Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Γράφει Γιώργος Καραγιάννης
Περισσότερο από έναν αιώνα πριν, στις αρχές του 1900, οι επιστήμονες το είχαν υποπτευτεί, αλλά δεν μπορούσαν να το αποδείξουν: στη διάρκεια πυρκαγιών, τα δέντρα κλείνουν τα στόματά τους και κρατούν την ανάσα τους για να προστατευτούν από τον καπνό. Οσο τρελό και αν φαίνεται αυτό, επιστημονική ομάδα ερευνητών της ατμόσφαιρας και της χημείας από το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, στις ΗΠΑ, κατάφερε να αποδείξει ότι, όπως και σε εμάς, ούτε στα δέντρα αρέσει να αναπνέουν καπνό – και κάνουν ό,τι μπορούν για να τον κρατήσουν εκτός.
Από τα παραπάνω, τίποτα δεν είναι υπερβολικό και μεταφορικό. Τα φυτά και τα δέντρα, όπως εξηγούν οι ερευνητές στην επιστημονική μελέτη που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Μάρτιο, έχουν πόρους στην επιφάνεια των φύλλων τους οι οποίοι ονομάζονται στόματα. Αυτοί οι πόροι, λοιπόν, λειτουργούν στα φυτά όπως τα δικά μας στόματα.
Η μόνη διαφορά με τον ανθρώπινο οργανισμό είναι ότι εμείς εισπνέουμε οξυγόνο και εκπνέουμε διοξείδιο του άνθρακα, ενώ τα φυτά εισπνέουν διοξείδιο του άνθρακα και εκπνέουν οξυγόνο. Τι συμβαίνει, όμως, όταν δεν μπορούν να αναπνεύσουν; «Αντιδρούν όπως εμείς», λένε οι επιστήμονες, με τη διαφορά ότι αυτά μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους πολύ παραπάνω από εμάς.
Το είδαν live
Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κολοράντο έφτασαν σε αυτό το συμπέρασμα «κατά τύχη», όπως παραδέχονται και οι ίδιοι, όταν οι καπνοί από παρακείμενη δασική πυρκαγιά κάλυψαν την έδρα του πανεπιστημίου. Τότε, είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν σε πραγματικό χρόνο τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίθηκαν σε αυτή την έκτακτη συνθήκη τα φύλλα των δέντρων που υπήρχαν εκεί.
Η… κατά λάθος μελέτη έγινε το φθινόπωρο του 2020, όταν στην περιοχή μαίνονταν καταστροφικές πυρκαγιές. «Δεν αρχίσαμε να μελετούμε τις αντιδράσεις των φυτών στον καπνό των πυρκαγιών», γράφουν στην επιστημονική τους μελέτη οι πανεπιστημιακοί ερευνητές και συνεχίζουν: «Αντίθετα, προσπαθούσαμε να κατανοήσουμε πώς τα φυτά εκπέμπουν πτητικές οργανικές ενώσεις – τις χημικές ουσίες που κάνουν τα δάση να μυρίζουν σαν δάσος, αλλά επίσης επηρεάζουν την ποιότητα του αέρα και μπορούν ακόμη και να αλλάξουν τα σύννεφα.
Το πρώτο πρωινό με έντονο καπνό κάναμε τη συνήθη δοκιμή μας για τη μέτρηση της φωτοσύνθεσης σε επίπεδο φύλλων των πεύκων Ponderosa. Με έκπληξη ανακαλύψαμε ότι οι πόροι του δέντρου ήταν εντελώς κλειστοί και η φωτοσύνθεση ήταν σχεδόν μηδενική.
Μετρήσαμε επίσης τις εκπομπές των φύλλων των συνήθων πτητικών οργανικών ενώσεων και βρήκαμε πολύ χαμηλές τιμές. Αυτό σήμαινε ότι τα φύλλα δεν “ανέπνεαν” – δεν εισέπνεαν δηλαδή το διοξείδιο του άνθρακα που χρειάζονται για να αναπτυχθούν και δεν εξέπνεαν τις χημικές ουσίες που συνήθως απελευθερώνουν».
Με αυτά τα απροσδόκητα αποτελέσματα οι επιστήμονες αποφάσισαν να προσπαθήσουν να εξαναγκάσουν τη φωτοσύνθεση και να δουν αν θα μπορούσαν να «απινιδώσουν» το φύλλο, ώστε να επιστρέψει η «αναπνοή» του στον κανονικό της ρυθμό. Αλλάζοντας τη θερμοκρασία και την υγρασία του φύλλου, καθάρισαν τους «αεραγωγούς» του φύλλου και είδαν μια ξαφνική βελτίωση της φωτοσύνθεσης και μια έκρηξη πτητικών οργανικών ενώσεων.
«Αυτό που μας είπαν τα πολύμηνα δεδομένα μας είναι ότι ορισμένα φυτά αντιδρούν στις έντονες εξάρσεις καπνού από πυρκαγιές, κλείνοντας την ανταλλαγή τους με τον εξωτερικό αέρα. Κρατούν ουσιαστικά την αναπνοή τους, αλλά όχι προτού εκτεθούν στον καπνό. Υποθέτουμε μερικές διεργασίες που θα μπορούσαν να έχουν προκαλέσει το κλείσιμο των πόρων των φύλλων: τα σωματίδια του καπνού θα μπορούσαν να επικαλύψουν τα φύλλα, δημιουργώντας ένα στρώμα που εμποδίζει το άνοιγμα των πόρων. Ο καπνός θα μπορούσε επίσης να εισέλθει στα φύλλα και να φράξει τους πόρους τους, διατηρώντας τους κολλώδεις. Ή τα φύλλα θα μπορούσαν να αντιδράσουν φυσικά στα πρώτα σημάδια καπνού και να κλείσουν τους πόρους τους προτού ταλαιπωρηθούν».
Η μελέτη έρχεται να δώσει απαντήσεις στους λόγους για τους οποίους ορισμένοι παραγωγοί διαπιστώνουν ότι οι φυτείες τους καταστρέφονται λόγω των πυρκαγιών, ακόμα και όταν αυτές είναι πολλά χιλιόμετρα μικρά. Κάτι τέτοιο καταγράφεται από τους οινοπαραγωγούς -καθώς τα αμπέλια που καλύπτονται από καπνούς σταματούν να βγάζουν σταφύλια ή απλώς βγάζουν μη βρώσιμα-, ελαιοπαραγωγούς και άλλους αγρότες.
Οι ερευνητές ξέρουν ότι όταν ο καπνός των πυρκαγιών ταξιδεύει σε μεγάλες αποστάσεις, αυτός μεταβάλλεται χημικά καθώς «ψήνεται» από το φως του ήλιου. Η ανάμειξη πτητικών οργανικών ενώσεων, οξειδίων του αζώτου και του ηλιακού φωτός θα δημιουργήσει όζον στο έδαφος, το οποίο μπορεί να προκαλέσει αναπνευστικά προβλήματα στους ανθρώπους. Τώρα ξέρουμε με βεβαιότητα ότι μπορεί να βλάψει τα φυτά, υποβαθμίζοντας την επιφάνεια των φύλλων, οξειδώνοντας τους φυτικούς ιστούς και επιβραδύνοντας τη φωτοσύνθεση, κάτι το οποίο τα ίδια τα φυτά προσπαθούν να αποφύγουν «κλείνοντας τα στόματά τους».
