Με την ευκαιρία της επίσκεψης στην Κεφαλονιά της Υπουργού Πολιτισμού & Αθλητισμού Κυρίας Λίνας Μενδώνη , στις 25 – 26 και 27/8 , το Kefaloniapress της απευθύνει ανοικτή επιστολή για τα ιστορικά και εκκλησιαστικά μνημεία του νησιού μας που βρίσκονται σε κίνδυνο εξ αιτίας της χρόνιας εγκατάλειψής τους από το επίσημο κράτος.
Ανοικτή επιστολή
Κεφαλονιά, 22 Αυγούστου 2021
Προς την Aξιότιμη Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού Κυρία Λίνα Μενδώνη
Κοινοποίηση : Αξιότιμο Πρωθυπουργό της Ελλάδος Κύριο Κυριάκο Μητσοτάκη
Θέμα: Ο μνημειακός πλούτος της Κεφαλονιάς υπό απειλή
Αξιότιμη κυρία Υπουργέ,
η δημιουργία της Αρχαιολογικής Συλλογής Σάμης, η οποία μετά από οκτώ έτη εργασιών αποδίδεται στην τοπική κοινωνία, αποτελεί αναμφίβολα ένα έργο πνοής για το νησί μας. Η συμβολή σας στην υλοποίηση και ολοκλήρωση του έργου αυτού υπήρξε καθοριστική, όπως σημαντικότατη είναι η συνδρομή σας στην ένταξη οκτώ έργων πολιτισμού στο τρέχον ΕΣΠΑ.
Ελπίζουμε σύντομα να δούμε την έναρξη των εργασιών στον θολωτό τάφο των Τζανάτων, στους αρχαιολογικούς χώρους Σάμης, Αγίας Ευφημίας και Φισκάρδου, στο καθολικό των Αγίων Φανέντων και το παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου στην Σάμη, καθώς και στο καθολικό της ιστορικής Μονής Σισσίων, ώστε εντός χρονοδιαγράμματος τα εν λόγω έργα να αποδοθούν στην τοπική κοινωνία και τους επισκέπτες του νησιού μας. Για τον σχεδιασμό και την δρομολόγηση των έργων αυτών οφείλονται θερμές ευχαριστίες τόσο σε εσάς προσωπικά, όσο και στις αρμόδιες υπηρεσίας του ΥΠΠΟΑ,σε φορείς πολιτών και τους ιδιώτες χορηγούς που συνέβαλαν, σε ορισμένες περιπτώσεις καθοριστικά, στην εκπόνηση των απαιτούμενων μελετών.
Παρ’ όλα αυτά, ο μνημειακός πλούτος της Κεφαλονιάς, ο οποίος πλήττεται από αλλεπάλληλους ισχυρούς σεισμούς και ακραία καιρικά φαινόμενα, ευρίσκεται υπό απειλή. Πλήθος κηρυγμένων μνημείων παραμένουν ετοιμόρροπα επί 70 έτη, δηλαδή από τους σεισμούς του 1953 έως σήμερα, χωρίς να έχουν ληφθεί, σε πολλές περιπτώσεις, ούτε στοιχειώδη μέτρα προστασίας τους. Οι σεισμοί του 2014 επιβάρυναν, όπως ήταν αναμενόμενο, ακόμα περισσότερο την κατάστασή τους, ενώ προκάλεσαν σοβαρότατες βλάβες σε σημαντικά μνημεία της Παλικής. Δυστυχώς, μνημεία εξαιρετικής σημασίας κινδυνεύουν με πλήρη καταστροφή, αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα αποτελεσματικής προστασίας τους.
Ατυχής επέμβαση στην ακρόπολη της αρχαίας Σάμης
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι, δυστυχώς,οι επεμβάσεις της οικείας και αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων σε ορισμένες περιπτώσεις προκαλούν εύλογο προβληματισμό. Στο πλαίσιο έργου “ανάδειξης- ανάπλασης” ενταγμένου στο Γ’ ΚΠΣ, η ανατολική πύλη της αρχαίας ακρόπολης της Σάμης στον λόφο Παλιόκαστρο αποξηλώθηκε χωρίς ουδέποτε να αποκατασταθεί, με αποτέλεσμα επί 15 χρόνια οι αρχαίοι λίθοι να παραμένουν αποσυναρμολογημένοι στο έδαφος,οι εργοταξιακές εγκαταστάσεις εγκαταλελειμμένες να σκουριάζουν και η κατάσταση του αρχαιολογικού χώρου να προκαλεί ντροπή και θλίψη.
Σεισμόπληκτα μνημεία υπό κατάρρευση (1953, 2014)
Είναι ζήτημα χρόνου, για παράδειγμα, η κατάρρευση των δύο πύργων της παλαιοχριστιανικής βασιλικής του Φισκάρδου, του Βενετικού Διοικητηρίου, της οικίας του Πρεβεδούρου/Προβλεπτή και της Βενετικής μονής του Αγίου Μάρκου εντός του κάστρου της Άσσου κτισμάτων του 16ου αιώνα. Ομοίως κινδυνεύουν και οι, Βενετικής περιόδου, ναοί στο Μπούργο του Κάστρου του Σαν Τζώρτζη Αργοστολίου (Άγιος Σπυρίδων, Άγιοι Θεόδωροι, Άγιος Δημήτριος, Φανερωμένη).
Αντίστοιχη είναι η κατάσταση του ναού του Αγίου Δημητρίου στις Μηνιές, εξαιρετικού δείγματος όψιμου επτανησιακού μπαρόκ, του οποίου η νότια πλευρά κατέρρευσε κατά τους σεισμούς του 2014 και έκτοτε ούτε προσωρινά μέτρα αντιστήριξης του οικοδομήματος δεν έχουν ληφθεί, ούτε προφανώς έχει γίνει οποιαδήποτε ενέργεια για την αποκατάσταση του μνημείου.
Πληγέντα μνημεία Παλικής
Επτά χρόνια μετά τους σεισμούς του 2014, αρκετά σημαντικά μνημεία της Παλικής παραμένουν βαριά πληγωμένα, χωρίς να έχει προχωρήσει το έργο αποκατάστασής τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το κτήριο της δημοσίου Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης-Μουσείου Ληξουρίου, του μοναδικού δίπατου αρχοντικού που έχει διασωθεί ακέραιο στο Ληξούρι και από τα λίγα στην Κεφαλονιά, για το οποίο δεν υπάρχει ακόμα μελέτη αποκατάστασης. Ερειπωμένος, με προσωρινά μέτρα αντιστήριξης, παραμένει ο εμβληματικός ναός, ρυθμού μπαρόκ του 18ου αιώνα, της Παναγίας των Ρόγγων κοντά στα Μονοπολάτα, ενώ σοβαρές βλάβες αντιμετωπίζουν, μεταξύ άλλων, οι ναοί των Εισοδίων στα Δεματορά, της Παναγίας στα Καλάτα, και της Αγίας Θέκλης του 19ου αιώνα .στον ομώνυμο οικισμό, του Αγίου Ιωάννου στην Κοντογεννάδα και της Κοιμήσεως στα Χαβριάτα. Στις καταστροφές από φυσικά φαινόμενα προσετέθη και η πρόσφατη (2020) καταστροφή από πυρκαγιά της Παναγίας στον Ποταμό στα Τυπαλδάτα(Χαβδάτα), κατά την οποία χάθηκαν, υπό αδιευκρίνιστες ακόμα συνθήκες, μοναδικά θρησκευτικά κειμήλια τα οποία είχαν συγκεντρωθεί εκεί προς φύλαξη από διαφόρους ναούς της περιοχής.
Αρχαιολογικό μουσείο Αργοστολίου
Από το 2014 παραμένει κλειστό και το αρχαιολογικό μουσείο Αργοστολίου, το οποίο φιλοξενεί σημαντικότατα ευρήματα από ανασκαφές που διεξήγαγαν, μεταξύ άλλων, οι κορυφαίοι αρχαιολόγοι Παναγής Καββαδίας και Σπυρίδων Μαρινάτος, αμφότεροι Κεφαλλήνες. Δυστυχώς, έως σήμερα δεν έχει παρουσιαστεί εκ μέρους του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού κάποια πραγματικά εφαρμόσιμη λύση, είτε για την επαναλειτουργία του υφιστάμενου μουσείου είτε, κυρίως, για την ανέγερση ενός σύγχρονου μουσείου, το οποίο θα ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της εποχής μας.
Ατυχείς επεμβάσεις σε εκκλησιαστικά μνημεία
Ομοίως, στον ναό της Αγίας Παρασκευής Λαταβινάτων Σάμης, ο οποίος κηρύχθηκε ως μνημείο «διότι διασώζει αξιόλογες τοιχογραφίες του 16ου αιώνα» στερεώθηκε προχείρως, χωρίς εγκεκριμένη μελέτη, η αψίδα του Ι. Βήματος, την στιγμή που ολόκληρη η ανατολική πλευρά του μνημείου κινδυνεύει με άμεση κατάρρευση, ενώ οι εναπομείνασες τοιχογραφίες παραμένουν εκτεθειμένες στα καιρικά φαινόμενα. Στην Παναγία στ΄’ Αυλακούλια στα Λειβαθινάτα Σάμης, «κτήριο χρίζοντος ειδικής κρατικής προστασίας», απομακρύνθηκε το τέμπλο και αποξηλώθηκε η ετοιμόρροπη στέγη, χωρίς όμως να ληφθεί ουδεμία πρόνοια για την στερέωση – πόσω μάλλον αποκατάσταση – του οικοδομήματος.
Οι δε πρωτοφανείς επεμβάσεις στο καθολικό της Μονής Κηπουραίων ,αλλοίωσαν σοβαρά τον χαρακτήρα του κηρυγμένου μνημείου, κατά παράβαση των σχετικών Υπουργικών Αποφάσεων και των αρχών αποκατάστασης μνημείων, υπόθεση για την οποία είναι σε εξέλιξη εισαγγελική έρευνα.
Έργα αρχαίας τέχνης και θρησκευτικά-λατρευτικά αντικείμενα προς επαναπατρισμό
Το έτος 1980 εντοπίστηκαν πλησίον της ακτής Ξι Ληξουρίου και ανελκύσθηκαν,έξι αγάλματα,δυο κιονόκρανα και τρεις βάσεις κιόνων ελληνιστικής εποχής τα οποία το φθινόπωρο του ιδίου έτους στάλθηκαν στην Αθήνα για συντήρηση.Το 2010 εκτέθηκαν σε περιοδική έκθεση της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων στο Ναυαρίνο /Πύλο,(…) ενώ σε απόφαση του ΥΠΠΟ του 2001 αναφέρεται(…) «ότι οι αρχαιότητες του Ξι προσωρινά φυλάσσονται στην Πύλο».(…).
Ομοίως στην έκθεση αυτή εκτέθηκαν και υδρίες που ανελκύσθηκαν το 2000 στον όρμο Γιαγάνα στο Νεοχώρι Ερίσσου Κεφαλληνίας, πρωτοελλαδικής περιόδου(2750-2000 π.χ).
Επίσης, κυρία Υπουργέ,να υπενθυμίσουμε ότι στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, προσωρινώς, φιλοξενούνται, μια και η κυριότητά τους ανήκει δι’εγγράφων στην Εκκλησία και τον λαό της Κεφαλονιάς, οι δυο κλαπείσες το 1987 αλλά ανευρεθείσες, Θρησκευτικές εικόνες του 17ου αιώνα του Θεοδώρου Πουλάκη από τον Ι.Ν.Παναγίας Μαντζαβινάτων Παλικής. Πιστεύουμε ότι πρέπει να μεριμνήσετε για την επιστροφή των παραπάνω αντικειμένων τέχνης και λατρείας στην Κεφαλονιά στην οποία και ανήκουν.
Πολιτιστική κληρονομιά σε κίνδυνο
Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε πλήθος άλλων μνημείων που καταστρέφονται τόσο από τα φυσικά φαινόμενα όσο και την πλημμελή προστασία τους, όπως ο κηρυγμένος ναός του Αγίου Σπυρίδωνος στα Γριζάτα, εντός του οποίου διέρχεται οδός ήσσονος σημασίας, ο ναός του Σωτήρος στην Λάκα Καραβομύλου, μνημείο που πιθανόν συνδέεται με την ναυμαχία της Ναυπάκτου, καθώς και ο ναός του Αρχαγγέλου στο Στάβερι.
Ομοίως, θα μπορούσαμε να αναφερθούμε και στο πλήθος παραδοσιακών οικιών, οι οποίες καταρρέουν ενώ συχνά δίπλα τους ανεγείρονται νέες (π.χ. Άσσος). Είμαστε, όμως, βέβαιοι ότι γνωρίζετε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα μνημεία του πολύπαθου νησιού μας, δεδομένης της μακράς πορείας σας στο ΥΠΠΟΑ, τόσο ως Γενική Γραμματέας όσο και ως Υπουργός. Η επίσκεψή σας στο νησί, άλλωστε, αποτελεί μία εξαιρετική ευκαιρία να αξιολογήσετε η ίδια την κατάσταση του μνημειακού αποθέματος της Κεφαλονιάς.
Η μη αποτελεσματική προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κεφαλονιάς είναι, δυστυχώς, ένα πρόβλημα σύνθετο και διαχρονικό. Επί δεκαετίες το νησί δεν έχει τύχει της αρμόζουσας προσοχής από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ και προφανώς παραλείψεις δεκαετιών δεν είναι δυνατόν να καλυφθούν άμεσα. Απαιτείται όμως η εφαρμογή ενός συνεκτικού προγράμματος, το οποίο μεσοπρόθεσμα θα αξιοποιήσει όλα τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία για την προστασία, αποκατάσταση και ανάδειξη μνημείων του νησιού.
Προσβλέπουμε σε εσάς, κυρία Υπουργέ, για την ανάληψη των απαιτούμενων πρωτοβουλιών.
Για τη Συντακτική Ομάδα του Kefalonia Press και τους Ειδικούς Συνεργάτες
Με τιμή
Ελένη Δ. Χιόνη
Υ.Γ: συνημμένες ενδεικτικές φωτογραφίες μερικές εκ των οποίων ερανισμένες εκ του διαδικτύου.
Αργοστολιώτης της διασποράς 23/8/21. Συγχαρητήρια για τη συγγραφή και προβολή των εν λόγω θεμάτων.Μακάρι η υπουργός, η οποία πράγματι είναι ικανή και αποτελεσματική, να μεριμνήσει σχετικά αλλά μη ξεχνάτε ότι Ελλάδα δεν είναι μόνο η Κεφαλονιά. Εκ πείρας γνωρίζω ότι αν τα προβαλλόμενα θέματα είναι πολλά δεν επιλύεται κανένα.Κουνάνε το κεφάλι οι αρμόδιοι και ο φάκελλος πάει κατεπείγον αρχείο. Επιτρέψτε μου να πω ότι από τα εν λόγω θέματα τα πλέον σοβαρά και που μπορεί και πρέπει να επιλυθούν είναι, το αρχαιολογικό μουσείο Αργοστολίου(στην ίδια θέση), τα αγάλματα του Ξι και η Ιακωβάτειος βιβλιοθήκη. Ευχαριστώ.
Να προσθέσω ένα ακόμα μνημείο. Η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου στα Δαμουλιανάτα. Κτυπημένη από τους σεισμούς του 2014 εντάχτηκε στο ΤΑΣ και έλαβε κρατική αρωγή. Με Α.Π. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΒΜΑ/ΤΒΜΑΧΜΑΕ/329151/236215/4402/1826/20-7-2018 απόφαση χαρακτηρίστηκε ΜΝΗΜΕΙΟ. Το ΤΑΣ δεν αποδέχεται τον μετά σεισμό χαρακτηρισμό και την χρηματοδοτεί ως απλό κτίσμα. Η πρώτη δόση του ΤΑΣ έχει απορροφηθεί σε εργασίες επισκευής καθώς και χρήματα που συγκέντρωσαν οι ενορίτες. Επίσης απρόβλεπτες εργασίες που δεν καλύπτει το ΤΑΣ έγιναν με χρήματα των ενοριτών, όπως τα πρώτα προστατευτικά μέτρα, σκαλωσιές, αποκόλληση Αγιογραφιών σε μουσαμά και εφαρμογή σωστικών μέτρων σε ζωγραφική διακόσμηση που αποκαλύφθηκε κάτω από τις Αγιογραφίες. Με Α.Π. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΕΦΑΚΕΦΙ/59794/41145/342/4-2-2020 χαρακτηρίστηκε διατηρητέος ο ζωγραφικός διάκοσμος χωρίς όμως να εγκριθεί δαπάνη για την προστασία του.
Σήμερα οι εργασίες έχουν σταματήσει επειδή το ΤΑΣ εμμένει στην θέση του “βρήτε χρήματα να ολοκληρώσετε το 80% του έργου και ελάτε μετά να πάρετε την δεύτερη δόση”.
Η θέση αυτή είναι παράλογη και μη αποδεκτή επειδή η μικρή κοινωνία του χωριού μας και εύπορη δεν είναι και δεν μπορεί να σηκώσει δαπάνη 50.000 ευρώ που απαιτείται προς τούτο.
Οπότε το μνημείο το οποίο χαρακτηρίστηκε όπως αναφέρω ποιο πάνω θα παραμείνει ημιτελές εκτεθειμένο στον όποιον και όποτε μελλοντικό σεισμό και στην θέση του αντί μνημείου θα βρίσκονται “λίθοι και κέραμοι ατάκτως ερριμμένοι”.
Ελπίζουμε η επίσκεψη της Κας Υπουργού Πολιτισμού να δώσει λύση και σε αυτό το πρόβλημα το οποίο το αντιμετωπίζουν όλες οι σεισμόπληκτες εκκλησίες της Παλικής.
Να προσθέσω στο πολύ καλό κείμενο σας τον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου στα ΜΕΤΑΞΑΤΑ. Την αποκαλούμενη Επισκοπή στην οποία λειτούργησε και το πρώτο εν Ελλάδι Τυπογραφείο πριν μεταφερθεί στα Ομαλά. Ήταν η πρώτη Μητρόπολη του Νησιού.
Κυρία Υπουργέ
Κατά την επίσκεψη στο Ιερό Μυκηναϊκό μνημείο του χωριού μας τού κ. Γιώργου Διδασκάλου παραβρέθηκε σύσσωμο του Δ.Σ. του ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΤΖΑΝΝΑΤΩΝ . Ευχαριστήσαμε τους αξιωματούχους του Υπουργείου Πολιτισμού για την ευαισθησία που έδειξαν για το μνημείο του χωριού μας . Η ένταξη του ,σε σοβαρή χρηματοδότηση και το ενδιαφέρον σας,για την προστασία του τάφου,μας γέμισε χαρά και ελπίδα .ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΤΗΝ Κα ΥΠΟΥΡΓΌ ΤΟΝ ΒΟΥΛΕΥΤΉ μας ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗ μας ,τον ΑΝΤΙΠΕΡΙΦΕΡΕΙΆΡΧΗ μας το ΔΗΜΑΡΧΟ μας Η κατάσταση όμως που έχει δημιουργήσει η τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων στη διαχείριση του μνημείου μας είναι ακατανόητη.
Έκλεισε για τούς επισκέπτες…. με τίνος απόφαση? ο ιερός τάφος των προγόνων μας , με παιδαριώδη δικαιολογία , χωρίς κανένα δελτίο τύπου. Πλήθος τουριστών που επισκέπτονται το μνημείο αντικρίζουν ακαλαίσθητη πρόχειρη πινακίδα που λέει πως ο τάφος είναι κλειστός . Πως και από ποιόν αποφασίστηκε να κλείσει το μνημείο? .Κάποιος πρέπει επιτέλους να αναλάβει την ευθύνη για αυτήν την απαράδεκτη τακτική
Κύριε Τοπικέ Εφορε
Σην αρχική ηλεκτρονική σελίδα της Κεφαλονίτικης Υπηρεσίας σας
https://www.culture.gov.gr/el/ministry/SitePages/viewyphresia.aspx?iID=1670
γιατί δεν έχετε συμπεριλάβει …..επιλεγμένα (όπως εσείς γράφετε ) και το σπουδαιότερο Μνημείο της Κεφαλονιας : TON TΑΦΟ ΤΩΝ ΤΖΑΝΝΑΤΩΝ ? ? ? Ας μας απαντήσει κάποιος ……Ο Τάφος των ΤΖΑΝΝΑΤΩΝ δεν είναι Μνημείο της Κεφαλλονιάς ? ? ?
Προφορικά μας ενημερώσατε ότι ο Τάφος θα κλείσει λόγω έναρξης εντός εικοσαημέρου εργασιών . Πότε θα αρχίσουν οι αναμενόμενες αυτές εργασίες, ακόμα περιμένουμε ……..Γιατί καθυστερείτε ? ?Από την τοποθέτησή σας στην διεύθυνση της υπηρεσίας, μας έχετε υποσχεθεί σωρό υποσχέσεων για την προστασία του Μνημείου . Λόγια… μόνο λόγια. Φράγγο δεν έχετε δώσει για το μνημείο. Το να μην φταίει κανένας ή για όλα να φταίει….ο Ιανός δεν είναι δυνατόν να γίνει πιστευτό από κανένα Τζαννιώτη που θαυμάζει το μνημείο και το θεωρεί τάφο των προγόνων του,,
Στο Φισκάρδο να αναδεικνύουμε in situ κατά τις σωστικές ανασκαφές εντός του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου όλες τις αρχαιότητες που έρχονται στο φως , ώστε το κοινό να ενημερώνεται αυθεντικά για την ιστορία του τόπου.
4-5 μ απέναντι από το Ρωμαϊκό Νεκροταφείο είδαν το φώς σε ιδιωτικό οικόπεδο 23 μπορεί και περισσότερες αρχαιότητες , αλλά in situ παρέμειναν μόνο 7-8 στο κάτω μέρος του οικοπέδου , ώστε να απολαύσει ο εργολάβος την πλήρη οικοδομική κάλυψη που του δίνει η πολεοδομία στην περιοχή
Στα διπλανά γειτονικά οικόπεδα αναμένεται να βρεθούν πληθώρα αρχαιοτήτων , ενώ δόθηκε στον εργολάβο άδεια για ξενοδοχείο με πισίνα δόπλα και πάνω από τις αρχαιότητες που όμως ανακλήθηκε.
Χαράλαμπος Τσελέντης