Ε.Ο.Ν.- ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΔΕΥΤΕΡΑΣ ΔΙΑΣΚΕΨΕΩΣ – ΤΟΜΟΣ Α΄
Η βασιλομεταξική δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936 δεν ήταν, σύμφωνα με την ισχύουσα επιστημονική άποψη, ένα φασιστικό καθεστώς, όπως εκείνα του Μουσολίνι ή του Χίτλερ, καθώς δεν είχε πίσω του ένα μαζικό φασιστικό κόμμα και κίνημα, όπως αυτά της Ιταλίας ή της Γερμανίας, χρησιμοποίησε όμως αυταρχικές και φασιστικές μεθόδους κατά την περίοδο διακυβέρνησης της χώρας και συμπεριέλαβε στην ιδεολογία του ιδέες που πρέσβευαν τα φασιστικά καθεστώτα. Στο πλαίσιο του «Νέου Κράτους» ανώτερος άρχοντας ήταν ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄, ενώ ο Ιωάννης Μεταξάς ήταν ο «Αρχηγός» της κυβέρνησης, ο υπεύθυνος για τη χάραξη της κυβερνητικής πολιτικής και για τη λειτουργία όλων των κρατικών φορέων.
Δημιούργημα του βασιλομεταξικού καθεστώτος υπήρξε η Εθνική Οργάνωσις Νεολαίας, η γνωστή Ε.Ο.Ν., μέσω της οποίας το καθεστώς προσπάθησε να προσεταιριστεί τα παιδιά και τους νέους, για να τους καλλιεργήσει τον εθνικισμό, τον αντικοινοβουλευτισμό, τον αντικομμουνισμό, την πίστη στο βασιλιά και στον Αρχηγό και να τους διαπαιδαγωγήσει με βάση τις «νέες» ηθικές αξίες. Στην Οργάνωση αυτή κυριαρχούσε η πειθαρχία και η υπακοή, ενώ κινητήρια δύναμή της ήταν η στρατιωτικοποίηση των μελών της. Μπορεί η ΕΟΝ να παρακολουθούσε το ιταλικό μοντέλο οργάνωσης της Νεολαίας, δε βασιζόταν όμως σε ένα ενιαίο φασιστικό δόγμα. Ουσιαστικά συνέχιζε να αναπαράγει με την κρατική τώρα κάλυψη τη φασίζουσα ιδεολογία του Μεσοπολέμου, που χαρακτηριζόταν από το φιλομοναρχισμό και τον αντικοινοβουλευτισμό, από ανιστορικές αντιλήψεις μεγαλοϊδεατισμού για την ελληνική ιστορία και τον πολιτισμό (αρχαία Σπάρτη, Τρίτος Ελληνικός Πολιτισμός, Ελληνική Αυτοκρατορία) και επιδίωκε την «αναζωογόνηση» της θρησκείας και της οικογένειας.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο λειτουργίας της η Ε.Ο.Ν. σε πολλές περιπτώσεις υποκατέστησε τα σχολεία και γενικότερα την εκπαίδευση. Στην πράξη αυτό που κυριάρχησε ήταν η σχολική ζωή να αποτελεί τη συνέχεια της ζωής της Ε.Ο.Ν. Αν σκεφτούμε, μάλιστα, ότι τότε υπήρχε έλλειψη σχολείων και σημαντικό ποσοστό αναλφαβητισμού στη χώρα, μπορούμε να αντιληφθούμε το ρόλο και την επίδρασή της στο νεανικό πληθυσμό. Άλλωστε, το καθεστώς απαγόρευσε τη ίδρυση συλλόγων ή άλλων φορέων που σκοπό είχαν τη διαπαιδαγώγηση της νεολαίας, ενώ κατάργησε ακόμη και το Σώμα των Προσκόπων.
Όλα τα παραπάνω μπορούμε να τα παρακολουθήσουμε σε ένα βιβλίο του 1940, που απόκειται στην Ιακωβάτειο Βιβλιοθήκη. Πρόκειται για τα Πρακτικά (τόμος Α΄) της Δευτέρας Διασκέψεως των Περιφερειακών Διοικητών και Διοικητριών της Εθνικής Οργανώσεως Νεολαίας Ελλάδος, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το Μάιο (19-26 Μαΐου) του 1940. Η μελέτη του αναδεικνύει τη σημασία που έδινε το καθεστώς στη λειτουργία της Ε.Ο.Ν., καθώς ήταν ο «δούρειος ίππος» για την άλωση της ελληνικής κοινωνίας. Ενδεικτικά αντιγράφω κάποια από τα περιεχόμενά του, για να φανεί το εύρος των ζητημάτων που απασχόλησε εκείνη τη Διάσκεψη και γενικότερα για να καταστεί κατανοητό τι σκεφτόταν, τι αποφάσιζε, τι έπραττε και πώς αντιμετώπιζε το ανθρώπινο δυναμικό της η Ε.Ο.Ν.: «Η Επανάστασις», «Έθνος», «Το Κομματικόν Κράτος», «Το Εθνικόν Κράτος», «Ο Ελληνικός Φαλαγγιτισμός», «Η Ε.Ο.Ν. ως αγωνιστική Οργάνωσις», «Αι ευθύναι της Ε.Ο.Ν. έναντι της ιστορίας», «Βασικά χαρακτηριστικά του τρόπου του διοικείν εν τη Ε.Ο.Ν.», «Η Κοινωνία ως συνεργάτις της Ε.Ο.Ν.», «Ε.Ο.Ν. και Οικογένεια», «Ε.Ο.Ν. και Εκκλησία», «Ε.Ο.Ν. και Εθνικαί Ένοπλοι Δυνάμεις», «Η θέσις των μονάδων Θηλέων εν τη Ε.Ο.Ν.», «Η εκπαίδευσις εν τη Ε.Ο.Ν.», «Μέσα υποβοηθητικά της εκπαιδεύσεως – Στρατόπεδα και Κατασκηνώσεις», «Το εξάωρον εις τα Σχολεία», «Η διά τους μαθητάς, μέλη της Ε.Ο.Ν., ελευθέρα επί πλέον της Κυριακής, σχολικής εργασίας ημέρα της εβδομάδος, η αφιερωμένη εις την απασχόλησίν των υπό της Ε.Ο.Ν. [= η Τετάρτη]», «Ιδεολογική διαφώτισις», «Η Ε.Ο.Ν. φυτώριον στελεχών της ελληνικής ζωής», «Αι βιβλιοθήκαι της Ε.Ο.Ν.», «Διεύθυνσις Αθλητισμού», «Διεύθυνσις Κοινωφελών Έργων», «Διεύθυνσις Προνοίας», Διεύθυνσις Φιλαρμονικών», «Διεύθυνσις Αέρος», «Τα εργαζόμενα παιδιά», «Περιωρισμένη η οπλασκία Φαλαγγιτών», «Η ομαδική άσκησις» κ.λπ.
Διαβάζουμε στις σελίδες 362-363 του βιβλίου σε μια αποστροφή του λόγου τού κυβερνητικού επιτρόπου της Ε.Ο.Ν. Αλ. Κανελλόπουλου τα παρακάτω, τα οποία συνιστούν για τη βασιλομεταξική δικτατορία της 4ης Αυγούστου τη συμπύκνωση της ιδεολογίας της, η οποία κινείται σε μια μεταφυσική διάσταση: ο Ελληνισμός, πέρα από φυλετικό/εθνικό «δημιούργημα», θα λειτουργήσει μέσα από τη δημιουργία μιας «Τρίτης Ελληνικής Αυτοκρατορίας» και ως πνευματικός οδηγός της ανθρωπότητας, καθώς έχει να εκπληρώσει σοβαρή «αποστολή» στην παγκόσμια ιστορία‧ και σε αυτήν την «αποστολή» του θα έχει κύριο «όργανό» του την Ε.Ο.Ν.: «Για μια ακόμα φορά, ας είναι ευλογημένη η ημέρα της 4ης Αυγούστου (επευφημίαι), ας είναι ευλογημένος ο Θεοφύλακτος ο Πατέρας της Ελληνικής Νεολαίας [= Ιω. Μεταξάς] (ζητωκραυγαί). […] Πίστις μας η Ελλάς. Σύμβολο ο Βασιλεύς. Ιδεολογία η 4η Αυγούστου. Αρχηγός μας ο Ιωάννης Μεταξάς. Μέθοδός μας ο Αγών. Δύναμίς μας η πίστις μας. Ενότης μας η Ε.Ο.Ν. Σκοπός μας η Νίκη. […] Ο Ελληνισμός θα εκπληρώση την αποστολήν του και θα κατακτήση την θέσιν του ως πνευματικός ηγέτης της Ανθρωπότητος και προ παντός της καθ’ ημάς Ανατολής, λίκνου κάθε πολιτισμού. Η υπό αυτήν την έννοιαν Ελληνική αυτοκρατορία είναι ο αντικειμενικός μας σκοπός, το ιδανικό του Τρίτου Πολιτισμού μας και της Τρίτης Αυτοκρατορίας μας. Η προσπάθεια άρχισε την 4ην Αυγούστου 1936 με Αρχηγό και θεμελιωτή τον Ι. Μεταξά, με σύμβολο τον Γεώργιο τον Β΄, με μαχητάς ολόκληρο τον ελληνικό λαό και με κύριον όργανον την Ε.Ο.Ν. […]».
Πέτρος Πετράτος
