2 Ιανουαρίου 2025
ΤΟ ΕΚΘΕΜΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2025
Το Έκθεμα του Ιανουαρίου 2025 παρουσιάζεται από τον πρόεδρο του Εφορευτικού Συμβουλίου της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης Πέτρο Πετράτο. Πρόκειται για μια περίπτωση απάτης στο χώρο της παλαιογραφίας και φιλολογίας, που αναφέρεται στην Κεφαλονιά. Οι σχετικές πληροφορίες είναι ήδη αναρτημένες στην ιστοσελίδα της Βιβλιοθήκης μας: http://vivl-lixour.kef.sch.gr
ΤΟ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
ΤΗΣ ΙΑΚΩΒΑΤΕΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ
Ο Εύλυρος ο Πυλαρεύς
του Κων. Σιμωνίδη
Το 1850, «εν μέσω» Βρετανικής Προστασίας και με νωπά στο λαό της Κεφαλονιάς τα σημάδια των δύο αιματηρών εξεγέρσεων, του «Σταυρού» το 1848 και της «Σκάλας» το 1849, κυκλοφορεί στην Αθήνα ένα 30σέλιδο φυλλάδιο με τον «περίεργο» τίτλο ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ τε και ΝΟΜΙΚΑ την ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΝ αφορώντα, αποσπασθέντα τα μεν εκ των ΕΘΝΙΚΩΝ, τα δε εκ των ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΕΥΛΥΡΟΥ ΚΕΦΑΛΛΗΝΟΣ ΤΟΥ ΠΥΛΑΡΕΩΣ […] Δημοσιευθέντα πρώτον ήδη υπό Κ. ΣΙΜΩΝΙΔΟΥ και τω ΜΕΓΑΘΥΜΩ ΛΑΩ της μεγαλεπιβούλου και μεγαλήνορος ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ προσπεφωνηθέντα. Το φυλλάδιο απόκειται στο Αρχείο Τυπάλδων Ιακωβάτων της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης (αλλά και στην Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη).
Και επειδή το φυλλάδιο αναφερόταν στον Κεφαλλήνα Εύλυρο τον Πυλαρέα, θεώρησε καλό ο δημιουργός και εκδότης του φυλλαδίου Κωνσταντίνος Σιμωνίδης να απευθυνθεί στους Κεφαλονίτες, και της Αθήνας και της Κεφαλονιάς. Στον πρόλογό του, απευθυνόμενος στον Ηλία Ζερβό Ιακωβάτο και γενικότερα στους συντάκτες και εκδότες των εφημερίδων εκείνης της εποχής, αφού φρόντισε να δηλώσει αλληλέγγυος στον ενωτικό τους αγώνα, διευκρίνιζε την αξία του μεγάλου γεωγράφου της αρχαιότητας Εύλυρου, κεφαλονίτικης καταγωγής, και τη σημασία που θα είχε η έκδοση του έργου του, καθώς απέβλεπε στη συγκέντρωση οικονομικών συνδρομών από τους Κεφαλονίτες, προκειμένου να εκδώσει – κάτι που δεν έγινε – τα Εθνικά, το μεγαλειώδες έργο του Κεφαλονίτη αυτού γεωγράφου.
Ο δημιουργός και εκδότης του φυλλαδίου Κωνσταντίνος Σιμωνίδης γεννήθηκε το 1820 στη Σύμη των Δωδεκανήσων και πέθανε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1867 (Για κάποιους θεωρείται εικονικός ο θάνατός του, καθώς εξαφανίστηκε από την Αλεξάνδρεια και έζησε αλλού με άλλο όνομα μέχρι το 1890). Έφηβος βρίσκεται στο Άγιο Όρος κοντά στο θείο του Βενέδικτο, ηγούμενο της μονής του Αγίου Παντελεήμονα, όπου εξασκήθηκε στην αγιογραφία και στην αντιγραφή αλλά και στην κλοπή, όπως αποδείχτηκε, χειρογράφων. Ταξίδεψε στην Αθήνα (τότε η Σύμη ήταν οθωμανοκρατούμενη) στη Ρωσία, στη Γαλλία, στην Αγγλία, στη Γερμανία και στην Αλεξάνδρεια, διαφημίζοντας τα χειρόγραφα, τους περγαμηνούς κυλίνδρους και παπύρους του με αρχαιοελληνικά κυρίως και εκκλησιαστικά κείμενα, τους οποίους κατείχε, περιέφερε και πουλούσε. Παρά το σύντομο βίο του κατάφερε να αναστατώσει την Ελλάδα αλλά και κάποιες ευρωπαϊκές χώρες με τις απίθανες «ανακαλύψεις» του, τις ευρηματικές πλαστογραφίες του, τις ποικίλες απάτες του, τη θρασύτατη συμπεριφορά του. Με τα «άγνωστα», όπως ισχυριζόταν, χειρόγραφα και τα αντίγραφα χειρογράφων που άλλοτε ανακοίνωνε ότι είχε στην κατοχή του και άλλοτε παρουσίαζε και πουλούσε, κατόρθωσε να εξαπατήσει πολλούς αφελείς αλλά και σοφούς της εποχής του. Πάντως, πούλησε αρκετά, τα οποία αποδείχτηκαν εκ των υστέρων πλαστά. Το 1856 φυλακίστηκε στη Λειψία, επειδή πούλησε στο βασιλιά της Πρωσσίας πλαστά χειρόγραφα.
Όσο για τον «Κεφαλλήνα Εύλυρο τον Πυλαρέα» … άνθρακες ο χρυσός. Σύμφωνα με τον Κ. Σιμωνίδη ο Εύλυρος έζησε από 376 μέχρι το 484 μ.Χ., ταξίδεψε σε Αραβία, Αίγυπτο, Λιβύη και αλλού και έγραψε δυο σημαντικότατα έργα: το ένα τιτλοφορείται Εθνικά, αποτελούμενο από 24 βιβλία, και το δεύτερο Ανθρώπινα, αποτελούμενο από 32 βιβλία. Ωστόσο, η έρευνα έχει αποδείξει ότι ποτέ δεν υπήρξε Εύλυρος από την Πύλαρο της Κεφαλονιάς. Πρόκειται για κατασκεύασμα του Σιμωνίδη – και ο Εύλυρος ως πρόσωπο και το συγγραφικό του έργο και τα αναφερόμενα χειρόγραφά του. Πάντως είναι … άξιος θαυμασμού ο Σιμωνίδης για αυτήν την … κατασκευή. Άλλωστε, αυτή ήταν η «δουλειά» του και με παρόμοιο τρόπο ενεργούσε και στις πάμπολλες άλλες απάτες του. Ήταν πράγματι από τους πιο ευφάνταστους και γι’ αυτό από τους πιο επικίνδυνους πλαστογράφους.
Επειδή ο χώρος δεν επιτρέπει περισσότερα, όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να μελετήσει δυο τουλάχιστον ενδιαφέροντα και κατατοπιστικά κείμενα: το ένα είναι του δικού μας Ηλία Τουμασάτου, δημοσιευμένο στο περιοδικό Οδύσσεια (της Ευρυδίκης Λειβαδά Ντούκα) του 2003, στις σελίδες 69-73, και αναρτημένο στο https://eliaswords.blogspot.com/2011/06/blog-post_13.html, με τίτλο «Εύλυρος ο Πυλαρεύς ή το χρονικό μιας φιλολογικής απάτης (;)», και το δεύτερο κείμενο είναι της Μαριλίζας Μητσού, δημοσιευμένο στο περιοδικό «Κονδυλοφόρος», τ. 14 (2015), σελίδες 39-67, και αναρτημένο στο https://www.academia.edu/29976793/%CE%97_%CE%B5%CF%80%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CE%B7%CF%83%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%CF%82_%CE%88%CE%BD%CE%B1%CF%82_%CF%80%CE%BB%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%AC%CF%86%CE%BF%CF%82_%CE%BF_%CE%9A%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CE%A3%CE%B9%CE%BC%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CE%B7%CF%82_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%91%CE%B8%CE%AE%CE%BD%CE%B1_1847_1851_%CE%9A%CE%BF%CE%BD%CE%B4%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82_14_2015, με τίτλο «Η επινόηση της φιλολογίας. Ένας πλαστογράφος, ο Κωνσταντίνος Σιμωνίδης, στην Αθήνα (1847-1851)».
Και ενώ είναι τεκμηριωμένες από κάθε άποψη οι «κατ’ εξακολούθησιν» απάτες του Κ. Σιμωνίδη, υπάρχουν και σήμερα υποστηρικτές του. Ο Γερμανός δημοσιογράφος Rüdiger Schaper ασχολήθηκε μαζί του και το 2012 μεταφράστηκε στα ελληνικά το βιβλίο του με τίτλο Η Οδύσσεια του πλαστογράφου Κωνσταντίνου Σιμωνίδη (εκδόσεις Νεφέλη). Ο συγγραφέας επιχειρεί να παρουσιάσει τον μεγαλύτερο ευφάνταστο πλαστογράφο στην ιστορία της φιλολογίας σαν το πιο ευφάνταστο τέκνο του αναδυόμενου νεοελληνικού κράτους, το οποίο όμως λόγω του ρομαντισμού του κατάντησε περιθωριακό άτομο. Το 2020 κυκλοφόρησε άλλο ένα βιβλίο, που έρχεται να αποκαταστήσει τη φήμη και τη μνήμη του Σιμωνίδη. Ο Νικολός Βασ. Φαρμακίδης με το βιβλίο του Κωνσταντίνος Σιμωνίδης. Μια ασυμβίβαστη ιδιοφυΐα 1820-1867 προσπαθεί να παρουσιάσει έναν πανέξυπνο Σιμωνίδη, ο οποίος συνειδητά κατέστρωσε το σχέδιο με τα χειρόγραφα, προκειμένου να απαξιώσει τους Έλληνες και Ευρωπαίους «σοφούς» καθηγητές και ακαδημαϊκούς, να αναδείξει την αφέλειά τους, να ταράξει την ησυχία τους, να καταστεί «ο χειρότερος εφιάλτης των απανταχού παλαιογράφων, βιβλιογράφων και φιλολόγων».
Πέτρος Πετράτος
