Γράφει το μέλος του ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ Γεώργιος Καρέλας,
αυτοδύτης-ερευνητής ιστορίας
Από την έναρξη του Μεγάλου Πολέμου και για χρόνια, οι Σύμμαχοι (Βρετανία και Γαλλία) υπόσχονταν να στείλουν στρατιωτικές δυνάμεις στη Σερβία, αλλά η βοήθεια αυτή δεν έφτασε εγκαίρως, λόγω αφενός των καθηλωμένων δυνάμεών τους στο Δυτικό Μέτωπο και στην αποτυχημένη, τελικά, εκστρατεία της Καλλίπολης, αλλά και αφετέρου λόγω της δηλωμένης ουδετερότητας του γερμανόφιλου Βασιλιά Κωσταντίνου της Ελλάδος, η οποία δεν επέτρεπε την ασφαλή διέλευση των στρατευμάτων τους στα Βαλκάνια μέσω Μακεδονίας.
Ως «Στρατιά της Θεσσαλονίκης» (Armée d’Orient, AO) ονομάστηκαν αρχικά τα πρώτα Γαλλικά τμήματα της αποτυχημένης Εκστρατείας της Καλλίπολης της Αντάντ που ξεκίνησαν να αποβιβάζονται στην Θεσσαλονίκη στις 5 Οκτώβριου του 1915, με διοικητή τον Μωρίς Σαράιγ, μετά από την άδεια του Ελευθερίου Βενιζέλου ώστε να ανοίξει το Μακεδονικό Μέτωπο σε βοήθεια της Σερβίας, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου
Γάλλοι στρατιώτες αποβιβάζονται στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης
Στα τέλη του 1915, αρχές του 1916 οι σύμμαχοι της ΑΝΤΑΝΤ μεταφέρουν στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη και το Μούδρο αρχικά με περίπλου της Πελοποννήσου. Τον Αύγουστο του 1916 στη Θεσσαλονίκη υπήρχαν περίπου 400.000 στρατιώτες της συμμαχικής στρατιάς, από 5 διαφορετικούς εθνικούς στρατούς. Ενώ στο τέλος του 1918 οι Έλληνες, με πάνω από 300,000 στρατιώτες, αποτελούσαν το μεγαλύτερο κομμάτι της στρατιάς στο Μακεδονικό μέτωπο.
Οι μεταφορές στρατευμάτων της ΑΝΤΑΤ (κυρίως αγγλικών και γαλλικών) μέσω θαλάσσης γένονταν με διασκευασμένα επιβατικά ή φορτηγά πλοία τα οποία όμως είχαν να αντιμετωπίσουν τα γερμανικά u-boats τα οποία είχαν αναπτυχθεί στην Αδριατική και στο Ιόνιο. Πολλά επιβατικά που μετέφεραν επιβάτες, στρατιώτες αλλά και οπλισμό, βυθίστικαν από τα περιπολούντα U-Boats
Στις 6 Νοεμβρίου 2016, το επιβατικό ARABIA (7.933 τόνοι) τορπιλίστηκε από το UB-43 στα ανοιχτά του Ακρωτηρίου Ταίναρον (Κάβο Ματαπά) σε θέση κατά προσέγγιση 36.30Β, 20.30Ε.
Είχε κάνει τρία ταξίδια επιστροφής στο Ηνωμένο Βασίλειο/Αυστραλία το 1915-16 και είχε αποφύγει δύο επιθέσεις Υ/Β, αλλά αυτό το ταξίδι επιστροφής στην Αγγλία ήταν το τελευταίο του. Η απώλεια ζωής περιορίστηκε σε έντεκα από το προσωπικό του μηχανοστασίου που σκοτώθηκαν στην πρώτη έκρηξη. Ειπώθηκε ότι το πλοίο είχε τορπιλιστεί χωρίς προειδοποίηση από το UB-43
Στις 23 Φεβρουαρίου 1916 ένα μεγάλο Γαλλικό επιβατικό, το Province II θα αποπλεύσει από την Τουλόν με προορισμό τη Θεσσαλονίκη μεταφέροντας περίπου 2000 άνδρες και 200 άλογα και μουλάρια. Το πλήρωμά του αποτελείτο από 400 περίπου ναύτες και αξιωματικούς. Στον κάβο Μαλλιά θα το περιμένει το UC 35 και θα το βυθίσει στις 3 η ώρα το μεσημέρι της 26ης . Το πλοίο θα βυθιστεί μετά από 17 λεπτά σε στίγμα 38°58 Β 18°59 Α.
Μετά την είσοδο της Ελλάδας στον Α Παγκόσμιο πόλεμο στις 17 Ιουνίου του 1917 οι Σύμμαχοι αναλογιζόμενοι τις βαριές απώλειες που είχαν σε μεταγωγικά πλοία διαπλεόντας την Πελοπόννησο αποφάσισαν να στέλνουν τα τα κονβόι τους μέσω Πατραικού -Κορινθιακού που είχαν φροντίσει να κλείσουν με ανθυποβρυχιακό δίχτυ
To 1917 ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος βρίσκεται στο αποκορύφωμά του.
Αναμνηστικό cart postal
Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι σύμμαχοι της Αντάντ διεξάγουν σκληρές μάχες στη Μακεδονία εναντίον των Βουλγαρικών και Αυστριακο-Ουγγρικών δυνάμεων. Οι Γάλλοι προωθούν στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη από την ναυτική τους βάση στο Τάραντο της Ιταλίας με convoy πλοίων που αποτελούνται από μεταγωγικά , δεξαμενόπλοια και άλλα συνοδευτικά πλοία αλλά και τορπιλοβόλα (για την προστασία τους από τα Γερμανικά υποβρύχια). Τα συνοδευτικά πλοία ανίχνευαν επίσης την πιθανότητα πόντισης ναρκών από τα Γερμανικά υποβρύχια που θα απειλούσαν το convoy .
Τα convoy αυτά των Γαλλικών πλοίων έπρεπε να φτάσουν μέχρι την είσοδο του Πατραϊκού κόλπου στο ύψος της νησίδας Οξιά που είχε τοποθετηθεί ανθυποβρυχιακό δίχτυ που επιθεωρούνταν από διασκευασμένα Γαλλικά αλιευτικά που έφεραν οπλισμό και συγκεκριμένα τα Salamandre, Condor, Sagittaire, Scorpion, Lezarde .To δίχτυ που έφτανε μέχρι το ακρωτήριο Πάππας ήταν διπλό και έφτανε μέχρι την επιφάνεια όπου συγκρατούνταν από κόκκινες σημαδούρες. Άλλα παρόμοια αλιευτικά πλοιάρια περιπολούσαν την περιοχή και ήταν εξοπλισμένα με πυροβόλα και βόμβες βυθού στοχεύοντας να πλήξουν τα υποβρύχια αν έβγαιναν στην επιφάνεια. Αυτά είχαν ονόματα λουλουδιών και ήταν τα Geranium ,Glaieul, Liseron, Tubereuse, Balsamine και Verveine.Τα Γερμανικά υποβρύχια δεν κατόρθωσαν να περάσουν στον Πατραϊκό κόλπο από το δίχτυ κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου.
Προορισμός των πλοίων που μετέφεραν στρατεύματα ήταν το λιμάνι της Ιτέας. Από εκεί τα στρατεύματα προωθούνταν στη Θεσσαλονίκη με τρένο από το σταθμό του Μπράλλου όπου έφταναν με καμιόνια. Με την είσοδό τους στον Πατραϊκό κόλπο τα Γαλλικά πλοία θα πρέπει να θεωρούνταν ασφαλή, πριν την είσοδό τους όμως;
Η μεταφορά των Γαλλικών στρατευμάτων της «στρατιάς της Ανατολής» (Armée d’Orient) από το Τάραντο άρχισε στις 22 Ιουλίου του 1917. Τα πλοία που μετέφεραν τα στρατεύματα ήταν συνήθως παλιά διασκευασμένα πολεμικά.
Για να αποφύγουν τον εντοπισμό τους από τα Γερμανικά υποβρύχια τα κομβόι που ξεκινούσαν από το Τάραντο έφευγαν τη νύχτα για να αποφύγουν τη συνάντηση με τα Γερμανικά υποβρύχια που τα περίμεναν ανοιχτά του Τάραντο αλλά και στην ανοιχτή θάλασσα που ήταν δύσκολο να τα ανιχνεύσουν. Στόχος τους ήταν το ξημέρωμα να βρει τα convoy στα Ιόνια νησιά που υπήρχαν καλύτερες δυνατότητες προστασίας.
Chateaurenault
Tο Chateaurenault καθελκύστηκε στην Τουλόν το 1898. Κόστισε 13.302.000 Γαλλικά φράγκα. Είχε μήκος 140 μέτρα, πλάτος 18 μέτρα. Κινούνταν από 3 τριπλής εκτόνωσης ατμομηχανές συνολικής δυναμικότητας 24.000 ch. και μπορούσε να αναπτύξει ταχύτητα 23 κόμβων.
Με το ξέσπασμα του Α Παγκοσμίου πολέμου εντάχθηκε στη 2η μοίρα ελαφρών καταδρομικών και έδρασε κατ’ εξοχήν στη Μεσόγειο εκτός από ένα διάστημα το Φεβρουάριο του 1916 όπου βγήκε στο Βόρειο Ατλαντικό προς αναζήτηση του Γερμανικού Mowe, ενός διασκευασμένου εμπορικού πλοίου που κατάφερε να βυθίσει 14 πλοία μέσα σε 2 μήνες πριν αναγκαστεί να επιστρέψει στη Βρέμη. Η δράση του Chateaurenault συνδέεται και με τη διάσωση επιζώντων του Γαλλικού μεταγωγικού Gallia νότια της Σαρδηνίας. Στο τέλος της καριέρας του διασκευάστηκε και χρησιμοποιήθηκε σαν μεταγωγικό μεταφοράς στρατιωτών στο μέτωπο της Ανατολής.
Οπλισμός:
Ο οπλισμός του Chateaurenault αποτελούνταν από 2 πυροβόλα των 164 χιλ. τοποθετημένα στις δύο άκρες της γέφυρας 6 πυροβόλα των 138 χιλ. που τοποθετούνται μέσα σε πλευρικές οχυρώσεις και 12 πυροβόλα των 47 χιλ. (6 στα οχυρώματα, από 2 δίπλα από τον ιστό και από 2 στις πασαρέλες της πρύμνης και της πλώρης.
Θωράκιση
Το Chateaurenault ήταν θωρακισμένο με ζώνη θωράκισης πάχους μεταξύ 60 και 100 mm που εκτεινόταν 0.95 cm πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και 1.40 cm κάτω από την ίσαλο γραμμή. Η γέφυρα του πλοίου ήταν επίσης θωρακισμένη
UC 38- Ναρκοθετικό υποβρύχιο
Ένα από τα πιο επιτυχημένα u-boats του Α Παγκοσμίου πολέμου όσον αφορά τις βυθίσεις εχθρικών πλοίων. To uc 38 ανήκε στην κατηγορία uc II. Τα υποβρύχια αυτά ήταν χωρητικότητας 417 τόνων, εξοπλισμένα με 7 τορπίλες και είχαν τη δυνατότητα να μεταφέρουν 18 νάρκες. Είχαν μήκος 49 μ. και πλάτος 5 μ. Το UC 38 είχε 25 άτομα πλήρωμα και 3 αξιωματικούς. Κατασκευάστηκε στο ναυπηγείο Βlohm & Voss του Αμβούργου το 1915 και ανέλαβε δράση στην Αδριατική στις 25 Ιουνίου του 1916. Συνολικά βύθισε 36 πλοία χωρητικότητας 51.594 τόνων εκ των οποίων 4 πολεμικά συνολικής χωρητικότητας 10.141 τόνων.
Το Uc- 38 ήταν ένα από εννέα ναρκοθετικά υποβρύχια που προωθήθηκαν στη Μεσόγειο από τους γερμανικούς λιμένες στις αρχές του 1917 για να ενωθούν με επτά άλλα υποβρύχια που ήδη επιχειρούσαν εκεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα UC μεταφέρθηκαν σιδηροδρομικώς από την Γερμανία στην Πόλλα και συναρμολογήθηκαν εκεί. Eίχαν σαν βάση τους την Polla (Πόλλα) ή το Kattaro (σημερινό Kotor). Οι συμμαχικές απώλειες σε πλοία στη Mεσόγειο τη χρονιά εκείνη αυξήθηκαν σε πολύ μεγάλο βαθμό. Μόνο οι αυξανόμενες ανθυποβρυχιακές περίπολοι και ένα νέο πλήρες σύστημα συνοδειών επιβράδυναν τις απώλειες αυτές.
Το φθινόπωρο του 1917, ο στρατηγός Allenby επικεφαλής των Βρετανικών στρατευμάτων προωθούνταν νικηφόρα στην Παλαιστίνη και χρειάστηκε μια ναυτική δύναμη για να βοηθήσει στην προέλασή του. Για το λόγο αυτό επιστρατεύθηκαν αρκετά πεπαλαιωμένα πολεμικά. Το Uc- 38 που είχε ξεκινήσει τη δράση του από τις αρχές του 1917 ήταν το μοναδικό από τα υποβρύχια που μπήκαν στο χορό μιας σειράς από εύκολες βυθίσεις . Ο κυβερνήτης Oberleutnant Ηans Wendlandt που είχε αναλάβει το υποβρύχιο από τις 5 Αυγούστου του 1917 θα βυθίσει δύο πλοία σε μια ημέρα στις 11 Νοεμβρίου. Τη νύχτα πριν ξημερώσει η ημέρα αυτή, θα κόψει το ανθυποβρυχιακό δίχτυ έξω από το λιμάνι της Deirel-Belah κοντά στη Γάζα, θα γλιστρήσει ανάμεσα στα διασκευασμένα αλιευτικά που περιπολούσαν για την ασφάλεια του διχτυού και θα βυθίσει το αντιτορπιλικό HMS 748 Staunch και το μικρό πολεμικό πλοίο M15, με την απώλεια 35 ανδρών εκ των πληρωμάτων τους.
Όταν οι σύμμαχοι της Αντάντ άρχισαν να προωθούν τα στρατεύματά τους όχι με περίπλου της Πελοποννήσου αλλά μέσω του Πατραϊκού κόλπου στην Ιτέα και από εκεί δια ξηράς στη Θεσσαλονίκη τα υποβρύχια UC 34 και UC 38 άρχισαν τη ναρκοθέτηση των ακτών στην είσοδο του Πατραϊκού κόλπου και στο ακρωτήριο Κυλλήνης (όπου τα νερά ήταν σχετικά ρηχά) και έστηναν τις ενέδρες τους στο στενό Λευκάδας-Κεφαλονιάς όπου περίμεναν τα συμμαχικά convoys για να τορπιλίσουν τα μεταγωγικά πλοία.
Επιχειρήσεις UC-38
Το UC-38 με κυβερνήτη τον Wendlandt αλλά και ενίοτε το UC 34 θα ναρκοθετήσουν κάποιες περιοχές στην είσοδο του Πατραϊκού κόλπου αλλά και στην Κυλλήνη μπροστά από το προστατευτικό δίχτυ και ταυτόχρονα στις αποστολές στους θα προσπαθούσαν να πλήξουν τα εχθρικά convoys με τις τορπίλες τους.
Αυτή τη φορά το υποβρύχιο απέπλευσε από το Κάτταρο την 1η Δεκεμβρίου 1917. Έφτασε στην είσοδο του Πατραϊκού κόλπου όπου πόντισε τις νάρκες τα ξημερώματα της 14ης Ιανουαρίου.
Την 11η Δεκεμβρίου το υποβρύχιο προσπάθησε να πλήξει μια νηοπομπή που αποτελούνταν από το καταδρομικό D’ Entrecasteaux και τα ατμόπλοια Duc d’ Aumale και Sidi-Brahim. Οι δύο τορπίλες που εξαπέλυσε το UC-38 αστόχησαν και η αποτυχία χρεώθηκε στον υποπλοίαρχο Bock ο οποίος για να παρηγορήσει τον καπετάνιο του, τού είπε να μην στενοχωριέται για την αστοχία των τορπιλών, ευχόμενος να κάνουν τη ζημιά οι νάρκες που είχε ήδη τοποθετήσει το υποβρύχιο στην πορεία του convoy. Η ευχή του Bock όμως δεν πραγματοποιήθηκε … το υποβρύχιο από όσο αναφέρεται στα υπάρχοντα αρχεία στην αποστολή αυτή μετέφερε 4 τορπίλες. Οι δύο εναπομένουσες τορπίλες θα καθόριζαν το πόσο το υποβρύχιο θα παρέμενε στα νερά του Ιονίου.
Η 14η Δεκεμβρίου ξημέρωσε μια όμορφη μέρα με ήρεμη θάλασσα. Το προηγούμενο βράδυ το UC -38 είχε αναδυθεί και είχε δώσει αναφορά στη βάση του μέσω του ασυρμάτου, Το ξημέρωμα βρήκε το υποβρύχιο του Wendlandt να περιμένει κάποιο convoy στο στενό Κεφαλληνίας –Λευκάδας. Ο κυβερνήτης κοντός και μελαχρινός που έμοιαζε περισσότερο με Λατίνος κοίταξε τον ορίζοντα που γλυκοχάραζε. Τίποτα εν όψει. Διέταξε το πλήρωμα να λάβει θέσεις κατάδυσης και πρόσταξε. «Μηχανή μπροστά, ταχύτητα στο ½, κατάδυση στα 12 μ.»
«Θέλω να είμαστε σε 2 μέρες το αργότερο πίσω στο Κάτταρο» είπε ο Wendlandt στον Υποπλοίαρχο Bock και «γι’ αυτό πρέπει να βρούμε σύντομα ένα καλό στόχο για τις δύο τορπίλες που μας απομένουν». «Είναι έτοιμες!» απάντησε ο δεύτερος, ξανθός και μονοκόκαλος, αυτός περισσότερο Γερμανός στην εμφάνιση παρά στο επώνυμο.
Ο ήλιος είχε αρχίσει να υψώνεται στον ορίζοντα και το υποβρύχιο παρέμενε σε βάθος περισκοπίου. Τίποτα στον ορίζοντα προς το παρόν όταν μια φωνή αντήχησε στον θάλαμο. «Καπνοί στα βορειοδυτικά!!!». Ήταν η φωνή του πρώτου μηχανικού Hempel που ήταν τη στιγμή εκείνη στο περισκόπιο.» Είναι το convoy από το Τάραντο, θα είναι εδώ σε μισή ώρα».
Ο Wendlandt, έμπειρος καπετάνιος ήξερε ότι τα convoy κινούνταν με ζικ-ζακ και θα έπρεπε να λάβει γρήγορα την κατάλληλη θέση στο στενό κοντά στο ακρωτήριο Δουκάτο της Λευκάδος και να περιμένει εκεί το convoy.
‘’Είναι μάλλον αυτό. Το θωρηκτό Châteaurenault που το κυβερνάει ο καπετάνιος Jeanson. Ακολουθεί το ατμόπλοιο Rouen στα 800 μέτρα. Το convoy καλύπτει τα νώτα του με 2 τορπιλικά συνοδείας’’ (τα Mameluk και Lansquenet όπως αποδείχθηκε).
Το Châteaurenault με 477 άτομα πλήρωμα και 984 αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και οπλίτες της Στρατιάς της Ανατολής (Armee d’ Orient) έκανε το 30ο του ταξίδι Τάραντο-Ιτέα.
Ενώ ξημέρωνε, στη γέφυρα βρισκόταν ήδη και έδινε τα προστάγματα ο καπετάνιος Jeanson που ταυτόχρονα κοιτούσε ανήσυχος τον ορίζοντα . Αφού ρισκάρισε να περάσει νύχτα από τις ακτές της Κέρκυρας που ήταν επικίνδυνες για ενέδρα Γερμανικού υποβρυχίου πλησίαζε σε ένα ακόμα επικίνδυνο μέρος. Πλέον δεν μπορούσε να εκμεταλλευτεί το σκοτάδι και όσο πλησίαζε στα στενά Λευκάδας -Κεφαλονιάς η ανησυχία του μεγάλωνε….
«Αντικείμενο στο νερό 2.000 μέτρα δεξιά από την πλώρη…»H φωνή ανήκε στον αξιωματικό παρατηρητηρίου Coiffard.» Είδα ένα περισκόπιο, δε βλέπω πλέον τίποτα συμπλήρωσε».
Η αντίδραση του καπετάνιου Jeanson ήταν να διατάξει αμέσως δεξιά στροφή και αλλαγή πορείας προς το Βορρά, δηλαδή πίσω στην ανοιχτή θάλασσα, σχεδόν αντίθετη πορεία που είχε μέχρι εκείνη τη στιγμή με αντικειμενικό σκοπό την διενέργεια ελιγμών στην ανοιχτή θάλασσα. « Κάνετε σινιάλα N.G.S. (ακολουθήστε μας) στο Rouen» ήταν η επόμενη διαταγή του καπετάνιου.
Την ίδια στιγμή το υποβρύχιο λίγα μέτρα από την επιφάνεια ανέπτυσσε ταχύτητα 7 κόμβων και όταν βρέθηκε πάλι σε βάθος περισκοπίου είδε το Chateaurenault να έρχεται προς την πορεία του. Το Γαλλικό πλοίο βρισκόταν πλέον στη μέση της απόστασης Ιθάκης- Λευκάδας με πορεία προς το Ιόνιο. Για τον κυβερνήτη του υποβρυχίου ο ελιγμός αυτός του Chateaurenault εξελισσόταν σε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για μια σημαντική επιτυχία.
Τώρα το υποβρύχιο ήταν σταματημένο και περίμενε, δύσκολο να εντοπιστεί γιατί μόνο εν κινήσει φαίνεται εύκολα η γραμμή που αφήνει το περισκόπιο όταν σκίζει το νερό και το Γαλλικό πλοίο βρισκόταν στα 300 μέτρα μακριά με τα 140 μέτρα του μήκους του εκτεθειμένα στο υποβρύχιο. Ήταν η ώρα για τη βολή και το υποβρύχιο θα έπρεπε άμεσα να καταδυθεί και να περιμένει 15 δεύτερα να ακούσει την έκρηξη ή τίποτα… Η τορπίλη θα εκτοξευόταν με ταχύτητα 40 κόμβων. Πυρ διέταξε ο Wendlandt, «κατάδυση στα 35 μέτρα…» κοιτώντας παράλληλα το ρολόι του. Ήταν 8.10 και μετά από 17 δεύτερα ακούστηκε η έκρηξη…..
Η τορπίλη έπληξε το Chateaurenault στο ύψος του τέταρτου φουγάρου και δημιούργησε εξωτερικό ρήγμα 6 μέτρων στο λεβητοστάσιο Νο 3 (το πλοίο είχε 4 λεβητοστάσια και 28 λέβητες με διπλή επένδυση). Ένα ρήγμα 4χ4 δημιουργήθηκε στο τοίχωμα της εξωτερικών αποθηκών και ένα μικρότερο ρήγμα δημιουργήθηκε στο τοίχωμα του λεβητοστασίου. Εκεί βρισκόταν ο κύριος συλλέκτης των λεβήτων . Οι εν ενεργεία λέβητες ήταν δεκαέξι την ημέρα εκείνη ….. Τα νερά πέρασαν και στο λεβητοστάσιο 4 και καθώς οι λέβητες και οι ζεστοί σωλήνες ήρθαν σε επαφή με τα παγωμένα νερά τα λεβητοστάσια γέμισαν ατμούς και ακούστηκε ένα τρομερό σφύριγμα από αυτή την επαφή του ζεστού με το κρύο.
Ξαφνικά επικράτησε απόλυτο σκοτάδι καθώς τα φώτα έσβησαν και αμέσως οι προπέλες σταμάτησαν να γυρνούν. Τα δυναμό σταμάτησαν…
Ο καπετάνιος σκέφτηκε την μοναδική λύση να σώσει το ακυβέρνητο πλοίο του. Να το φέρει στην πλησιέστερη ακτή και να το προσγιαλώσει και αυτή δεν ήταν άλλη από την ακτή της Λευκάδας και τον κατάλληλο για αυτή την ενέργεια κόλπο της Βασιλικής που απείχε περίπου 4 μίλια. «Τιμόνι όλο δεξιά, θυμηθείτε τις θέσεις ασφαλείας» διέταξε ο Jeanson ελπίζοντας να λειτουργήσει ο σερβοκινητήρας, βοηθητικός ηλεκτρικός κινητήρας συνεχούς ρεύματος Αλλά και ο σερβοκινητήρας του πηδαλίου ήταν και αυτός χωρίς πίεση και ήταν πλέον φανερό ότι το πλοίο θα χανόταν….
Στο εσωτερικό του πλοίου επικρατούσε πανδαιμόνιο. Οι στρατιώτες προσπαθούσαν να βγουν από το εσωτερικό του πλοίου στο φως, οι ναύτες από την άλλη προσπαθούσαν να κατέβουν για να αντιμετωπίσουν την εισροή του νερού.
Ήταν όμως η ώρα να οργανωθεί η εγκατάλειψη του πλοίου αφού η ενημέρωση από τους αρχιμηχανικούς ήταν ότι τα λεβητοστάσια 3 και 4 είχαν σχεδόν πλημμυρίσει και δεν υπήρχε ελπίδα να λειτουργήσουν ούτε τα δυναμό ούτε οι βοηθητικές μηχανές… Τα τορπιλοβόλα συνοδείας δεν ήταν μακριά. Με την έκρηξη είχαν σπεύσει προς το σημείο που έδειξε η πορεία της τορπίλης. Οι πιθανότητες να πετύχουν οι βόμβες βυθού τους όμως ήταν
περιορισμένες. Πλεύρισαν το πληγωμένο Chateaurenault και παρέλαβαν το μεν Mameluk 710 άνδρες το δε Lansquent 436. Έπειτα άρχισαν να μεταφέρουν εξοπλισμό. 10 άνδρες του πληρώματος χάθηκαν και κανένας στρατιώτης ή αξιωματικός της «Στρατιάς της Ανατολής»
Η ώρα ήταν 8.50… Στο πλοίο πλέον παρέμεινε ο καπετάνιος και καμιά δεκαριά αξιωματικοί και κάποιοι πεζοναύτες…
Μηχανή στις 400 στροφές και πορεία προς το Chateaurenault είπε ο καπετάνιος του UC-38, θέλοντας μάλλον να σιγουρευτεί ότι το θύμα του δεν έχει δυνατότητα να βγει σε αβαθή. «Μάλλον φαίνεται ότι το Chateaurenault πρόκειται να βυθιστεί. Έχει πλημμυρίσει το εμπρόσθιο μέρος του … Είμαστε όμως σε άσχημη θέση για να ξανακαταδυθούμε… Πρέπει να κινηθούμε γρήγορα δεξιά. Α να πάλι τα τορπιλοβόλα, κινούνται με ζικ ζάκ σα χέλια …Μηχανή στις διακόσιες στροφές μόνο……τιμόνι 5 μοίρες δεξιά, πορεία δυτικά, 100 στροφές…»Ο ανώτερος αξιωματικός Gerhardts απάντησε ότι όλες οι εντολές είχαν εκτελεστεί και περίμενε τις επόμενες διαταγές του καπετάνιου…»
Αλλά ο φόβος μήπως το Chateaurenault βγεί στα αβαθή και η άσχημη θέση του πλοίου του έκανε τον ψύχραιμο συνήθως Wendland να πάρει μια βεβιασμένη και λάθος απ’ ότι αποδείχθηκε απόφαση…Οι διαταγές του πλέον θα ήταν από τις τελευταίες του… «Μαζέψτε το περισκόπιο, μοτέρ στις 200 στροφές, ΠΥΡ!!!»
Η βολή απελπισίας του Wendlandt θα βρεί το πληγωμένο Chateaurenault στην πλώρη, κοντά στο φρεάτιο της αλυσίδας της άγκυρας. Το πλοίο αμέσως θα γείρει προς τα εμπρός, η θάλασσα θα φτάσει το ύψος του καταστρώματος….
Αμέσως μετά την εκτόξευση της δεύτερης τορπίλης το Lansequent όρμησε στην πορεία που άφησε η τροχιά της τορπίλης. O καπετάνιος του πλοίου Charezieux διέταξε να ριφθούν όλες οι βόμβες βυθού που απέμεναν στο πλοίο. Αρχικά αφέθηκαν δύο των 70 κιλών και στη συνέχεια 5 των 35. Αυτό το μπαράζ βομβών και κυρίως οι μικρότερες που εξαπολύθηκαν τελευταίες συντάραξαν το υποβρύχιο. Ηλεκτρικές λάμπες έσπασαν, οι μηχανές σταμάτησαν, οι μεταγωγείς παρέμειναν ανοιχτοί από το σόκ…Ο ήχος από τις προπέλες των Γαλλικών τορπιλοβόλων ακουγόταν τώρα δυνατός, απειλητικός… Και ένας θόρυβος που ακουγόταν όλο πιο δυνατός σαν μια πέτρα που κατρακυλά στο βάθος ενός πηγαδιού. Ακολούθησε έκρηξη που έσκισε τις λαμαρίνες του πληγωμένου υποβρυχίου. Τα βοηθητικά φώτα άναψαν και ακούστηκε η φωνή κάποιου από τους άνδρες στο πηδάλιο. ‘‘Καπετάνιε το σκάφος είναι πολύ βαρύ’’ .
Πάνω στο Mameluk ο καπετάνιος Girardon είδε από τους πρώτους το υποβρύχιο περίπου 800 μέτρα μακριά από το πλοίο του. Ένα αυλάκι από αφρό στην επιφάνεια την ίδια στιγμή που το Chateaurenault χανόταν από την επιφάνεια.
«Πρόσω ολοταχώς, τιμόνι δεξιά» διέταξε και ταυτόχρονα όλοι οι πυροβολητές ετοιμάζονταν για βολή. Οι ναυαγοί του Chateaurenault γεμάτοι έξαψη και πάθος για εκδίκηση έσπευδαν να βοηθήσουν το πλήρωμα. Στα 600 μέτρα απόσταση τώρα ξεπροβάλλει ο πυργίσκος του Γερμανικού υποβρυχίου. Ο Wendlandt απορροφημένος στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που προέκυψαν δεν έχει αντιληφθεί ότι είναι στην επιφάνεια. Πύρ διατάζει ο καπετάνιος του Mameluk την ίδια ώρα που ο Γερμανός καπετάνιος αντιλαμβάνεται την κατάσταση κοιτώντας από το περισκόπιο.
«Γεμίστε το μεσαίο έρμα, κατάδυση αμέσως στα 25 μέτρα» διέταξε με ήρεμη φωνή.
To υποβρύχιο καταδύθηκε αλλά το Μameluk έχει φτάσει πάνω από το υποβρύχιο και εξαπολύει μια βόμβα βυθού των 75 κιλών. Μια υπόκωφη έκρηξη θα ακουστεί, υπόκωφη στην επιφάνεια, τρομακτική κάτω από το νερό… Θα ακολουθήσουν και άλλες βόμβες και η τελευταία θα προκαλέσει ανεπανόρθωτα προβλήματα. Εξωτερικές λαμαρίνες θα διαρραγούν, η αντλία του νερού θα πέσει πάνω στις ηλεκτρομηχανές που θα τους προκαλέσει σοβαρή βλάβη. Το υποβρύχιο είναι πλέον πολύ βαρύ και το τιμόνι δεν υπακούει. Με 300 μέτρα νερό από κάτω η μόνη λύση είναι η ανάδυση….Ο Wendlandt δεν έχει παρά να καθυστερήσει όσο πιο πολύ την ανάδυση ώσπου να απομακρυνθούν τα Γαλλικά τορπιλοβόλα. Ο θόρυβος από τις προπέλες όμως ακούγεται δυνατός και κοντινός. Η κατάσταση του υποβρυχίου είναι όμως τέτοια που δεν επιτρέπει καθυστερήσεις. Τα τορπιλοβόλα έχουν ρίξει όλες τις βόμβες βυθού τους και απομακρύνονται να προλάβουν το convoy.
Yδροπλάνα…..
Στο Πλατυγιάλι Αστακού υπήρχε βάση Υδροπλάνων των Γάλλων…Στις 8.30 περίπου τα υδροπλάνα S10 και S11 ξεκίνησαν την καθιερωμένη τους περιπολία στην περιοχή… Στη διάρκεια της περιπολίας το S11 προσθαλασσώθηκε κοντά στο πλοίο AIGRETTE και αντάλλαξε σινιάλα… Εκεί έγινε γνωστό στο υδροπλάνο για την επίθεση σε ένα μεταγωγικό 2.5 μίλια μακριά από το ακρωτήριο Δουκάτο….
Αμέσως τα υδροπλάνα έσπευσαν στο σημείο όπου διέκριναν συντρίμμια από το ήδη βυθισμένο Chateaurenault στην επιφάνεια , τα τορπιλοβόλα και 3 διασκευασμένα αλιευτικά να παίρνουν μέρος στην διάσωση των ναυαγών και την καταδίωξη του υποβρυχίου…. Τελικά εντόπισαν τον όγκο του υποβρυχίου πριν αναδυθεί για τελευταία φορά… Το S11 θα ρίξει μια βόμβα 20 μέτρα μακριά πριν το υποβρύχιο αναδυθεί για τελευταία φορά ( το S10 θα απορρίψει τη βόμβα του στο σημείο που το υποβρύχιο είχε μόλις βυθιστεί στις 9.48 π.μ.)
Στο υποβρύχιο όλοι οι Γερμανοί ναύτες έχουν συγκεντρωθεί στο κεντρικό διαμέρισμα, κοντά σε ένα συσσωρευτή, εκεί που κάποιες λάμπες είναι ακόμα σε λειτουργία. Όλοι κοιτούν τον καπετάνιο τους που θα τους δώσει τις τελευταίες οδηγίες. «Θα αναδυθούμε και οι πυροβολητές θα προσπαθήσουν να οπλίσουν και να ανοίξουν πυρ στο πιο κοντινό πλοίο. Οι υπόλοιποι θα πρέπει να το εγκαταλείψουν με τάξη…»
«Αναβρασμός στο νερό στα 1500 μέτρα δεξιά» ούρλιαξε ο παρατηρητής στον πύργο του Mameluk. Οι ναύτες του θα πάρουν πάλι θέσεις μάχης. Το υποβρύχιο είναι πλέον στην επιφάνεια, οι πυροβολητές θα προσπαθήσουν να λάβουν θέση αλλά το Mameluk έχει ανοίξει ήδη πύρ και το πυροβόλο του υποβρυχίου θα χτυπηθεί πρώτα και θα αποκολληθεί από τη θέση του. Θα χαθεί στη θάλασσα μαζί με την ομοχειρία του. Το Lansquent θα λάβει και αυτό μέρος στο πανηγύρι και 150 οβίδες θα εκτοξευτούν κατά του υποβρυχίου στα 4 λεπτά πριν το τελευταίο χαθεί και αυτό με την πρύμνη πρώτα στο βυθό της Ελληνικής θάλασσας.
Το Mameluk θα διασώσει τον κυβερνήτη, τον πρώτο μηχανικό Hempel και τον υποπλοίαρχο Bock που όμως τραυματισμένος στο κεφάλι θα υποκύψει αργότερα, ίσως κατά τη διάρκεια της μεταφοράς του για Ιτέα .
Το Lansquenet θα διασώσει 4 ναύτες. Οι γιατροί των πλοίων θα περιθάλψουν τους τραυματίες. 8 Γερμανοί νεκροί ή αγνοούμενοι δεν ήταν στο προσκλητήριο…
Η ώρα ήταν 9.03, τρία μόλις λεπτά από το χτύπημα της δεύτερης τορπίλης ώρα που το Chateaurenault άρχισε να χάνεται από την επιφάνεια της θάλασσας. Οι τελευταίοι που είχαν παραμείνει στο πλοίο επιβιβάζονταν στο βοηθητικό διασκευασμένο αλιευτικό Balsamine που έπρεπε να απομακρυνθεί άμεσα. «Ελάτε καπετάνιε ώρα να φύγουμε … »είπε ο γιατρός του πλοίου και κάποιοι αξιωματικοί στον Jeanson. «Εντάξει, μετά όμως από εσάς παιδιά μου» είπε ο καπετάνιος που επιβιβάστηκε τελευταίος στο Balsamine. Τότε μια φωνή από χιλιάδες στόματα ακούστηκε καθώς το Chateaurenault χανόταν στα γαλάζια νερά του Ιονίου «Vive la France!»
Οι κυβερνήτες των τορπιλοβόλων προήχθησαν για την επιτυχία τους από τον υπουργό Ναυτιλίας της Γαλλίας Georges Leygues.
O Wendlandt κρατήθηκε αιχμάλωτος στη Γαλλική φυλακή Sisteron μέχρι το 1920. Κατηγορήθηκε και σαν εγκληματίας πολέμου αλλά ποτέ δεν προσήχθη σε δικαστήριο με την κατηγορία….
*H περιγραφή των βυθίσεων προέρχεται κυρίως από τις δύο πρώτες πηγές που παραθέτω, δηλ το βιβλίο των Paul Chack και Jean – Jaques Antier καθώς και την εφημερίδα L’ Illustration καθώς και στις καταθέσεις των Γάλλων πλοιάρχων που έλαβαν μέρος στην αναμέτρηση δηλαδή των καπετάνιων του Chateaurenaul, Mameluk και Lansquent. Στο βιβλίο του Dwight R. Messimer αναφέρεται η Γερμανική εκδοχή που υπάρχει και σε άλλες Γερμανικές πηγές πως το υποβρύχιο είχε σοβαρές ζημιές και εισροή νερού από τους τορπιλοσωλήνες της πλώρης αλλά και την πρύμνη από την πρώτη επίθεση με τις βόμβες βυθού. Το υποβρύχιο παρέμεινε σε βάθος 20 μέτρων. Ο Wendlandt διέταξε την παροχή συμπιεσμένου αέρα στα διαμερίσματα για να εμποδίσει την εισροή του νερού.. Το υποβρύχιο αναγκάστηκε να αναδυθεί μετά από μία ώρα και όταν τα αποθέματα συμπιεσμένου αέρα τελείωσαν. Με την ανάδυσή του το υποβρύχιο εντοπίστηκε και βυθίστηκε με κανιοβολισμούς. Οι Γερμανικές πηγές συνεπώς υποστηρίζουν την εκδοχή ότι το Chateaurenault βυθίστηκε από μια και μόνη τορπιλική επίθεση. Στη σελ. 272 του βιβλίου του Messimer που αναφέρεται ο τρόπος βύθισης στηρίζεται σε διηγήσεις του Wendlandt στη φυλακή στον ομόβαθμό του επίσης κρατούμενο Οberleutnant Baue του 84ου συντάγματος Uhlans. O Baue πάντως που μετέφερε τα κωδικοποιημένα μηνύματα του Wendland παραδέχτηκε ότι δεν θυμόταν όλα όσα του είχε διηγηθεί ο τελευταίος με ακρίβεια.
Ναυάγια Chateaurenaul & UC-38
Τον Αύγουστο του 2017, μετά από έρευνα πεδίου πλησίον της ν. Λευκάδας ο Μάκης Σωτηρόπουλος , ιδιοκτήτης του καταδυτικού κέντρου aquatic world με τη βοήθεια των Eric Assimakopoulos, Karelas George και ,Dimitrios Giannoulatos, εντόπισε σε βάθος 300 μέτρων περίπου τα δύο ναυάγια και μάλιστα έχει πολύ καλές εικόνες από σαρωτές πλευρικής σάρωσης (side scan) και υποβρύχιο τηλεκατευθυνόμενο όχημα (ROV). Οι εικόνες από το Chateaurenault
Τα μέρη του πλοίου που εντοπίστηκαν κατά την ταυτοποίηση
Ο Ελληνικός τύπος
Η εφημερίδα «Νεολόγος» της Πάτρας στο φύλλο της 3ης Δεκεμβρίου 1917 (η Ελλάδα τότε είχε το παλιό ημερολόγιο) αναφέρει τη βύθιση ενός Γαλλικού μεταγωγικού. Το δημοσίευμα αναφέρεται στην άφιξη στην Πάτρα Γάλλων ναυαγών και οι δημοσιογράφοι απευθύνθηκαν στις Γαλλικές αρχές για περισσότερες πληροφορίες. Οι πληροφορίες που έλαβαν ήταν ότι ένα Γαλλικό μεταγωγικό βυθίστηκε νότια της Λευκάδας χωρίς απώλειες σε στρατιώτες και μικρές απώλειες σε ναύτες (αναφέρει μικρό αριθμό μηχανικών και θερμαστών).
Αναφέρεται στη βύθιση του UC-38 πλην όμως αναφέρει ότι το Γαλλικό convoy δέχθηκε επίθεση από περισσότερα από ένα υποβρύχια.
Ο τάφος του Κάρολου Μποκ στην Ιτέα.
Ο δεύτερος στην ιεραρχία στο υποβρύχιο ανθυποπλοίαρχος Κάρολος Μποκ ετάφη στην Ιτέα αφού εξέπνευσε μετά τη διάσωσή του. Στον τάφο του στο κοιμητήριο της κωμοπόλεως υπάρχει επιγραφή στα Γερμανικά που αναφέρει “Εδω αναπαύεται ο ανθυποπλοίαρχος του υποβρυχίου UC 38 Κάρολος Μποκ του Αλεξάνδρου γεννηθείς την 19/8/1984 εις Σβέρην και αποβίωσε την 15η Δεκεμβρίου 1917 εις Ιτεας υπομείνας προηγουμένως εις τραυματισμούς κατα την καταβύθιση του U σκαφους του. Προ του κινδύνου αλλά ως στρατιώτης και υπέρ πατρίδος”
Η πληροφορία προέρχεται από το βιβλίο ιστορία της πολεως Αμφισσης του Δρόσου Κραβαρτογιαννου και η μετάφραση είναι του Γιάννη Λάζου
Ευχαριστίες
Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον Κο Ove Rasmunsen για τη συμβολή του στην έρευνα και την αποστολή του σε εμένα των χαρτών των ναρκοπεδίων των Γερμανικών u-boats στην Ελλάδα τον Α Παγκόσμιο πόλεμο.
Πηγές
Kύρια βιβλιογραφία
-Histoire maritime de la premiere guerre mondiale, Paul Chack, Jean-Jaques Antier
-L’Illustration (εφημερίδα) Σάββατο 9 Φεβρουαρίου 1918
-René La Bruyère, Chronique » Les événements maritimes «, Revue politique et parlementaire, Janv.-Mars 1918, T. 94, p. 105)
-Der handerlstrieg mit U-booten του Urno Spindler (Berlin 1941)
-Die UC-Boote der kaiserlichen Marine 1914-1918 του Harald Bendert.
-World war I Verschollen , Dwight R. Messimer
– Ιστορία της Πόλεως Άμφισσας, Δρόσου Κραβαρτόγιαννου
Αρχεία
Τ- 1022 roll 86 PG 61950 Untergang des U-bootes des Oberleutnant
Links
http://en.wikipedia.org/wiki/SM_UC-38ks
http://en.cyclopaedia.net/wiki/SM-UC-38
http://vinny03.club.fr/gg/carnet/bertrand4.htm
http://www.battleships-cruisers.co.uk/chateaurenault.htm
http://hush.gooside.com/name/c/Ch/Chateaurenault.html
http://pagesperso-orange.fr/grande.guerre/chateaurenault.html
http://pagesperso-orange.fr/cdasm.56/dictionnaire/133.pdf
http://books.google.com/books?id=pxVHba1fGJIC&pg=PA339&lpg=PA339&dq=minensperren+patras&source=web&ots=XcXz7zTYXV&sig=DyGT8IyKQg4sh-7GvzcVEFw3e_w#PPA330,M1
http://www.divernet.com/cgi-bin/articles.pl?id=4099&sc=1025&ac=d&an=4099:Q+&+A+Wrecks+March+2000
http://pagesperso-orange.fr/marius.autran/glossaire/tome4/famille_ducher.html
http://pagesperso-orange.fr/grande.guerre/guerrenavale.html
http://pagesperso-orange.fr/grande.guerre/guerrenavale2.html
http://www.collectableships.com/models/Optatus.htm
http://denkmalprojekt.org/U-Boote/uboote_wk1/wk1_uc38.htm
http://www.naval-history.net/WW1NavyBritishDestroyers.htm
http://www.frenchlines.com/cale/9_don_eugene_pian.html
http://albindenis.free.fr/Site_escadrille/CAM_Argostoli.htm
http://pages14-18.mesdiscussions.net/pages1418/Forum-Pages-d-Histoire-aviation-marine/marine-1914-1918/chateaurenault-sujet_416_1.htm
https://www.facebook.com/groups/plongeesurepaves/posts/1485971921478592/
