Ποιό ακριβώς είναι αυτό το εξωτικό φυτό που γεμίζει την Κεφαλονιά τα καλοκαίρια?

Το σκυλοκρέμμυδο (ή αλλιώς κουβαρόσκιλλα ή αρχιδόσκιλλα στη Σύρο, κρεμμυδόσκιλλα στην Αίγινα- Λακωνία, στην Πάρο ασκέλλα, στην Κρήτη ασκυλλητούρα, στην Κεφαλλονιά ασκικονάρα, ασκιλλοκάρα, αγιοβασιλίτσα και κουτσούνα, στην Ηλεία και στην Αρκαδία μποτσίκι ή γυφτοκρέμμυδο στην Αιτωλία βασιλοκουτσούνα κ.ά.) είναι είδος που φύεται κυρίως στη νότια Ελλάδα και έχει εξαιρετική αντοχή στην ξηρασία και τη ζέστη (το Drimia aphylla στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και το Drimia numidica στην υπόλοιπη Ελλάδα). Τα άνθη του βγαίνουν συνήθως από το Σεπτέμβριο, ενώ αργότερα, μέσα στο χειμώνα βγαίνουν και τα φύλλα του, απευθείας από το μεγάλο του βολβό, που σχεδόν πάντα εξέχει ελαφριά από τη γη.

Το έθιμο

Ο βολβός του είδους είναι αρκετά μεγάλος και πολύ ανθεκτικός. Ακόμα και αν ξεριζωθεί από τη γη, έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει φύλλα αλλά και άνθη. Την ιδιότητά του αυτή, την είχε παρατηρήσει και ο Θεόφραστος (371 π.Χ. – περ. 287/5 π.Χ.) «το φύσει εύζωον και βλαστικόν του φυτού, κυρίως δε η έκτακτος, μεγάλη ζωτικότης του βολβού, δυναμένου επί μακράν να ζει και ανθεί και εκτός του εδάφους». Αυτή ακριβώς η ιδιότητα, η μεγάλη του αντοχή, έδωσε το έναυσμα για την καθιέρωση του εθίμου, με το κρέμασμα του, στις πόρτες των σπιτιών τις ημέρες των εορτών: πιστεύεται ότι η μεγάλη ζωτική του δύναμη μπορεί να μεταδοθεί και αλλού, όπως και στον άνθρωπο για την επόμενη χρονιά. Οι ιδιότητές του, καθώς και η μυθοπλασία για το είδος απασχόλησε πολλούς συγγραφείς από την αρχαιότητα, και συνδέθηκε άμεσα με τη γονιμότητα της γης. Σύμφωνα με τον Πυθαγόρα (6ος αι.π.χ) το σκυλοκρέμμυδο (Σκίλλη των Αρχαίων) κρεμιέται στην εξώπορτα, γίνεται φάρμακο που απωθεί και διώχνει τις ασθένειες (που βασίζεται στην ιδιότητα του σκυλοκρέμμυδου να απωθεί έντομα κλπ.).

Μυθοπλασίες και παράδοση

Στην αρχαία Αρκαδία το χρησιμοποιούσαν στη λατρεία του Πάνα για να βοηθήσει στη γονιμότητα της Γης και να απωθήσει μακριά τις κακόβουλες δυνάμεις. Η παράδοση λέει ότι για να εξαγνιστεί ένας χώρος πρέπει κάποιος να κάνει ένα γύρο κρατώντας σκυλοκρέμμυδο. Σχετικά με τη μαντική της άνθησής του, αναφέρεται ο Θεόφραστος, στο «Περί Φυτών Ιστορίας», όπου τονίζει πως αν ανθίσει πρώιμα, ο χειμώνας είναι μαλακός και η άνοιξη έρχεται νωρίς και είναι ευνοϊκή για τις καλλιέργειες. Άλλη μια παράδοση λέει ότι αν έχει πλούσια ανθοφορία η χρονιά θα είναι καλή για τις καλλιέργειες. Ο γεωπόνος Π. Γεννάδιος αναφέρει στο «Φυτολογικόν Λεξικόν» (1914) ότι συνεχίζεται η παλαιά αρχαία συνήθεια να κρεμιέται στην πόρτα του σπιτιού ή στην οροφή των εργαστηρίων ένας θαλερός βολβός του σκυλοκρέμμυδου ώστε να προφυλάσσει από το κακό μάτι.

Ιδιότητες

Το σκυλοκρέμμυδο έχει πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες και άλλες χρήσεις. Αν και είναι δηλητηριώδες (και για αυτό δεν το τρώνε και τα ζώα) χρησιμοποιήθηκε στην πρακτική ιατρική για πολλούς λόγους: είναι διουρητικό και τονωτικό της καρδιάς και στις περιπτώσεις υδρωπικίας. Είναι ακόμη αποχρεμπτικό στις περιπτώσεις με βρογχικά και κοκίτη και ευεργετικό στη σπλήνα και στην πνευμονία. Εξωτερικώς γίνεται πάστα για καταπλάσματα και βάμμα για εντριβές. Φαρμακευτικά ο βολβός χρησιμοποιείται με πολλά άλλα παρασκευάσματα (σύνθετο κρασί, οξύμελι κρασί Τρουσσώ κλπ.), όπως πχ. για τους έρπητες και το τρέμουλο. Με το σκυλοκρέμμυδο γίνονται και διάφορα σκευάσματα που διώχνουν τα κουνούπια και τα ποντίκια, ενώ η φλούδες του βολβού δίνουν χρώμα πορτοκαλί!

Πηγές – Άρθρα – Πληροφορίες

• www.fytokomia.gr [Πρόσβαση 23/12/2015]
• www.haniotika-nea.gr [Πρόσβαση 23/12/2015]
• botanologio.blogspot.gr [Πρόσβαση 23/12/2015]
• el.wikipedia.org [Πρόσβαση 23/12/2015]
• www.manivoice.gr [Πρόσβαση 23/12/2015]

Επιμέλεια – Κείμενο Γιώργος Φουσκάκης