Ποια είναι η αλήθεια για το θέμα των Συντάξεων; Ποιες μεταβολές επήλθαν την πρώτη μνημονιακή περίοδο 2010 – 2015, πόσο μειώθηκαν οι συντάξεις την συγκεκριμένη περίοδο; Πώς σταθεροποιήθηκε το σύστημα μετά το 2015, ποιές μειώσεις σημειώθηκαν την επίμαχη περίοδο και πως φτάσαμε στο 2019, με την αποφυγή μείωσης της προσωπικής διαφοράς και την επαναχορήγηση μια (τύπου) 13ης σύνταξης.
του Ανδρέα Πετρόπουλου
1.Τι πραγματικά συμβαίνει
Επί τεσσεράμισι χρόνια,(μέχρι το 2019) εκατομμύρια συνταξιούχοι βομβαρδίζονταν και συνεχίζουν σε μεγάλο βαθμό εξακολουθούν να ακούνε και να διαβάζουν για τις μειώσεις των συντάξεων μετά το 2015. Ωστόσο, ποτέ δεν παρουσιάστηκε ένας πίνακας με στοιχεία ή έστω μια συγκεκριμένη κατηγορία συνταξιούχων που να επαληθεύει έστω και κατά περίπτωση τις (νέες) δραματικές απώλειες.
Ο λόγος κατά τη γνώμη μας ήταν προφανής. Έπρεπε να ξεχαστούν οι υπαρκτές περικοπές, οι δραματικές μειώσεις της περιόδου 2010 – 2014, που έφτασαν σε απόλυτα νούμερα τα 45 δισ. ευρώ και αντιστοιχούσαν στο 40% του εισοδήματος των συνταξιούχων.
Επιπλέον έπρεπε να εφευρεθεί και ένα ακόμα αφήγημα. Πόσες μειώσεις συντάξεων είχαμε την περίοδο 2010 – 2014 και πόσες μειώσεις την περίοδο 2015 – 2019;
Από τον Δεκέμβριο του 2018, όταν ακυρώθηκε και τυπικά η μείωση των παλαιών συντάξεων κατά 18% (προσωπική διαφορά) που θα αφορούσε 900.000 συνταξιούχους, το νέο αφήγημα της Νέας Δημοκρατίας, που έσπευσαν να υιοθετήσουν τα ΜΜΕ και όλοι οι προπαγανδιστικοί μηχανισμοί, ήταν οι 21 μειώσεις που επέβαλε στις συντάξεις η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ από το 2015 και μετά!
Ας δούμε τι πραγματικά συνέβη, πριν και μετά το 2015.
2. 2010 – 2014: 45 δισ. απώλειες
Είναι πρόκληση για τα εκατομμύρια των συνταξιούχων, που έχουν βιώσει όλη αυτή την καταστροφή της περιόδου 2010 – 2014, οι «σφαγείς των συντάξεων» να υποδύονται τους αθώους επιχειρώντας ταυτόχρονα να διαμορφώσουν μια αντεστραμμένη πραγματικότητα.
Ας δούμε όμως συνολικά πώς έχει η πραγματικότητα, την οποία προσπαθεί να αντικαταστήσει με χοντροκομμένα ψέματα η Νέα Δημοκρατία:
Μια απλή ανάγνωση του πίνακα αρκεί για να διαπιστώσει κάποιος πόσες και ποιες μειώσεις έγιναν τις δύο επίμαχες περιόδους: μεταξύ 2010 – 2014 και από το 2015 μέχρι σήμερα.
Ωστόσο η σύνταξη που παίρνει κάποιος δεν είναι μόνο στατιστικές και πίνακες, ακόμα και αν αυτοί λένε την αλήθεια. Είναι τι τελικά αφαιρέθηκε από την τσέπη του συνταξιούχου και τον οικογενειακό του προϋπολογισμό.
Ας δούμε τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα για να διαπιστώσουμε α) τι έχασε ένας συνταξιούχος των 1.800 ευρώ μεικτά από την κύρια σύνταξη την περίοδο 2010 – 2015 και τι μετά το 2015, β)αντίστοιχα, τι έχασε ένας συνταξιούχος των 1.000 ευρώ και γ) τι έχασε ένας συνταξιούχος στο άθροισμα κύριας και επικουρικής σύνταξης μετά το 2015.
Πρώτο παράδειγμα: Συνταξιούχος με 1.800 ευρώ μεικτά κύρια σύνταξη το 2009 έπεσε στα 1.252 ευρώ (-30,4%) και επιπλέον έχασε δύο συντάξεις (έχανε 3.600 ευρώ κάθε χρόνο λόγω κατάργησης των δώρων, 13ης και 14ης σύνταξης). Με λίγα λόγια, ο συνταξιούχος έχασε 548 ευρώ τον μήνα και συνολικά 10.176 ευρώ τον χρόνο.
Αντίθετα, ο ίδιος συνταξιούχος την περίοδο 2015-2018 έχασε μόλις 0,6% (στα 1. 245 ευρώ) λόγω της αύξησης της εισφοράς ασθενείας από 4% σε 6%, που όμως επιβλήθηκε στο καταβαλλόμενο ποσό. Ο ίδιος συνταξιούχος, μετά το 2015, έχασε άλλα 7 ευρώ.
Δεύτερο παράδειγμα: Συνταξιούχος με 1.000 ευρώ μεικτά κύρια σύνταξη το 2009 έπεσε στα 910 ευρώ (-9%) και επιπλέον έχασε δύο συντάξεις (έχανε 2.000 ευρώ κάθε χρόνο λόγω κατάργησης των δώρων, 13ης και 14ης σύνταξης). Επομένως την επίμαχη περίοδο έχασε 90 ευρώ τον μήνα από τη σύνταξή του και συνολικά τον χρόνο 3.080 ευρώ.
Αντίθετα, η σύνταξη την περίοδο 2015-2018 μειώθηκε μόλις κατά 1,8% (στα 893 ευρώ) λόγω της αύξησης της εισφοράς ασθενείας από 4% σε 6%, που όμως επιβλήθηκε στο καταβαλλόμενο ποσό. Δηλαδή, μετά το 2015, έχασε άλλα 7 ευρώ.
Τρίτο παράδειγμα: Συνταξιούχος το 2015 που είχε άθροισμα κύριας και επικουρικής σύνταξης άνω των 1.300 ευρώ μεικτά και λάμβανε επικουρική σύνταξη 350 ευρώ είχε μείωση της επικουρικής (μετά τον επανυπολογισμό) 45% και η επικουρική του σύνταξη περιορίστηκε στα 170 ευρώ. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι σε χαμηλότερα ποσά επικουρικής σύνταξης (που ήταν και η συντριπτική πλειονότητα) η μείωση ήταν πολύ μικρότερη (μέσος όρος 15%) και οι απώλειες από 30 έως 70 ευρώ.
Επομένως ένας συνταξιούχος με απολαβές άνω των 1.300 ευρώ μεικτά έχασε μετά το 2015 το 0,6% από την κύρια σύνταξη και κατά μέσον όρο το 15% από την επικουρική του, αν αυτή ήταν μικρότερη των 300 ευρώ.
3. Πόσες ήταν συνολικά οι απώλειες τις δύο επίμαχες περιόδους;
Για την αποκατάσταση της αλήθειας, οι μειώσεις στις καταβαλλόμενες συντάξεις ξεπέρασαν τα 45 δισ. ευρώ το διάστημα 2010- 2014, έναντι 2,4 δισ. ευρώ που ήταν οι συνολικές μειώσεις που δρομολογήθηκαν μετά τη συμφωνία στο Γ’ Πρόγραμμα του 2015. Να σημειωθεί ότι κατά την περίοδο 2015-2018 οι μειώσεις που έχουν γίνει στις κύριες συντάξεις δεν ξεπερνούν τις δύο ποσοστιαίες μονάδες για τη συντριπτική πλειονότητα των συνταξιούχων (εισφορά ασθενείας και πλαφόν).
Επιπλέον θα πρέπει να συνυπολογιστεί ότι αποτράπηκαν περικοπές έως 57%, τις οποίες θα επέφερε σε όλες τις επικουρικές συντάξεις η εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος, την οποία είχε νομοθετήσει και θα εφάρμοζε η συγκυβέρνηση Ν.Δ. – ΠΑΣΟΚ.
Στις επικουρικές επιβλήθηκε εισφορά ασθενείας, ενώ όσες περικοπές έγιναν αφορούσαν το 10% του συνολικού αριθμού συνταξιούχων της χώρας με άθροισμα κύριας και επικουρικής άνω των 1.300 ευρώ μεικτά.
4. Οι απώλειες μετά το 2015
Αναλυτικά, η συμφωνία του 2015 μεταξύ της κυβέρνησης και των δανειστών περιελάμβανε περικοπές στις δαπάνες του ασφαλιστικού 2,4 δισ. ευρώ (μαζί και η σταδιακή κατάργηση του ΕΚΑΣ).
Με τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος (Νόμος Κατρούγκαλου), που δρομολόγησε συγχωνεύσεις ασφαλιστικών ταμείων και τη δημιουργία ενός υπερταμείου (ΕΦΚΑ), οι άμεσες περικοπές περιορίστηκαν το 2016 στις επικουρικές. Συγκεκριμένα, μειώθηκαν οι επικουρικές συντάξεις 250.000 συνταξιούχων (σε σύνολο 2 εκατομμυρίων επικουρικών συντάξεων) από 10 έως 14% (μέσος όρος), ενώ σε ακραίες περιπτώσεις οι μειώσεις έφτασαν το 40% για ελάχιστους συνταξιούχους με ειδικό καθεστώς, όπως π.χ. οι συνταξιούχοι του ΤΑΝΠΥ που ελάμβαναν επικουρική σύνταξης της τάξης των 700 ευρώ, δηλαδή υπερδιπλάσια από τον μέσο όρο των υπόλοιπων συνταξιούχων.
Επίσης το 2016, με το κλείσιμο της πρώτης αξιολόγησης, έχασαν το ΕΚΑΣ περίπου 160.000 δικαιούχοι, ενώ υπήρξαν μειώσεις των ποσών στους υπόλοιπους.
Η νέα ασφαλιστική μεταρρύθμιση δρομολόγησε χαμηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης για τις νέες συντάξεις, με αποτέλεσμα αυτές να βαίνουν μειούμενες από 15% έως 25% για όσους θα συμπληρώσουν περισσότερα από 30 χρόνια εργασίας.
Στο κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης δρομολογήθηκε η επιβολή μειώσεων στις προσωπικές διαφορές των παλιών συντάξεων. Ωστόσο τον Δεκέμβριο του 2018 το μέτρο ακυρώθηκε, με αποτέλεσμα να μην ισχύσει η μείωση του 18% για κύριες και επικουρικές καταβαλλόμενες συντάξεις από το 2019 που θα αφορούσε 900.000 συνταξιούχους.
Αυτή η ευνοϊκή εξέλιξη συνοδεύτηκε με αύξηση 20 ευρώ κατά μέσο όρο της σύνταξης για 620.000 παλαιούς ασφαλισμένους.
5. Η επαναφορά της 13ης σύνταξης
Στις 7 Μαΐου ο πρωθυπουργός Αλ. Τσίπρας ανακοίνωσε την επαναφορά σε μόνιμη βάση της 13ης σύνταξης, διευκρινίζοντας ο ίδιος ότι «η 13η σύνταξη όπως την καθιερώσαμε είναι ένα ποσό που ισοδυναμεί με το δώρο Πάσχα, το μισό δηλαδή που έπαιρναν πριν τις περικοπές».
Έτσι η 13η σύνταξη επανέρχεται μετά από μια επταετία, καθώς είχε περικοπεί την 1.1.2013, όταν ψηφίστηκε ο νόμος 4093/2012. Να σημειωθεί ότι τη 13η σύνταξη έλαβε το σύνολο των συνταξιούχων, δηλαδή 2,5 εκατ. δικαιούχοι, ενώ τα ποσά που χορηγήθηκαν (κλιμακωτά από 240 έως 500 ευρώ) ήταν έως και υπερδιπλάσια σε σχέση με το δώρο Πάσχα που καταβλήθηκε τελευταία φορά το 2012.
6. Τι πραγματικά συνέβη με το ΕΚΑΣ;
Η διαπραγμάτευση ΣΥΡΙΖΑ και η παράταση μέχρι το 2019
Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ χρεώθηκε, με βάση τη συμφωνία του Γ’ Μνημονίου, το οριστικό τέλος του ΕΚΑΣ το 2019. Ας δούμε όμως τι προέβλεπε το πρώτο και το δεύτερο Μνημόνιο για το συγκεκριμένο “βοήθημα” στους συνταξιούχους, το οποίο για τους δανειστές ήταν “μη ανταποδοτική παροχή”.
Ο πρώτος μνημονιακός νόμος 3863/2010 ήταν αυτός που προέβλεψε (άρθρο 39) τον «λογιστικό διαχωρισμό του προνοιακού τμήματος της σύνταξης» και χαρακτήρισε ρητά το ΕΚΑΣ «προνοιακή παροχή». Με απλά λόγια, το έκοβε μια κι έξω!
Μέσω καθυστερήσεων, και καθώς το πρώτο Μνημόνιο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, γιατί στο μεταξύ επιβλήθηκε το δεύτερο, ακόμα πιο επαχθές Μνημόνιο, το ΕΚΑΣ διατηρήθηκε.
Όπως αναφέρει η “Καθημερινή” στις 19.9.2014 (“Τέλος εποχής για το ΕΚΑΣ, που καταργείται το 2016 υπό την πίεση της τρόικας”), η απόφαση ήταν οριστική:
“Ισχυρές πιέσεις να καταργηθεί το Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΚΑΣ) που δίνεται στο 10% των συνταξιούχων δέχεται το υπουργείο Εργασίας από την τρόικα των δανειστών. Οι εισηγήσεις-σοκ αφορούν στην κατάργηση του επιδόματος, που πρωτοεφαρμόστηκε το 1996 ως προνοιακή παροχή σε χαμηλοσυνταξιούχους, από το 2015….
Η τρόικα επισημαίνει ότι το ΕΚΑΣ δεν είναι ασφαλιστική παροχή και συνεπώς δεν μπορεί να συνεχίσει να καταβάλλεται, τουλάχιστον με τη σημερινή του μορφή. Επίσης, ο νόμος 3863 του 2010, που θα εφαρμοστεί από την 1η Ιανουαρίου 2015, δεν προβλέπει την καταβολή του ΕΚΑΣ”…
Η συνέχεια είναι γνωστή: Το υπουργείο Εργασίας εισηγείται τη συνέχιση καταβολής του και το 2015, όμως η οριστική, πολιτική απόφαση θα ληφθεί τις επόμενες ημέρες και έπειτα από διαπραγματεύσεις με την τρόικα αποφασίζεται η οριστική περικοπή από το 2016.
Και φτάνουμε στη συμφωνία του Ιουλίου του 2015. Εκεί η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ δέχεται τη σταδιακή κατάργηση του Ν. 4336/15, κάτι που ψήφισαν φυσικά και όλοι οι βουλευτές της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ. Δηλαδή μέσω της διαπραγμάτευσης του 2015 το ΕΚΑΣ διατηρήθηκε με σταδιακά μειωμένη καταβολή του για μια πενταετία. Ωστόσο από το 2016 και κυρίως από το 2017 αρκετοί δικαιούχοι του ΕΚΑΣ αποκτούν βαθμιαία τη δυνατότητα αντισταθμιστικών παροχών, όπως αυτές δρομολογήθηκαν από το υπουργείο Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
7. Ποιές συντάξεις καθυστερούν σήμερα; Τι παρέλαβε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το 2015;
Το όργιο παραπληροφόρησης της Ν.Δ. φτάνει στο απόγειο στο θέμα των εκκρεμών συντάξεων. Τι είχε συμβεί το 2015; Η Νέα Δημοκρατία και ο αρμόδιος υπουργός και σήμερα τομεάρχης Εργασίας, αφήνουν μια οικονομική «βόμβα» στα θεμέλια του ήδη ετοιμόρροπου ασφαλιστικού συστήματος.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ παραλαμβάνει 386.000 εκκρεμείς συντάξεις, με βάθος καθυστέρησης που ξεκινάει το 2011! Συγκεκριμένα οι ληξιπρόθεσμες συντάξεις τον Ιανουάριο του 2015 είναι:
* Κύριες συντάξεις 169.000
* Επικουρικές συντάξεις 154.000
* ΕΦΑΠΑΞ 63.500
* Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ από τον Ιανουάριο του 2015 έως και τις 31.3.2019 κατέβαλε 866.700 κύριες συντάξεις, επικουρικές και εφάπαξ, συνολικού ύψους 5,39 δισ. ευρώ, και μείωσε τον όγκο των ληξιπρόθεσμων αιτήσεων κατά 72%.
Αναλυτικά: Οι ληξιπρόθεσμες συντάξεις (στοιχεία Μαΐου) έχουν ως εξής:
* Κύριες: 45.470 (-73% σε σχέση με τις 169.000 που παρέδωσε η Ν.Δ.)
* Επικουρικές: 42.500 (-72% σε σύγκριση με τις 154.000 απλήρωτες στις 31.12.2014)
* ΕΦΑΠΑΞ: 16.100 (-74,6% σε σχέση με τα 63.500 απλήρωτα εφάπαξ που άφησε η Ν.Δ.).
Επίσης αντιστρέφοντας πλήρως την πορεία κατάρρευσης του δημόσιου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, οδήγησε τον ΕΦΚΑ στην επίτευξη πλεονάσματος 777 εκατ. ευρώ το 2017 και άνω του 1 δισ. ευρώ το 2018.
