ΚΑΣΕΛΑ ΙΑΚΩΒΑΤΕΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ
Για πολλούς αιώνες η κασέλα ήταν απαραίτητο χρηστικό έπιπλο σε κάθε σπίτι. Μόμπιλο (έπιπλο) με ιδιαίτερη συμβολική διάσταση, καθώς συνδεόταν με σημαντικές πτυχές και δραστηριότητες του ανθρώπινου βίου από την γέννηση έως την τελευτή. Εκεί φυλάσσονταν η μπιανκαρία (λευκά ρούχα) για την προίκα της ανύπαντρης θυγατέρας, τα πολύτιμα κινητά τζογιέλα (τιμαλφή) αλλά και τα σημαντικά ντοκουμέντα (έγγραφα). Η λέξη κασέλα προέρχεται από την βενετσιάνικη λέξη cassela.
Η κασέλα της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης, που εκτίθεται στο Μουσειακό Τμήμα της Βιβλιοθήκης, έχει ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο σχήμα με καπάκι με διαστάσεις μήκος 139,5, πλάτος 0,50, ύψος 053,7 εκ., ενώ με το καπάκι το μήκος είναι 151,5 εκ. Είναι κατασκευασμένη από ξύλο κάρινο (καρυδιάς) στην πρόσοψη, στο δεξιό πλαϊνό και στο καπάκι, ενώ τα άλλα τμήματα της κασέλας είναι κατασκευασμένα από ξύλο αλπιδένιο (κωνοφόρο).
Η πρόσθια όψη της κασέλας είναι σκαλιστή και περιγράφεται ως εξής: πλαίσιο με ιντάγιο (σκάλισμα) πεπλατυσμένο ιωνικό κυμάτιο διατρέχει την κασέλα εκτός από το κάτω τμήμα, το οποίο σε κάποια παλιότερη επισκευή αφαιρέθηκε. Το πλαίσιο στις τέσσερες γωνίες έχει από ένα τετράφυλλο μοτίβο, ενώ στο μέσο της κάθε πλευράς σχηματίζεται ένα διακοσμητικό επίσης σκαλιστό διακοσμητικό καράβολο (έλικα). Αμέσως μετά είναι η σκαλιστή γκιρλάντα με φύλλα αμπέλου, που συμβολίζουν τον Χριστό και την Εκκλησία. Εντός του πλαισίου που οριοθετεί η γκιρλάντα, υπάρχουν τρία διάχωρα με παραστάσεις ξυλόγλυπτες, που διαχωρίζονται μεταξύ τους με πλατιά ταινία διακοσμημένη με εγχάρακτους ρόμβους. Στο κέντρο απεικονίζεται παγώνι στραμμένο προς τα δεξιά, ως προς τον θεατή, ενώ οι δυο παράπλευρες παραστάσεις είναι σχηματοποιημένα φύλλα βελανιδιάς. Η παράσταση του παγωνιού υποδηλώνει κατά την αρχαία ελληνική παράδοση την αιωνιότητα, την αθανασία, την ανάσταση, το μεγαλείο, το αστρικό στερέωμα με τους οφθαλμούς του Άργου, που τοποθέτησε στην ουρά του ιερό πτηνού της η θεά Ήρα και είτε ζωντανό είτε σε ομοίωμα προσελκύει την ευλογία της. Κατά την χριστιανική παράδοση το παγώνι συμβολίζει την αθανασία της ψυχής, την αφθαρσία του σώματος, την μακροζωία, την ανάσταση, ενώ τα οφθαλμοειδή στίγματα στην ουρά θεωρούνται ότι απεικονίζουν φωτοστέφανα Αγίων.
Τα δύο σχηματοποιημένα φύλλα βελανιδιάς έχουν αποτροπαϊκό και προστατευτικό χαρακτήρα. Συμβολίζουν κατά την αρχαία ελληνική παράδοση τον γάμο των δυο θεών Διός και Ήρας και υποδηλώνουν την συζυγική ευτυχισμένη διαβίωση. Επίσης τον κεραυνό του Διός. Στην χριστιανική παράδοση είναι σύμβολο του Χριστού, που συμβολίζει την εσωτερική δύναμη στις καθημερινές αντιξοότητες και την σταθερότητα στην πίστη.
Στη δεξιά πλευρά της κασέλας με μαύρο φούμο υπάρχουν γραμμένα τα εξής: Ro + (ο σταυρός στον κάθετο άξονα φέρει δυο οριζόντιες κεραίες, ενώ στον οριζόντιο άξονα οι κεραίες έχουν φορά προς τα έξω) και ακριβώς υποκάτω στο μέσον με μεγαλογράμματη γραφή S.T. Η απεικόνιση του σταυρού έχει προστατευτικό χαρακτήρα, αλλά πολλές φορές υποδηλώνει και την ιερατική ιδιότητα του ιδιοκτήτη της κασέλας. Τα αρχικά που είναι γραμμένα με μεγαλογράμματη γραφή, ενδέχεται να δηλώνουν τον ιδιοκτήτη και πιθανόν η κασέλα χρησιμοποιήθηκε ως χώρος αποσκευής ταξιδίου.
Το καπάκι είναι αρθρωτό, ανοίγει προς τα επάνω και στηρίζεται στο οπίσθιο τμήμα με στροφείς, που αποτελούνται από κυλινδρικά τμήματα και πύρο σύνδεσης και βρίσκονται στην οπίσθια πλευρά της. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι εσωτερικά στο δεξί πάνω πλευρικό τμήμα της κασέλας, υπάρχει σταθεροποιημένο ξύλινο αντιστέλι, που χρησιμεύει, για να κρατεί το καπάκι ανοιχτό.
Στο μέσο της πρόσθιας όψης φέρει μεταλλικό έλασμα, που όμως δεν αντιστοιχεί πλέον σε κλειδαριά, αν και όπισθεν υπάρχουν δυο μηχανισμοί κλειδαριάς. Η σύνδεση των ξύλινων τμημάτων της κασέλας έχει γίνει με την τεχνική κούα ντε ρόντινε (χελιδονοουρά), δηλαδή με αντίθετες τριγωνικές εγκοπές που κλειδώνουν δυο ξύλα με την βοήθεια της μόρσας (είδος τανάλιας), αλλά σε κάποια σημεία υπάρχουν και μεταλλικά καρφιά. Στις δυο πλάγιες πλευρές υπάρχουν δυο μεταλλικές μανίγλιες (χειρολαβές). Χειροποίητοι είναι οι μεταλλικοί πέρονες και τα καρφιά.
Εσωτερικά στην σημερινή της μορφή είναι μονόχωρη, αν και υπάρχουν δυσδιάκριτα ίχνη από χωρίσματα.
Η κασέλα στηρίζεται σε δυο επιμήκη πόδια, που βρίσκονται παράλληλα με τις πλάγιες πλευρές και κάθετα ως προς το πρόσθιο μέρος, ενώ στη μέση υπάρχει ακόμη ένα επίμηκες ξύλο, που πιθανόν τοποθετήθηκε αργότερα.
Η ποιότητα του ξύλου, η τεχνοτροπία και το ύφος του σκαλίσματος, ο τρόπος κατασκευής των συγκολλήσεων, η κατασκευή και η φόρμα των μεταλλικών στοιχείων και το σταθεροποιημένο αντιστέλι συνηγορούν ότι πρόκειται για κασέλα, η οποία έχει κατασκευαστεί το πρώτο μισό του 18ου αιώνα. Τα μοτίβα με τα σχηματοποιημένα φύλα βελανιδιάς έχουν εντοπιστεί στην Ήπειρο. Τα μεταλλικά στοιχεία της κασέλας ωστόσο συναντώνται σε ισπανικές κασέλες της ίδιας εποχής.
Η κασέλα εκτίθεται στο Μουσειακό Τμήμα της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης,
Τάκης Τόκκας
Για το casa-Museo/οίκος-Μουσείο
Καραβόμυλος Κεφαλονιά
