Μόλις τoν προηγούμενo μήνα, σημειώθηκε περιστατικό κλοπής δύο μαρμάρων από τον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης: μια 36χρονη τουρίστρια από τη Ρουμανία εντυπωσιάστηκε τόσο από το μνημείο που αποφάσισε να πάρει ένα ανεκτίμητο «λάφυρο» μαζί της. Λίγες μέρες νωρίτερα, ένας νεαρός Ιρλανδός τουρίστας που είχε καταναλώσει υπερβολική δόση αλκοόλ, προκειμένου να φωτογραφηθεί σε εντυπωσιακό σκηνικό, σκαρφάλωσε σε άγαλμα που κοσμεί το Χρηματιστήριο των Βρυξελλών, σπάζοντας μέρος της γλυπτικής σύνθεσης κι αφήνοντας άφωνους όσους είδαν το σχετικό βίντεο.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου, ένας Γερμανός τουρίστας στη Φλωρεντία, με τον ίδιο σκοπό και τρόπο, έσπασε ένα μέρος του άρματος του Ποσειδώνα στο περίφημο αναγεννησιακό σιντριβάνι του Ammannati που στέκει από το 1559 στη μαγευτική Piazza della Signoria. Ο 22χρονος συνελήφθη όπως και οι δύο παραπάνω και κλήθηκε να πληρώσει βαρύ πρόστιμο.
Αναρωτιέται όμως κανείς, αρκεί αυτό; Και επιπλέον, επαρκεί η αποκατάσταση των φθορών και ο χαρακτηρισμός της πράξης ως «ανόητης» όπως έγινε στην προκειμένη περίπτωση, για να επουλωθεί το πλήγμα στην εικόνα, την ιστορία, την καλλιτεχνική αξία και σημασία ενός μνημείου, εν τέλει στην ίδια την πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας;
Μοιάζει οξύμωρο και αντιφατικό και σίγουρα είναι λυπηρό, τη στιγμή που όλοι μιλάμε για ηθικό τουρισμό, βιώσιμη ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας και μείωση του αποτυπώματος των ταξιδιών στο περιβάλλον, μνημεία παγκόσμιας ακτινοβολίας και ανυπολόγιστης πολιτιστικής αξίας να υφίστανται βανδαλισμούς και φθορές, να γίνονται έστω και αφελώς, «θύματα» της ανωριμότητας, του θυμού, της αδιαφορίας και της ανερμάτιστης συμπεριφοράς κάποιων. Γεγονότα σαν αυτά, αμαυρώνουν το τουριστικό προφίλ μιας χώρας, την επιβαρύνουν οικονομικά – η αποκατάσταση των ζημιών συνήθως είναι 5ψήφιος αριθμός – και επηρεάζουν αρνητικά την ψυχολογία των κατοίκων, προκαλώντας θλίψη και αγανάκτηση.
Στην μετά covid εποχή των ταξιδιών, όπου κάθε μικρή ή μεγάλη απόδραση επιφορτίστηκε με το ρόλο της απόδειξης της ελευθερίας μας, φαίνεται ότι κάποιοι μπερδεύουν και παραβλέπουν τα όρια μεταξύ ελευθερίας και ασυδοσίας, θεωρώντας ότι μπορούν να εκτονωθούν μετά τον εγκλεισμό και τους περιορισμούς συμπεριφερόμενοι ανεξέλεγκτα. Το φαινόμενο εντείνεται από το «κυνήγι των likes, των followers και του τίτλου του influencer» στα social media. Όσο πιο ακραία η εικόνα, όσο πιο θαρραλέο κι ασυνήθιστο το θέμα του video, τόσο πιο ξεχωριστή φαντάζει η virtual περσόνα μας και τόσο περισσότερο θεωρούμε ότι εντυπωσιάζουμε στο παράλληλο σύμπαν των social media.
Στο όνομα όλων αυτών, ξεχνάμε φαίνεται ότι το να επενδύουμε χρήματα και χρόνο ως επισκέπτες σε ένα τόπο, το δικαίωμά μας στον τουρισμό, δεν έρχεται χωρίς υποχρεώσεις, το αντίθετο μάλιστα. Η κουλτούρα, τα ήθη και έθιμα, οι συνήθειες και οι παραδόσεις ενός τόπου μπορούν να γίνονται αντικείμενο παρατήρησης, όχι όμως πλάκας, χλευασμού, ευτελισμού και ασέβειας. Και παράλληλα, ακόμη και αν δεν αντιλαμβανόμαστε πλήρως την τεράστια, πολύπλευρη σημασία των πολιτιστικών και ιστορικών μνημείων, οφείλουμε να επιδεικνύουμε αν όχι θαυμασμό, τουλάχιστον σεβασμό. Αυτό εξάλλου αποδεικνύει όχι μόνο την παιδεία και την καλλιέργειά μας, αλλά το ήθος μας σαν πολίτες του κόσμου.
Τα παρακάτω περιστατικά βανδαλισμών και φθορών σε καλλιτεχνικούς θησαυρούς, περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατα, αναφέρονται όχι σαν παραδείγματα απερισκεψίας, αδιαφορίας και έλλειψης καλλιέργειας – τουλάχιστον όχι μόνο. Λειτουργούν κυρίως σαν υπενθύμιση, ότι η διαφύλαξη των ανεπανάληπτων μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελεί υπόθεση όχι μόνο της τοπικής κοινωνίας ή των αρχών ενός κράτους, αλλά κάθε κοινωνικά συνειδητοποιημένου ταξιδιώτη που σέβεται πρώτα απ΄όλα τον ίδιο του τον εαυτό.
Η Φλωρεντία και πάλι στο στόχαστρο
Το περιστατικό του νεαρού Γερμανού και του μνημειώδους σιντριβανιού, δεν είναι η μόνη περίπτωση «τουριστικής βίας» που αντιμετώπισε φέτος η κοιτίδα της Αναγέννησης. Τον Αύγουστο δύο άλλοι Γερμανοί τουρίστες συνελήφθησαν από την ιταλική αστυνομία γιατί έγραψαν με σπρέι γκράφιτι υπέρ της ομάδας τους TSV 1860 München στις εξωτερικές κολώνες του σχεδόν 460 ετών Διαδρόμου του Βαζάρι, του περίφημου κλειστού, υπερυψωμένου περάσματος που συνδέει το Uffizi με το Palazzo Pitti. Δικαίως, εξοργισμένος ο διευθυντής της Galleria degli Uffizi με τους ανεκτίμητους θησαυρούς αναγεννησιακής τέχνης, ζήτησε την αυστηρότερη τιμωρία και όχι μια απλά συμβολική ποινή.
ROME, ITALY—A tour guide has filmed a 17yr old Swiss tourist vandalising a wall of the Colosseum, today.
It seems lessons from last month will be hard learning for this young woman, who faces heavy fines and possible jail time for this narcissistic trend.
🎥: @Agenzia_Ansa pic.twitter.com/oKBbbAOVvk
— Bree A Dail (@breeadail) July 15, 2023
Η βαρβαρότητα ζει ακόμη στο Κολοσσαίο
Δεν είχαν τέλος αυτό το καλοκαίρι τα πλήγματα στα ιστορικά μνημεία της Ιταλίας, αντίθετα μάλιστα φαίνεται πώς η φήμη, το μεγαλείο και η ακτινοβολία τους λειτουργούν σαν μαγνήτης για κάποιους ανεγκέφαλους, που επιδιώκουν να αφήσουν και το δικό τους ανεξίτηλο σημάδι στην ιστορία τους. Πιο πρόσφατο περιστατικό, αυτό μιας 17χρονης Ελβετής τουρίστριας που βιντεοσκοπήθηκε από ξεναγό την ώρα που χάραζε τα αρχικά της στο αρχαίο ρωμαϊκό αμφιθέατρο, με τη σκηνή να κάνει το γύρο της Ιταλίας και όλου του κόσμου μετά τη δημοσιοποίηση στο Twitter από το ιταλικό ειδησεογραφικό πρακτορείο ANSA. Ακόμη πιο εξοργιστική ήταν η αντίδραση των γονιών της, οι οποίοι όταν μεταφέρθηκαν με τη νεαρή στα κεντρικά γραφεία της αστυνομίας στην Piazza Venezia, φαίνεται σύμφωνα με τη La Repubblica να δήλωσαν ότι πρόκειται για μικρό κορίτσι που δεν μπορεί να της καταλογιστεί ότι έκανε κάποιο λάθος. Το πρόστιμο που αντιμετωπίζει υπολογίζεται στα 15.000€ με ενδεχόμενη φυλάκιση ως και 5 χρόνια.
Και να σκεφτεί κανείς ότι μόλις ένα μήνα πριν, η παρόμοια εικόνα του 27χρονου Βούλγαρου γυμναστή Ιβάν Ντιμιτρόφ είχε προκαλέσει διεθνή κατακραυγή, καθώς όχι μόνο είχε το θράσος να χαράξει με κλειδιά και πάλι στο Κολοσσαίο το όνομα της συντρόφου του και το δικό του – «Ivan + Hayley ’23» – αλλά έβαλε το συνταξιδιώτη φίλο του να το καταγράψει σε βίντεο που ανέβασε στα social media χαμογελώντας για το έργο του. Το χαμόγελό του κόπηκε απότομα, όταν μετά από άμεση έρευνα του υλικού του δικτύου CCTV του μνημείου και σε συνεργασία με τα ξενοδοχεία της Ρώμης, αναγνωρίστηκε, εντοπίστηκε στη Βουλγαρία και του αποδόθηκαν κατηγορίες με τη δίκη να ορίζεται σε ένα χρόνο και ποινές αντίστοιχες με της νεαρής Ελβετής. Όσο για την απολογητική επιστολή που έγραψε στο Δήμαρχο της ιταλικής πρωτεύουσας Roberto Gualtieri, δικαιολογούμενος ότι δεν γνώριζε την ιστορική σημασία του μνημείου, δεν φαίνεται να έπεισε κανέναν, με μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ρώμης να αποκαλεί την επιστολή «σουρεαλιστική ανοησία» και τον Ντιμιτρόφ, αμόρφωτο κι ακαλλιέργητο.
Έφηβος Κινέζος τουρίστας έγραψε στο Kom el-Hettân του Λούξορ, τον ταφικό ναό του Φαραώ Αμένοφι Γ’/Photo: Shutterstock
«Ο Ding Jinhao ήταν εδώ»
Μια δεκαετία πριν τα συμβάντα στο Κολοσσαίο, αντίστοιχο περιστατικό έκανε τον γύρο των social media όταν ένας έφηβος Κινέζος τουρίστας στη νότια Αίγυπτο έγραψε στο Kom el-Hettân του Λούξορ, τον ταφικό ναό του Φαραώ Αμένοφι Γ’, τη φράση με το όνομά του «Ο Ding Jinhao ήταν εδώ», ανεβάζοντας το «κατόρθωμά» του το στο λογαριασμό του στο Sina Weibo, πλατφόρμα αντίστοιχη του Twitter. Το περιστατικό μάλιστα συνέβη μόλις λίγες εβδομάδες αφότου ο Wang Yang, ανώτερο μέλος του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος είχε ζητήσει σε ομιλία του από τους Κινέζους τουρίστες να συμπεριφέρονται κόσμια και με σεβασμό στις χώρες που ταξιδεύουν. Μετά το σάλο που ξέσπασε από τις εξωφρενικές εικόνες που ο ίδιος δημοσιοποίησε, ο δράστης συνελήφθη και οι γονείς του απολογήθηκαν σε τοπική εφημερίδα αναφέροντας ότι ο γιος τους έκλαιγε όλη νύχτα από τα ντροπιαστικά σχόλια στο internet και ότι η ψυχολογική πίεση που δέχεται είναι υπερβολική.
Φιλανδός τουρίστας έσπασε σε δεκάδες κομμάτια το αυτί ενός από τα περίφημα ιερά αγάλματα Moai/Photo: Shutterstock
Το απίστευτο διπλό συμβάν στη Νησί του Πάσχα
Το θράσος του 26χρονου Marko Kulju που επέλεξε ως προορισμό του τη μακρινή Πολυνησιακή Ράπα Νούι, το γνωστό Νησί του Πάσχα, δεν είχε όρια σε ένα ακόμη περιστατικό όχι μόνο ανεπανόρθωτης ζημιάς αλλά και κλοπής, που συνέβη το 2008. Ο Φιλανδός τουρίστας φαίνεται θεώρησε ότι θα έπρεπε να αποζημιωθεί για το ταξίδι που έκανε ως τον Ειρηνικό ωκεανό με ένα ανεκτίμητο τρόπαιο. Έτσι, αφού έσπασε σε δεκάδες κομμάτια το αυτί ενός από τα περίφημα ιερά αγάλματα Moai, εθνικά μνημεία που λαξεύτηκαν σε ηφαιστειακή πέτρα έως και 1.000 χρόνια πριν προς τιμής της μνήμης αποθανόντων προγόνων, έκλεψε και ένα κομμάτι.
Με το ύψος των αγαλμάτων και κυμαίνεται από 6 ως 20 μέτρα και το βάρος τους να φτάνει τους 20 τόνους, μοιάζει απίστευτο πως ο Φιλανδός έσπασε με τα χέρια το αυτί της ύψους 4 μέτρων κεφαλής, για να βάλει κατόπιν ένα κομμάτι στο σακίδιό του μπρος στα έκπληκτα μάτια μιας κατοίκου που κατήγγειλε το περιστατικό. Όταν ο νεαρός αναγνωρίστηκε από τα τατουάζ του και συνελήφθη, η δικηγόρος του δήλωσε ότι ήταν μια ξαφνική, τρελή, αυθόρμητη ενέργεια για την οποία ο νεαρός μετάνιωσε. Ωστόσο, ο δήμαρχος του νησιού δήλωσε σε τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό: «Αν κόπηκε ένα αυτί πρέπει να κοπεί κι ένα δεύτερο. Οφθαλμός αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος θα ήταν η δική μου ποινή».
Η ανεπανόρθωτη ζημιά στο Southend για χάρη μιας φωτογραφίας
Όταν οι κανονισμοί μουσείων και γκαλερί προειδοποιούν ότι απαγορεύεται η φωτογράφιση –ειδικά με φλας – και το άγγιγμα των εκθεμάτων, προφανώς υπάρχει σοβαρός λόγος, που δεν είναι άλλος από την προστασία των μνημείων και ανεκτίμητων θησαυρών που περιλαμβάνονται στις συλλογές τους. Το ότι πολλοί επισκέπτες δεν πτοούνται και απροκάλυπτα μπρος στους υπόλοιπους παραβαίνουν τις απαγορεύσεις το έχουμε λίγο πολύ παρατηρήσει όλοι. Ένα ζευγάρι Βρετανών όμως φαίνεται ότι το παράκανε όταν στις 4 Αυγούστου 2017 κατά την επίσκεψή τους στο μουσείο Prittlewell Priory στην πόλη Southend-on-Sea του νοτιοανατολικού Essex, έβαλε το παιδί τους να καθίσει πάνω σε μια σαρκοφάγο ηλικίας 800 ετών προκειμένου να το φωτογραφίσουν. Το αποτέλεσμα ήταν να σπάσει ένα κομμάτι από το φτιαγμένο από ψαμμίτη αρχαίο φέρετρο, που είχε ανασκαφεί το 1921 στον περίβολο του μοναστηριού του 13ου αιώνα που πλέον στεγάζει το μουσείο, περιέχοντας έναν σκελετό πιθανόν κάποιου μοναχού. Το ζευγάρι έφυγε από το μουσείο χωρίς να αναφέρει τη ζημιά αλλά εντοπίστηκε από τις κάμερες. Λόγω της ανεπανόρθωτης φθοράς η σαρκοφάγος εκτίθεται πλέον σε γυάλινο πλαίσιο με εμφανές το κομμάτι που έσπασε.
