Μουσική, φαγητό, καρναβάλι και πανάρχαια έθιμα
Το καλωσόρισμα της άνοιξης, δάνεια από τη Δύση, αρχαία διονυσιακά έθιμα που έχουν μετεξελιχθεί, γλέντι, κέφι, χορός, αθυροστομία. Όλα αυτά συνθέτουν τις Απόκριες και το καρναβάλι στις διάφορες περιοχές της Ελλάδας.
Κάθε έθιμο είναι ξεχωριστό, με διαφορετικούς συμβολισμούς, ανάλογα με τις παραδόσεις και την κουλτούρα του κάθε τόπου. Η πιο «αυθάδης» γιορτή της χρονιάς πλησιάζει και εμείς προτείνουμε ελληνικούς προορισμούς με ξεχωριστή αποκριάτικη παράδοση που απευθύνεται σε μικρούς και μεγάλους. Σε κάποιους κυριαρχούν έθιμα με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων, ενώ σε άλλους αποθεώνεται η νεανική και «διεθνής» εκδοχή του καρναβαλιού. Εκτός από την Πάτρα που φυσικά είναι η «βασίλισσα» της ελληνικής Αποκριάς, υπάρχουν και άλλοι τόποι που αξίζει να επισκεφθείτε.
Νάουσα
Σημείο αναφοράς για τις Απόκριες στη Νάουσα είναι το έθιμο «Γενίτσαροι και Μπούλες», με ρίζες στη λατρεία του θεού Διονύσου. Συμβαίνει τις δύο Κυριακές της Αποκριάς και πρωταγωνιστούν σε αυτό οι νέοι άνθρωποι της πόλης, άνδρες και γυναίκες. «Γενίτσαρος» είναι η αντρική φορεσιά του εθίμου (σ.σ οι Γενίτσαροι φορούν και τον «Πρόσωπο»), «Μπούλα» είναι η γυναικεία. Τα χρώματα της μάσκας είναι άσπρο και κόκκινο, συμβολική αναφορά στο θάνατο και την ανάσταση. Η αντρική μάσκα έχει ζωγραφισμένο όρθιο και ζωηρό μουστάκι που θέλει να καταδείξει το ανυπότακτο πνεύμα των ντόπιων.
Η σύγχρονή εξέλιξη του εθίμου έχει τις ρίζες της στην περίοδο της Τουρκοκρατίας. Οι αγωνιστές κατέβαιναν από τα βουνά στην πόλη για να δουν τις οικογένειες τους και να πάρουν προμήθειες. Για να μη γίνει γνωστή η ταυτότητα τους φορούσαν τον «Πρόσωπο». Την ίδια στιγμή όμως ήθελαν να δείξουν ότι είχαν φιλικές προθέσεις για αυτό οι «Γενίτσαροι» εμφανίζονταν στις αρχές μαζί με την «Μπούλα», τη νύφη η οποία κερνούσε τσίπουρο τους άρχοντες για να δείξει τις φιλικές διαθέσεις όλου του μπουλουκιού. Η «Μπούλα» ήταν μεταμφιεσμένος άντρας, άλλωστε όλο το έθιμο ήταν ανδροκρατούμενο.
Πλέον, το έθιμο γιορτάζεται από άντρες και γυναίκες. Η αρχή γίνεται το πρωί με τους νέους να φεύγουν μεταμφιεσμένοι από τα σπίτια τους αποχαιρετώντας τους δικούς τους σαν να πρόκειται να τους αφήσουν για καιρό. Κατευθύνονται προς το δημαρχείο της πόλης με τον ζουρνά και το νταούλι να παίζουν νεκρική μουσική. Μόλις το μπουλούκι φτάσει στο δημαρχείο, ο αρχηγός ζητά από τον δήμαρχο την άδεια για το έθιμο και ξεκινά ο χορός.
Το μπουλούκι διασχίζει μια συγκεκριμένη διαδρομή σε όλη την πόλη, χορεύοντας και γλεντώντας. Το βράδυ, το γλέντι ολοκληρώνεται στην πλατεία Αλωνιών. Εκεί, Γενίτσαροι και Μπούλες βγάζουν το προσωπείο τους και αποκαλύπτουν την ταυτότητά τους. Την Καθαρά Δευτέρα, η τελετουργία παραμένει ακριβώς η ίδια. Το μόνο που αλλάζει είναι ότι τα πρόσωπα δεν είναι καλυμμένα, ενώ και το φαγητό έχει προσαρμοστεί στα έθιμα της Σαρακοστής. Αν είστε λάτρεις των παραδόσεων και των «θεατρικών» εθίμων, σίγουρα αξίζει να επισκεφθείτε τη Νάουσα.
Σκύρος
Στην Σκύρο, οι Απόκριες είναι μάλλον η δημοφιλέστερη γιορτή της χρονιάς. Το νησί γεμίζει από κόσμο που έρχεται για να γλεντήσει και να συμμετάσχει στο έθιμο του Γέρου, της Κορέας και του Φράγκου. Παρά τη δημοφιλία του, το έθιμο έχει καταφέρει να διατηρήσει τον χαρακτήρα του. Ίσως γιατί εδώ την διοργάνωση δεν αναλαμβάνει κάποιος σύλλογος αλλά η αυθόρμητη πρωτοβουλία των Σκυριανών. Ξεχωρίζει ο ιδιαίτερος ήχος από τα κουδούνια που είναι περασμένα στη μέση του «Γέρου», του κυρίαρχου πρόσωπο της σκυριανής αποκριάς.
O γέρος φοράει μαύρη κάπα και άσπρη βράκα, δηλαδή τη χειμερινή παραδοσιακή φορεσιά των βοσκών του νησιού και μάσκα στο πρόσωπο. Στην πλάτη του έχει μια ψεύτικη καμπούρα φτιαγμένη από κουρέλια. Όμως, το βασικό «αξεσουάρ» του είναι τα κουδούνια που είναι περασμένα στη μέση του. Δεν είναι εύκολο να τα μεταφέρει κανείς, μπορεί να φθάσουν σε βάρος δεκάδες κιλά. Είναι ακόμα δυσκολότερο να πετύχει κανείς τον δυνατό και ταυτόχρονα μελωδικό ήχο που απαιτεί το έθιμο. Όμως οι Σκυριανοί, με τις στολές και την «εκπαίδευση» στα κουδούνια να μεταφέρονται ως κειμήλιο από γενιά σε γενιά, τα καταφέρνουνν.
Τον Γέρο συνοδεύει η Κορέλα. Όπως και την περίπτωση της «Μπούλας» στη Νάουσα, παλαιότερα ήταν συνήθως άνδρας ντυμένος με γυναικεία παραδοσιακά ρούχα αλλά πλέον είναι κυρίως γυναίκες. Ο Φράγκος είναι το τρίτο πρόσωπο. Φορά ευρωπαϊκή «φράγκικη» ενδυμασία και έχει ένα κουδούνι κρεμασμένο στη μέση του. Είναι μια σατιρική αναφορά στους Σκυριανούς που άλλαξαν την παραδοσιακή ενδυμασία τους με την ευρωπαϊκή, τη «φράγκικη». Οι ντόπιοι θεωρούν πως η πετυχημένη φράγκικη εμφάνιση είναι αυτή που σήμερα θα κρινόταν ως η πιο «αλλόκοτη».
Φράγκοι, κορέλες, γέροι επισκέπτονται σπίτια και καταστήματα για να κεραστούν ενώ συνήθως το όλο happening ολοκληρώνεται στο Κάστρο του Νησιού.
Την Κυριακή της Αποκριάς τη σκυτάλη παίρνει η άλλη παραδοσιακή επαγγελματική ομάδα του νησιού, οι ψαράδες. Στη Χώρα φτάνει μια βάρκα η οποία κινείται σε ρόδες. Πάνω της, όπως και στους δρόμους της πόλης περιφέρονται άνθρωποι ντυμένοι με παραδοσιακή ενδυμασία ψαρά. Γλεντούν και αυτοσχεδιάζουν στιχουργικά εμπνεόμενοι από τη Σκύρο αλλά και την επικαιρότητα. Το γλέντι κρατά μέχρι αργά και απλά συνεχίζεται και την Καθαρά Δευτέρα. Οι Απόκριες είναι η καλύτερη ευκαιρία για να επισκεφθείτε αυτό το πανέμορφο νησί, το οποίο έχει καταφέρει να διατηρήσει την ταυτότητά του. Περισσότερα γι’ αυτό μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Ξάνθη
Το καρναβάλι είναι το ετήσιο highlight μιας υπέροχης και πολυπολιτισμικής πόλης όπως η Ξάνθη. Ξεκίνησε το 1966 και σήμερα είναι το δεύτερο μεγαλύτερο της Ελλάδας μετά από εκείνο της Πάτρας και σημείο αναφοράς για όλα τα Βαλκάνια, καθώς κάθε χρόνο προσελκύει επισκέπτες από Βουλγαρία, Τουρκία και άλλες χώρες. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως το 2023 την Ξάνθη επισκέφθηκαν την περίοδο του καρναβαλιού περίπου 70.000-80.000 επισκέπτες. Τίτλος του φετινού Καρναβαλιού θα είναι «Ιδού η Ξάνθη, ιδού το χοροπήδημα».
Η Ήβη Αδάμου, ο Τόνι Σφήνος, οι Banda Entopica, οι ALCATRASH, η Ανδρομάχη και οι Underhill West από την Ξάνθη είναι οι καλλιτέχνες που θα εμφανιστούν φέτος στο καρναβάλι.
Φέτος, οι εκδηλώσεις ξεκινούν στις 2 Μαρτίου με την Τελετή Έναρξης και θα διαρκέσουν μέχρι τις 18 Μαρτίου, Καθαρά Δευτέρα. Το σύνθημα της έναρξης δίνεται από τον Δήμαρχο στην Κεντρική Πλατεία, με πυροτεχνήματα. Από εκείνη την ημέρα ξεκινάει μια σειρά από εκδηλώσεις στην Κεντρική Πλατεία, στο Δημοτικό Αμφιθέατρο και σε δεκάδες άλλα σημεία της πόλης. Εκδηλώσεις μουσικής, θεάτρου, κεφιού, για μικρούς και μεγάλους.
Το βράδυ του τελευταίου Σαββάτου διοργανώνεται η Βραδινή Καρναβαλική Παρέλαση. Σε αυτή συμμετέχουν ελεύθερα οι καρναβαλιστές, ντυμένοι με παλαιότερες στολές. Η παρέλαση καταλήγει στην Κεντρική Πλατεία όπου στήνεται ένα μεγάλο πάρτι το οποίο μετά μεταφέρεται στα σοκάκια, τις πλατείες και τα μπαράκια της Παλιάς Πόλης.
Την επόμενη μέρα, τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, γίνεται η Μεγάλη Καρναβαλική Παρέλαση, άρματα, χιλιάδες καρναβαλιστές κάθε ηλικίας ξεχύνονται στους δρόμους της πόλης σε ξέφρενους ρυθμούς, σε μία πανδαισία χρωμάτων, ήχων και γλεντιού.
Σίγουρα μια επίσκεψη στην Ξάνθη την περίοδο του καρναβαλιού είναι μια αξέχαστη εμπειρία. Απλά αν θέλετε να το κάνετε τη φετινή σεζόν καλό θα είναι οργανωθείτε σύντομα καθώς τα ξενοδοχεία της Ξάνθης και τα Airbnb για εκείνες τις ημέρες καταγράφουν πληρότητες σχεδόν στο 100%.
Γαλαξίδι
Ένα ιδιαίτερο έθιμο λαμβάνει χώρα κάθε Καθαρά Δευτέρα στο Γαλαξίδι. Το «Αλευρομουτζούρωμα» περιλαμβάνει χιλιάδες σακιά αλεύρι και χρώματα που πετούν οι συμμετέχοντες ο ένας στον άλλο σε διονυσιακή ατμόσφαιρα. Μη φοβηθείτε να μπείτε στον χαμό και να συμμετέχετε. Τα μαγαζιά στο Γαλαξίδι προσφέρουν όλα τα απαραίτητα προστατευτικά, ολόσωμες στολές, μάσκες και άλλα, ενώ πριν ξεκινήσει το έθιμο, γίνεται η διάθεση των αλεύρων.
Το χρωματιστό πανηγύρι ξεκινάει το μεσημέρι στη γέφυρα στην είσοδο της κωμόπολης και συνεχίζεται στους δρόμους μέχρι να καταλήξει στο λιμάνι. Έχει προηγηθεί η παρέλαση αρμάτων ενώ και τις προηγούμενες μέρες διοργανώνονται διάφορες εκδηλώσεις. Ενδιαφέρουσα είναι και η παρέλαση μεταμφιεσμένων οχημάτων το βράδυ της Κυριακής στην παραλία του Γαλαξιδίου.
Η ιστορία του εθίμου του Αλευρομουτζουρώματος έχει τις ρίζες του πιθανότατα στο Βυζάντιο, περίοδο κατά την οποία οι παλιάτσοι των ιπποδρόμων έβαφαν τα πρόσωπά τους.
Την εποχή της ναυτικής ακμής του Γαλαξιδίου, δηλαδή από το 1840 και έως τα τελη του 19ου αιώνα, η γιορτή αυτή πήρε μεγάλες διαστάσεις. Οι Απόκριες και ιδιαίτερα η «Καθαρά Δευτέρα» συνιστούσαν ιδιότυπες γιορτές για τη ναυτική πολιτεία του Γαλαξιδίου. Ήταν ώρα για γλέντι και ξεφάντωμα. Οι ναυτικοί, αμέσως μετά, θα έφευγαν για μεγάλο χρονικό διάστημα από τις οικογένειες τους ενώ για τους στεριανούς ήταν μια ευκαιρία να ξεφύγουν από τη ρουτίνα της καθημερινότητας.
Από την αρχή του Τριωδίου, σχεδόν καθημερινά, άναβε και μια φωτιά και ένα γλέντι στις γειτονιές. Σε πολλά καφενεία της πόλης, τα όργανα έπαιζαν ως τις πρωινές ώρες. Το αποκορύφωμα του αποκριάτικου αυτού γλεντιού ήταν τα Γαλαξιδιώτικα κούλουμα της Καθαράς Δευτέρας. «Εν ευθυμία διατελούντες» – όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε ιστορικά βιβλία – συγκεντρώνονταν στο λιμάνι του Γαλαξιδίου και ξεκινούσε ο αλευροπόλεμος, το διαβόητο Αλευρομουτζούρωμα, στο οποίο λάμβαναν παλαιότερα μέρος μόνο άνδρες.
Αργότερα συμμετείχαν και γυναίκες ενώ όσοι δεν ήθελαν να αλευρωθούν έπρεπε να έχουν οπωσδήποτε μια μουτζούρα ή ένα σταυρό στο μέτωπο από βερνίκι παπουτσιών. Όσοι δεν είχαν, γίνονταν στόχος μουτζουρώματος.
Μέχρι και σήμερα, το έθιμο του Αλευρομουτζουρώματος παραμένει αναλλοίωτο στο χρόνο και αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες επισκέπτες που κάθε χρόνο συμμετέχουν ενεργά, με κέφι και χαρά.
Το έθιμο μπορεί να αποτελέσει μια καλή αφορμή για μια εκδρομή στην παραλιακή πόλη της Φωκίδας αλλά και την ευρύτερη περιοχή με τον μεγαλειώδη ελαιώνα της Άμφισσας, τους μυθικούς Δελφούς και την Αράχωβα.
Ρέθυμνο
Το Ρέθυμνο κάθε χρόνο διοργανώνει ένα από τα μεγαλύτερα καρναβάλια της χώρας, το μεγαλύτερο της Κρήτης, στο οποίο συμμετέχουν σχεδόν 15,000 καρναβαλιστές. Η πόλη τις ημέρες του Καρναβαλιού γεμίζει από επισκέπτες από όλη τη χώρα. Το κέφι και η διασκέδαση αγγίζει το κόκκινο και το κλίμα είναι πραγματικά ιδιαίτερο.
Είναι μία μοναδική εμπειρία που ξεπερνά τις προσδοκίες κάθε επισκέπτη και που χρόνο με το χρόνο γίνεται μεγαλύτερο. Συνιστάται σε όποιον έχει όρεξη για χορό, ξενύχτια και διασκέδαση να κάνει εγκαίρως κράτηση.
Στο Ρέθυμνο η ατμόσφαιρα είναι μεσαιωνική και βενετσιάνικη, όπως άλλωστε και τα μνημεία της πόλης. Οι ομάδες της πόλης που στηρίζουν το φεστιβάλ διοργανώνουν χορούς, κυνήγι θησαυρού, παραδοσιακές κρητικές καντάδες στους δρόμους και άλλα πολλά. Το καρναβάλι μπορεί να είναι μια πολύ καλή αφορμή για να γνωρίσετε από κοντά αυτή την γωνιά της Κρήτης για την οποία μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα εδώ.
Πάτρα
Επιλέγουμε την Πάτρα στο τέλος και ως «+1» αυτού του αφιερώματος. Και αυτό γιατί σίγουρα η μικρή αναφορά εδώ «αδικεί» τον διασημότερο αποκριάτικο ελληνικό προορισμό. Το καρναβάλι της Πάτρας μετρά δύο αιώνες ιστορίας και αποτελεί τη μεγαλύτερη με διαφορά αποκριάτικη εκδήλωση στην Ελλάδα. Στην περσινή διοργάνωση -που έγινε για πρώτη φορά μετά την διακοπή λόγω της πανδημίας- την πρωτεύουσα της Αχαΐας επισκέφθηκαν 250.000 άτομα -άλλη μια Πάτρα δηλαδή- μόνο την Κυριακή της Μεγάλης Παρέλασης. Σε αυτήν συμμετείχαν περίπου 60.000 καρναβαλιστές που μοιράστηκαν σε 150 πληρώματα και άλλα τόσα άρματα.
Ανάλογα σε μέγεθος και κέφι αναμένεται να είναι τα πράγματα και στο φετινό Πατρινό Καρναβάλι. Το πρόγραμμα της φετινής διοργάνωσης δόθηκε ήδη στη δημοσιότητα και μπορείτε να το διαβάσετε εδώ. Εμείς θα επανέλθουμε με έναν «οδηγό επιβίωσης» για τη μεγάλη γιορτή. Κλείνοντας πρέπει να αναφέρουμε ότι αν σκοπεύετε να ταξιδέψετε στην Πάτρα για το καρναβάλι καλό είναι να φροντίσετε άμεσα για τη διαμονή σας. Οι πληρότητες αναμένονται στο 100%.
