Σημαντικές επιπτώσεις στον πληθυσμό ενός εκ των σημαντικότερων εντόμων της παγκόσμιας τροφικής αλυσίδας και του πλανητικού οικοσυστήματος, τις μέλισσες, φαίνεται ότι έχει μια «μόδα» των τελευταίων ετών: η κατανάλωση «γάλακτος» αμυγδάλου.
Σύμφωνα με δημοσίευμα του Guardian, δισεκατομμύρια μέλισσες οδηγούνται στο θάνατο, καθώς οι πληθυσμοί τους δέχονται μεγάλη πίεση από την αυξημένη ζήτηση τεράστιων ποσοτήτων αμυγδάλου για την παρασκευή του ροφήματος που κατ’ ευφημισμόν αποκαλείται «γάλα».
Η μεγάλη θνησιμότητα μεταξύ των μελισσών που επικονιάζουν αμυγδαλιές οφείλεται κυρίως στην εκτεταμένη χρήση ζιζανιοκτόνων που χρησιμοποιούν οι καλλιεργητές, ώστε να ανταπεξέλθουν στην τεράστια ζήτηση. Ένα από τα πιο διαδεδομένα χημικά είναι η γλυφοσάτη το περίφημο «Round Up», που έχει αποδειχθεί θανατηφόρο για τις μέλισσες και καρκινογόνα για τους ανθρώπους.
Η πολυεθνική Bayer που εξαγόρασε τη Monsanto, την εταιρεία παρασκευής του ζιζανιοκτόνου αρνείται τη σύνδεση του «Round Up» με το λέμφωμα, αλλά έχουν καταγραφεί δεκάδες χιλιάδες περιπτώσεις, για τις οποίες η εταιρεία ετοιμάζεται να έρθει σε συμβιβασμό δισεκατομμυρίων δολαρίων με τους ασθενείς και τις οικογένειες των νεκρών.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα για τις μέλισσες εντοπίζεται στην Πολιτεία της Καλιφόρνια, στην Κεντρική Κοιλάδα, όπου παράγεται το 80% της παγκόσμιας παραγωγής αμυγδάλου. Η αγορά γνωρίζει ανάπτυξη και ο τζίρος αγγίζει τα 11 δισεκατομμύρια δολάρια. Το 2000, αμυγδαλιές κάλυπταν 500.000 εκτάρια στην περιοχή, ενώ το 2018 η έκταση αυτή είχε διπλασιαστεί, αποδίδοντας ένα εκατομμύριο τόνους αμυγδάλων σε ετησίως. Ο μέσος Αμερικανός καταναλώνει περίπου 900 γραμμάρια αμυγδάλων κάθε χρόνο – περισσότερα από τον μέσο πολίτη οποιασδήποτε άλλης χώρας.
Η επικονίαση των δέντρων αυτών είναι εξαιρετικά απαιτητική για τις μέλισσες, καθώς αναγκάζονται να βγουν από τα μελίσσια τους μέσα στον χειμώνα, έως και δύο μήνες νωρίτερα από ότι συνηθίζουν υπό άλλες συνθήκες. Αυτή την εποχή, οι περισσότερες μέλισσες παραμένουν συσπειρωμένες στις κυψέλες τους, καταναλώνοντας τροφή και κάνοντας ελαφρές κινήσεις, εξασφαλίζοντας θερμοκρασία 32 βαθμών Κελσίου, που κρατά ζεστή τη βασίλισσα του μελισσιού. Στις αμυγδαλιές, πάρα πολλές μέλισσες συγκεντρώνονται σε σχετικά μικρές περιοχές, κάνοντας πιο πιθανή και την μετάδοση ασθενειών από το ένα έντομο στο άλλο.
«Οι μέλισσες γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης και δεν αντιμετωπίζονται με σεβασμό» σε αυτές τις καλλιέργειες, τονίζει ο μελισσοκόμος Πάτρικ Πάινς, μιλώντας στον Guardian. «Η αυλή μου είναι γεμάτη με άδεια μελίσσια, που κάποτε φιλοξενούσαν υγιείς πληθυσμούς μελισσών, αναφέρει παράλληλα ο Ντένις Αρπ, μελισσοκόμος που, όπως και πολλοί άλλοι συνάδελφοί του, εξασφαλίζουν σχεδόν το μισό εισόδημά τους από την ενοικίαση των μελισσών τους για την επικονίαση αμυγδαλιών.
Στη δεκαετία του 1980, ο Αρπ απλώς πουλούσε μέλι και έχανε το πολύ το 5% των μελισσών του σε ετήσια βάση, εξαιτίας ασθενειών ή ακραίων καιρικών συνθηκών. Στις αρχές του 2000, ο Αρπ άρχισε να χάνει έντομα σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό και τώρα πεθαίνει περίπου το 30% κάθε χρόνο. Όμως η πώληση μελιού έχει πολύ μικρότερο κέρδος συγκριτικά με την ενοικίαση των μελισσιών του στις «μεγα-φάρμες» της Καλιφόρνια. Καθώς ο χειμώνας πλησιάζει, οι μέλισσες του αρχίζουν να αρρωσταίνουν.
Μόνο το χειμώνα του 2018-2019, εκτιμάται πως στην περιοχή πέθαναν περίπου 50 δισεκατομμύρια μέλισσες. Πρόκειται για αριθμό που ξεπερνά το ένα τρίτο των ελεγχόμενων αποικιών στις ΗΠΑ και για τη μεγαλύτερη απώλεια εντόμων που έχει καταγραφεί από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, όταν ξεκίνησαν οι μετρήσεις. Οι μέλισσες ευημερούν σε οικοσυστήματα μεγάλης βιοποικιλότητας, αλλά η παραγωγή αμυγδάλου στην Καλιφόρνια επιβάλει ένα επικίνδυνο καθεστώς μονο-καλλιέργειας. «Το μεγάλο ποσοστό θνησιμότητας δημιουργεί ένα θλιβερό μοντέλο εργασίας για τους μελισσοκόμους», λέει ο Νέιτ Ντόουνλι, επιστήμονας του κέντρου Βιολογικής Ποικιλομορφίας. «Είναι σαν να στέλνουμε τις μέλισσες στον πόλεμο. Πολλές δεν επιστρέφουν πίσω».
Οι μέλισσες του εμπορίου κατατάσσονται ως ζωικό κεφάλαιο από το υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ, λόγω του ζωτικού τους ρόλου του ζώου στην παραγωγή τροφίμων. Αλλά καμία άλλη κατηγορία ζωικού κεφαλαίου δεν πλησιάζει τις συνθήκες «καμένης γης» που αντιμετωπίζουν οι εμπορικές μέλισσες. Περισσότερες μέλισσες πεθαίνουν κάθε χρόνο στις ΗΠΑ από ό, τι όλα τα άλλα ψάρια και ζώα που εκτρέφονται για σφαγή.
Για να βελτιώσουν την παραγωγική διαδικασία, ομάδες υπέρ της προστασίας των μελισσών δημιουργούν λίστες με προϊόντα που έχουν παραχθεί με φιλικές προς τα έντομα μεθόδους. Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Bee Better για παράδειγμα, συνεργάζεται με παραγωγούς αμυγδάλων που αυξάνουν την βιοποικιλότητα στις εκτάσεις τους, φυτεύοντας αγριολούλουδα και τριφύλλια ανάμεσα στις αμυγδαλιές.
Πέρα όμως από το κόστος για τις μέλισσες, οι αμυγδαλιές απαιτούν και τεράστιες ποσότητες νερού, που για κάποιες Πολιτείες αποτελεί πρόβλημα. Όπως παρατηρούσαν πριν μερικά χρόνια οι επιστημονικοί συνεργάτες του οικολογικού περιοδικού Mother Jones, για την δημιουργία ενός και μόνο αμυγδάλου απαιτούνται περίπου 3,87 λίτρα νερού.
Με πληροφορίες από Guardian
