Άγρια θαλάσσια ζωή – Μεσογειακή Φώκια (“Monachus monachus”)
Την άγρια ζωή πρέπει να την σεβόμαστε και να την προστατεύουμε, κατά κύριο λόγο επειδή με αυτόν τον τρόπο προστατεύουμε την βιοποικιλότητα του πλανήτη (πλούτος γενετικού υλικού) και την ισορροπία του οικοσυστήματος. Όμως δεν αρκεί να αποφεύγουμε να τραυματίσουμε τα ζώα, θα πρέπει να λαμβάνουμε μέτρα να μην τα αναστατώσουμε ή να μην τα μάθουμε να πλησιάζουν τον άνθρωπο γιατί αυτό τα απειλεί με έμμεσο τρόπο. Εφαρμόζοντας απλές αλλά πολύ σημαντικές οδηγίες, εκτός από αυτά προστατεύουμε και τους εαυτούς μας καθώς τα άγρια ζώα δεν έχουν την ίδια συμπεριφορά με τα κατοικίδια ή οικόσιτα και μπορεί να αντιδράσουν επιθετικά αν νιώσουν απειλή για τους εαυτούς τους ή τα μικρά τους.
Τους χειμερινούς μήνες η παράκτια ζώνη δεν παρουσιάζει σημαντικές οχλήσεις όπως συμβαίνει τους καλοκαιρινούς μήνες με την αύξηση των θαλάσσιων δραστηριοτήτων λόγω της παραθεριστικής και τουριστικής κίνησης, και άτομα εμβληματικών ειδών της άγριας θαλάσσιας ζωής κάνουν την εμφάνιση τους σε αναπάντεχα μέρη (ενώ στο μακρινό παρελθόν όλη η παράκτια ζώνη μέχρι και οι αμμουδιές αποτελούσαν την συνήθη περιοχή τους στην καθημερινότητα), ακόμη και στις κοντινές ακτές του Αργοστολίου!
Οι ακτές της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης φιλοξενούν πληθυσμούς της Μεσογειακής φώκιας “Monachus monachus” (“Critically Endangered” σύμφωνα με την IUCN). Πρόκειται για ένα ενδημικό είδος της Μεσογείου θάλασσας και μιας μικρής περιοχής του Ατλαντικού Ωκεανού στο πέρασμα προς την Μεσόγειο, απαντάται σχετικά συχνά στις Σποράδες και στα νησιά του Ιονίου μόνο και μόνο επειδή αυτές αποτελούν κάποιες από τις ελάχιστες περιοχές στον κόσμο που ζει το είδος αυτό. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα βρίσκεται σχεδόν ο μισός πληθυσμός (250-300 περίπου άτομα) της Μεσογειακής φώκιας σε όλο τον κόσμο (500-550 περίπου άτομα) και έχει χαρακτηρισθεί ως είδος «Κρισίμως κινδυνεύον».
Έτσι όταν τέτοια εποχή στο ίδιο σημείο παρατηρούνται συγκεντρωμένα 5 άτομα της Μεσογειακής φώκιας (στις φωτογραφίες διακρίνονται σε διαφορετικές φάσεις στην επιφάνεια και σε κατάδυση και φαίνεται με κάθε επιφύλαξη ότι πρόκειται για νεαρά άτομα και ίσως ενήλικο θηλυκό), ατενίζουμε το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού τους!
Πως συμπεριφερόμαστε στην άγρια θαλάσσια ζωή
Συναντήσεις με φώκιες
Δες εδώ πως πρέπει να συμπεριφερθείς αν συναντήσεις φώκια (για να είναι και ο άνθρωπος και αυτή ασφαλείς) https://www.mom.gr/eida-fokia (από την Εταιρεία για την Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας «Mom»)
Γενικοί κανόνες για άγρια ζώα
Δεν πρέπει να πλησιάζουμε ή να αγγίζουμε άγρια ζώα γιατί τρομάζουν και εκτός από το να διακόπτουμε την ανάπαυση, ωοτοκία ή άλλη φυσική διαδικασία, τους προκαλούμε μεγάλο άγχος (τα «στρεσάρουμε»). Μπορεί να εγκαταλείψουν την περιοχή για να αποφύγουν εμάς και έτσι αποδιοργανώνεται η ζωή τους, ή να εκδηλώσουν επιθετική συμπεριφορά -ως άμυνα βέβαια αλλά αρκετή για να προκαλέσει κάποιον τραυματισμό (που μπορεί να είναι αρκετά επικίνδυνος ειδικά όταν γίνει εναντίον παιδιών).
Δεν πρέπει να τα ενοχλούμε με άλλους τρόπους, όπως για παράδειγμα με το να έχουμε αναμμένα φώτα κατά την διάρκεια της νύχτας σε παραλία που βλέπουμε χελωνάκια να κατευθύνονται στο νερό. Παρομοίως, δεν πρέπει να κάνουμε θόρυβο στην (σπάνια) περίπτωση που αντιληφθούμε κάποια φώκια (ή ίσως συχνότερα ένα νεαρό άτομο) που αναπαύεται στην αμμουδιά.
Δεν πρέπει να ταΐζουμε τα άγρια ζώα. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούμε δύο σημαντικά προβλήματα. Αφενός συνηθίζουν να πλησιάζουν τους ανθρώπους (και δυστυχώς κάποιες κατηγορίες αυτών δεν είναι πάντα συνειδητοποιημένοι και φιλικοί) οπότε μπορούν να προκληθούν τραυματισμοί και ατυχήματα από αυτούς ή από τα ανθρώπινα κατασκευάσματα που τους συνοδεύουν (π.χ. θαλάσσια σκάφη). Αφετέρου σταδιακά αλλάζουν οι συνήθειες τους, μαθαίνουν να εξαρτώνται από τον άνθρωπο για την αναζήτηση τροφής (ιδιαίτερα τα νεαρά άτομα), αρχίζουν να ατονίζουν οι ικανότητες ή η διάθεση για αναζήτηση τροφής και τελικά διαταράσσεται η φυσική ισορροπία (ενδεικτικά, αυξάνονται άλλα είδη στο περιβάλλον που παραδοσιακά αποτελούν θηράματα τους).
Δεν πρέπει να πετάμε σκουπίδια στην θάλασσα και στην ακτή (και φυσικά ούτε στην ξηρά). Αυτά απειλούν έμμεσα τα θαλάσσια είδη αφού η ρύπανση μπορεί να καταστρέψει τα ενδιαιτήματα τους (παράδειγμα τα θαλάσσια λιβάδια του φυτού Ποσειδωνία “Posidonia oceanica”) ή εξοντώνουν τα υπόλοιπα πλάσματα με τα οποία τρέφονται. Επίσης τα απειλούν και άμεσα καθώς, κυρίως τα πλαστικά απορρίμματα, εισέρχονται στο πεπτικό σύστημα ή εγκλωβίζουν μέρη του σώματος τους προξενώντας πνιγμό ή άλλες ανεπανόρθωτες βλάβες. Τελικά τα σκουπίδια (στερεά ή υγρά απόβλητα) στερούν από τα ζώα και φυτά την δυνατότητα να επιβιώνουν στο φυσικό τους περιβάλλον.
Ειδικά για τα απειλούμενα ή σπάνια είδη, όταν παρατηρούμε άτομα που κινδυνεύουν ή ενδιαφέρουν τους επιστήμονες, μπορούμε να ενημερώνουμε είτε τις αρχές είτε τις εξειδικευμένες μη κυβερνητικές οργανώσεις. Αυτές μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες για να διασώσουν, περιθάλψουν άτομα σε κίνδυνο ή να τις αξιοποιήσουν για ερευνητικούς σκοπούς (πληθυσμοί, διασπορά, απειλές κλπ.).
Μια πολύ σημαντική απειλή είναι η παράνομη αλιεία για κατανάλωση στα εστιατόρια ή σπίτια. Πολλά είδη κυρίως προστατευόμενων οστράκων, ψαριών μικρότερων του επιτρεπόμενου μήκους ή γόνου (νεαρών ατόμων που δεν έχουν προλάβει να φθάσουν σε ηλικία αναπαραγωγής ώστε να δώσουν την επόμενη γενιά), διατίθενται στο εμπόριο. Επομένως δεν πρέπει να αναζητούμε και να καταναλώνουμε τα είδη που απαγορεύονται ή τα είδη που επιτρέπονται αν δεν έχουν το μήκος που επιτρέπεται, για να μπορούμε να τα βλέπουμε στις θάλασσες μας και να τα γευόμαστε και στο μέλλον!
Δες εδώ πληροφορίες για τα είδη που απαγορεύονται και τα μεγέθη των ειδών που επιτρέπονται
https://archipelago.gr/prostatevomena-idi-petrosolines-pines (από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος»)
https://isea.com.gr/wp-content/uploads/2020/02/%CF%83%CF%85%CE%B3%CE%BA%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%84.post-restor_final-01-scaled.jpg (από την Περιβαλλοντική Οργάνωση «iSea»)
Το περιβάλλον απειλείται και μαζί ο άνθρωπος ως φιλοξενούμενος σε αυτό. Αν προσπαθήσουμε όλοι μαζί, θα καταφέρουμε να το προστατεύσουμε!
Τηλέμαχος Μπεριάτος
PSS Scuba Instructor, PSS Technical Diver, Αυτοδύτης 3 αστέρων CMAS
Εικόνες
Φώκιες “Monachus monachus” στις ακτές του Αργοστολίου (Τηλέμαχος Μπεριάτος 2021)
