Πρεζέπι 2020
Ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης και το πρώτο πρεζέπι
Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα ιστορικά στοιχεία η απεικόνιση της γέννησης του Ιησού χρονολογείται από τον 3ο-4ο αιώνα, όταν οι Χριστιανοί απεικόνισαν εικόνες της Μαρίας με το μωρό Ιησού με συμβολικές επιγραφές όχι βέβαια με την πολυπρόσωπη σκηνή της γέννησης που γνωρίζουμε σήμερα.
Όπως έχει διασωθεί στην ιστορική μνήμη ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης είχε επιστρέψει από το ιερό προσκυνηματικό του ταξίδι στους Αγίους Τόπους το 1220 και εκεί είχε συλλάβει την ιδέα όταν επιστρέψει στην Ιταλία να κάμει μια θεατρική αναπαράσταση της γέννησης του Ιησού γιατί με αυτό τον τρόπο θα μπορούσε να διδάξει το μυστήριο της γέννησης. Το 1223, στην Ιταλία πλέον, ζήτησε και έλαβε την άδεια από τον Πάπα της Ρώμης Ονόριο Γ’ (1216-1227 ) να αναπαραστήσει σε σπήλαιο πλησίον της πόλης Γκρέτσο/ Greccio στην επαρχία Rieti στην περιοχή Lazio,την θεία γέννηση με ένα βόι, ένα γάιδαρο και ένα πρεζέπι με άχερα. αλλά χωρίς την Αγία Οικογένεια. Η ανταπόκριση των κατοίκων ήταν αυθόρμητη και μεγάλη και ο άγιος δίδαξε, κυρίως στους αγράμματους, τις δυσκολίες που υπέστη ο Ιησούς ακόμη και ως βρέφος, που επέλεξε να γεννηθεί και να ζήσει φτωχός, ένας ανθρώπινος Ιησούς. Ν α σημειωθεί ότι στο πρώτο αυτό πρεζέπι με την αναπαράσταση της θείας γέννησης, έλειπαν οι μορφές της Αγίας Οικογένειας και των Μάγων.Σήμερα το σπήλαιο αυτό βρίσκεται στην Cappella del Presepio που χτίστηκε το 1228.
Η πλέον σημαντική εξέλιξη για το πρεζέπι είναι τον δέκατο έκτο αιώνα, όταν εμφανίζονται για πρώτη νέοι χαρακτήρες, όπως σκύλοι, πρόβατα, κατσίκες, ενώ ο γάιδαρος και το βόι προϋπήρχαν. Καθ ‘όλη τη διάρκεια του αιώνα, η σκηνή της γέννησης διατηρεί την ίδια δομή: στο σπήλαιο άγγελοι και βοσκοί, πιο ψηλά τα βουνά με τα κοπάδια και την πομπή των Μάγων με τα δώρα στο βάθος.
Το Βασίλειο της Νάπολης και το πρεζέπι
Ξεκινώντας από το Greccio, η σκηνή της γέννησης έγινε μια δημοφιλής παράδοση που εξαπλώθηκε σε όλη την κεντρική Ιταλία. Κατά τον δέκατο πέμπτο αιώνα το πρεζέπι ,γενικότερα η αντίληψη για την δημιουργία σκηνικού με το πρεζέπι ,βρήκε μεγάλη ανταπόκριση στη Νάπολη και έφτασε σε ακμή τον 18ο αιώνα . Υιοθετήθηκε κατ’ αρχάς από τους νόμπιλι και αργότερα από τις υπόλοιπες κοινωνικές τάξεις. Ακολουθώντας το παράδειγμα του Αγίου Φραγκίσκου, εμπλούτισαν την παράσταση της γέννησης με θεατρική σκηνογραφία τοποθετώντας μεγάλο αριθμό από στατουέτες/ αγαλματίδια.
Πλέον τοποθετούσαν το πρεζέπι μέσα στα παλάτσα και στις εκκλησίες σε διάφορες διαστάσεις και αρκετές φορές ήταν στο μέγεθος καπελέτας σε μινιατούρα. Μάλιστα προϊόντος του 18ου αιώνα το πρεζέπι στην Νάπολη έφτασε σε πρωτότυπα και εξαιρετικά επίπεδα ποιότητας, με τσι φαμίλιες των νόμπιλι/ ευγενών να παραργατάρουν αναμεταξύ τσου παραχωρώντας μεγάλες κάμαρες των παλατιών τσου για να κατασκευαστεί ένα θεατρικό πρεζέπι που τσου προσέδιδε ονόρε.
Από τον 18ο αιώνα και μετά, το πρεζέπι της γέννησης είχε ευρεία διάδοση σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, αγαπήθηκε πολύ και εξακολουθεί μέχρι σήμερα να στολίζει τα σπίτια μας. Στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα η μόδα και το πάθος για το πρεζέπι με σκηνή της γέννησης μειώθηκε.
Ωστόσο σήμερα το πρεζέπι/ φάτνη με σκηνές της γέννησης βρίσκεται πλέον και σε εξωτερικούς χώρους στις πλατείες όπου αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των χριστουγεννιάτικων διακοσμήσεων με την Αγία Οικογένεια, τους βοσκούς, το γαϊδουράκι, το βόι και τους τρεις Μάγους με τα δώρα.
Κεφαλονιά και πρεζέπι
Από οικογενειακή παράδοση αλλά και από προσωπικές πληροφορίες γνωρίζουμε ότι στην Κεφαλονιά αρκετές φαμίλιες νομπιλι , τσιταντίνων και αργότερα πλουσίων αστών είχαν φέρει από την Ιταλία στατουέτες που με αυτές έκαναν ένα επιτραπέζιο, συνήθως, πρεζέπι. Θυμώμαι κομμάτια από υπέροχες στατουέτες με την σάκρα φαμίλια, ζώα ,αγγελάκια κ.α δηλαδή ό,τι κομμάτια σώθηκαν από τις καταστροφές μέσα στο χρόνο και που ήταν κατασκευασμένα από ιντάγιο ξύλο, από παπιέ μασέ πιτουράδο αλλά και από κοράλε!
(Σημείωση |kefaloniapress. Στην Χριτουγεννιάτικη βεγγέρα του kefaloniapress η περιφερειαρχης Ρόδη Κράτσα αναφέρθηκε σε αυτό το έθιμα, λέγοντα μάλιστα χαρακτηριστικά “Στη Ζάκυνθο υπάρχει η φάτνη σε κάθε σπίτι”.
Στην Κεφαλονιά από πολύ παλιά στόλιζαν φτωχά και πλούσια σπίτια τσι Χριστουγεννιάτικες γιορτάδες. Οι βιλάνι ήφερναν τσι κουτσούνες ή ασκινοκάρες ή σκυλοκάρες ή κουτσουνακάρες, τα ελατόκλαρα από το Μεγάλο Βουνό, τα θηλυκά κεπαρίσσια, τσι μερτσίνες, τσου σκίνους για να τα αγοράσουνε οι νοικοκυραίοι και να στολίσουνε μαγαζιά και σπίτια. Οπότε το λουσάτο πρεζέπι σαν σύνολο από τον 18ο αιώνα έδεσε μέσα στις σάλες των παλατιών των μπενεστάντε νοικοκυραίων. Πολύ αργότερα και στα λιγότερο πλούσια σπιτικά ένα απλό χάρτινο πρεζέπι /φάτνη στόλιζε το σπίτια του νησιού.
Το πρεζέπι στην Καθολική εκκλησία στο Αργοστόλι
Ονομαστό Πρεζέπι από έσπαλε ήταν- και είναι- αυτό της Καθολικής εκκλησίας ή Φραγκοκκλησιάς του Αγίου Νικολάου στο Λιθόστρατο στο Άργοστόλι. Μάλιστα παλιότερα το πρεζέπι κατελάμβανε τον χώρο του ιερού και μέσα στο ημίφως του ιερού ναού και τον κατάλληλο φωτισμό φάνταζε εξωπραγματικό, παραμυθένιο!
Από τα Χριστόγεννα του 2019 ο δραστήριος και με ξεχωριστές καλλιτεχνικές δεινότητες εφημέριος του ναού, πάντρε Σιμονέλ Μποάνκις ,έκαμε την διαφορά στο ιστορικό πρεζέπι τσης εκκλησιάς!Κατασκεύασε σε μικρογραφία ιστορικά κτήρια από την προσεισμική Κεφαλονιά και δημιούργησε ένα μοναδικό πρεζέπι. Το προτζέτο είναι σε εξέλιξη γιατί ο πάντρε Σιμονέλ έχει σκοπό να το εμπλουτίσει με ακόμα περισσότερα προσεισμικά κτήρια τση Κεφαλονιάς. Έτσι εφέτος βλέπουμε το φανάρι των Αγίων Θεοδώρων, την καπέλα του Αγίου Ιωάννη του παλάτσου του κόντε Τσέζαρε Μεταξά, τον ναό και το καμπαναριό στο κοιμητήρι στο Δράπανο και πολλά ακόμα. Έτσι κάποια στιγμή θα υπάρχει σε μικρογραφία το προσεισμικό Αργοστόλι στον ιστορικό ιστορικό ναό του San Niccolo dei padri Zoccolanti με το υπέροχο πρεζέπι μας προσκαλεί να τον επισκεφτούμε τούτες τσι γιορτάδες! (…).
Καλά Χριστόγεννα!
Τάκης Τόκκας
Για το Δ.Κ.Ι & casa-Museo/ οίκος-Μουσείο
Καραβόμυλος Κεφαλονιά
.
