Ένας από τους μεγαλύτερους σεισμούς στον ελληνικό χώρο κατά τον 19ο αιώνα. Με επίκεντρο το Ληξούρι ισοπέδωσε σχεδόν ολοκληρωτικά τη χερσόνησο της Παλικής στη δυτική Κεφαλονιά.
Σύμφωνα με μεταγενέστερες μετρήσεις, η σεισμική δόνηση ήταν μεγέθους 7,2 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και εντάσεως 10 βαθμών της κλίμακας Μερκάλι. Εκδηλώθηκε στις 4:19 το πρωί της 4 Φεβρουαρίου του 1867 (23 Ιανουαρίου με το παλαιό ημερολόγιο), την ώρα του βαθέως ύπνου. Του κυρίου σεισμού είχαν προηγηθεί μερικές άλλες σεισμικές δονήσεις, μικρότερου μεγέθους. Σύμφωνα με μαρτυρίες, λίγο πριν από την εκδήλωση του κυρίου σεισμού ένα άλογο στο Αργοστόλι έσπασε τα δεσμά του και άρχισε να τρέχει αλαφιασμένο.
Από τον σεισμό 12 χωριά της δυτικής Κεφαλονιάς καταστράφηκαν ολοκληρωτικά (Κατωή, Ανωή, Νισοχώρι, Θυννιός, Δελλαπορτάτα, Κουραλάτα, Μεταξάτα, Καλλιγάτα, Σχοινιά, Αγία Θέκλα Ποριοράτα και Βαρόσκες), ενώ από το Ληξούρι άντεξαν μόνο δύο σπίτια. 224 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, 2.612 σπίτια κατέρρευσαν και 2.946 έπαθαν βλάβες. Μικρότερες ήταν οι βλάβες στο Αργοστόλι, όπου επλήγη κυρίως η παραλιακή ζώνη. Σημειώθηκαν κατολισθήσεις και διαρρήξεις εδαφών, ενώ παρατηρήθηκε κι ένα ανεπαίσθητο τσουνάμι.
Ο σεισμός έγινε αισθητός στην κεντρική και νότιο Ελλάδα, τη Νότια Ιταλία και την περιοχή της σημερινής Αλβανίας. Μικρής έκτασης ζημιές προκλήθηκαν στην Ιθάκη, τη Λευκάδα, τη Ζάκυνθο, την Κέρκυρα και τη Δυτική Στερεά Ελλάδα.
Οι μετασεισμοί συνεχίστηκαν επί μήνες στην Κεφαλονιά και μέχρι το τέλος Απριλίου δεν πέρασε μέρα χωρίς σεισμούς. Μερικοί από αυτούς ήταν τόσο ισχυροί, που έγιναν αισθητοί και στην ηπειρωτικοί Ελλάδα. Ο καταστροφικός σεισμός προκάλεσε μεταναστευτικό ρεύμα, ενώ μεγάλη εκστρατεία υπέρ της ενίσχυσης των σεισμοπλήκτων πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία της κυβέρνησης Κουμουνδούρου και από Κεφαλλονίτες της διασποράς.
Ο ιστοριοδίφης Ηλίας Τσιτσέλης μας πληροφορεί ότι ο σεισμός αυτός προαναγγέλθηκε από τους μικρότερους πολυάριθμους σεισμούς και από άσχημα καιρικά φαινόμενα του προηγούμενου έτους 1866 Ιανουάριος 25 και μετά. Οι διάφοροι μελετητές-σεισμολόγοι-περιηγητές προσπάθησαν να εξάγουν συμπεράσματα για την κατεύθυνση του σεισμού υπολογίζοντας το μέγεθος της καταστροφής και τη διεύθυνση της πτώσεως των ερειπίων.
Σίγουρο είναι ότι ο σεισμός έπληξε περισσότερο την περιοχή της Παλικής, όπου ήταν και η εστία του σεισμού (περιοχή Ρίφι-Δαμουλιανάτα-Αγία Θέκλη). Οι στέρεοι πέτρινοι ανεμόμυλοι του υψώματος Ρίφι έπεσαν κι αυτοί χωρίς τα ερείπιά τους να πέσουν. Τα χωριά έγιναν σωρός ερειπίων. Μεγάλη ήταν η καταστροφή της Αγίας Θέκλης, μια και είναι χτισμένη στη πλαγιά του βουνού.
Ο Ιωσήφ Παρτς, στο βιβλίο του «Κεφαλληνία και Ιθάκη» μας δίνει το μέγεθος της καταστροφής της Αγίας Θέκλης:
« Η καταστροφή αυτού του χωριού ήταν τόσον τέλεια, ώστε δεν ηδύνατο τις να διακρίνει τα όρια των κτησμάτων εν τω πεδίω των ερειπίων. Ενταύθα εν τη κυρία εστία του σεισμού φαίνεται ότι ευθύς η πρώτη δόνησις απετέλεσε σχεδόν την καταστροφή».
Λιγότερη αλλά όχι και ασήμαντη βλάβη προξένησε ο σεισμός και στην Άνω και Κάτω Λειβαθώ.
Ζημιές έπαθαν τα χωριά Λακήθρα, Κοριάνα, Κλείσματα, Καραντηνάτα και Φωκάτα. Ο λόγιος Παναγής Βεργωτής στο έντυπό του «ο Σεισμός της 23 Ιανουαρίου 1867» μας ενημερώνει για το μέγεθος της καταστροφής μέσα από τους αριθμούς των νεκρών. Στο Αργοστόλι 5, 35 στο Ληξούρι, 19 στην Αγία Θέκλη, Δαμουλιανάτα 43, 7 στα Μαντζαβινάτα, 3 στο Βουνί, στα Χαβριάτα 17, στο Ρίφι 17, 17 και στο Σκηνιά, 2 στη Κοντογενάδα, 3 στα Λουκεράτα, 2 στη Δεματορά, 2 στα Καλάτα, 2 στον Αθέρα, 19 στα Κουβαλάτα, 19 στη Θηνιά, 2 στη Σάμη και 1 στην Άσσο και πάρα πολλοί οι τραυματίες.
Γενικά η επίσημη έκθεση αριθμεί σε όλη την Κεφαλονιά 2642 κατεστραμμένα σπίτια, 2946 με ζημιές και 244 νεκρούς. Η συνολική ζημιά υπολογίστηκε σε 15 εκατομμύρια δραχμές, κανένα δε γειτονικό νησί δεν έπαθε ζημιές.
Εντελώς καταστράφηκαν τα χωριά κοντά στην Αγία Θέκλη, Καλάτα, Δεματορά, Καμιναράτα, χωριά που το έδαφός τους ήταν διαφορετικής σύστασης από τα κατεστραμμένα χωριά και ήταν μακριά από την έδρα του σεισμού, δεν καταστράφηκαν εντελώς.
Τα χωριά Παρισάτα, Μονοπολάτα, Βιλατώρια, Βόβυκες, Κοντογενάδα έπαθαν ζημιές αλλά όχι εξ ολοκλήρου.
Επίσης τα χωριά Κουβαλάτα, Λουκεράτα, Τυπαλδάτα, Σουλλάροι και Μανταβινάτα καταστράφηκαν εντελώς.
Τα δε Μιχαλιτσάτα καταστράφηκαν κατά τα εννέα δέκατα..
Στο Ληξούρι έχασαν τη ζωή τους 35 άτομα και οι μισές από τις οικίες καταστράφηκαν, και το κωδωνοστάσιο του Παντοκράτορος πήρε κλίση προς τα Βορειοανατολικά. Δίπλα στο ποτάμι άνοιξε το έδαφος σε σχισμή μήκους 100 και πλέον μέτρα και πλάτους ενός μέτρου.
Επίσης, η καταστροφή ήταν μεγάλη και στη Βόρειο Παλική, περιοχή Θηνιάς της οποίας τα χωριά βρίσκονται σε αργιλικά εδάφη. Το τόξο του σεισμού κατέρριψε και οικίας στα Κοντογουράτα- Κουρουκλάτα-Δειλινάτα όπως και σε σπίτια των χωριών της Λειβαθούς. Βέβαια όσο προχωράμε προς τα υψώματα της Κρανιάς οι απώλειες και οι ζημιές των σπιτιών ελαττώνονται.
Σύμφωνα με την παράδοση, τότε κάποιος ευσεβής Χριστιανός κάτοικος των περιχώρων Ληξουρίου «είδε όραμα ότι ο σεισμός έγινε από τον Θεό και ότι θα βυθιστεί το νησί, αλλά η Κορωνιώτισσα, Δακρυρροούσα δια των δεήσεων αυτής σώθηκε η νήσος Κεφαλληνίας». Το πρωί πήγαν κάτοικοι μαζί με τον ευσεβή χριστιανό στο Μοναστήρι της Παναγίας της Κορωνιώτισσας, για να την ευχαριστήσουν και βρήκαν την Αγία Εικόνα του θρόνου πεσμένη κάτω και εξερχόμενα δάκρυα από τους οφθαλμούς της, τα οποία φαίνονται ως τα σήμερα.
Από τότε έως σήμερα εορτάζεται αυτό το θαύμα της Παναγίας και κάθε παραμονή της επετείου τις 23 Ιανουαρίου γίνεται ολονυκτία με μεγάλη συμμετοχή κόσμου.
Ο μεγάλος σεισμός του 1867 που σημάδεψε ιδιαίτερα την περιοχή του Ληξουρίου και ευρύτερα της Παλικής αποτυπώνεται ποιητικά και λακωνικά σε εντοιχισμένη πλάκα που σώζεται έως σήμερα στην οικία της Άννας Καλογηροπούλου στην πλατεία Μηνιατών στο Ληξούρι. Να σημειωθεί ότι είναι και το μοναδικό μνημείο σεισμού που υπάρχει σε όλη την Κεφαλονιά
Βιβλιογραφία:
- Παρτς Ιωσήφ, Κεφαλληνία και Ιθάκη, Αθήνα 1892
- Τσιτσέλης Ηλίας, Κεφαλληνιακά Σύμμικτα, Τ2
- Γκέλη Κωνσταντίνου, Ιερά Μονή Κορωνάτου, Αθήνα 1995
- Βεργωτής Παναγής, «Ο σεισμός της 23 Ιανουαρίου 1867»
- Σολωμός Γ., «Η εν Κεφαλληνία Σύμβασα καταστροφή»,» Tύποις «Η ΠΡΟΟΔΟΣ 1867
Η πλάκα του Σεισμού βρίσκεται σήμερα στην οικία της Άννας Καλογηροπούλου- Πλατεία Μηνιατών
