τις εγκαταστάσεις της.

Εξωτερική άποψη της Βαλλιάνειου Γεωργικής Σχολής, το 1907

Συνίστατο σε πρότυπο σπουδαστήριο με αντικείμενο την εκμάθηση σύγχρονων μεθόδων
καλλιέργειας της ελιάς και του αμπελιού όπως και σε φυτώριο οπωροφόρων δένδρων και φυτών, τα οποία παρέχονταν δωρεάν στους αγρότες.

Διέθετε ακόμα και οικοτροφείο για τους μαθητές εκτός Αργοστολίου και  πειραματιζόταν πάνω στις νέες καλλιέργειες ενώ ταυτόχρονα δίδασκε όλες τις καλλιεργητικές τεχνικές, απονέμοντας ως και διπλώματα.

Γεγονός όμως, που έκανε  έξαλλους τους παλαιούς Αργοστολιώτες, οι οποίοι δεν μπορούσαν να καταλάβουν ότι οι αγροτικές δουλειές εκτός από μια τσάπα κι ένα κλαδευτήρι, χρειάζονταν σχολείο για να τις μάθεις.

Κι άλλη άποψη της πρόσοψης της Γεωργικής Σχολής

Ξακουστό ήταν επίσης το Χημείο της σχολής που για την εποχή του και τα δεδομένα της ελληνικής επαρχίας,  θεωρείτο πρωτοποριακό. Παραδίπλα από τις κτιριακές εγκαταστάσεις δέσποζε το κτήμα της σχολής, που έφτανε ως τον Κούταβο.

Έκταση εύφορη και μεγάλη, ήταν ότι έπρεπε για τις πειραματικές καλλιέργειες τις οποίες μάθαινε το κοινό μέσω  του Δελτίου της Πρακτικής Γεωργικής Σχολής, εντός της οποίας ανοίγεται αρτεσιανό πηγάδι για τις ανάγκες της το 1915, που δίνει 20-22 κυβικά μέτρα άφθονο και άριστης ποιότητας νερό, την ώρα.

Μαθητές στις εγκαταστάσεις της Γεωργικής Σχολής,το 1907

Όταν επιτέλους άρχισαν να αποξηραίνονται τα έλη του Κουτάβου, για τα οποία ενημερωθήκαμε στην διαδρομή μας για την Γέφυρα, άρχισε να μεγαλώνει κι η έκταση που καλλιεργούσε η Βαλλιάνειος Γεωργική Σχολή.

Βαλλιάνειος Γεωργική Σχολή, το 1934

Για κάποιους θεωρείται η σπουδαιότερη προσφορά του Βαλλιάνειου Κληροδοτήματος σε μια κοινωνία που εκτός από την ναυτιλία και την εμπορική δραστηριότητα, στηριζόταν επίσης στην γεωργία και την κτηνοτροφία. Προς τιμήν του ευεργέτη τοποθετείται το 1911 στην είσοδο της Σχολής, η προτομή του Παναγή Βαλλιάνου, κατασκευασμένη από τον Γ.Μπονάνο με έξοδα του Άθω Ρωμάνου.

Κατά τον Μεσοπόλεμο η Σχολή έφθασε στην μεγαλύτερη ακμή της, αλλά μετά τον Πόλεμο και τους σεισμούς του 1953 παραμελήθηκε και συρρικνώθηκε.

Με την σχολή και το κτήμα της συνόρευε   το Άλσος των Λυκιαρδοπουλάτων, που αλλάζει όψη προς το καλύτερο και καθιερώνεται ως τόπος συγκέντρωσης και αναψυχής  μετά το 1889, όταν ανοίγεται από τον Παύλο Τσίλλερ  το ξακουστό αρτεσιανό πηγάδι της Σισιώτισσας με το κρυστάλλινο νερό.

Λίγο πριν το 1920 η περιοχή δενδροφυτεύεται με μουριές κι η ονομασία Λυκιαρδοπουλάτα ξεχνιέται για λίγο κι αποκτά το τοπωνύμιο ”Μουριές”. Στο κέντρο του άλσους κατασκευάζονται σκιερά δρομάκια και  λιμνούλα με φυσικό συντριβάνι ενώ το πανέμορφο πάρκο περιφράσεται με πέτρινο μαντρότοιχο, που κλείνει μέσα του τα περίφημα αρτεσιανά της περιοχής δημιουργώντας έτσι ένα καταπάρασινο παράδεισο, στη συμβολή με την γέφυρα.

Το Άλσος των Λυκιαρδοπουλάτων

Δυστυχώς, η έκταση αποψιλώθηκε από τα στρατεύματα κατοχής 1941-1944, που έκοψαν τα δέντρα για να τα χρησιμοποιήσουν ως καύσιμη ύλη. Την καταστροφή ολοκλήρωσαν οι περίοικοι διαλύοντας την πέτρινη περίφραξη και λεηλατώντας τις εγκαταστάσεις.

Ιταλοί αλεξιπτωτιστές μπροστά από τον  πέτρινο μαντρότοιχο του άλσους των Λυκιαρδοπουλάτων, την 1η Μαίου 1941

Κοντά εκεί και το εργοστάσιο άλεσης του Κατσίγερα, ο μύλος του Δεκατρή σε λειτουργία μέχρι το 1920 και πιο πέρα τα σφαγεία της πόλης. Αξίζει να σημειώσουμε εδώ, ότι η περιοχή των Λυκιαρδοπουλάτων και της τότε Γεωργικής Σχολής πριν την ανθρώπινη παρέμβαση αποτελούσε τμήμα της λιμνοθάλασσας του Κουτάβου, που πρωτίστως μετατράπηκε σε βάλτο, στην συνέχεια αποξηράνθηκε και στο τέλος επιχωματώθηκε με τα μπάζα των ερειπίων από τους κατά καιρούς καταστορφικούς σεισμούς, που χτυπούσαν το νησί μας.

Πανοραμική άποψη της οδού Δεβοσέτου στο νούμερο 1, της σημερινής οδού Σουηδίας στον νούμερο 2, του Βέγειου Ψυχιατρείου στο νούμερο 3, του Αγίου Νικολάου στο νούμερο 4,  του Άλσους των Λυκιαρδοπουλάτων  στο νούμερο 5 και  της Βαλλιάνειου Γεωργικής Σχολής στο νούμερο 6,  από αεροφωτογραφία των υδροπλάνων Cant Z.506B “Airone”  στις 30 Απριλίου 1941

Σε εκείνο το σημείο, τα χαράματα της 22ας Ιουνίου 1887 εκτελέστηκε στην λαιμητόμο ο Αναστάσιος Κουνάδης 35 χρονών από τα Βλαχάτα της Σάμης, ο οποίος τρία χρόνια πριν είχε δολοφονήσει την επιληπτική σύζυγο του, επιχειρώντας μετά να την κάψει για να φανεί ότι ο θάνατος της προήλθε από ατύχημα. Την εκτέλεση κάλυψαν με πρωτοσέλιδα κι αναλυτικές περιγραφές οι τοπικές εφημερίδες Πολίτης κι Εμπρός αλλά κι η  Καθημερινή των Αθηνών με τον Κεφαλονίτη αρχισυντάκτη Μιχαήλ Λάμπρου.

Το ίδιο σημείο διάλεξαν για στρατοπέδευση το 1910 κι οι στασιαστές Κεφαλονίτες κληρωτοί  στρατιώτες, που εγκατέλειψαν  τον λόχο τους στην Κέρκυρα κι έφτασαν στο Αργοστόλι απαιτώντας να εκγυμνάζονται στους στρατώνες του Μέτελα όπως κι οι πατεράδες τους.Εκεί έμειναν συντεταγμένοι για περίπου 4 ημέρες, παρότι των περισσοτέρων τα σπίτια  ήταν κοντά, σιτιζόμενοι από τους εμπόρους και τους μαγαζάτορες της περιοχής, μέχρι που μετά από συμφωνία ανεχώρησαν για Πάτρα κι όχι για Κέρκυρα προκειμεμένου να συνεχίσουν την θητεία τους.

Στην περιοχή των Λυκιαρδοπουλάτων επίσης ξεκίνησε  η φήμη κι ο πανικός για τη βύθιση του νησιού αμέσως μετά τους σεισμούς τους 1953, λόγω του  αρτεσιανού της Σισιώτισσας, που ράγισε από τις σεισμικές δονήσεις κι άρχισε να ανεβάζει το νερό στην επιφάνεια.

Το αρτεσιανό της Σισιώτισσας σήμερα

Ο κόσμος μέσα στην παραζάλη του νοιώθει στα πόδια του την υγρασία και βλέποντας το νερό να ποτίζει το χώμα, νόμισε ότι το νησί βυθίζεται. Πανικοβάλλεται και μεταφέρει την είδηση που αναπαράγουν  ντόπια αλλά και ξένα ειδησειογραφικά πρακτορεία σε όλο τον κόσμο.

Ανταποκρίσεις ξένων πρακτορείων μετά τους σεισμούς του 1953

Στα Λυκιαρδοπουλάτα στήθηκε αμέσως μετά τους σεισμούς του 1953 και η εμπορική αγορά της πόλης. Σύμφωνα με τον κύριο Δεμπόνο, κάθε επαγγελματίας ανάλογα με τα τετραγωνικά του προσεισμικού μαγαζιού του, καταλάμβανε  και την αντίστοιχη έκταση στα Λυκιαρδοπουλάτα για να στήσει εκ νέου την επιχείρηση του σε παραπήγματα, αν και όπως μαρτυρεί ο ίδιος υπήρξαν περιπτώσεις που τα τετραγωνικά πολλαπλασιάστηκαν ως δια μαγείας κατά την μετεγκατάσταση.

Η εμπορική αγορά στα παραπήγματα στα Λυκιαρδοπουλάτα, λίγο μετά τους σεισμούς του 1953

Απέναντι ακριβώς από την κεντρική είσοδο της Γεωργικής Σχολής βρισκόταν η οδός Σιτεμπόρων, ανάμεσα στην παραλία και το Λιθόστρωτο, όπως ακριβώς και στις μέρες μας.

Άποψη της πόλης από ψηλά με την Σιτεμπόρων να ξεχωρίζει παράλληλα με την παραλιακή την δεκαετία του 1930

Δεν ήταν τόσο μεγάλη σε μήκος όπως σήμερα, ξεκινούσε από την Δεβοσέτου αλλά σταματούσε περίπου στο ύψος της σημερινής Εθνικής Τράπεζας. Στην συμβολή της με την Δεβοσέτου είχε στη μια γωνία το πολύ όμορφο σπίτι του καπετάνιου Παύλου Φωκά και στην άλλη τον πλάτανο του Αναλυτή, ο οποίος είχε το σιδηρουργείο λίγο πιο πάνω και που παρότι λίγο στραβός επέζησε του δεύτερου  που επίσης υπήρχε  και ήταν ίσιος, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Άγγελος Αναλυτής.

Ο πλάτανος του Αναλυτή στην γωνία με την Δεβοσέτου, τα νεότερα χρόνια

Σε εκείνο το σημείο έστριβε κάποιες φορές η λιτανεία του Επιταφίου ερχόμενη από την Δεβοσέτου -παρότι η συνηθισμένη της πορεία ήταν προς την παραλιακή- κι αφού άφηνε πίσω της την είσοδο της Βαλλιάνειου Γεωργικής Σχολής διέσχιζε με λαμπρότητα την Σιτεμπόρων για να καταλήξει στον μητροπολιτικό ναό του Σωτήρος στο Λιθόστρωτο από όπου ξεκίνησε,με τα εγκώμια να αντηχούν σε όλη την διαδρομή και τα παιδιά των δημοτικών σχολείων που τραγουδούσαν:

‘Μεγάλη Δευτέρα, μεγάλη μαχαίρα.

Μεγάλη Τρίτη,μεγάλη θλίψη.

Μεγάλη Τετάρτη,μεγάλο ντέρτι.

Μεγάλη Πέμπτη,το δάκρυ πέφτει.

Μεγάλη Παρασκευή, μεγάλη υπομονή…’

Η πομπή του Επιταφίου στην Σιτεμπόρων το 1904 και τέρμα δεξιά η Βαλλιάνειος Γεωργική Σχολή

Η Σιτεμπόρων ήταν ένας δρόμος γεμάτος ζωή και δράση που στα χρόνια της ιταλικής κατοχής ώθησε τον στρατιωτικό Φελίνι να αποθανατίσει από  ψηλά  τις στέγες της κληροδοτώντας στις επόμενες γενιές μια από τις πιο σπάνιες φωτογραφίες της πόλης του Αργοστολίου.

Φωτογραφία του Φελίνι με τις στέγες των σπιτιών στην Σιτεμπόρων

Η οδός Σιτεμπόρων ήταν ο δρόμος του χονδρεμπορίου,του ξυλοπάζαρου και των σταρομάγαζων για αυτό και μονίμως οι σούστες και οι γαϊδουροάμαξες πηγαινοέρχονταν κουβαλώντας το σιτάρι από τους μύλους.

Οδός Σιτεμπόρων το 1905, στο βάθος το καμπαναριό του Αγίου Σπυρίδωνα και δεξιά το το φουγάρο της Ηλεκτρικής Εταιρείας

Ήταν η οδός των εμπόρων του σίτου, του σιταριού δηλαδή κι από εκεί πήρε και το τελικό της όνομά  ‘Σιτεμπόρων’. Άλλαξε όμως πολλά πριν από αυτό, το 1835 λεγόταν Εμπόρων, το 1889 έγινε Λαδοπάζαρο,το 1894 είχε την ονομασία Ξυλοπάζαρο, μετά απέκτησε το όνομα Σιτεμπόρων που η χούντα των συνταγματαρχών μετονόμασε σε 21ης Απριλίου αλλά τελικά καθιερώθηκε οριστικά με το σημερινό της όνομα.

Η οδός Σιτεμπόρων το 1910, διακρίνονται στο βάθος το καμπαναριό του Αγίου Σπυρίδωνα και το φουγάρο της Ηλεκτρικής Εταιρείας

Είχε πολύ όμορφα αρχοντικά, πάσης φύσεως μαγαζιά και σπίτια με αποθήκες στον κάτω όροφο,  όπως το σιδηρουργείο των Αφων Μερτζάνη, οι οποίοι είχαν οι ίδιοι σφυρηλατήσει τους σταυρούς στους τάφους τους και την οικία Περιστιάνου Σπύρου με σιτηρά σε όλο το κτίριο, από το 1888.

Τα επιτάφια των Αφων Μερτζάνη στο Δράπανο

Λίγο πιο μετά ο φούρνος του Παπαντωνάτου Διονύση από το 1906, που ήταν εκείνη την εποχή ηλεκτροκίνητος.

Στην συνέχεια κτίρια στον  επάνω όροφο  κάποιων από αυτών  στεγάζονταν υπηρεσίες και  ξενοδοχεία όπως το ‘ΑΘΗΝΑ’ στην οικία Νεοφύτου και οι ‘ΠΡΟΝΟΙ’ στην οικία Κακουράτου.  Kοντά με την οδό Κεφάλου το φρουριακό τετραόροφο αρχοντικό του Χ. Καραντινού, που τo 1889 ανήκε στον μουσικοδιδάσκαλο Μεταξά Τζανή Νικόλαο, που συνέθεσε τον Ύμνο των Ριζοσπαστών ενώ στέγασε για λίγο και τα γραφεία του πρωτοϊδρυθέντος Εργατικού Συνδέσμου το 1894.

Λίγο πιο πέρα το οινοπωλείο των Αφων Μαρκαντωνάτου από το 1889 κι ένα στενό μετά την οδό Κεφάλου, βρισκόταν  το εργοστάσιο μακαρανοποίας του Ανδρέα Ματιάτου, που λειτουργούσε από το 1927 αλλά μεταφέρθηκε στη Σιτεμπόρων το 1938. Ήταν πολύ δημοφιλές μάλιστα, το διαφημιστικό στιχάκι για τα μακαρόνια του Ματιάτου, το οποίο έβλεπες παντού εκείνα τα χρόνια:

-Γιατρέ μου το στομάχι με βασανίζει χρόνια.

-Να γεύεσαι και να δειπνάς Ματιάτου μακαρόνια.

Δημοσίευση σε εφημερίδα της εποχής

Εκεί κοντά σε πάροδο ανάμεσα στο Λιθόστρωτο και την Σιτεμπόρων κι η εκκλησία της Αγίας Τριάδας, για την οποία υπάρχουν εγγραφές μυστηρίων από το 1751. Δεν ανοικοδομήθηκε ξανά μετά τους σεισμούς του 1953 κι ενοριακά ενσωματώθηκε μαζί με την Μεταμόρφωση του Σωτήρος στο Λιθόστρωτο, με τον Άγιο Σπυρίδωνα.

Στο κέντρο περίπου της φωτογραφίας το καμπαναριό της Αγίας Τριάδας

Το καμπαναριό της, το ψηλότερο όπως  έλεγαν οι παλιοί, ήταν ένα από τα εννέα πυργοειδή  του προσεισμικού Αργοστολίου, ανεξάρτητο από την εκκλησία, με εξώστη, βοβλβοειδή τρούλο αντί της οξύκορφης πυραμίδας κατά τα Βενετσιάνικα πρότυπα και διακοσμήσεις σε στυλ μπαρόκ.

Φωτογραφία του 1920 περίπου, με το καμπαναριό της Αγίας Τριάδας σε ένα μοναδικό, κοντινό σχετικά πλάνο, στα αριστερά

Βρισκόταν στην 12η θέση αναλογικά με την πληθυσμιακή πυκνότητα των ενοριών της πόλης και στον κατάλογο ενοριτών του 1864 και λίγο πριν την Ένωση, καταγράφονται 118 ονόματα από 49 οικογενειακά επώνυμα.

Απόσπασμα από τον κατάλογο ενοριτών του 1864

Η οδός Σιτεμπόρων είχε και αρκετές μικρές πλατειούλες, τις Σπιανάδες όπως τις αποκαλούσαν και  μια από αυτές ήταν εκεί που  μετασεισμικά χτίστηκε το υποκατάστημα της Αγροτικής Τράπεζας που σήμερα στεγάζει την Τράπεζα Πειραιώς. Σώζεται σήμερα στο  σημείο μία από τις 4 συνολικά κρήνες που είχαν δωρίσει στο δήμο οι κληρονόμοι του Άγγλου μεγαλέμπορα Ερνέστο Τουλ της ομώνυμης οινουργικής εταιρείας, σύμφωνα με την διαθήκη του κι οι οποίες είχαν σαφείς επιρροές από την Ελληνική Μυθολογία.

Κατασκευασμένες από τον  διακεκριμένο  γλύπτη Γεώργιο Μπονάνο από το Βουνί του Ληξουρίου, οι δυο ήταν σε μορφή κολώνας και οι άλλες εντοιχισμένες πάνω σε πλάκα.Τότε, η μία εντοιχισμένη τοποθετήθηκε στην πλατεία Δικαστηρίων κι η άλλη  δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη στην Παλιά Πλάκα.

Μία από τις εντοιχισμένες κρήνες Τουλ που τα χρόνια που εξιστορούμε βρισκόταν δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη στην Πλάκα

Οι δυο κολώνες τοποθετήθηκαν μία δίπλα στο Τελωνείο και μπροστά από την παλιά εκκλησία των Αρμενίων και μία στην παραλία και πριν την αγορά. Πρόκειται για εκείνες οι οποίες ευτυχώς διασώθηκαν από τον καθηγητή-φιλόλογο Νικόλαο Τζουγανάτο μέχρι σήμερα, και κοσμούν πλέον την πλατεία της πρώην Αγροτικής Τράπεζας και τη μικρή πλατεία ανάμεσα στον Ναυτικό Όμιλο και το μνημείο των Ριζοσπαστών, επί της οδού Γερασίμου Φωκά. Περισσότερα για τις Κρήνες Τολυ στον παρακάτω σύνδεσμο:https://www.kefaloniapress.gr/topika/politismos/article/516232/oi-krines-toyl-ki-i-istoria-toys/?fbclid=IwAR0csaBJK6tqb8x8XyHOgptwLOjgiyE-Lw3CeKVV_vtq6thu3Dnzyj2SXcE

Αγροτική Τράπεζα και σε πρώτο πλάνο μια από τις  κρήνες Τουλ, που τοποθετήθηκε μετασεισμικά στο σημείο

Απέναντι, εκεί που σήμερα στεγάζεται το Super Market Κρητικός, υπήρχε ο στάβλος και το μαγειρείο των Πεφάνη Άγγελου, Φώτη και Σπύρου με είσοδο από την παραλία, που μετασεισμικά ο Σπύρος Πεφάνης μετέφερε λίγο πιο κοντά με την οδό Δεβοσέτου και πουλούσε αποικιακά έχοντας ταυτόχρονα μάντρα με  σιδηρικά.

Εκεί κοντά υπήρχε  και το μεγάλο σπίτι των πλούσιων αδελφών Ιωάννη και Γεώργιου Γκεντιλίνη, απογόνων του Βενετού μηχανικού Μαρίνου Γκεντιλίνη, στο υπόγειο του οποίου διατηρούσαν αποθήκη κρασιών. Απέναντί τους κατοικούσε ο Ιωάννης Καμπανός, του οποίου μια ημέρα ο πετεινός ξέφυγε της προσοχής του και με το ράμφος του άνοιξε τις τάπες από τα βαρέλια με το κρασί των Γκεντιλίνη, οι οποίοι για τον λόγο αυτό τον έσυραν στα δικαστήρια.

Αντίγραφο από την αγωγή των Γκεντιλίνη στον Καμπανό για τον πετεινό του, που βρίσκεται στο βιβλίο του Σπύρου Αντωνάτου ”Αργοστόλι η χαμένη πόλη” σελίδα 393

Συνεχίζοντας, συναντούσες το κηροπλαστείο του Μαζαράκη Αναστάσιου από το 1889 ενώ στην διασταύρωση με την Ανδρέα Μεταξά, υπήρχε το τεράστιο σπίτι του Κωνσταντίνου Τζουγανάτου κι απέναντί του στην άλλη γωνία το βιβλιοπωλείο του Νικολάτου Παναγή του 1ου, ο οποίος το 1875 πρώτος φέρνει στο νησί και πωλεί τον ΚΑΖΑΜΙΑ.

Όπου η κόκκινη κηλίδα το σπίτι του Τζουγανάτου 

Λίγα βήματα πιο πέρα,  στο σημείο που σήμερα βρίσκεται η Εθνική Τράπεζα, η οδός Σιτεμπόρων σταματούσε και μπροστά σου είχες τα καταστήματα Γαρμπή Σπυρίδωνος με το εργαστήριο ρούχων που κάηκε το 1893, του Μωραϊτη Χρήστου με τα έπιπλα και του Εβραίου ράφτη Ραζή Δημητρίου.

Η Σιτεμπόρων το 1907,στο βάθος τα καταστήματα Γαρμπή και Μωραϊτη

Τα συγκεκριμένα μαγαζιά ήταν διαμπερή κι είχαν  πρόσοψη και στην Σιτεμπόρων αλλά και σε  μια ακόμα πλατειούλα, την Σπιαναδούλα, που ήταν από πίσω με τον μεγάλο πλάτανο στο εσωτερικό της.

Για να έχουμε μια ακριβέστερη εικόνα με το σήμερα, σκεφτείτε ότι η Σπιαναδούλα έπιανε το οικοδομικό τετράγωνο από την γωνία της Εθνικής Τράπεζας μέχρι την γωνία του φαρμακείου Κωνσταντάτου με την οδό Βανδώρου.

Μια ακριβέστερη περιγραφή της Σιτεμπόρων σε σχέση με την πόλη, που βρίσκεται στο βιβλίο του Σπύρου Αντωνάτου ”Αργοστόλι η χαμένη πόλη” σελίδα 397

Στην αρχή η Σπιαναδούλα ήταν ενιαία με την πλατεία Καμπάνας αλλά διαχωρίστηκε με την κατασκευή του επιβλητικού οικοδομήματος των αδελφών Χοϊδά. Το σπίτι είχε δυο ορόφους και μια πέτρινη σκάλα οδηγούσε στην κύρια είσοδο από τα μαγαζιά του ισογείου προς τα διαμερίσματα. Υπήρχαν περίπου δώδεκα μεγάλα δωμάτια που από το 1888 στέγασαν κατά καιρούς  το Δημαρχείο, τα Δικαστήρια,το πολιτικό κέντρο των Ριζοσπαστών με την ονομασία Δημοτικόν Κατάστημα, τη Λέσχη Φιλελευθέρων όταν πρωτο-ιδρύθηκε το 1910,μετά την Ένωση του 1864 το Δημοκρατικόν Κατάστημα  και  γύρω στο 1935 χρησιμοποιούνται για τις ανάγκες του  «Τουριστικού Ξενοδοχείου» υπό τον Λεωνίδα Χοϊδά.

Δημοσίευση σε εφημερίδα της εποχής,που βρίσκεται στο βιβλίο του Σπύρου Αντωνάτου ”Αργοστόλι η χαμένη πόλη” σελίδα 417

Στο μέγαρο Χοϊδά λέγεται ότι στεγάστηκε  και το Αναγνωστήριο «Η Ισότης»,στο οποίο πραγματοποιούσε τις πολιτικές του συγκεντρώσεις ο αγωνιστής Μαρίνος Αντύπας και σε αυτόν τον χώρο έφτασε τον Μάρτιο του 1907 η θλιβερή είδηση της δολοφονίας του, όπως βλέπουμε στο έκτακτο παράρτημα της εφημερίδας ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ στις 13 Μαρτίου 1907.Της εφημερίδας που ίδρυσε ο Μαρίνος Αντύπας στις 29 Ιουλίου 1900 κι η οποία συνεχίστηκε να εκδίδεται από τους φίλους του για κάποιο διάστημακαι  μετά τον θάνατο του.

Από το αρχείο της  Ιακωβάτειου Βιβλιοθήκης Ληξουρίου

Οι σεισμοί του 1953 και οι καταστροφές που προκάλεσαν ήταν καθοριστικός παράγοντας για την μετεξέλιξη του Αργοστολίου αλλά και του νησιού γενικότερα. Έτσι συνέβη και στην  οδό Σιτεμπόρων που  διανοίχτηκε, πέρασε μέσα από την παλιά πλατειούλα  κι έφτασε μέχρι την σημερινή οδό Ανδρέα Χοϊδά. Τα σπίτια και τα μαγαζιά ξαναχτίστηκαν σύμφωνα με τις νέες ανάγκες των κατοίκων και τα παλιά χαρακτηριστικά της οδού έσβησαν δια παντός.

Άποψη της Σιτεμπόρων μετασεισμικά, στο ύψος της Εθνικής Τράπεζας, εκεί που σταματούσε παλιά, με κατεύθυνση προς πλατεία

Η Σιτεμπόρων την δεκαετία του 1960 με κατεύθυνση προς την οδό Δεβοσέτου

Κεφάλου και Σιτεμπόρων μετασεισμικά

Ένα από τα πιο γνωστά μεταγενέστερα μαγαζιά στην Σιτεμπόρων

Πανοραμική άποψη της Σιτεμπόρων σήμερα

Η Τράπεζα Πειραιώς και το άγαλμα του Μαρίνου Αντύπα επί της πλατειούλας, στην Σιτεμπόρων

Η Σιτεμπόρων το 1900 περίπου και στο βάθος εκεί που σταματούσε, μπροστά από την σημερινή Εθνική Τράπεζα

Η  Σιτεμπόρων στις μέρες μας και στο βάθος, το σημείο  όπου σταματούσε προσεισμικά

Επισήμανση: Οι αναφορές σε πρόσωπα, κτίρια και καταστήματα γίνεται με μοναδικό κριτήριο την ύπαρξη πληροφοριακού και φωτογραφικού υλικού.

Πηγές:

1. Αντωνάτος Σπύρος, Αργοστόλι η Χαμένη Πόλη,εκδ. ΚΟΡΥΦΗ 2005

2. Γαλιατσάτου Αλίκη, Κεφαλονίτες ευεργέτες και εκπαίδευση

3. Δεμπόνος Αγγελο-Διονύσης: Η Γενέθλιος Πράξη της Κεντρικής Πλατείας Αργοστολίου                                                    1829, Αργοστόλι 2010

                                           Το Αργοστόλι διασκεδάζει,Αργοστόλι 1979

                                            Η Γένεση και τα Πάθη μιας Πολιτείας, Αργοστόλι 1981

                                           Το χρονικό του σεισμού, Αργοστόλι 1976

                                           Σταθμοί,Αργοστόλι 1994

                                            Κούταβος το Χρονικό ενός Βάλτου, εκδ. Δήμου Αργοστολίου                                              1999  

4. Ζαπάντη Σταματούλα-Σιμάτος Λάμπρος, Οι ναοί του Αργοστολίου στα χρόνια της Ένωσης(1864)

5. Λουκάτος Γεράσιμος, Εικόνες και θύμησες από την παλιά Κεφαλονιά – Βιώματα μαρτυρίες 

6. Μεταξάς Μαρίνου Γεράσιμος,Το Βέγειο Ψυχιατρείο, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟΣ 

7. Μοσχόπουλος Γεώργιος, Το Εκκλησιαστικό Αρχείο Κεφαλονιάς, εκδ. Τοπικό Ιστορικό Αρχείο Κεφαλονιάς, Αθήνα 1984

8. Τζουγανάτος Νικόλαος, Μελετήματα Ιστορίας και Λαογραφίας της Κεφαλονιάς,ΈΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΛΕΙΒΑΘΩ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ 1996

9. Τουμασάτος Ηλίας, Η Λαιμητόμος στο Αργοστόλι το 1887, δημοσιευμένο στον 13ο τόμο των Κεφαλληνιακών Χρονικών 

10. Τσιτσέλης Ηλίας, Κεφαλληνιακά Σύμμικτα

11. Φωκάς Κοσμετάτος Μαρίνος , Δυο Δημαρχίες στο Αργοστόλι, Αργοστόλι 1983

12. Φωτογραφίες από το Κοργιαλένειο Λαογραφικό Μουσείο

13. Συλλεκτική έκδοση της Κοργιαλένειου Βιβλιοθήκης Η ΠΑΛΙΑ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΕΝΑΣ ΑΤΕΛΕΙΩΤΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ. Tόμος   πρώτος.