Είκοσι δευτερόλεπτα τρίψιμο με σαπούνι είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας – και τους ανθρώπους και τα πράγματα που αγγίζουμε – από μικρόβια που προκαλούν ασθένειες. Πώς ακριβώς όμως ο αφρός σαπουνιού σκοτώνει παθογόνα βακτήρια και ιούς που μας μολύνουν;
Οι υπερδυνάμεις του σαπουνιού είναι ενσωματωμένες στη μοριακή του δομή: ένα «κεφάλι» συνδεδεμένο με μια μακριά «ουρά», σύμφωνα με τον δρ. Λι Ράιλι, γιατρό, καθηγητή και πρόεδρο του Τμήματος Λοιμωδών Νοσημάτων και Εμβολιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. (UC) Μπέρκλεϋ. Το κεφάλι είναι υδρόφιλο, ή υδρόφιλο, ενώ η ουρά είναι υδρόφοβη – υδατοφοβική ή υδατοαπωθητική.
Αυτή η υδρόφοβη ουρά έχει συγγένεια με τα λίπη και όλα τα βακτήρια και ορισμένοι ιοί – συμπεριλαμβανομένου του SARS-CoV-2, του κορονοϊού που προκαλεί τη νόσο Covid – 19 – έχουν μια λιπιδική μεμβράνη, η οποία την αφήνει ευάλωτη στην ουρά ενός μορίου σαπουνιού που τρυπάει λίπος
«Η ουρά εισάγεται στη λιπιδική μεμβράνη [των βακτηρίων] και έτσι καταλήγει να σκοτώνεται», είπε ο Ράιλι στο Live Science.
Μερικοί τύποι παθογόνων μικροοργανισμών έχουν πολύ στιβαρά κυτταρικά τοιχώματα, έτσι μπορούν να επιβιώσουν ακόμη και όταν η υδρόφοβη ουρά του σαπουνιού διεισδύσει στη μεμβράνη τους. Αλλά ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις, τα μόρια του σαπουνιού μπορούν να νικήσουν βακτήρια και ιούς περιβάλλοντάς τα και απομονώνοντάς τα.
Όταν το σαπούνι προσβάλλει αυτά τα παθογόνα, οι ουρές στα μόρια του σαπουνιού προσκολλώνται στη λιπιδική μεμβράνη του κυττάρου, με τις υδρόφιλες κεφαλές στραμμένες προς τα έξω. Αυτό σχηματίζει μια μικροσκοπική μπάλα μορίων σαπουνιού, γνωστή ως μικκύλλιο ( μικύλλιο ή μικήλλιο) γύρω από το παθογόνο, δήλωσε στο Live Science, o δρ. Τζον Σβαρτζμπεργκ, ιατρός, επίτιμος κλινικός καθηγητής και ειδικός σε μολυσματικές ασθένειες στο Μπέρκλεϋ.
Τα βακτήρια ή οι ιοί συλλαμβάνονται εύκολα από τα μικκύλια, επειδή το εξωτερικό του μικκυλίου είναι υδρόφιλο, επομένως παρασύρεται εύκολα από τα χέρια σας και στην αποχέτευση – μαζί με τους παθογόνους αιχμαλώτους του – όταν ξεπλένετε το σαπούνι με νερό.
Το 2010, οι ερευνητές αξιολόγησαν την αποτελεσματικότητα του σαπουνιού βάζοντας 20 εθελοντές να μολύνουν τα χέρια τους συνολικά 480 φορές με βακτήρια που προκαλούν διάρροια.
Στη συνέχεια, στα άτομα ανατέθηκε τυχαία να εκτελέσουν μία από τις τρεις ενέργειες: να πλένουν τα χέρια τους με σαπούνι, να πλένουν τα χέρια τους μόνο με νερό ή να μην πλένουν καθόλου τα χέρια τους. Στη συνέχεια, τα χέρια τους δοκιμάστηκαν για τα «σφάλματα» που προκαλούν διάρροια, ανέφεραν οι επιστήμονες στο The International Journal of Environmental Research and Public Health.
Στην ομάδα των ατόμων που δεν έπλυναν τα χέρια τους, τα βακτήρια ήταν παρόντα στο 44% των συμμετεχόντων. Σε όσους έπλυναν τα χέρια τους μόνο με νερό, βακτήρια υπήρχαν στο 23% των συμμετεχόντων στη μελέτη. Και στην ομάδα που έπλυνε τα χέρια τους με σαπούνι και νερό, εντοπίστηκαν βακτήρια μόνο στο 8% των ανθρώπων, σύμφωνα με τη μελέτη.
Τα μόρια του σαπουνιού είναι τόσο αποτελεσματικά στην εξάλειψη των μικροβίων από ταχέρια μας που το αντιβακτηριακό σαπούνι είναι εντελώς περιττό, είπε ο Σβαρτζμπεργκ. Όταν πλένουμε τα χέρια μας με αντιβακτηριακό σαπούνι, μπορεί να αύξηθούν τα ανθεκτικά βακτήρια στον νιπτήρα.
Επιπλέον, το αντιβακτηριακό σαπούνι σκοτώνει όλα τα βακτήρια – ακόμα και τα καλά από τα οποία βασιζόμαστε για να μας κρατούν υγιείς, πρόσθεσε ο Ράιλι.
Πολύ σημαντικό:
Ωστόσο, ένα βασικό συστατικό που απαιτείται για το σαπούνι να κάνει τη δουλειά του συχνά παραβλέπεται. Χρειάζονται τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα για το άκρο της ουράς του μορίου του σαπουνιού να συνδεθεί επαρκώς με τα παθογόνα στα χέρια σας ή σε άλλη επιφάνεια. Η μείωση αυτού του χρόνου θα μπορούσε να σημαίνει ότι θα χάσουμε την πλήρη προστατευτική επίδραση της χρήσης σαπουνιού, είπε ο Σβαρτζμπεργκ.
Φωτογραφία από Martin Slavoljubovski από το Pixabay
