Στο Αρχειακό Τμήμα της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης απόκεινται δύο χειρόγραφα (αρ. 1 και αρ. 2) με τον τίτλο «Θεολογία Δογματική κατά συντομίαν ή τε Συνταγμάτιον Θεολογικόν, συντεθέν παρά του λογιωτάτου, σοφωτάτου τε και κλεινού εν τε Φιλοσοφία, Ρητορική τε και ιερά Θεολογία κ(υρίου) κ(υρίου) Βικεντίου Δαμοδού, ευπατρίδου Κεφαλληνίας».
Ο Β. Δαμοδός (1700-1754) από τα Χαβριάτα της Κεφαλονιάς, μετά τις σπουδές του στη Βενετία και την Πάδοβα, επέστρεψε στο γενέθλιο χωριό του, όπου αφιερώθηκε στη διδασκαλία και τη συγγραφή. Υπήρξε ένας διαφωτιστής πριν από το γνωστό κίνημα του Διαφωτισμού, καθώς θεμελίωσε την υπέρβαση του σχολαστικισμού στο χώρο της ορθόδοξης Θεολογίας. Αν και είχε αποδεχτεί τη δυτική επιστημονική πρόοδο, έμενε πιστός στην ορθόδοξη πατερική παράδοση, την οποία υπερασπίστηκε βέβαια με λογικό, αποδεικτικό τρόπο. Στη βάση αυτή έγραψε το έργο του «Θεία και Ιερά Διδασκαλία, ήτοι Θεολογία εις απλήν διάλεκτον» (ή με συντομότερο τίτλο «Θεολογία Δογματική εις την απλήν διάλεκτον»), χειρόγραφα του οποίου σώζονται στην Ιακωβάτειο Βιβλιοθήκη και στη Μονή Βατοπαιδίου στο Άγιο Όρος. Το έργο αυτό είναι η πρώτη Δογματική που γράφεται κατά την περίοδο της δουλείας του ελληνικού χώρου (Οθωμανοκρατία και Βενετοκρατία).
Επιτομή, περίληψη αυτού του έργου, όχι βέβαια στο σύνολό του αλλά σε κάποια επιμέρους θέματα, συνιστά το κείμενο των δύο παραπάνω χειρογράφων της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης. Ουσιαστικά πρόκειται για καταγραφή ή αντιγραφή των παραδόσεων του Δαμοδού από μαθητές του στο μάθημα της Δογματικής Θεολογίας. Όπως η έρευνα έχει τεκμηριώσει, το χειρόγραφο αρ. 2 (διαστάσεων 202×141 χιλ.) είναι αντίγραφο του χειρογράφου αρ. 1 (διαστάσεων 203×145 χιλ.). Το χειρόγραφο αρ. 1 γράφτηκε το 1759, ενώ το χειρόγραφο αρ. 2 είναι χρονολογημένο στις 1 Νοεμβρίου 1784 και ίσως έγινε από τον Αντώνιο Μοσχόπουλο (1718-1788), μαθητή και συγχωριανό του Βικέντιου Δαμοδού.
Το έργο αποτελείται από είκοσι κεφάλαια – και στα δύο χειρόγραφα – ενώ στην αρχή διαβάζουμε μια σύντομη εισαγωγή («Προλεγόμενα»), που αναφέρεται στο έργο του θεολόγου και της Θεολογίας. Στα κεφάλαια αναλύονται βασικές έννοιες και ζητήματα της ορθόδοξης Θεολογίας, όπως η ενότητα της Αγίας Τριάδας, η εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος, η ουσία και η ενέργεια του Θεού, το προπατορικό αμάρτημα, το αυτεξούσιο του ανθρώπου, τα μυστήρια κ.ά. Ταυτόχρονα, συγκρίνει τα δόγματα της ορθόδοξης Θεολογίας με τα αντίστοιχα της λατινικής και κρίνει τις διαφορές Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας σε διάφορα θέματα, όπως π.χ. τα άζυμα, η μακαριότητα των αγίων, το καθαρτήριο πυρ, τα προνόμια του Πάπα κ.λπ.
Πέτρος Πετράτος
