Το Ιόνιο κράτος «ήρθε» ως αποτέλεσμα της Συνθήκης των Παρισίων της 17ης Νοεμβρίου 1815. Υποτίθεται ότι τελούσε υπό την προστασία της Μεγάλης Βρετανίας· στην ουσία όμως είχε τεθεί υπό την επικυριαρχία της, πράγμα διόλου ασυνήθιστο για την αποικιοκρατική πολιτική που ασκούσαν οι Άγγλοι.
Πριν από την Ιόνιο Πολιτεία
Πριν από τις 17 Οκτωβρίου του 1797, όταν υπεγράφη η συνθήκη του Καμποφόρμιο, τα Επτάνησα βρίσκονταν υπό την κατοχή της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας. Η συνθήκη του Καμποφόρμιο έθετε τέρμα στη μακρόχρονη ενετική κατοχή, αλλάζοντας σελίδα στην Ιστορία των Επτανήσων, τα οποία πλέον παραχωρούνταν στη Γαλλία του Ναπολέοντος Βοναπάρτη. Οι ελκυστικές ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης δεν άργησαν να αποκτήσουν πρόθυμους θιασώτες στα Επτάνησα, πράγμα που είχε ως συνέπεια να αντικατασταθεί η διοίκηση του νησιού. Έτσι, τη θέση των αριστοκρατών που ασκούσαν την εξουσία, κατέλαβαν κοινοτικά συμβούλια που απαρτίζονταν από πολίτες όλων των κοινωνικών τάξεων.
Ωστόσο, ο γαλλικός έλεγχος στα Επτάνησα αποδείχτηκε βραχύβιος. Αμέσως μετά την καταστροφή του γαλλικού στόλου στο Αμπουκίρ της Αιγύπτου, η Ρωσία και η Τουρκία, με τη συγκατάθεση της Αγγλίας, αποφάσισαν να ανακόψουν τα επεκτατικά σχέδια του Βοναπάρτη στην Ανατολή. Η ρωσοτουρκική συμμαχία, η οποία συστάθηκε γι’ αυτόν ακριβώς τον σκοπό, δεν άφησε ανεκμετάλλευτη τη δυσαρέσκεια των κατοίκων εναντίον των Γάλλων. Μια δυσαρέσκεια την οποία υποδαύλιζαν οι αριστοκράτες του νησιού που αντιτίθεντο στη γαλλική παρουσία. Έτσι, ο ρωσοτουρκικός στόλος, τον Σεπτέμβριο του 1798, ξεκίνησε από τα Κύθηρα, προκειμένου να καταλάβει τα Επτάνησα, πράγμα που πέτυχε στις 20 Φεβρουαρίου 1799, αφαιρώντας από τον Βοναπάρτη μια εξέχουσα ναυτική βάση στην Ανατολική Μεσόγειο.
Κατόπιν μακροχρόνιων και σκληρών διαπραγματεύσεων μεταξύ της ρωσικής και της τουρκικής πλευράς, επικυρώθηκε στην Κωνσταντινούπολη, με τη συνθήκη της 21ης Μαρτίου 1800, η αυτονόμηση της Επτανήσου Πολιτείας. Η συνθήκη προέβλεπε την επικυριαρχία της Υψηλής Πύλης, ωστόσο ανέθετε την προστασία των θρησκευτικών δικαιωμάτων των κατοίκων της στον αυτοκράτορα της Ρωσίας. Τριακόσια πενήντα χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς, δημιουργήθηκε με την παραπάνω συνθήκη της Κωνσταντινούπολης το πρώτο ελληνικό ημιαυτόνομο κρατίδιο, η περίφημη Επτάνησος Πολιτεία.
Η Επτάνησος Πολιτεία είχε μικρή διάρκεια ζωής (21 Μαρτίου 1800 έως 8 Ιουλίου 1807)… Στις 8 Ιουλίου 1807 υπογράφεται η συνθήκη του Τιλσίτ, με την οποία τα Επτάνησα παραχωρούνται εκ νέου στη Γαλλία, μετά την περίφημη νίκη του Ναπολέοντα στο Αούστερλιτς. Ωστόσο, τα Επτάνησα θα αποτελούσαν έως το 1815, μετά την ολοκληρωτική ήττα του Βοναπάρτη στο Βατερλώ, αντικείμενο του πόθου για τους Άγγλους, οι οποίοι ήδη από το 1809 έβαλαν πόδι στη Ζάκυνθο που κατελήφθη από τον αγγλικό στόλο. Κατόπιν, ήρθε η σειρά της Κεφαλλονιάς, της Ιθάκης, της Λευκάδας και των Κυθήρων το 1810, ενώ μόλις το 1814 κατελήφθη και η Κέρκυρα.
Κάπως έτσι φτάσαμε στην περίφημη συνθήκη των Παρισίων, στις 5 Νοεμβρίου 1815, με την οποία τα Επτάνησα υπό την προστασία της Μεγάλης Βρετανίας μετονομάστηκαν σε Ηνωμένον Κράτος των Ιονίων Νήσων.
Ιστορικοί σταθμοί έως το 1850
Το 1824 πεθαίνει στη Μάλτα ο Maitland, ο πρώτος Άγγλος αρμοστής του Ιονίου κράτους. Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, ο Maitland είχε εφαρμόσει την πολιτική της «ουδετερότητας» που πρόκρινε η Αγγλία, λαμβάνοντας ιδιαίτερα σκληρά μέτρα. Μάλιστα, η αγγλική κυβέρνηση κάλυψε την πολιτική του Maitland, παρά την έντονη αντίδραση του Άγγλου βουλευτή τη αντιπολίτευσης Hume.
Τον απεχθή Maitland αντικατέστησε ο στρατηγός Adam, οποίος παρέμεινε στο αξίωμα του αρμοστή έως το 1831, για να αναλάβει προσωρινά την αρμοστεία ο αρχηγός των στρατιωτικών δυνάμεων του Ιονίου κράτους, Αλέξανδρος Whitford.
Τον Νοέμβριο του 1832 ανέλαβε τα καθήκοντά του ο φιλελεύθερος και φιλέλληνας νέος αρμοστής λόρδος Nugent. Η θητεία του διήρκεσε ώς το 1835, οπότε και παραιτήθηκε του αξιώματος. Ο ηλικιωμένος αντικαταστάτης του, στρατηγός βαρόνος σερ Howard Douglas, ήταν άνθρωπος συντηρητικών αρχών, ο οποίος ήρθε σε σφοδρή ρήξη με την προοδευτική μερίδα των Επτανησίων πολιτικών που τον κατηγόρησαν για διασπάθιση χρημάτων του Δημοσίου και για μισελληνισμό.
Μάλιστα, το 1839, ο Κερκυραίος λόγιος βουλευτής Αντρέας Μουστοξύδης μετέβη στο Λονδίνο και υπέβαλε στον Βρετανό υπουργό των αποικιών υπόμνημα για την πολιτική κατάσταση της Επτανήσου. Στο υπόμνημα ζητούσε πιο ελεύθερο εκλογικό σύστημα, ετήσια σύνοδο του Κοινοβουλίου, έγκριση των κρατικών δαπανών από το Κοινοβούλιο και ελευθεροτυπία.
Από αυτά τα αιτήματα, ο Μουστοξύδης πέτυχε να ληφθούν ελάχιστα μόνο μέτρα, που θα επέτρεπαν λίγο αργότερα στους Επτανήσιους ένα περισσότερο ελεύθερο καθεστώς. Η θητεία του απεχθούς στους Επτανήσιους Howard Douglas έληξε το 1841 καθώς τον διαδέχτηκε μέχρι το 1843 ο σερ Αλέξανδρος Stewart Mackenzie, ο οποίος προσπάθησε να βάλει τάξη στα οικονομικά.
Ο μεταρρυθμιστής λόρδος Seaton
Λέγεται πως ο Seaton είχε επιδείξει εξαιρετικές στρατιωτικές ικανότητες, και μάλιστα ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο και στη μάχη του Βατερλώ. Επίσης, είχε υπάρξει και κυβερνήτης του Καναδά, αντιμετωπίζοντας με επιτυχία την εξέγερση του Άνω και Κάτω Καναδά (1877-1838). Ο ίδιος ήταν φιλελεύθερος πολιτικός και εκφραστής των νέων τάσεων της βρετανικής πολιτικής.
Ως αρμοστής στα Επτάνησα συνέβαλε με τη διοίκησή του στην αλλαγή του πολιτικού κλίματος και με την πολιτική του στην άνοδο του μορφωτικού επιπέδου των λαϊκών στρωμάτων. Ήταν εκείνος που επέτρεψε την ίδρυση και λειτουργία πολιτικών λεσχών, όπως επέτρεψε και τις πολιτικές συγκεντρώσεις, αφήνοντας ελεύθερη την εισαγωγή ελληνικών εφημερίδων στα Επτάνησα. Επί αρμοστείας του, λειτούργησαν επίσης τα πρώτα ιδιωτικά τυπογραφεία. Εκτός από τα μέτρα που έλαβε για την αναβάθμιση της παιδείας, ενδιαφέρθηκε συγκεκριμένα για την αναμόρφωση της γεωργικής παραγωγής.
Σημαντική υπήρξε η συμβολή του στην ελευθεροτυπία, όταν το Κοινοβούλιο με την απόφασή του της 22ας Μαΐου του 1848 καθιέρωσε την ελευθερία του Τύπου καταργώντας την προληπτική λογοκρισία. Υπό αυτές τις συνθήκες, εμφανίστηκαν οι πρώτες πολιτικές εφημερίδες στα Ιόνια νησιά.Σημαντικές υπήρξαν και οι μεταρρυθμίσεις του στη διοίκηση.
Δυστυχώς, το 1849, τον διαδέχτηκε ο σερ Ερρίκος Γεώργιος Ward, ένας ιδιαίτερα αντιδραστικός πολιτικός. Η πρώτη του ενέργεια ήταν να αναστείλει τη λειτουργία του Κοινοβουλίου και λίγο αργότερα εισηγήθηκε στη Νομοθετική Συνέλευση μια σειρά διοικητικών και οικονομικών μέτρων που έπλητταν καίρια τις ελευθερίες αλλά και την οικονομία της Ιονίου Πολιτείας.
Η επαναστατική χρονιά του 1848
Ήδη από πριν είχαν αρχίσει έντονες πολιτικές διεργασίες στα Επτάνησα, με στόχο την ένωση με την κυρίως Ελλάδα. Στο μεταξύ, οι φιλελεύθερες και πατριωτικές κινήσεις στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη πλήθαιναν, πράγμα που κινητοποιούσε δραστικά τις πολιτικές διεργασίες στα Ιόνια νησιά. Γενικά, το 1848 υπήρξε μια χρονιά σημαδιακή για τους λαούς της Ευρώπης, μια και έθετε τέρμα στην αντιδραστική πολιτική της Ιεράς Συμμαχίας, κλονίζοντας τις αρχές του απαίσιου δεσποτισμού που επέβαλλε η πολιτική του Μέτερνιχ επί τρεις δεκαετίες, καθώς ανάγκασε τους βασιλιάδες μιας σειράς επαναστατημένων χωρών να παραχωρήσουν Σύνταγμα στον λαό τους. Η Ελλάδα, μάλιστα, είχε προηγηθεί αρκετά με την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843, που ανάγκασε τον Όθωνα να παραχωρήσει Σύνταγμα.
Μέσα σε αυτόν τον φιλελεύθερο άνεμο που επικρατούσε σε ολόκληρη την Ευρώπη, η Αγγλία δεν θέλησε να αμαυρώσει την εικόνα της και να φανεί οπισθοδρομική. Αντίθετα, στην επιθυμία της να καπελώσει την πρωτοπορία της εποχής, αποφάσισε να προβεί σε ορισμένες συνταγματικές μεταρρυθμίσεις· ακριβώς αυτές που ζητούσε με υπόμνημά του ο Επτανήσιος δημοσιογράφος Ναπολέων Ζαμπέλιος. Σημαντική υπήρξε η πατριωτική δράση που ανέπτυξαν τότε οι λέσχες της Κεφαλλονιάς «Ομόνοια» στο Ληξούρι και «Κοραής» στο Αργοστόλι.
Στο έργο του εξέχουσα θέση κατέχει η οργάνωση, για πρώτη φορά στην Ιστορία του νεότερου ελληνισμού, του εορτασμού της 25ης Μαρτίου, όπως και της 3ης Σεπτεμβρίου. Να σημειώσουμε ότι στους εορτασμούς εκδηλώθηκαν μαζικά τα λαϊκά φρονήματα, πρωτοστατούσης της μαθητιώσας νεολαίας.
Ως απόρροια της οργάνωσης του πολιτικού βίου στα Ιόνια νησιά εμφανίστηκαν τρεις πολιτικές παρατάξεις, οι οποίες εκπροσώπησαν όλες εκείνες τις τάσεις της εποχής όπως εκφράζονταν μέσα από τις διαμορφωμένες πολιτικές συνθήκες και τις αντιλήψεις που κυριάρχησαν στις κοινωνικές ομάδες. Είναι προφανές ότι οι πολίτες τάχθηκαν υπέρ ή κατά των κομμάτων αυτών, σύμφωνα πάντα με τις πολιτικές, κοινωνικές και εθνικές τους αντιλήψεις, όπως αυτές υποδεικνύονταν από τα συμφέροντά τους.
Tα κόμματα
Ήταν φυσικό όλοι εκείνοι οι οποίοι θεωρούσαν ότι η τρέχουσα κατάσταση με την επικυριαρχία της Αγγλίας τούς εξασφάλιζε τα συμφέροντα και τον τρόπο ζωής τους να ταχθούν υπέρ της αγγλοκρατίας στα νησιά. Προφανώς, αυτοί, εκτός των άλλων ωφελειών, συμμετείχαν και στη διοίκηση σε διάφορες θέσεις. Έτσι, όσοι μέσα από το υπάρχον σύστημα της αγγλικής προστασίας εδραίωναν τα κεκτημένα τους δημιούργησαν μια κοινωνική ομάδα, η οποία αντιστεκόταν λυσσαλέα σε κάθε αλλαγή της κατάστασης και πάλευε εναντίον όλων εκείνων των απόψεων που ζητούσαν ελευθερίες, πολιτικές αλλαγές, ακόμα και την ένωση με την Ελλάδα.
Όλοι αυτοί που αντιστέκονταν σθεναρά σε κάθε προσπάθεια βελτίωσης του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος έγιναν γνωστοί ως οπαδοί της «Προστασίας» και τους αποκαλούσαν «Προστασιανούς». Ωστόσο, ο λαός τους «στόλισε» με μια χαρακτηριστική ονομασία, αποκαλώντας τους «Καταχθόνιους». Το κόμμα των «Καταχθόνιων» το συγκροτούσαν και το υποστήριζαν στοιχεία ιδιαίτερα συντηρητικά και αντιδραστικά, στενοί συνεργάτες και μιμητές των Άγγλων. Οι «Καταχθόνιοι» ήταν εκείνοι που προσπάθησαν να καταπνίξουν κάθε φιλελεύθερη κίνηση, εκείνοι που αντέδρασαν στην παραχώρηση συνταγματικών μεταρρυθμίσεων και κυρίως αυτοί που πολέμησαν με όλες τους τις δυνάμεις την ιδέα της ένωσης των νησιών με το ελληνικό κράτος.
Το άλλο πολιτικό κόμμα το συγκροτούσαν μετριοπαθείς προοδευτικοί, οι οποίοι δέχονταν την αναγκαιότητα της βρετανικής προστασίας και ήταν της άποψης ότι οι Ιόνιοι έπρεπε να σεβαστούν τις διεθνείς συνθήκες που τους δέσμευαν. Αυτό το υποστήριζαν επειδή πίστευαν ότι οι συνθήκες της εποχής και οι δικές τους δυνάμεις δεν τους επέτρεπαν να τρέφουν ελπίδες για την κατάργηση της αγγλοκρατίας.
Οι «Μεταρρυθμιστές», όπως αποκαλούνταν αυτή η πολιτική δύναμη, δεν απέρριπταν με κανέναν τρόπο το αίτημα της ένωσης με την Ελλάδα. Απλώς θεωρούσαν ότι κάθε σχετική ενέργεια προς αυτή την κατεύθυνση ήταν πρόωρη και υπήρχε σοβαρός κίνδυνος μια τέτοια προσπάθεια να έθετε σε κίνδυνο ολόκληρο το έθνος. Έτσι, κάθε σχετική κίνηση για την ένωση έμενε στο πεδίο των ευχών και των ευγενών πόθων.
Βασικό τους μέλημα ήταν να επιτύχουν από την προστάτιδα δύναμη την παραχώρηση περισσότερων συνταγματικών ελευθεριών με τη μεταρρύθμιση του Συντάγματος του 1817. Αυτός ήταν και ο λόγος που είχαν ονομαστεί «Μεταρρυθμιστές».
Οι «Ριζοσπάστες»
Ριζικά αντίθετο με τα δυο προηγούμενα κόμματα ήταν αυτό των «Ριζοσπαστών», οι οποίοι υποστήριζαν και επιδίωκαν με όλες τους τις δυνάμεις την οριστική λύση του πολιτικού ζητήματος των Ιονίων Νήσων με την κατάργηση του καθεστώτος της προστασίας και την ένωσή τους με το ελληνικό κράτος. Οι «Ριζοσπάστες» μάλιστα θεωρούσαν ότι το καθεστώς ήταν παράνομο γιατί δεν τύγχανε της συγκαταθέσεως του λαού των Ιονίων Νήσων. Επίσης, επισήμαιναν ότι με την ίδρυση του ελληνικού κράτους δεν υπήρχε η αναγκαιότητα της προστασίας των νησιών από ξένη δύναμη.
Οι «Ριζοσπάστες» ήταν αντίθετοι με τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που υποστήριζαν οι «Μεταρρυθμιστές» με το σκεπτικό ότι αυτό το αίτημα ισοδυναμούσε με παραδοχή και αναγνώριση του καθεστώτος της προστασίας. Ωστόσο, έως ότου επιτευχθεί ο τελικός σκοπός της ένωσης των νησιών με το ελληνικό κράτος έπρεπε το Ιόνιο Κοινοβούλιο να προβαίνει στην ψήφιση νόμων που, χωρίς να θίγουν το Σύνταγμα, θα βελτίωναν την κατάσταση του λαού. Με αυτή την τακτική, αντί «μεταρρυθμίσεων», οι «Ριζοσπάστες» πρότειναν «βελτιώσεις» που, όπως έγραφε χαρακτηριστικά ο Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος στην εφημερίδα του ο «Φιλελεύθερος», «ενώ τείνουν να καλητερεύσουν την εσωτερικήν του τόπου κατάστασιν, δεν ισοδυναμούν ούτε με νέας συνθήκας, ούτε με συμβιβασμούς μετά της Προστασίας».
Οι βελτιώσεις αυτές θα ήταν προσωρινά κυβερνητικά μέτρα που, χωρίς να έχουν τον χαρακτήρα συναλλαγής με την προστάτιδα δύναμη, θα αποσκοπούσαν στην αντιμετώπιση των εσωτερικών πολιτικών και κοινωνικών ζητημάτων. Εδώ ας σημειώσουμε ότι ο Ριζοσπαστισμός δεν υπήρξε πολιτικό κίνημα με περιορισμένη τοπική σημασία – όπως τα άλλα δυο κόμματα. Βασική του επιδίωξη ήταν η ένωση των Ιονίων Νήσων με την Ελλάδα αλλά και η αποκατάσταση της ανεξαρτησίας ολόκληρου του ελληνικού έθνους.
Επίσης, επιδίωξή του ήταν η εγκαθίδρυση δημοκρατικού πολιτεύματος και η απόδοση κοινωνικής δικαιοσύνης. Θεμελιώδης υπήρξε η προϋπόθεση της ευρύτερης διάδοσης και εφαρμογής των δημοκρατικών άρχων. Με αυτή την πολιτική κατεύθυνση, το κόμμα των «Ριζοσπαστών» εμφανίζεται σαν η ώριμη ελληνική εκδοχή του μεγάλου ευρωπαϊκού δημοκρατικού κινήματος του 19ου αιώνα. Οι αρχές του ριζοσπαστισμού μετά την ένωση των Ιονίων με την Ελλάδα μεταλαμπαδεύτηκαν και στον ελλαδικό χώρο.
Η ένωση
Μετά τον διωγμό του Όθωνα στις 10 Οκτωβρίου 1862, η αγγλική πολιτική αρχίζει να δρομολογεί την προσχεδιασμένη λύση του Επτανησιακού ζητήματος. Ο πρωθυπουργός Πάλμερστον είναι σαφής στο αίτημά του ανακοινώνοντας ότι η κυβέρνησή του είναι πρόθυμη να παραχωρήσει τα ελληνικά νησιά του Ιονίου στην Ελλάδα, αν οι Έλληνες εξέλεγαν αρεστό βασιλιά στην Αγγλία.
Την αγγλική θέση διεμήνυσε επισήμως τον Δεκέμβριο του 1862 στον πρόεδρο της Εθνοσυνέλευσης στην Αθήνα επίσημος απεσταλμένος της αγγλικής κυβέρνησης, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων ότι, αν η Αθήνα, «διαμένουσα πιστή εις το καθεστώς της συνταγματικής μοναρχίας και απέχουσα πάσης επιθέσεως κατά του γείτονος κράτους, ήθελε εκλέξη ηγεμόνα μη εξαιρέσιμον», η προσάρτηση των Ιονίων Νήσων θα ματαιώνονταν, «πλην εάν εξελέγετο ηγεμών αποκλίνων εις επαναστάσεις ή προς επίθεσιν κατά της Τουρκίας, τότε θα εματαιούτο η της Ανάσσης απόφασις».
Η συνέχεια έχει ως εξής:
Στις 22 Ιανουαρίου 1863 η Β’ Εθνοσυνέλευση εξέλεξε τον Αλφρέδο, δευτερότοκο γιο της Βικτωρίας. Ωστόσο, αυτή η απόφαση δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτή γιατί, καθώς όριζε το Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 22ης Ιανουαρίου του 1830, που ανακήρυξε το βασίλειο της Ελλάδας ανεξάρτητο, δεν επιτρεπόταν να στεφτεί βασιλιάς από βασιλική οικογένεια προερχόμενη από τις τρεις προστάτιδες Δυνάμεις.
Έτσι, η Εθνοσυνέλευση της 18ης Μαρτίου 1863 προσέφερε το στέμμα στον Γεώργιο, δευτερότοκο γιο του Χριστιανού της Δανίας. Κατόπιν αυτών των εξελίξεων, ο αρμοστής Στορξ διέλυσε την ΙΒ’ Βουλή στις 25 Ιουλίου του 1863 και προκήρυξε εκλογές για νέα Βουλή, της οποίας ο αποκλειστικός προορισμός θα ήταν να εκφράσει επισήμως την επιθυμία των Ιονίων Νήσων για ένωση με την Ελλάδα.
Η ΙΓ’ Βουλή που πρόεκυψε με πρόεδρο τον Στέφανο Παδοβά στην ιστορική συνεδρίαση της 23ης Σεπτεμβρίου 1863 ψήφισε την ένωση, η οποία πραγματοποιήθηκε την 21η Μαΐου του 1864.
Μια επανενωση με το αγγλικο βασιλειο, ένα μπρεξιτ και εν συνεχεια θα οδηγουμε αριστερα στη γκρανια για να παμε στο αργοστολι, τελεια!!