Η 27η Οκτωβρίου: Παγκόσμια Ημέρα Οπτικοακουστικής Κληρονομιάς
Tου Δρα Γεωργίου Παπαϊωάννου
Ακαδημαϊκού Υπευθύνου του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Πολιτιστική Πολιτική και Ανάπτυξη» του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου
Αναπληρωτή Καθηγητή και Διευθυντή του Εργαστηρίου Μουσειολογίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο
«Οπτικοακουστική κληρονομιά». Να ένας όρος που δεν ακούμε συχνά, αλλά συχνότατα τον τιμούμε και του αφιερώνουμε χρόνο και ενέργεια. Πόσες φορές δεν έχουμε αναζητήσει ταινίες, τραγούδια, ντοκιμαντέρ, εικόνες και φωτογραφίες, αφιερώματα, ηχητικά ντοκουμέντα, μαγνητοσκοπημένες παραστάσεις και συναυλίες; Πόσο συχνά χανόμαστε σε οπτικοακουστικά μέσα του παρελθόντος και του παρόντος, σε κασέτες και σε δίσκους βινυλίου, σε DVDs και σε ψηφιακά αρχεία στον παγκόσμιο ιστό, στα ψηφιακά αποθετήρια, στο κινητό μας τηλέφωνο; Πόση συγκίνηση νιώθουμε όταν βλέπουμε και ξαναβλέπουμε στα οπτικοακουστικά μέσα μια εκδήλωση, ένα οικογενειακό γεγονός (γάμο, γέννηση, βάφτιση), ένα γλέντι, ένα πανηγύρι, ένα αθλητικό γεγονός, κάτι σημαίνον για μας από το παρελθόν; Πόση γνώση και πληροφορία αποκτήσαμε και αποκτούμε από τα οπτικοακουστικά μέσα και πόσο χρήσιμα μάς φάνηκαν στις δύσκολες και πολλές ώρες της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης; Είναι πολύ πλούσια η οπτικοακουστική μας κληρονομιά. Και δικαίως η UNESCO την τιμά κάθε χρόνο με μια παγκόσμια ημέρα. Πρόκειται για την 27η Οκτωβρίου, που από το 2005 εορτάζεται ως η Παγκόσμια Ημέρα Οπτικοακουστικής Κληρονομιάς ανά τον κόσμο.
Τα οπτικοακουστικά αρχεία ως κινηματογραφικές ταινίες, ντοκιμαντέρ, τηλεοπτικές παραγωγές, φωτογραφίες, ηχογραφήσεις, μαγνητοσκοπήσεις, ψηφιακές αποτυπώσεις ήχου και εικόνας, αλλά και σε πλείστες άλλες μορφές, σύγχρονες και παλαιότερες, μας μεγάλωσαν, μας γαλούχησαν, μας έχουν βοηθήσει να κατανοήσουμε και να μοιραστούμε τον κόσμο. Τα οπτικοακουστικά αρχεία παραθέτουν ιστορίες για τη ζωή και τον πολιτισμό ανθρώπων από όλο τον κόσμο, μαρτυρούν το παρελθόν και τεκμηριώνουν το παρόν της ανθρωπότητας για το μέλλον της. Το ανεκτίμητο αυτό υλικό, η οπτικοακουστική μας κληρονομιά, ορίζει και επιβεβαιώνει τη συλλογική μνήμη, αποτελεί υπερπολύτιμη πηγή γνώσης και πληροφοριών, απηχεί την πολιτιστική, κοινωνική και γλωσσική ποικιλομορφία του κόσμου μας, των κοινωνιών και των κοινοτήτων μας. Η διατήρηση αυτής της κληρονομιάς και η διασφάλιση ότι θα είναι και θα παραμένει προσβάσιμη στο κοινό και στις μελλοντικές γενιές είναι ζωτικός στόχος για κάθε οργανισμός μνήμης (αρχεία, βιβλιοθήκες, μουσεία, πολιτιστικούς συλλόγους, πολιτισμικούς οργανισμούς, κ.ά.), αλλά και για το ευρύ κοινό.
Για τη φετινή χρονιά το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Οπτικοακουστικής Κληρονομιάς είναι «Το παράθυρό σου στον Κόσμο» (“Your Window to the World”). Πράγματι, το οπτικοακουστικό απόθεμα παρέχει ένα τεράστιο παράθυρο σε άλλους τόπους και σε άλλους χρόνους. Μας επιτρέπει να βλέπουμε πράγματα που γίνονται πολύ μακριά μας, να παρακολουθούμε δράσεις από το παρελθόν, να ακούμε φωνές που δεν είναι πια μαζί μας, να αποτυπώνουμε στιγμές για το μέλλον, να δημιουργούμε και να μοιραζόμαστε τις δικές μας ιστορίες και συμβολές. Με το οπτικοακουστικό περιεχόμενο επικοινωνούμε, κατανοούμε, εμπλεκόμαστε, συμμετέχουμε.
Η Παγκόσμια Ημέρα Οπτικοακουστικής Κληρονομιάς παρέχει την ευκαιρία να τονωθεί και να ενισχυθεί η ευαισθητοποίηση για την αναγνώριση της σημασίας των οπτικοακουστικών μέσων και αρχείων. Αποτελεί ευκαιρία να αξιολογήσουμε τις επιδόσεις μας σε όλα τα επίπεδα (ατομικό, τοπικό, κρατικό, διεθνές) αναφορικά με τη διατήρηση και την πρόσβαση στην οπτικοακουστική κληρονομιά. Στην εποχή της ταχύτατης ανάπτυξης των ψηφιακών μέσων και δυνατοτήτων, του γρήγορου διαδικτύου και του διαδικτύου των πραγμάτων (Internet of Things), των κινητών τηλεφώνων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, της διάθεσης της πληροφορίας ψηφιακά μέσω πλατφορμών, ιστοτόπων και υπηρεσιών streaming (ενδεικτικά σημειώνουμε την Europeana, το Youtube, το Netflix, τα αρχεία των τηλεοπτικών σταθμών, όπως η ΕΡΤ στην Ελλάδα και το ΡΙΚ στην Κύπρο), η διατήρηση και η πρόσβαση στην οπτικοακουστική κληρονομιά, αλλά και η διαχείριση και η ανάπτυξη του οπτικοακουστικού πολιτισμικού αποθέματος με εμπνευσμένο όραμα, την αρμόζουσα στρατηγική και τις κατάλληλες πολιτικές αποτελούν απαιτήσεις και ανάγκες των καιρών. Το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, με το Μεταπτυχιακό του Πρόγραμμα «Πολιτιστική Πολιτική και Ανάπτυξη», συμβάλλει και θα συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση.
