Αν θέλετε υγιή γεράματα μη κάθεστε, να κινήστε συνέχεια, συνιστά η Ελληνίδα πρώην διευθύντρια βιοεπιστημών στη ΝASA, Ιωάννα Βερνίκου
Το γήρας είναι αναπόφευκτο, το ζητούμενο όμως είναι να έχουμε υγιή γεράματα. Πώς μπορούμε να το πετύχουμε αυτό; “Με την κίνηση. Μη κάθεστε , να κινείστε συνέχεια” συνιστά η πρώην διευθύντρια του τομέα Life Science της NASA , Ιωάννα Βερνίκου η οποία εκτός από διαπρεπής επιστήμονας είναι και υπέρμαχος της σοκολάτας.
Για τη σχέση της βαρύτητας – κίνησης -γήρατος, για τον λόγο που πρέπει να κοιμόμαστε στο απόλυτο σκοτάδι, για τη σχέση της με τη σοκολάτα αλλά και για το τι θα πρέπει να κάνουν οι άνθρωποι αν αποφασίζουν να κάνουν αποικίες στο διάστημα , μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ κ. Βερνίκου στο περιθώριο της συνάντησής της με τον κοσμήτορα της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ, Θεόδωρο Δαρδαβέση. Η καταγόμενη από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου , με ρίζες από την Σίφνο και τις οικογένειες εφοπλιστών Ευγενίδη και Βερνίκου, Ιωάννα Βερνίκου αν και έχει συνταξιοδοτηθεί και δεν είναι πλέον ενεργό στέλεχος της NASA(όπου είχε προσληφθεί το 1964) σήμερα στα 85 της χρόνια παραμένει επιστημονικά και ερευνητικά δραστήρια.
Ερ. Τι σχέση έχει η βαρύτητα με την κίνηση και το γήρας;
Απ. Όταν είμαστε καθιστοί ή ξαπλωμένοι μειώνεται η βαρύτητα και είμαστε σε μια κατάσταση που μιμείται την μικροβαρύτητα. Όταν είμαστε όρθιοι υπάρχει η βαρύτητα που είναι η κάθετη δύναμη από το κεφάλι προς το κέντρο της γης. Αν ξαπλώσουμε η βαρύτητα μειώνεται γιατί γίνεται οριζόντια και αυτό δημιουργεί όχι μόνο τα συμπτώματα έχουν οι αστροναύτες όταν είναι στη μικροβαρύτητα, αλλά και αυτά του γήρατος. Και αυτό ήταν μεγάλη έκπληξη για μένα και για όλους τους γύρω μου που δεν το πίστευαν στην αρχή. Μάλιστα έγραψα το 1986 ένα φυλλάδιο με τίτλο “Gravity: Aging parallel processes” γιατί δεν το πίστευε κανείς πως ήταν το ίδιο. Και μετά αρχίσαμε να κάνουμε μετρήσεις στους ηλικιωμένους και στους εθελοντές που βάζαμε στο κρεβάτι. Παρατηρήσαμε ότι μέσα σε επτά μέρες δημιουργήθηκε αυτή η αλλαγή προς το γήρας. Στους κατακεκλειμένους η γήρανση αρχίζει από την πρώτη μέρα μέσα σε ώρες.
Ερ.Όμως και όταν κοιμόμαστε είμαστε ξαπλωμένοι, γερνάμε και στον ύπνο μας;
Απ. Αυτό είναι άλλο πράγμα. Έχουμε τη γη που περιστρέφεται και έχουμε τη βαρύτητα , έχουμε την ημέρα και έχουμε τη νύχτα. Τη νύχτα όταν ξαπλώνουμε για να κοιμηθούμε , το σύστημα- το σώμα μας “κλείνει”. Θεωρητικά γι αυτό δεν ουρούμε , συνήθως, τη νύχτα αλλά κι αν θέλουμε να ουρήσουμε μπορούμε να το αλλάξουμε. Ο οργανισμός αντιλαμβάνεται πότε είναι νύχτα και πότε είναι ημέρα. Γι αυτό ο άνθρωπος μόλις ανοίξει τα μάτια του και δει το φως σηκώνεται όρθιος. Στους πόλους της γης , εκεί που είναι έξι μήνες ημέρα και έξι ημέρες νύχτα, παρατηρούνται πολλές αυτοκτονίες. Στο σωστό δεν είναι να κοιμόμαστε σε οποιαδήποτε συνθήκη. Το σωστό είναι να κοιμόμαστε στο απόλυτο σκοτάδι, να μην έχουμε κοντά μας ούτε κινητό , ούτε τηλεόραση ανοιχτή. Τα παιδιά πρέπει να τα μάθουμε να κοιμούνται στο σκοτάδι . Και οι ηλικιωμένοι που έχουν αϋπνία , θα πρέπει να κοιμούνται στο απόλυτο σκοτάδι. Διότι το φως δεν το αντιλαμβανόμαστε μόνο με τα μάτια. Το αντιλαμβανόμαστε κυρίως με τα μάτια αλλά στο κέντρο του εγκεφάλου υπάρχουν και οι υποδοχείς που απορροφούν το φως”.
Ερ. Κάθε πότε πρέπει να κινούμαστε;
Απ. Συνέχεια , σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Ένα παιδί όταν γεννιέται κουνιέται, περπατάει, μεγαλώνει ως τα 20-23 χρόνια και μετά ξεχνά πως πρέπει να κινείται και κάθεται. Και καθόμαστε και δεν χρησιμοποιούμε την κίνηση κάθε μέρα στη ζωή μας, την ημέρα, όλη την ημέρα.
Γιατί το να κάνει κανείς μόνο μία φορά την ημέρα κάνεις γυμναστική και νομίζει ότι κάτι έκανε δεν είναι η απάντηση. Πρέπει να κινούμαστε συνέχεια , να αλλάζουμε στάση όλη την ημέρα. Όσοι κάνουν καθιστική δουλειά θα πρέπει να σηκώνονται , να έχουν ένα ρολόι που να τους θυμίζει να σηκώνονται κάθε μισή ώρα
Ερ. Πώς μπορούν να αποφύγουν το πρόωρο γήρας αυτοί που λόγω κάποιας πάθησης είναι καθηλωμένοι στο κρεβάτι;
Απ. Πρέπει με κάποιο τρόπο να σηκώνονται ώστε να έχουν συνεχή εμπειρία της βαρύτητας . Υπάρχουν κρεβάτια που τους ανεβάζουν , υπάρχουν συστήματα με αναρτήσεις που μπορούν να τους σηκώνουν .Οι παραπληγικοί το παλιό καιρό ήταν στο κρεβάτι,δεν σηκωνόταν και πέθαιναν. Σιγά σιγά μάθανε ότι μπορούσαν να καθίσουν σε κουνιστή καρέκλα. Στην αρχή ήταν σκυφτοί και δεν ήταν υγιείς. Σιγά-σιγά μάθανε ότι αν άλλαζαν τη στάση τους γίνονταν καλύτερα. Ακόμη και μια μικρή μετακίνηση κάνει καλό . Αυτό είναι το κύριο, γιατί το αυτί αισθάνεται την αλλαγή στην ισορροπία. Βασικά στο αυτί είναι δύο στοιχεία. Είναι οι ημικύκλιοι σωλήνες με τη λήκυθο κάτω, η οποία αισθάνεται τη γωνιακή επιτάχυνση , και κάτω είναι δύο κυστίδια και εκεί είναι οι υποδοχείς της βαρύτητας, όπου είναι οι ωτόλιθοι, για τη γραμμική επιτάχυνση.
Ερ. Στη δεκαετία του ’80 ανοίξατε με τον σύζυγό σας στο Λονδίνο ένα κατάστημα σοκολάτας και το 2012 γράψατε συγγράψατε με τον σύζυγό σας το βιβλίο “Αdventures in Chocolate”. Μήπως σχετίζεται η σοκολάτα με τις έρευνες που κάνατε;
Απ. Η ζωή μου στη σοκολάτα ή σοκολάτα στη ζωή μου άρχισε με αυτό που λέγεται κρίση μέσης ηλικίας. Όταν είμαστε γύρω στη μέση ηλικία θέλουμε να κάνουμε κάτι διαφορετικό. Η δουλειά μου ήταν να συντάσσω αναφορές (reports) και να μετέχω σε συνεδριάσεις και μετά τίποτα . Οι έρευνες μέχρι να τις κάνεις να τις δημοσιεύσεις ( αν δημοσιευτούν) παίρνουν πολύ καιρό . Φυσικά η εργασία είναι ενδιαφέρουσα αλλά ο ερευνητής χαίρεται και αισθάνεται ικανοποιημένος όταν αναγνωριστεί το έργο του. Ενώ με τη σοκολάτα η χαρά και ικανοποίηση έρχονται άμεσα. Ήθελα να κάνω κάτι με τα χέρια μου και να βλέπω το αποτέλεσμα αμέσως . Δεν υπήρχε άνθρωπος που να ερχόταν στο μαγαζί και να μην έφευγε ευτυχισμένος με χαμόγελο . Αυτό είναι ωραίο πράγμα είναι άμεση ικανοποίηση. Κάποτε λέγανε ότι δεν πρέπει να τρως σοκολάτα γιατί δεν είναι καλό για την υγεία. Όχι , αυτό δεν ισχύει και ο καφές και η σοκολάτα κάνουν καλό.
Ερ. Ίσως φαίνεται σαν επιστημονική φαντασία ότι οι άνθρωποι θα κάνουν αποικίες στο διάστημα. Αν όμως συμβεί αυτό, πώς θα επηρεαστούν από την έλλειψη βαρύτητας;
Απ. Θα πάρουνε τη βαρύτητα μαζί μας με την φυγόκεντρο που μπορεί να είναι σε καψούλα ή στο έδαφος αν πάνε στη Σελήνη . Η Σελήνη έχει βαρύτητα αλλά δεν είναι αρκετή για να την αισθανθεί σωστά το σώμα και ο άνθρωπος είναι μεν όρθιος αλλά πετάει. Και το αστείο είναι ότι όταν έστειλαν τους αστροναύτες και τους είδαμε να χοροπηδάνε είπαμε ότι μπορούμε να την αυξήσουμε την βαρύτητα που υπάρχει με ασκήσεις. Αλλά το βράδυ όταν γύριζαν στην καψούλα να κοιμηθούν κοιμόνταν όρθιοι γιατί δεν υπήρχε αρκετός χώρο για να ξαπλώσουν. Έτσι παρόλο που υπήρχε η βαρύτητα μπορούσαν να έχουν καλούτσικο ύπνο όρθιοι. Δυστυχώς οι μηχανικοί έχουν τη δική τους άποψη. Και για αυτό η τεχνητή φυγόκεντρος που έχουμε πολλες μελέτες πως να τη δημιουργήσουμε στο διάστημα , δηλαδή είτε όλο το σκάφος να κινείται είτε να υπάρχει ένα σύστημα εντός , δεν έχει γίνει γιατί κοστίζει ακριβά και γιατί ο ηλεκτρισμός δεν επαρκεί.
Ποια είναι η Ιωάννα Βερνίκου
Η Ιωάννα Βερνίκου ,γνωστή Dr. Joan Vernikos, γεννήθηκε το 1934 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από Έλληνες γονείς. Σπούδασε φαρμακευτική-φαρμακολογία στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου και δίδαξε φοιτητές Ιατρικής στο Ohio State University πριν προσληφθεί στη NASA το 1964. Στη NASA διετέλεσε διευθύντρια Life Sciences (1993 – 2000) . Σήμερα είναι πρόεδρος της ThirdΑge LLC δίνει συμβουλές ζωής μέσα από τα βιβλία της, τα σεμινάρια και τις διαλέξεις της.
