Η κλιματική αλλαγή «χτυπά» την Ελλάδα: Λίγο το λάδι, μικρές οι πατάτες, πλήγμα σε παραγωγές

Θα… μας βγάλουν το λάδι οι τιμές και φέτος; Με το βλέμμα στραμμένο στους ελαιώνες (καθώς η τιμή του ελαιόλαδου είναι η πρωταγωνίστρια και κινητήριος δύναμη του πληθωρισμού τροφίμων), οι καταναλωτές αναμένουν να μάθουν αν η φετινή σεζόν επιφυλάσσει κι άλλη ακρίβεια. Αν και τα μηνύματα είναι προς το παρόν αντιφατικά -καθώς μειώνεται η κατανάλωση, αλλά μειώνεται και η παραγωγή λόγω της κλιματικής κρίσης-, υπάρχει μια τάση αποκλιμάκωσης. Αυτή, όμως, είναι η μία πλευρά της ιστορίας. Η άλλη αφορά την απόγνωση από τις πρωτόγνωρες, στα όρια του τρελού, συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι αγρότες.

Ακαρπία, μικροκαρπία, ανεξήγητες ασθένειες και -στην καλύτερη περίπτωση- πρώιμη και μικρή παραγωγή είναι μερικά από τα καινούρια φαινόμενα που μαστίζουν την αγροτική παραγωγή της χώρας απ’ άκρη σ’ άκρη. Σε ό,τι αφορά τις ελιές, για παράδειγμα, η Καλαμάτα προχωρά σε κανονική παραγωγή φέτος, όμως στην Κρήτη και τη Μακεδονία παρατηρείται τεράστια μείωση λόγω των υψηλών θερμοκρασιών.

Και αν αυτό δεν σας φαίνεται παράξενο, σίγουρα θα σας φανεί περίεργο -αλλά και τρομακτικό- το γεγονός ότι στη Λάρισα οι αμυγδαλιές παράγουν μουμιοποιημένους (!) καρπούς, στην Πέλλα χιλιάδες στρέμματα ροδακινιών παράγουν ξαφνικά παραμορφωμένα ροδάκινα που δεν τρώγονται, στο Νευροκόπι, στη Δράμα και την Αρκαδία οι πατάτες βγαίνουν μικρότερες, στο Μαρκόπουλο οι συκιές κάνουν καρπόπτωση με κίνδυνο να χαθεί το 100% της παραγωγής, στις Πρέσπες οι παραγωγοί φασολιών σκέφτονται να εγκαταλείψουν την καλλιέργεια αφού πλέον δεν παράγεται σχεδόν τίποτα.

Φαίνεται λοιπόν ότι οι παραγωγοί της χώρας μας βιώνουν την πρώτη τρομακτική φάση ενός δυστοπικού σεναρίου, το οποίο καταλήγει στο τραπέζι μας και δεν δείχνει να οδεύει προς happy end.

Αλλού καλά, αλλού χάλια

Σε ό,τι αφορά το ελαιόλαδο, είναι σχεδόν αδύνατο να προβλέψει κανείς τι θα γίνει. Οι ελαιοπαραγωγοί της χώρας μας αρχικά ανέμεναν άνοδο της παραγωγής από τους 140.000 (πέρυσι, μια κακή χρονιά) στους 200.000-220.000 τόνους. Προσγειώθηκαν όμως στους 150.000-160.000 τόνους.

Ο λόγος είναι -τι άλλο;- ο συνεχιζόμενος σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού καύσωνας.Την κατάσταση περιγράφει γλαφυρά σε υπόμνημά του προς τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και τον ΕΛΓΑ ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης, Γιάννης Μαλανδράκης, ο οποίος ζητά να ξεκινήσουν οι αποζημιώσεις στους ελαιοπαραγωγούς για καταστροφές από ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες και ανομβρία, όπως γίνεται με αυτές από τον παγετό.

«Είναι γνωστές οι απώλειες της τάξεως του 40% σε σχέση με τον μέσο όρο που προκλήθηκαν στην περσινή ελαιοπαραγωγή, αλλά και οι απώλειες παρόμοιου ύψους που έχει ήδη δεχτεί η ερχόμενη ελαιοπαραγωγή λόγω συνθηκών ακραίας ανομβρίας και παρατεταμένων καυσώνων που επεκράτησαν κατά την κρίσιμη περίοδο της άνθησης – καρπόδεσης», αναφέρει ο κ. Μαλανδράκης και συνεχίζει: «Ωστόσο, όλες οι ζημιές αυτές, που μάλλον λανθασμένα ονομάζονται από διάφορους “ακαρπία”, προέκυψαν από ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες και χαμηλές βροχοπτώσεις (ανομβρία) κατά την κρίσιμη για την ελαιοπαραγωγή περίοδο της άνθησης – καρπόδεσης».

Το αίτημα για αποζημιώσεις λόγω της κλιματικής αλλαγής δεν έρχεται αυθαίρετα. Στη Σητεία οι υψηλές θερμοκρασίες και η ανομβρία έχουν οδηγήσει πολλούς ελαιοπαραγωγούς σε απόγνωση, καθώς λόγω της δραματικά μειωμένης παραγωγής δεν έχουν ρευστότητα για να συνεχίσουν να καλλιεργούν. Πόσο μειωμένη είναι η παραγωγή; Ενώ τις καλές χρονιές η Σητεία παράγει περίπου 16.000 τόνους ελαιολάδου και φέτος ανέμενε παραγωγή της τάξης των 12.000-13.000 τόνων, μετά την καρπόδεση έγινε αντιληπτό ότι η παραγωγή δεν θα ξεπεράσει τους 3.500 τόνους.

Δύσκολη χαρακτηρίζουν τη φετινή χρονιά και οι ελαιοπαραγωγοί στη Χαλκιδική. Οπως εξηγούν, φέτος λόγω της παρατεταμένης ανομβρίας ξεκίνησαν τα ποτίσματα από τον Απρίλιο -ενώ τις προηγούμενες χρονιές ξεκινούσαν από τον Μάιο, ακόμα και τον Ιούλιο!-, με την κατάσταση να επιδεινώνεται λόγω της λειψυδρίας στην περιοχή.

Μέσα σε όλα αυτά, όμως, υπάρχει και μια αισιόδοξη νότα από στελέχη της μεταποίησης του ελαιολάδου, τα οποία εκτιμούν ότι η τρέχουσα ελαιοκομική περίοδος θα κλείσει με θετικό πρόσημο. Οι ίδιοι πάντως βλέπουν αποκλιμάκωση των τιμών στο ράφι έως και 39%. Σε συνδυασμό με τις σχετικά καλές παραγωγές σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου, η μείωση της κατανάλωσης της τάξεως του 40% παντού είναι δεδομένο ότι θα πιέσει τις τιμές προς τα κάτω, καθώς θα υπάρξει επαρκέστατη προσφορά. Την ίδια στιγμή η αγορά, εκτιμώντας ότι θα υπάρξει μείωση τιμών, δεν θα αγοράζει παρά μόνο για να καλύψει άμεσες ανάγκες.

Χωρίς χυμούς

Στη Λάρισα, όπου παράγεται σχεδόν το 90% των αμυγδάλων της χώρας, οι παραγωγοί λένε ότι οι συνεχιζόμενες αδιάκοπες υψηλές θερμοκρασίες σκοτώνουν τα δέντρα. Ετσι, πολλές αμυγδαλιές παθαίνουν φόμοψη, μια σοβαρή ασθένεια που οφείλεται σε υψηλές θερμοκρασίες και ξεραίνει τα δέντρα.

Σε πολλές καλλιέργειες, ωστόσο, λόγω της ξηρασίας οι καρποί παθαίνουν μουμιοποίηση. Το θέμα έφτασε και στη Βουλή, με τον Λαρισαίο βουλευτή της Ν.Δ. Μάξιμο Χαρακόπουλο να αναφέρει: «Σημαντικό ποσοστό της ηρτημένης παραγωγής είναι ήδη ακατάλληλο για συγκομιδή, καθώς τα αμύγδαλα δεν αναπτύσσονται κανονικά εντός του κελύφους και ο καρπός να εμφανίζεται ως μουμιοποιημένος πάνω στα δέντρα.

Οπως υποστηρίζουν οι παραγωγοί, κάποιες ποικιλίες (tuono, φυρανιές) παρουσιάζουν μεγαλύτερο ποσοστό ζημιάς, ακόμα και μέχρι 50% της ηρτημένης παραγωγής. Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει έκδηλη απαισιοδοξία για την παραγωγή που θα συγκομιτεί, την πρόσοδο από την καλλιέργεια και την αντιμετώπιση των βιοποριστικών τους αναγκών».

Επίσης, στη Λάρισα αλλά και στην Ημαθία οι επιστήμονες ξύνουν σκεπτικοί το κεφάλι τους προσπαθώντας να καταλάβουν πώς και γιατί μεταφέρθηκε η επιδημία της παραμόρφωσης των ροδάκινων και των νεκταρινιών. Το πρόβλημα ξεκίνησε από την Κεντρική Μακεδονία, όπου τα δέντρα άρχισαν ξαφνικά να δίνουν καρπούς στο μισό κλαδί και αυτούς με γωνίες (!), υφή ξύλου αντί της μαλακής του ροδάκινου και χωρίς πολλούς χυμούς. Οπως αντιλαμβάνεται κανείς, δεν μπορούν να πουληθούν αυτά τα φρούτα.

Το πρόβλημα, που ξεκίνησε το 2021 σε έναν αγρό 10 στρεμμάτων, φέτος έχει επεκταθεί σε περισσότερα από 10.000 στρέμματα σε Ημαθία, Πέλλα, Φλώρινα, Κιλκίς, Πιερία και Λάρισα. Καθώς είναι η πρώτη φορά που εμφανίζεται αυτό το φαινόμενο στον πλανήτη, οι επιστήμονες πασχίζουν να καταλάβουν από τι προκαλείται και ποια είναι η λύση του.

Θεωρούν ότι πιθανότατα πρόκειται για έναν συνδυασμό γεγονότων που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή. Από τη μία οι ήπιοι χειμώνες αυξάνουν το ιολογικό φορτίο και τους πληθυσμούς των ακάρεων (που είναι πιθανό να προκαλούν παραμορφώσεις) και από την άλλη οι υψηλές θερμοκρασίες από την άνοιξη δεν επιτρέπουν την επαρκή γονιμοποίηση και προκαλούν παραμορφώσεις στους καρπούς.

Λύση στο ζήτημα δεν υπάρχει. Αν δεν βρεθεί τρόπος με χημική παρέμβαση να σταματήσει το φαινόμενο, υπάρχει πιθανότητα να ξεριζωθούν όλα τα δέντρα που δίνουν αυτούς τους καρπούς, να γίνουν πέλετ, να καούν και στη θέση τους να μην ξαναφυτευτούν ροδακινιές.

Μικροκαρπία και ακαρπία

Σε Καστοριά, Αμύνταιο και Πρέσπες οι παραγωγοί φασολιών βρίσκονται σε απόγνωση. Η ανομβρία και οι υψηλές θερμοκρασίες έχουν καταστρέψει σχεδόν ολοκληρωτικά την παραγωγή τους. Οι συνεχείς καύσωνες επηρεάζουν τα φασόλια σε σημείο που δεν παράγουν καθόλου καρπό, αφού κάνουν ανθόπτωση.

Το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο που ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Φασολοπαραγωγών Εθνικού Δρυμού (ΑΣΦΕΔ) Πρεσπών «Πελεκάνος», Κώστας Ναλμπαντίδης, υποστηρίζει ότι «μελετούμε σοβαρά το ενδεχόμενο στην περιοχή να εγκαταλείψουμε τα φασόλια και να προχωρήσουμε σε άλλες καλλιέργειες λόγω των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε από τις υψηλές θερμοκρασίες που επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την παραγωγή».

Στο Νευροκόπι οι υψηλές θερμοκρασίες έχουν προκαλέσει μικροκαρπία (π.χ. παράγονται πατάτες, όμως είναι αρκετά μικρότερες), ενώ λόγω της ανομβρίας το κόστος του ποτίσματος έχει τριπλασιαστεί. Αυτό, με τη σειρά του, οδηγεί σε μείωση κατά 30% των καλλιεργειών πατάτας. Γεγονός λογικό αν σκεφτεί κανείς ότι στο Φράγμα Λευκόγεια στο Νευροκόπι το νερό για άρδευση τα προηγούμενα χρόνια έφτανε στα 8 εκατομμύρια κυβικά, ενώ φέτος περιορίζεται μόλις στα 2 εκατομμύρια. Μοιραία κάποια χωράφια δεν ποτίστηκαν.

Μικροκαρπία λόγω των υψηλών θερμοκρασιών καταγράφουν οι παραγωγοί πατάτας και στην Αρκαδία, ενώ στη Νάξο η πατάτα οδεύει προς εξαφάνιση λόγω της λειψυδρίας. Φέτος δεν αναμένεται να παραχθούν περισσότερο από 1.800 τόνους στο νησί, καθώς οι παραγωγοί μείωσαν δραματικά τις καλλιεργούμενες εκτάσεις, οι οποίες υποαποδίδουν. Παραγωγός από τη Νάξο εξηγεί ότι από τα περσινά 80 στρέμματα φέτος καλλιέργησε 10 στρέμματα λόγω της λειψυδρίας και έτσι η παραγωγή που αναμένει θα είναι 1.000 κιλά/στρέμμα και όχι 3.500-4.000 κιλά/στρέμμα ως συνήθως.

Καρπόπτωση

Στην Κρήτη τα σταφύλια, οινοποιήσιμα και επιτραπέζια, έχουν σταφιδιάσει λόγω του καύσωνα – όχι όμως μόνο στη Μεγαλόνησο. Σε όλη την ελληνική ύπαιθρο αρκετοί αμπελώνες εγκαταλείπονται από τους παραγωγούς καθώς δεν υπάρχει δυνατότητα συντήρησής τους.

Στην περιοχή του Μαρκόπουλου, οι παραγωγοί σύκων και φιστικιών, όπως αναφέρουν τα μέλη του αγροτικού συνεταιρισμού με επιστολή τους προς τους αρμόδιους φορείς, βρέθηκαν αντιμέτωποι με «πρωτοφανές κύμα παρατεταμένων υψηλών θερμοκρασιών (καύσωνα) τον Ιούνιο. Ο συγκεκριμένος μήνας θεωρείται κομβικός για την ορθή ανάπτυξη του καρπού και, σύμφωνα με τα στοιχεία της μετεωρολογικής υπηρεσίας, ο φετινός Ιούνιος ήταν ο πιο θερμός όλων των εποχών.

Το αποτέλεσμα είναι ότι υπήρξε καρπόπτωση που έφτασε σε ορισμένες περιοχές στο 85%» από τα 10.800 δέντρα που καλλιεργούνται σε 1.100 στρέμματα. «Τα υψηλά επίπεδα καρποπτώσεων συνεχίζονται και θα οδηγηθούμε σε ποσοστά ολικής απώλειας της παραγωγής», αναφέρουν. Στο Μαρκόπουλο καλλιεργούνται περίπου 22.000 δέντρα σε σύνολο καλλιεργούμενης έκτασης περίπου 1.600 στρεμμάτων. Η παρατεταμένη ανομβρία, σε συνδυασμό με τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες, έχει προκαλέσει πολύ χαμηλά έως και ανύπαρκτα επίπεδα καρποφορίας μιας πολύ δυναμικής και αποδοτικής καλλιέργειας στην περιοχή όπως αυτή της φιστικιάς.

Οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες δεν επέτρεψαν στα φυτά να υποστούν διαφοροποίηση των οφθαλμών τους κατά τη διάρκεια του χειμώνα, συνέπεια της έκθεσής τους σε θερμοκρασίες πολύ υψηλότερες από αυτές που ορίζονται για να προκύψουν καρποφόροι βλαστοί. Στον Θεσσαλικό Κάμπο οι παραγωγοί βαμβακιού, ντομάτας και καλαμποκιού δίνουν αγώνα για να διαφυλάξουν τις καλλιέργειές τους από τον παρατεταμένο καύσωνα, αλλά ανησυχούν όχι μόνο για την παραγόμενη ποσότητα, αλλά και για την ποιότητα.

Ειδικά στο καλαμπόκι οι υψηλές θερμοκρασίες από τον Ιούνιο καταπόνησαν τα φυτά, τα οποία δεν έχουν το ύψος που θα έπρεπε, ενώ οι ρόκες είναι άδειες. Οι παραγωγοί εκτιμούν ότι «όλα δείχνουν ότι φέτος θα έχουμε τη χαμηλότερη παραγωγή σε ορίζοντα δεκαετίας». Δεν είναι φυσικά μόνοι τους σε αυτό, καθώς σε κάθε γωνιά της χώρας οι παραγωγοί διάφορων αγροτικών προϊόντων αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα.

Σταφύλια

Τα σταφύλια, οινοποιήσιμα και επιτραπέζια, έχουν σταφιδιάσει λόγω του καύσωνα. Σε όλη την ελληνική ύπαιθρο αρκετοί αμπελώνες εγκαταλείπονται από τους παραγωγούς καθώς δεν υπάρχει δυνατότητα συντήρησής τους.

Φασόλια

Σε Καστοριά, Αμύνταιο και Πρέσπες οι παραγωγοί φασολιών βρίσκονται σε απόγνωση και σκέφτονται να εγκαταλείψουν την καλλιέργεια, καθώς ανομβρία και καύσωνας έχουν καταστρέψει σχεδόν ολοκληρωτικά την παραγωγή τους.

Καλαμπόκι

Στον Θεσσαλικό Κάμπο οι παραγωγοί βαμβακιού, ντομάτας και καλαμποκιού δίνουν αγώνα για να διαφυλάξουν τις καλλιέργειές τους από τον παρατεταμένο καύσωνα.

Ελιές

Η Καλαμάτα προχωρά σε κανονική παραγωγή ελιάς φέτος, όμως στην Κρήτη και τη Μακεδονία παρατηρείται τεράστια μείωση λόγω των υψηλών θερμοκρασιών.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Shutterstock