Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ανακαλύφθηκε στα Τζαννάτα της Κεφαλονιάς (στα ενδότερα του Πόρου, στο Ηράκλειο πεδίο), απ’ όπου είναι η καταγωγή μου, ένας μυκηναϊκός θολωτός τάφος. Ο μεγαλύτερος των Ιονίων Νήσων (και αν καταλαβαίνω καλά και όλης της Βορειοδυτικής Ελλάδας), με διάμετρο 7 μέτρα και σωζόμενο, τωρινό ύψος 4 μέτρων. Σημαντική ανασκαφή της εποχής του Χαλκού, λογικά ένας βασιλικός τάφος.
Γεράσιμος Γ. Πετράτος
Καθηγητής φυσικής στο Kent State University.
Γράφει ο Γεράσιμος Πετράτος Καθηγητής φυσικής στο Kent State University.
Πριν 10 χρόνια αποκαλύφθηκαν πλησίον του και ερείπια ελλειψοειδούς κτιρίου, ίσως μεγάρου, δείχνοντας ότι στην περιοχή υπήρξε πιθανώς ένα μεγάλο μυκηναϊκό κέντρο. Με τα χρόνια ο τάφος έπαθε ζημιές και χρειαζόταν συντήρηση. Πήρε 4 χρόνια, 2 μήνες και 14 μέρες, και παραπάνω από 1.000 σελίδες χαρτούρα, για να ενταχθεί το κόστος συντήρησης του τάφου στο ΕΣΠΑ, παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες του πρώην δημάρχου και νομάρχη Μάκη Μεταξά και των συνεργατών του της Εταιρείας Μελετών Προϊστορικής Κεφαλληνίας. Δηλαδή, πήρε περίπου τον μισό χρόνο της επιστροφής του Οδυσσέα από την Τροία στην Ιθάκη, απίστευτο επίτευγμα!
Ο μυκηναϊκός θολωτός τάφος στα Τζαννάτα Κεφαλονιάς, Ο μεγαλύτερος των Ιονίων Νήσων (και αν καταλαβαίνω καλά και όλης της Βορειοδυτικής Ελλάδας) δεν αποδείχτηκε μνημείο που θα κινητοποιούσε το ενδιαφέρον της αρχαιολογίας ούτε της πολιτικής για τις αρχαιότητες.
Σε άλλα μέρη του κόσμου, η έγκριση των κονδυλίων θα είχε πάρει το πολύ λίγους μήνες, θα αρκούσε μια ολιγοσέλιδη έκθεση και, βέβαια, θα είχε ήδη ανασκαφτεί όλη αυτή η αρχαιολογική περιοχή. Επίσης, η τοπική Αρχαιολογική Υπηρεσία θα ενημέρωνε, ως όφειλε, το κοινό για αυτά τα σημαντικά ευρήματα. Όχι όμως η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κεφαλληνίας και Ιθάκης, στον ιστότοπο της οποίας δεν υπάρχει όχι μόνο φωτογραφία αλλά, πολύ παράξενο, ούτε μια λέξη για αυτά τα μοναδικά ευρήματα. Υπάρχουν όμως για άλλα, όπως για σχετικώς ασήμαντα ρωμαϊκά νεκροταφεία στο νησί. Σημειωτέον ότι στον ιστότοπο υπάρχει μια αναφορά σε κάτι χάλκινους τρίποδες που βρίσκονται στο Μουσείο της Ιθάκης, οι οποίοι «παραπέμπουν στο εδάφιο της Ομηρικής Οδύσσειας στο οποίο οι Φαίακες δώρισαν στον Οδυσσέα 13 χάλκινους τρίποδες». Μόνο που οι τρίποδες αυτοί κατασκευάστηκαν τον 8ο-9ο π.Χ. αιώνα, ενώ ο Οδυσσέας έζησε κάπου τέσσερις αιώνες νωρίτερα!
Η Ιστορία και η Αρχαιολογία είναι επιστήμες. Δεν είναι συμβατές με γραφειοκρατικά η άλλα τερτίπια, με αβάσιμες, αστήρικτες θεωρίες, όπως και με αυθαίρετες ερμηνείες και συμπεράσματα. Και δεν συμβιβάζονται με προσωπικά, θρησκευτικά, τοπικά και πολιτικά συμφέροντα. Όλα αυτά αποτελούν πάντα τροχοπέδη στην καθιερωμένη διαδικασία παραγωγής νέας γνώσης, τον ακρογωνιαίο λίθο του σημερινού μας πολιτισμού. Στο τέλος βέβαια κερδίζει πάντα η επιστήμη. Βοηθάει όμως να αξιολογούνται σοβαρά και να εφαρμόζονται επίκαιρα οι γνώμες των ειδικών.
Στην προκειμένη περίπτωση, ο αείμνηστος Σπύρος Μαρινάτος είχε προτείνει το 1958 στην τότε Διεύθυνση Αρχαιοτήτων συστηματικές ανασκαφές στην Κεφαλονιά διαρκείας τουλάχιστον μιας πενταετίας, που θα έλυναν ερωτήματα της Προϊστορικής και Υστεροελλαδικής Κεφαλονιάς και των Ιονίων νήσων. Αν ζούσε, είμαι σίγουρος ότι σήμερα θα είχαν γίνει συστηματικές ανασκαφές στο Ηράκλειο πεδίο, όπως και στην Νότια Κεφαλονιά όπου είχε ο ίδιος ανασκάψει circa 1930. Και ο θολωτός τάφος δεν θα ήταν, τελείως ανεξήγητα, κλειστός για πολύ καιρό μέχρι προχθές που επισκέφθηκαν το Ηράκλειο πεδίο ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού και η περιφερειάρχης των Ιονίων Νήσων.
Συμφωνούμε με την άποψη του αείμνηστου Σπύρου Μαρινάτου που είχε προτείνει το 1958 στην τότε Διεύθυνση Αρχαιοτήτων συστηματικές ανασκαφές στην Κεφαλονιά συμπληρώνοντας όμως 63 χρόνια μετά οτι η Αρχαιολογική Υπηρεσία χρησιμοποιώντας εξελιγμένες τεχνικές διασκόπησης μπορεί να φέρει στο φως σε όλο το νησί μας όλα τα αρχαία μνημεία που ανάγονται σε όλους τους χρόνους έως και το 1830 εφαρμόζοντας το άρθρο 2 β) αα) του νόμου 3028 / 2002 που αντικατοπτρίζει και τις απόψεις του Ευρωπαϊκού Κονοβουλίου και της UNESCO .
Ας σημειωθεί ότι ο νόμος που λειτουργεί προς την κατεύθυνση ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς επ’ ωφελεία και του τουρισμού δεν επιτρέπει εθνικιστικούς διαχωρισμούς ούτε διαχωρισμούς σε σημαντικά μνημεία όπως ο εν λόγω μυκηναϊκός θολωτός τάφος στα Τζαννάτα και σε . ασήμαντα ρωμαϊκά νεκροταφεία στο νησί , όπως π.χ. το Ρωμαϊκό Νεκροταφείο Φισκάρδου και άλλα μεταγενέστερα ή και πρώϊμα που πρόσφατα ανακαλύφτηκαν.
Η δημοσιοποίηση της άποψης ότι τα μνημεία διαχωρίζονται σε σημαντικά και ασήμαντα είναι και επικίνδυνη διότι συμβάλλει στην κουλτούρα « real estate » που διακατέχει το νησί μας και οδηγεί σε ποινικά κολάσιμες πράξεις κατάχωσης ή/και καταστροφής κάποιων μνημείων σε ιδιωτικά οικόπεδα.
Χαράλαμπος Τσελέντης