Με αφορμή την κουβέντα που διχάζει την κοινωνία μας αναφορικά με τους εμβολιασμούς κατά του covid 19, ας ανατρέξουμε στο παρελθόν και στην ιστορία των εμβολιασμών για την ανθρωπότητα για να πληροφορηθούμε ότι πίσω από την επιστημονική εισήγηση των εμβολιασμών το 1715, βρίσκεται ένας Κεφαλονίτης, ο Ιάκωβος Πυλαρινός.
Μπορεί ο Έντουαρντ Τζένερ (Edward Jenner) να πέρασε στην ιστορία ως ο πατέρας του εμβολιασμού καθώς το πρώτο εμβόλιο στην ιστορία της ιατρικής αναφέρεται το εμβόλιο κατά της ευλογιάς, ωστόσο δύο σπουδαίοι Έλληνες γιατροί αποδεικνύεται πως είχαν προηγηθεί μετά από πρωτοποριακές μελέτες και πρακτικές.
Οι γιατροί από τη Χίο και την Κεφαλλονιά, Τιμόνης και Πυλαρινός αντίστοιχα, ανακάλυψαν τον εμβολιασμό τουλάχιστον 8 δεκαετίες πριν από Έντουαρντ Τζένερ.
Ο Ιάκωβος Πυλαρινός κι Εμμανουήλ Τιμόνης σε εικόνα της εποχής τους
Έως και τον 18ο -19ο αιώνα η παιδική νόσος της ευλογιάς, με θνητότητα στο 10-30%, συγκαταλεγόταν στις συχνότερες αιτίες θανάτου.Περίπου το 20% των μολυσμένων παιδιών πέθαναν, ενώ όσα επιζούσαν παρέμεναν με χαρακτηριστικές ουλές στο πρόσωπο αλλά ακόμα και τύφλωση. Εξ ου και η λέξη «βλογιοκομμένος».
Εκείνη την περίοδο επισκέφθηκε τον Ιάκωβο Πυλαρινό μητέρα τεσσάρων αγοριών, προκειμένου να του ζητήσει συμβουλές αλλά και να την βοηθήσει. Έτσι, ο απόφοιτος της νομικής και ιατρικής σχολής του φημισμένου Πανεπιστημίου της Πάδοβας ξεκίνησε να ασχολείται ενεργά με την ευλογιά, να παρακολουθεί τη διαδικασία, να καταγράφει την πορεία των παιδιών και εν κατακλείδι, να τα εμβολιάζει με το υγρό που λάμβανε από φλύκταινες νοσούντων. Την τακτική αυτή του εμβολιασμού άρχισε, ταυτόχρονα, να την εφαρμόζει στην Κωνσταντινούπολη και ο Χιώτης γιατρός, Εμμανουήλ Τιμόνης, σπουδαγμένος κι αυτός στην Πάδοβα.
Πρωτοπόρος ο Τιμόνης
Ο Τιμόνης από κοινού με τον J.Woodward, με βάση την πρότερη εμπειρία του από την αντιμετώπιση της επιδημίας στην Κωνσταντινούπολη, το 1714 δημοσίευσε στον 29ο τόμο του περιοδικού Philosophical Transactions την εργασία του υπό τον τίτλο «An account or history of the procuring the small-pox by incision or innoculation as it has for some time been practised at Contsantinople».
Ο Πυλαρινός στη Βενετία και τη Θεσσαλία
Το 1715 στην Βενετία δημοσίευσε την μελέτη του «Nova et tuta Variolas Excitandi per Translantationem Methodus Nuper inventa & in usum tracta», η οποία επανεκδόθηκε το 1718 στην Νυρεμβέργη και το 1721 στην Ολλανδία.
Η σελίδα από τον τίτλο της εργασίας του Πυλαρινού στα Λατινικά, που εκδόθηκε στην Βενετία το 1715
Ο Πυλαρινός στην εργασία του αναφέρει την γυναίκα στην Θεσσαλία που έτριψε τα γδαρμένα χέρια του παιδιού της στην πληγή ενός μολυσμένου προβάτου. Κατανόησαν έτσι, ότι η χορήγηση μικρής ποσότητος λοιμογόνου παράγοντα στον ανθρώπινο οργανισμό προκαλεί αρκούντως ήπια (και άρα ασφαλή) εκδήλωση της νόσου αλλά και ισόβια ανθεκτικότητα σε επόμενες μολύνσεις. Μοιραία καθιέρωσαν τον «ευλογιασμό» (variolatio).
Σελίδα από την εργασία του Πυλαρινού
Χαρακτηριστικό είναι ότι η μέθοδος του εμβολιασμού διαδίδεται και στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, την Αμερική, όταν το 1721 είχε ξεσπάσει μια μεγάλη επιδημία ευλογιάς στη Βοστώνη και ο ιατρός, Zabdiel Boylston, αναδημοσιεύει τις μελέτες τους! Ως αποτέλεσμα είχε η θνησιμότητα από την ευλογιά να κατέλθει περίπου στο 1%.
Ιάκωβος Πυλαρινός, ο πρώτος ανοσολόγος
«Η πρωτογενής σύλληψη αυτής της ιδέας σε αφηρημένη μορφή (ελλείψει νεώτερων επιστημονικών γνώσεων και μέσων) ήταν εντυπωσιακή και η επιτυχία της φαίνεται από την διεθνή απήχηση των έργων Τιμόνη και Πυλαρινού. Καθόλου τυχαία ο σύγχρονος J.N.Norman χαρακτήρισε τον Πυλαρινό ως τον πρώτο Ανοσολόγο», αναφέρει ο Γιάννης Σαρρής.
Αναφορά του Βολταίρου στους Έλληνες γιατρούς
Ο «ευλογιασμός» απαντάται σε ιατρικό λήμμα της Γαλλικής Εγκυκλοπαίδειας (1751), ενώ έως και ο Βολταίρος διερωτήθηκε σε επιστολή του το 1728 γιατί δεν εφαρμόζεται στην χώρα του η πρακτική των Ελλήνων. Τελικώς η πρακτική αναγνωρίσθηκε εφαρμοζόμενη σε μαζική κλίμακα στο 2ο μισό του 19ου αιώνος, αφού την ανακαίνισε o Έντουαρντ Τζένερ με ελάχιστες τροποποιήσεις που κατέστησαν το εμβόλιο ασφαλέστερο (δαμαλισμός). «Σήμερα πατέρας των εμβολίων θεωρείται ο Τζένερ ενώ την προσφορά των δύο Ελλήνων γιατρών την γνωρίζουν ελάχιστοι, ενώ το χειρότερο είναι πως σε αγγλοσαξωνικές πηγές ο Τιμόνης και ο Πυλαρινός αναφέρονται ως ιταλικής καταγωγής», καταλήγει ο Γιάννης Σαρρής.
Ο Γεώργιος Δεστούνης στα «Κεφαλληνιακά» Αθήνα 1968, σ. σ. 114-121, γράφοντας για τη διάλεξη που έδωσε το 1928 για τον Ιάκωβο Πυλαρινό, λέει:
«.. Εις πάντας είναι γνωστό ότι η ιστορία της Ιατρικής του ΙΗ΄ αιώνος πλουτίζεται με την ωραία ανακάλυψιν του εμβολιασμού.
… Αλλ’ εις ποίον οφείλεται η ανακάλυψις του πρώτου εμβολιασμού; Κοινώς πιστεύεται ότι εισηγητής αυτού είναι ο περίφημος Αγγλος Edouard Jenner τω 1796. Εις ολίγους είναι γνωστόν, ότι ο εμβολιασμός απετελεί αρχαιοτάτην λαϊκήν μέθοδον προφυλάξεως κατά της ευλογίας τόσον εις την Κίναν, όσον και εις την Ασίαν και την Ελλάδα, χώρας τας οποίας ελυμαίνετο ανέκαθεν η ευλογία. Αλλ’ εις ολιγώτερους ακόμη είναι γνωστό, ότι δυο Έλληνες ο Ιάκωβος Πυλαρινός και ο Εμμανουήλ Τιμόνης είναι εκείνοι , οι οποίοι εισηγήθησαν εις τον επιστημονικόν κόσμον την λαϊκήν αυτήν μέθοδον την δεισιδαιμονικήν και μαγικήν, την οποίαν απεδέχθησαν ως τελεσφόρον και σωτηρίαν. Και είναι αληθές, ότι αλλού έγκειται η εργασία του Jenner εισηγηθέντος τον δαμαλισμόν , την vaccination, αλλού δε η εργασία του Πυλαρινού- Τιμόνη εισηγηθέντων τον εμβολιασμόν δια λύμφης ανθρωπείου ήτοι , την variolatio, τον ευλογιασμόν ως τον μεταφράζουν.
Αλλ’ είμεθα ακραδάντως πεπεισμένοι, ότι χωρίς την εργασίαν του Πυλαρινού – Τιμόνη δεν θα έβλεπε το φως η ανακάλυψις του Jenner
και δι’ αυτό δεν θα είναι αδικαιολόγητος ο χαρακτηρισμός του Πυλαρινού -Τιμόνη ως «Πατέρων του εμβολιασμού»…
Οι πτωχοί Έλληνες επιστήμονες ελησμονήθησαν από τον 19ον αιώνα και τον 20ον ταφέντες εις τα σκονισμένας δέλτους της ιστορίας, επισκιασθέντες από την αίγλην της λογίας, ωραίας και πλουσίας λαίδης Mary Wortley Montangue εις την οποίαν κακώς αποδίδεται η τιμή παγκοσμίως ως πρώτης εισηγήτριας του κατά της ευλογίας εμβολιασμού εις την Ευρώπην και ειδικώς εις την Αγγλίαν τω 1721».
Ο Ιάκωβος Πυλαρινός πέθανε στην Πάδοβα στις 17 Ιουνίου του 1718 και στον τάφο του χάραξαν με λατινική γραφή:
«Μνημείον Ιακώβου Πυλαρινού, ευγενούς Κεφαλλήνος, ιατροδιδασκάλου, ανδρός περιωνύμου προς τους Δάκας (Ρουμάνους), Ρώσους, Θράκας, εν Ασία τε και Αιγύπτω, δια τε την τέχνην (την ιατρική), φρόνησιν, χρηστότητα και την εν τοις δημοσίοις οικονομίαν. ΑΠΟΒΙΩΣΑΝΤΟΣ ΕΝ ΕΤΕΙ ΣΩΤΗΡΙΩ ΑΨΙΗ ΕΤΩΝ Ξ»
