Τι έμαθαν οι επιστήμονες τον πρώτο χρόνο από την εμφάνιση του νέου κορωνοϊού. Για ποια θέματα εξακολουθούν να υπάρχουν διαφωνίες. Πότε θα τελειώσει η πανδημία.
Ένας χρόνος συμπληρώνεται αύριο από την ημέρα που η Κίνα ενημέρωσε επισήμως τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για μια «μυστηριώδη μορφή πνευμονίας» που είχε παρατηρηθεί σε κατοίκους της πόλης Wuhan. Έως εκείνη τη στιγμή ουδείς γνώριζε πως η αιτία της ήταν ο κορωνοϊός Covid-19. Ούτε ότι αυτή η επίσημη ενημέρωση ήταν η αρχή μιας πανδημίας, η οποία έχει έως στιγμής κοστίσει τη ζωή σχεδόν 1,8 εκατομμυρίων ανθρώπων.
Δύο εβδομάδες αργότερα, Κινέζοι επιστήμονες είχαν ταυτοποιήσει την αιτία και είχαν αποκωδικοποιήσει το γενετικό υλικό του κορωνοϊού. Τρεις εβδομάδες αργότερα, ο νέος κορωνοϊός είχε φθάσει στο Πεκίνο. Την επόμενη ημέρα έγινε γνωστό ότι μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Έκτοτε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Αναπτύχθηκαν διαγνωστικά τεστ, βρέθηκαν κάποια φάρμακα που βοηθούν τα πιο βαριά περιστατικά και άρχισαν οι εμβολιασμοί εναντίον του επικίνδυνου ιού. Ωστόσο ο κορωνοϊός κρατάει ακόμα πολλά κρυμμένα μυστικά.
«Έχουμε μάθει πολλά γι’ αυτόν. Τίποτε από αυτά όμως δεν το έχουμε κατανοήσει με κάθε λεπτομέρεια», λέει στο CNN η Dr Maureen Ferran, αναπληρώτρια καθηγήτρια Βιολογίας στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Ρότσεστερ (RIT). «Ο νέος κορωνοϊός θα κρατήσει για δεκαετίες απασχολημένους τους ιολόγους και τους ειδικούς στην δημόσια Υγεία». Στη συνέχεια, παρατίθενται μερικά από τα βασικά δεδομένα τα οποία δεν γνωρίζουμε ακόμα γι’ αυτόν.
Από πού προήλθε
Ο νέος κορωνοϊός αρχικά συνδέθηκε με μια υπαίθρια αγορά θαλασσινών της πόλης Ουχάν (Wuhan). Αργότερα διαπιστώθηκε ότι το ένα τρίτο των πρώτων ασθενών δεν είχαν άμεση επαφή με αυτή την αγορά. Στη συνέχεια άρχισαν οι θεωρίες συνωμοσίας, μεταξύ των οποίων εκφράστηκε και η άποψη ότι δημιουργήθηκε σε κινεζικό εργαστήριο.
Τελικά, οι επιστήμονες αποφάνθηκαν πως ο κορωνοϊός «γεννήθηκε» στην άγρια φύση και είναι προϊόν της φυσικής επιλογής. Πώς πέρασε όμως από τα ζώα στον άνθρωπο; Και πού συνέβη αυτό; Εντός ή εκτός Κίνας;
Υπάρχουν μελέτες που εντοπίζουν τον κορωνοϊό σε Ευρώπη και ΗΠΑ πριν ανιχνευθεί στην Κίνα. Ωστόσο, τίποτα δεν αποδεικνύει ότι δεν είχε εξαπλωθεί στις ηπείρους αυτές από την Κίνα. Ούτε υπάρχουν στοιχεία πως προέρχεται απ’ οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου πλην Κίνας, λέει ο Dr Peter Collignon, καθηγητής Μικροβιολογίας στο Αυστραλιανό Εθνικό Πανεπιστήμιο.
Άλλες μελέτες υποδεικνύουν ως αρχική πηγή του τις νυχτερίδες. Παραμένει άγνωστο όμως αν πέρασε ο κορωνοϊός απ’ ευθείας στους ανθρώπους ή με ενδιάμεσο ξενιστή (π.χ. παγκολίνος). Ούτε ξέρουμε σε ποια ακριβώς περιοχή συνέβη αυτό. «Μπορεί να μην μάθουμε ποτέ», λέει η Dr Ferran. «Ει μη τι άλλο, ούτε για τον Έμπολα μάθαμε ακόμα, κι ας έχουν περάσει 40 χρόνια από τότε που ανακαλύφθηκε».
Πάντως, κλιμάκιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας θα μεταβεί στην Κίνα στις αρχές Ιανουαρίου, για να αναζητήσει την προέλευση του κορωνοϊού στο λίκνο της πανδημίας: την πόλη Ουχάν. Θα εξεταστεί επίσης εάν κυκλοφορούσε ο κορωνοϊός επί καιρό, πριν γίνει αντιληπτός.
Γιατί αρρωσταίνει πιο βαριά μερικούς ανθρώπους
Ο νέος κορωνοϊός θεωρήθηκε αρχικά ως ένα παθογόνο που προκαλεί αναπνευστική νόσο. Σύντομα όμως έγινε αντιληπτό ότι πρακτικά προσβάλλει σχεδόν ολόκληρο το σώμα, από τα μάτια μέχρι το δέρμα.
Μερικοί άνθρωποι χάνουν εξαιτίας του όσφρηση και γεύση. Άλλοι παθαίνουν θρομβώσεις και εγκεφαλικά. Κάποιοι έχουν νεφρολογικά προβλήματα, άλλοι καρδιολογικά, μερικοί γαστρεντερικά. Πολλοί αναρρώνουν σε λίγες εβδομάδες, άλλοι έχουν συμπτώματα επί μήνες. Το κυριότερο: σημαντικό ποσοστό των ασθενών πεθαίνουν. Η θνησιμότητα εξαιτίας του είναι πολλαπλάσια από αυτή της εποχικής γρίπης.
Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν για ποιον ακριβώς λόγο υπάρχουν αυτές οι διαφορές. Έχουν βρει κάποιους παράγοντες κινδύνου (π.χ. ηλικία, παχυσαρκία κ.λπ.), αλλά ακόμα κι αυτοί δεν επαρκούν για να εξηγήσουν λ.χ. όλους τους θανάτους.
Ο τρόπος με τον οποίο προσβάλλει ο κορωνοϊός κάθε άνθρωπο, μοιάζει να είναι σχεδόν τυχαίος. Ούτε καν τους πανομοιότυπος διδύμους δεν προσβάλλει με την ίδια βαρύτητα. «Για λόγους που παραμένουν άγνωστοι, μερικοί άνθρωποι εγγενώς αντιμετωπίζουν καλύτερα τις λοιμώξεις από άλλους», λέει ο Dr Collignon. «Αντίστοιχα, κάποιοι άλλοι κινδυνεύουν περισσότερο. Τι έχει όμως η ηλικία και επηρεάζει τόσο πολύ τη θνησιμότητα από τον νέο ιό; Γιατί τα παιδιά είναι εν πολλοίς προστατευμένα; Έχουμε τα δεδομένα, ξέρουμε ότι αυτά ισχύουν, αλλά δεν έχουμε ακόμα όλες τις απαντήσεις».
Πως και από ποιους μεταδίδεται
Ξέρουμε ότι ο κορωνοϊός μεταδίδεται με τα σταγονίδια που εκπέμπουμε όταν αναπνέουμε, μιλάμε, φωνάζουμε, τραγουδάμε, βήχουμε, φταρνιζόμαστε. Με ποια απ’ όλα όμως; Τα μεγάλα του βήχα που πέφτουν σύντομα στις επιφάνειες; Με τα μικροσκοπικά της αναπνοής και της ομιλίας που αιωρούνται στον αέρα (αερογενής μετάδοση); Ή μήπως και με τα δύο;
Για το θέμα υπάρχει ακόμα επιστημονική διχογνωμία, διότι δεν συμφωνούν όλοι οι επιστήμονες με την αερογενή μετάδοση. Αν όμως αυτή συμβαίνει, «έχουμε πρόβλημα», τονίζει ο Dr Collignon. «Οι υφασμάτινες μάσκες δεν προστατεύουν από αυτήν».
Υπάρχουν όμως και άλλα ερωτήματα. Σε τι «δόση» κορωνοϊού πρέπει να εκτεθούμε για να μολυνθούμε; Πόσο πιθανό είναι να αποτελούν τα παιδιά «σιωπηρή» πηγή μετάδοσης του νέου ιού; Τι ρόλο παίζουν οι ασυμπτωματικοί φορείς στη διασπορά του; Πόσο συμβάλλει στη μετάδοση η ροή του αέρα από τα συστήματα κλιματισμού; Είναι επαρκής η απόσταση ασφαλείας των 2 μέτρων, τη στιγμή που μελέτες δείχνουν πως ο κορωνοϊός ξεπερνά τα 2 μέτρα με μια απλή συζήτηση;
Πόσο διαρκεί η ανοσία
Τα έως τώρα στοιχεία δείχνουν ότι περισσότερο από το 99% των ανθρώπων που νοσεί ο νέος κορωνοϊός, δεν ξαναμολύμονται μέσα στο επόμενο εξάμηνο. Παραμένει άγνωστο, όμως, πόσο ακριβώς διαρκεί η φυσική ανοσία. Αμφίβολο είναι επίσης αν έχει σε όλους τους αναρρώσαντες την ίδια διάρκεια, αφού μελέτες βρίσκουν διάφορα επίπεδα αντισωμάτων. Πού οφείλεται αυτό; Ακόμα ένα μυστήριο που αναμένει την λύση του.
Κατά τον ίδιο τρόπο, ουδείς γνωρίζει την ανοσία που θα παρέχουν τα εμβόλια εναντίον της λοίμωξης που προκαλεί ο κορωνοϊός. Ει μη τι άλλο, είναι η πρώτη φορά που χορηγούνται ευρέως εμβόλια παρασκευασμένα με την τεχνολογία του mRNA. Θα είναι άραγε εξίσου αποτελεσματικά σε βάθος χρόνου με τα παραδοσιακά; Τα έως τώρα στοιχεία για την ανοσία αφορούν τους 2-3 πρώτους μήνες από την χορήγησή τους. Περισσότερα δεδομένα θα συλλεχθούν εν καιρώ.
Υπάρχουν, βέβαια, και άλλα ερωτηματικά όσον αφορά τα εμβόλια. Τι θα γίνει, π.χ., αν μεταλλαχθεί ο νέος κορωνοϊός (κάτι που ήδη έχει παρατηρηθεί); Μπορεί σαν τη γρίπη να καταστήσει ανενεργά τα εμβόλια, οπότε θα απαιτείται νέος εμβολιασμός; «Το μόνο βέβαιον είναι πως όσο καθυστερεί ο μαζικός εμβολιασμός του πληθυσμού, τόσο περισσότερες ευκαιρίες έχει ο κορωνοϊός να μεταλλαχθεί», απαντά η Dr Ferran.
Πότε θα τελειώσει η πανδημία
Αυτό είναι το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου δολαρίων και η απάντηση που όλοι θα θέλαμε να ξέρουμε. Οι επιστήμονες έχουν ρίξει όλες τις ελπίδες τους στα εμβόλια κατά της λοίμωξης που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός. Ωστόσο τα εμβόλια δεν θα αποδώσουν γρήγορα.
Υπολογίζεται ότι θα χρειασθούν χρόνια για να εμβολιασθεί η πλειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού και να διακοπεί η διασπορά του επικίνδυνου ιού. Επιπλέον, τα εμβόλια δεν είναι πανάκεια.
«Πολλοί νομίζουν ότι τα εμβόλια θα παρέχουν πλήρη προστασία από τον ιό, αλλά αυτό δεν ισχύει», λέει ο Dr Collignon. «Επιπλέον, δεν γνωρίζουμε αν το εμβόλιο εμποδίζει την διασπορά του κορωνοϊού. Το μόνο σίγουρο αυτή τη στιγμή είναι ότι μειώνει τον κίνδυνο βαριάς νόσου, εάν κάποιος μολυνθεί από τον κορωνοϊό».
Μέχρι να βρεθούν οι απαντήσεις και σε αυτό το ερώτημα, πρέπει να βασιστούμε στα μέτρα προστασίας εναντίον του νέου ιού, τονίζει ο Dr. Jonathan Stoye, από το Ινστιτούτο Francis Crick, στο Λονδίνο. Σε όλα τα μέτρα, όμως, όχι σε μερικά. «Δεν μπορεί να νομίζει κάποιος πως με μεμονωμένα μέτρα μπορεί να προστατευθεί αποτελεσματικά. Τα χρειαζόμαστε όλα», λέει.
Επομένως, να φοράτε τη μάσκα σας, να πλένετε και να απολυμαίνετε συχνά τα χέρια σας και να τηρείτε τις αποστάσεις ασφαλείας. Και κάπου στο πίσω μέρος του μυαλού σας βάλτε το ενδεχόμενο πως ίσως πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τον νέο κορωνοϊό. Ούτως ή άλλως, στην ιστορία της ανθρωπότητας μόνον ένας ιός εξαφανίστηκε από προσώπου γης. Ήταν ο ιός της ευλογιάς, ο οποίος εκριζώθηκε επισήμως από τον πλανήτη το 1979…
