Με τα κρούσματα της Όμικρον παγκοσμίως, αλλά και στην Ελλάδα, να εκτινάσσονται σε ύψη που δεν φανταζόμασταν ποτέ ότι θα έφταναν, οι πολίτες βρίσκονται σε απελπισία και διερωτώνται πότε – ή ακόμα και αν – θα τελειώσει αυτή η πανδημία.
Η καλή είδηση είναι ότι θα τελειώσει και σ’ αυτό συμφωνούν όλοι οι επιστήμονες. Η νόσος Covid-19 δεν θα εξαλειφθεί εντελώς, αλλά θα την δούμε να μετέρχεται από τη φάση της πανδημίας, στην ενδημική φάση.
Αυτό σημαίνει ότι ο ιός θα συνεχίσει να κυκλοφορεί ανάμεσα στον παγκόσμιο πληθυσμό για πολλά χρόνια, αλλά ο επιπολασμός και ο αντίκτυπός του θα μειωθούν σε σχετικά διαχειρίσιμα επίπεδα και θα φτάσει σε σημείο να μοιάζει περισσότερο με γρίπη, παρά με μια ασθένεια που σταματάει τη ζωή και τον χρόνο στον πλανήτη.
Τι καθορίζει την ενδημικότητα ενός ιού
Λοιμώδεις ασθένειες σε ενδημική φάση, είναι όσες εμφανίζουν σταθεροποιημένα ποσοστά λοιμώξεων αντί να παρουσιάζουν απότομες εξάρσεις και εκθετική αύξηση, όπως συμβαίνει σήμερα με την Covid-19.
«Μια ασθένεια είναι ενδημική εάν ο ρυθμός αναπαραγωγής της είναι σταθερά στο 1. Δηλαδή, όταν ένα μολυσμένο άτομο μολύνει ένα ακόμα, κατά μέσο όρο», αναφέρει η επιδημιολόγος του Πανεπιστημίου της Βοστώνης Έλινορ Μάρεϊ.
Η πανδημία του κορονοϊού δεν έχει φτάσει σε αυτό το επίπεδο. Η εξαιρετικά μεταδοτική παραλλαγή Όμικρον οδηγεί ένα μολυσμένο άτομο να μολύνει πολύ περισσότερα από ένα, με αποτέλεσμα τα κρούσματα να εκρήγνυνται σε όλο τον πλανήτη.
Και τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι εύλογα: Ο ιός Όμικρον μεταθέτει χρονικά πιο μακριά το σενάριο της ενδημικότητας; Ή ενδέχεται να επιταχύνει την πορεία μας προς την ενδημικότητα, μολύνοντας μεγάλο μέρος του πληθυσμού τόσο γρήγορα, ώστε να αναπτύξουμε ταχύτερα τείχος φυσικής ανοσίας;
Με τα επιστημονικά δεδομένα σχετικά με την νέα παραλλαγή να είναι ακόμη ασαφή, καθώς υπάρχουν κυρίως κλινικές παρατηρήσεις και όχι ολοκληρωμένες και εμπεριστατωμένες μελέτες, η απάντηση προς το παρόν είναι δύσκολη.
Στην πολυπλοκότητα της υπόθεσης προστίθεται και ένας ακόμη παράγοντας: Η ενδημικότητα δεν καθορίζεται αποκλειστικά από τη μείωση του ρυθμού αναπαραγωγής στο 1, αλλά και από τα ποσοστά νοσηλειών και θανάτων.
Όταν οι επιπτώσεις της διασποράς του ιού δεν προκαλούν τεράστια επιβάρυνση στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης ανά τον κόσμο, δεν οδηγούν σε χιλιάδες ημερήσιους θανάτους και δεν εξαντλούν τους υγειονομικούς πόρους, τότε μετατρέπεται ο ιός σε ενδημικός.
Θα επιβαρύνει η Όμικρον τα συστήματα Υγείας ανά τον κόσμο;
Με την παραλλαγή Όμικρον σήμερα, να οδηγεί πολλές κυβερνήσεις να επιβάλλουν εκ νέου αυστηρότερα μέτρα είναι σαφές ότι βρισκόμαστε ακόμα στη φάση της “κρίσης” στην πανδημία. Όμως, πολλά εξαρτώνται πλέον από το πόσο αυτή η ξέφρενη διασπορά, θα επιβαρύνει τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, αναφέρουν οι ειδικοί. Κι αυτό είναι κάτι που δεν αποκλείεται να αποδειχθεί, πως διαφέρει από κράτος σε κράτος, όπως λένε.
Ακόμα κι αν αποδειχθεί ότι η Όμικρον οδηγεί τελικά σε πιο ήπια νόσο από τις προηγούμενες παραλλαγές (δεν υπάρχουν ακόμη αρκετά στοιχεία που να το επιβεβαιώνουν), μια μαζική αύξηση των κρουσμάτων θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση των νοσηλειών και των θανάτων. Αυτό θα μπορούσε να πιέσει περαιτέρω τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, που βρίσκονται ήδη σε δύσκολη θέση. Αυτός είναι κι ο λόγος για τον οποίο πολλοί επιστήμονες πιστεύουν πως η Όμικρον δύναται να καθυστερήσει την ενδημικότητα.
Το τείχος ανοσίας από την Όμικρον και τα εμβόλια
Υπάρχουν όμως και κάποια ελπιδοφόρα μηνύματα. «Ο απίστευτα μεγάλος αριθμός λοιμώξεων δημιουργεί ανοσία σε επίπεδο πληθυσμού. Αυτό θα αποδειχθεί σημαντικό στη μείωση της έντασης μελλοντικών κυμάτων», δήλωσε ο Τζόσουα Μίτσαντ, αναπληρωτής διευθυντής για την παγκόσμια πολιτική υγείας στο Ίδρυμα Kaiser Family.
Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη μία σημαντική διεργασία ανοικοδόμησης τείχους ανοσίας, που θα αποτελείται -εκτός από τους εμβολιασμούς και τις ενισχυτικές δόσεις- πλέον και από τον τεράστιο αριθμό των ατόμων που μολύνονται από την Όμικρον.
Όμως, οι επιστήμονες που έχουν δει να συμβαίνουν πολλά απρόβλεπτα με τον κορονοϊό, προειδοποιούν, πως αυτό θα είναι «τείχος» μόνο απέναντι στις παραλλαγές που έχουμε ήδη δει. Θα μπορούσε να υπάρξει μια άλλη παραλλαγή, όπως λένε, που θα μπορούσε να ξεπεράσει οποιαδήποτε προηγούμενη ανοσία.
Ορισμένοι ειδικοί εικάζουν ήδη, ότι η μόλυνση από την Όμικρον μπορεί να μην προσφέρει μεγάλη διασταυρούμενη προστασία έναντι άλλων παραλλαγών, αν και μια μικρή πρώιμη μελέτη έδειξε θετικά αποτελέσματα σ’ αυτόν τον τομέα.
Καθοριστικός παράγοντας για το τέλος της πανδημίας, όπως καταλήγουν οι αξιωματούχοι της Υγείας ανά τον κόσμο, είναι το πόσος χρόνος θα απαιτηθεί για να γίνουν τα εμβόλια προσβάσιμα σε όλες τις χώρες, αλλά και για να καταπολεμηθεί η συνεχιζόμενη πολεμική και διστακτικότητα έναντι των εμβολίων.
Τα φάρμακα “όπλα” απέναντι στην πανδημία
Ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας που θα μπορούσε να σημάνει την αρχή του τέλους της πανδημίας είναι και οι νέες θεραπείες, που αναμένεται να τεθούν στη διάθεση της επιστήμης. Πρόκειται για φάρμακα που μειώνουν τα ποσοστά νοσηλείας και θανάτων από Covid-19. Είναι το Paxlovid της Pfizer, που έλαβε πρόσφατα έγκριση από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων της Αμερικής (FDA) και το Molnupiravir της Merck, επίσης εγκεκριμένο από το FDA.
«Τα αντιιικά χάπια θα αποδειχθούν πολύ σημαντικά εργαλεία στην επίτευξη της ενδημικότητας», ανέφερε ο Καθηγητής Τζόσουα Μίτσαντ, και πρόσθεσε: «Όταν θα έχουμε στη διάθεσή μας αυτά τα “εργαλεία”, θα δούμε να διαμορφώνεται μέσα στο 2022 μια πολύ διαφορετική εικόνα. Ό,τι κι αν συμβαίνει σήμερα, οι άνθρωποι δεν θα πρέπει να αισθάνονται ότι βρισκόμαστε και πάλι στον Μάρτιο του 2020, στην αρχή της πανδημίας», είπε.
Και πράγματι, παρά τους τρομακτικούς δημοσιογραφικούς τίτλους στα ΜΜΕ, η αλήθεια είναι πως βρισκόμαστε σε πολύ καλύτερη κατάσταση από την αρχή της πανδημίας. Πλέον οι επιστήμονες ανά τον κόσμο, γνωρίζουν πολλές περισσότερες πληροφορίες για τον τρόπο δράσης της νόσου Covid-19, ενώ έχουν παραχθεί και κατασκευαστεί αποτελεσματικές μάσκες, εμβόλια, θεραπείες και τεστ ταχείας διάγνωσης.
Πως θα εξελιχθεί η Όμικρον
Επιδημιολογικά μαθηματικά μοντέλα προβλέπουν ότι το κύμα της παραλλαγής Όμικρον μπορεί να κορυφωθεί στα μέσα έως τέλη Ιανουαρίου και από κει και μετά τα ποσοστά των κρουσμάτων να αρχίσουν να μειώνονται κατακόρυφα και οι δραστηριότητες να επανέλθουν σε φυσιολογικότερα επίπεδα ξανά από τον Φεβρουάριο και μετά.
Από εκεί και μετά οι επιστήμονες αισιοδοξούν ότι θα έχουν στα χέρια τους πολύ περισσότερα “εργαλεία” για να αντιμετωπίσουν την πανδημία, καθώς θα έχουν ενταχθεί στη θεραπευτική φαρέτρα και τα αντιιικά φάρμακα.
Θα ξέρουμε ότι η ενδημικότητα ήρθε επιτέλους, λένε οι ειδικοί, όταν αυτά τα “όπλα” σε συνδυασμό με τη μακρά, οδυνηρή εμπειρία μας μέσα στην ίδια την πανδημία, μας επιτρέψουν είτε να προσαρμοστούμε εμείς πλήρως στον ιό, είτε ο ιός να προσαρμοστεί σε εμάς.
