Αναδημοσιεύουμε απο το facebook του δημοσιογράφου Βασίλη Μούτσιου ένα ακόμα ενδιαφέρον κείμενο για τα Επτανησιακά λαογραφικά και εκκλησιαστικά έθιμα.
Του Σωτήρως σήμερα και οι γειτονιές της Ζακύνθου μοσχοβόλησαν…
Τη μεταμόρφωση του Σωτήρος εορτάζει σήμερα η Εκκλησία και αφορμή για μια ακόμη φορά να συνδεθούν μεταξύ τους, σε επίπεδο λαογραφίας και θεολογίας, αφού ο λαός κρατά τις παραδόσεις, τηρεί τα ήθη και τα έθιμα όπου εκτός από τη συμμετοχή στις λατρευτικές εκδηλώσεις που θέλουν στο γιορτινό τραπέζι να υπάρχει βακαλάος και σκορδαλιά.
Από νωρίς το πρωί μαζί με το χαρμόσυνο χτύπημα των καμπαναριών, περισσότερο στα χωριά και λιγότερο στην πόλη της Ζακύνθου, ακούς και το χτύπημα της σκορδαλιάς στο μουρτάρι, όπου μαζί με το βράσιμο ή τηγάνισμα του μπακαλιάρου κάνουν ολόκληρη τη γειτονιά να μοσχοβολάει.
Για πολλούς που αρέσκονται στο να τρώνε ψάρι ο βακαλάος, συνοδευμένος από σκορδαλιά είναι το καλύτερο πιάτο, ενώ συνηθίζεται να τρώνε τέτοια μέρα ψάρι, ως συνέχεια της νηστείας που έχουν ξεκινήσει αρκετοί από τις αρχές του μηνα για τον 15Αύγουστο.
Η γιορτή σε ότι αφορά την εκκλησία και την ερμηνεία της έχει αλληγορικές και συμβολικές έννοιες, τόσο σε επίπεδο θεολογίας, όσο και σε επίπεδο λαογραφίας. Σε επίπεδο θεολογίας για πολλούς ειδικούς αφορά την διαφορετική σημασία που έδωσε η κοσμοθεωρία του ελληνισμού στον χριστιανισμό, βγάζοντας τον από το πεδίο της «λύτρωσης» και φτάνοντας τον στη «σωτηρία». Λαογραφικά πάντως η Μεταμόρφωση του Σωτήρος συνδέεται με την αγροτιά και την φύση, καθώς με την γιορτή αυτή ξεκινά ουσιαστικά η αμπελουργική περίοδος και είναι χαρακτηριστικό ότι τα παλαιότερα χρόνια στα χωρία συνήθιζαν να δίνουν στους χωριανούς και στους πιστούς μετά την λειτουργία ρώγες σταφυλιού που συμβόλιζαν σε έναν βαθμό την Θεία κοινωνία με το κρασί που μεταλαμβάνουμε, το αίμα του Χριστού.
📍Η αλιάδα
Η διαφορά της Ζακυνθινής αλιάδας από τη σκορδαλιά που συναντάμε σε άλλες περιοχές της Ελλάδας είναι ότι γίνετε αποκλειστικά με σκόρδα και πατάτες. Μάλιστα η παραδοσιακή αλιάδα θέλει πολλά σκόρδα αλλά και πολύ λαδάκι για να γλυκάνει από την πολύ αψάδα. Η παραδοσιακή αλιάδα θέλει γουδοχέρι και γερά μπράτσα για να γίνει το μείγμα αλοιφή ενώ απαραίτητο είναι και το ζουμί από βρασμένο μπακαλιάρο. Μάλιστα οι νοικοκυρές αφού ξαλμυρίσουν τον μπακαλιάρο, τα μισά κομμάτια τα βράζουν και τα άλλα μισά τα τηγανίζουν. Το πρώτο κοπάνισμα στο γουδοχέρι γίνεται με τα πολλά-πολλά σκόρδα και το αλάτι. Στη συνέχεια μεταφέρουν το μείγμα σ’ ένα πιάτο και βάζουν στο γουδί τις βρασμένες πατάτες. Εδώ είναι που χρειάζονται τα γερά μπράτσα αφού οι πατάτες θέλουν πολύ κοπάνισμα για να γίνουν αλοιφή. Εδώ πια έρχεται η σειρά του ζωμού από τον βρασμένο μπακαλιάρο ή από τα βρασμένα κόκαλα, πέτσες και ουρά, όπως στη συνταγή που σας δίνουμε. Μέσα στο γουδί βάζουμε το ζωμό μια κουταλιά από το μείγμα σκόρδο-αλάτι και 5 κουταλιές πολτό πατάτας. Καθώς κοπανάτε επαναλαμβάνεται τη διαδικασία μέχρι να τελειώσουν τα μείγματα και να ανακατωθούν όλα σε μία ομοιόμορφη και λεία αλιάδα.
Αλλά και ο τρόπος σερβιρίσματος της αλιάδας έχει την παραδοσιακή του χροιά, που συνιστά ολόκληρη ιεροτελεστία. Κατ’ αρχήν χρειάζεται ένα μεγάλο και βαθύ πιάτο.
Συνταγή
Υλικά
1 φύλλο μπακαλιάρου παστού περίπου 1 κιλό
Για το κουρκούτι:
2 φλιτζάνια αλεύρι
1 φακελάκι μαγιά σε σκόνη
αλάτι, ζάχαρη και άσπρο πιπέρι
νερό όσο πάρει
Για την αλιάδα
4 πατάτες βρασμένες και ξεφλουδισμένες
2-4 σκελίδες σκόρδο, ανάλογα με το πόσο δυνατή τη θέλετε
3-4 κουταλιές λεμονι
1/2 φλιτζάνι ελαιόλαδο
λίγο ζωμό από τον μπακαλιάρο
αλάτι πιπέρι
Εκτέλεση:
Κόβετε τον μπακαλιάρο σε φέτες και τον βάζετε να ξαλμυριστεί σε μια λεκάνη γεμάτη κρύο νερό για 12-14 ώρες, ενώ αλλάζετε το νερό 3-4 φορές. Στη συνέχεια αφαιρείτε την πέτσα, τα κόκαλα και την ουρά του μπακαλιάρου, τα οποία βράζετε για 15′ σε μία κατσαρόλα με λίγο νερό. Σουρώνετε τον ζωμό και τον κρατάτε στην άκρη για τη σκορδαλιά. Ετοιμάζετε το κουρκούτη. Μέσα σ’ ένα μπολ, διαλύετε τη μαγιά και τη ζάχαρη με λίγο χλιαρό νερό, και προσθέτετε λίγο από το αλεύρι. Ανακατεύετε με σύρμα, και αφήνετε το μίγμα να αφρίσει και να φουσκώσει. Ρίχνετε σε μία λεκανίτσα το υπόλοιπο αλεύρι, κάνετε μία λακκούβα στη μέση και ρίχνετε το προηγούμενο μείγμα. Προσθέτετε λίγο αλάτι, πιπέρι, ζάχαρη, και αρχίζετε να ρίχνετε σταδιακά τόσο νερό, όσο χρειάζεται ώστε να πάρετε έναν λείο και παχύρρευστο χυλό. Αφήνετε τον χυλό να φουσκώσει.
Ακολούθως, χτυπάτε στο γουδί το σκόρδο, με λίγο αλάτι, μέχρι να λιώσει. Προσθέτετε τις βρασμένες πατάτες και συνεχίζετε το χτύπημα, μέχρι να λιώσουν και να γίνουν κρέμα.
Προσθέτετε σταδιακά το ξίδι και το ελαιόλαδο, έως ότου γίνουν λεία. Στη συνέχεια προσθέτετε και τον ζωμό του ψαριού λίγο-λίγο ανακατεύοντας, μέχρι να γίνει αλοιφή η αλιάδα. Δοκιμάζετε και διορθώνετε τη γεύση, αν είναι απαραίτητο, με αλατοπίπερο, ελαιόλαδο και λεμονι. Κόβετε τον μπακαλιάρο σε μικρότερα κομμάτια, και βάζετε μπόλικο λάδι σε βαθύ τηγάνι για να ζεσταθεί. Τηγανίζετε τον μπακαλιάρο, αφού πρώτα βουτήξετε τα κομμάτια του στο κουρκούτι που ετοιμάσατε. Αφού ροδίσει ο μπακαλιάρος και από τις δύο πλευρές, τον βγάζετε από το λάδι πάνω σε χαρτί κουζίνας να στραγγίσει.
📍Τα σταφύλια
Επίσης, σύμφωνα με την παράδοση, την παραμονή του Σωτήρος τη νύχτα κάποια απροσδιόριστη στιγμή ανοίγουν οι ουρανοί και τότε οι πιστοί μπορούν να δουν το Άγιο Φως και να λάβουν ότι ζητήσουν. Το Άγιο Φως όμως δεν το βλέπουν όλοι οι άνθρωποι αλλά όπως σημειώνει ο ευαγγελιστής οι καθαροί τη καρδία..τον Θεόν όψονται.
Ανήμερα της μεταμορφώσεως του Σωτήρος οι πιστοί φέρνουν στην εκκλησία σταφύλια για να ευλογηθούν από τον ιερέα. Πρόκειται για τις «απαρχαί» δηλαδή τους πρώτους καρπούς της γης που προσφέρονται στον Δημιουργό. Στο τέλος της θείας λειτουργίας τα ευλογημένα σταφύλια μοιράζονται στο εκκλησίασμα μαζί με το αντίδωρο.
