Η εμμηνόπαυση σηματοδοτεί την έναρξη μιας ευαίσθητης περιόδου για τη ζωή της γυναίκας, που χαρακτηρίζεται από σημαντικές αλλαγές. Τι συμβαίνει λοιπόν; Τι πρέπει να κάνουμε στην πράξη ώστε να προστατέψουμε το σώμα και την υγεία μας και να απολαμβάνουμε την καθημερινότητά μας όσο και πριν;
Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότερες φοβόμαστε την εμμηνόπαυση. Γιατί όμως νιώθουν έτσι οι γυναίκες για μια απόλυτα φυσιολογική και αναμενόμενη αλλαγή στη ζωή τους; Γιατί αναρωτιούνται, αγωνιούν, φαντάζονται διάφορα χωρίς να συζητούν και να ζητούν βοήθεια; Γιατί κανείς, δεν μιλάει για την εμμηνόπαυση;
Μια γυναίκα στις ημέρες μας αναμένεται να έχει μπροστά της τουλάχιστον άλλα 30 υγιή χρόνια μετά την εμμηνόπαυση και δικαιούται να γνωρίζει και να βοηθιέται όπου δυσκολεύεται. Επιπλέον δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η εμμηνόπαυση είναι μια φυσιολογική στιγμή στη ζωή κάθε γυναίκας.
Το τέλος της περιόδου
Η μέση ηλικία στην οποία σταματά η περίοδος στις γυναίκες παγκοσμίως είναι τα 50 με 51 χρόνια. Η ηλικία αυτή διαφοροποιείται κατά 2-3 χρόνια ανάλογα με την εθνικότητα (οι γυναίκες στη νότια Ασία μπαίνουν στην εμμηνόπαυση νωρίτερα και στην Ιαπωνία αργότερα από όλο τον κόσμο).
Η είσοδος στην εμμηνόπαυση για τις Ευρωπαίες γίνεται κατά μέσο όρο στα 50 τους χρόνια. Όμως το τέλος της περιόδου δεν έρχεται μόνο του. Συνοδεύεται από κάποια συμπτώματα που ονομάζονται αγγειοκινητικά και ταλαιπωρούν τις γυναίκες λίγα χρόνια πριν και λίγα χρόνια μετά το τέλος της περιόδου τους.
Όλο αυτό το χρονικό διάστημα ονομάζεται κλιμακτήριος. Από την άλλη, υπάρχει και η καθυστερημένη εμμηνόπαυση που μπορεί να οφείλεται στην κληρονομικότητα ή να αφορά υπέρβαρες γυναίκες, επειδή το λίπος παράγει οιστρογόνα που καθυστερούν την εμμηνόπαυση.
Τα συμπτώματα φουντώματα και εφιδρώσεις
Η κλιμακτήριος είναι η περίοδος που ξεκινά μερικά χρόνια πριν από τη λήξη της περιόδου (ακόμα και 3 ή 4 χρόνια νωρίτερα) και συνεχίζεται για λίγους μήνες μέχρι και 1-2 χρόνια αφού η περίοδος σταματήσει εντελώς.
Στη διάρκεια της κλιμακτηρίου, οι γυναίκες έχουν την αίσθηση ζεστού και κρύου, εξάψεις, δηλαδή, ή φουντώματα (βιώνονται ως απότομη αύξηση της θερμοκρασίας του θώρακα και του προσώπου, που οδηγεί σε ερυθρότητα και ταχυκαρδία), εφιδρώσεις, που είναι κυρίως νυχτερινές και επηρεάζουν αρνητικά τον ύπνο, νευρικότητα, κακή διάθεση, αδυναμία συγκέντρωσης, διαταραχή της μνήμης, κόπωση, μυοσκελετικούς πόνους και πονοκεφάλους.
Παράλληλα, ο ρυθμός της περιόδου αρχίζει και γίνεται διαφορετικός, στην αρχή μπορεί να είναι λίγο πιο συχνός (π.χ., ο κύκλος από 28 ημέρες να διαρκεί 24) για να μειωθεί στη συνέχεια σταδιακά, μέχρι να σταματήσει τελείως.
Όταν μειώνονται τα οιστρογόνα
Εκτός από τα αγγειοκινητικά συμπτώματα που αναφέραμε παραπάνω, υπάρχουν και άλλα που σχετίζονται με τη μείωση ή τη διακοπή της παραγωγής των οιστρογόνων.
Παρατηρείται ξηρότητα του κόλπου, που έχει ως συνέπεια τη δυσπαρευνία (πόνος κατά την ερωτική επαφή) και την αύξηση των λοιμώξεων στην περιοχή, καθώς και διαταραχές της ούρησης (απώλεια ούρων και επιτακτική ούρηση).
Με οιστρογόνα αλλά χωρίς γονιμότητα
Κατά κανόνα, σε όλο το διάστημα της κλιμακτηρίου δεν υπάρχει γονιμότητα, αν και συνεχίζουν να παράγονται οιστρογόνα, άλλοτε σε περιορισμένο βαθμό και άλλοτε σε μεγάλη ποσότητα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται κατά καιρούς η αίσθηση του προεμμηνορυσιακού συνδρόμου (πρήξιμο του στήθους, πόνος στις ωοθήκες κ.λπ.) σε γυναίκες στις οποίες η περίοδος είτε έχει σταματήσει τελείως είτε έρχεται πολύ αραιά.
Ρυτίδες και φαγούρα στο δέρμα
Τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων μπορεί να οδηγήσουν σε χαμηλά επίπεδα κολλαγόνου, που είναι σημαντικό για τη διατήρηση της σφριγηλότητας και της καλής κατάστασης του δέρματος. Η έλλειψή του συχνά προκαλεί αίσθημα φαγούρας και έντονης ξηρότητας στην επιδερμίδα.
Η καλή ενυδάτωση, που ξεκινά από το νερό που πίνουμε, σε συνδυασμό με μια πολύ καλή ενυδατική κρέμα προσώπου (ιδανικά μία που περιέχει και υαλουρονικό οξύ), αλλά και η τακτική ενυδάτωση των χεριών και του δέρματος στο υπόλοιπο σώμα, θα βοηθήσει πολύ.
φυσιολογικής εμμηνόπαυσης παγκοσμίως κατά έξι περίπου μήνες, πιθανώς επειδή οι γυναίκες,
Ο ρόλος της άσκησης είναι ιδιαίτερα ουσιαστικός αυτή την περίοδο
Η σωματική δραστηριότητα μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τόσο στην προσπάθεια ελέγχου του σωματικού βάρους όσο και στη διατήρηση της οστικής υγείας, ενώ παράλληλα σχετίζεται με μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Μήπως πρόκειται για πρόωρη εμμηνόπαυση;
Όταν μια γυναίκα μπαίνει στην εμμηνόπαυση πριν από τα 45 της χρόνια, που θεωρείται το κατώτερο φυσιολογικό όριο, μιλάμε για πρόωρη εμμηνόπαυση.
Υπάρχει όμως και το ενδεχόμενο της πρώιμης ωοθηκικής ανεπάρκειας, που αφορά μία στις 100 γυναίκες και παρατηρείται κυρίως σε όσες έχουν μια σχετική κληρονομικότητα, σε εκείνες που έχουν υποβληθεί σε γυναικολογικές επεμβάσεις, σε ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία, που έχουν κάποια γενετική ανωμαλία κ.ά.
Το πρόβλημα είναι ότι η πρόωρη είσοδος στην εμμηνόπαυση αυξάνει τον κίνδυνο για οστεοπόρωση, καρδιοπάθεια καθώς και νοητική έκπτωση και άνοια.
Τι είναι η ορμονική υποκατάσταση
Η ορμονική θεραπεία (σε χάπια, ή αυτοκόλλητα επιθέματα, ή ζελέ που μπαίνουν επάνω στο δέρμα) είναι η υποκατάσταση των φυσιολογικών ορμονών που παράγουν οι ωοθήκες της γυναίκας πριν από την εμμηνόπαυση αλλά στη μικρότερη δυνατή δόση.
Σε γυναίκες με μήτρα χορηγείται συνδυασμός οιστραδιόλης και προγεστερόνης, ενώ σε περιπτώσεις που έχει προηγηθεί αφαίρεση της μήτρας χορηγείται μόνο οιστραδιόλη.
Πώς βοηθάει τις γυναίκες η ορμονική υποκατάσταση; Κατ’ αρχάς σταματούν να υποφέρουν από τα εμμηνοπαυσιακά συμπτώματα (π.χ., εξάψεις, εφιδρώσεις κ.λπ.), καθώς και από όλα όσα σχετίζονται με την ατροφία του ουρογεννητικού συστήματος.
Η ορμονική θεραπεία παράλληλα προσφέρει προστασία από την αυξημένη οστική απώλεια που παρατηρείται τα πρώτα χρόνια μετά την εμμηνόπαυση και εμποδίζει την αύξηση βάρους και την εμφάνιση ατροφιών δέρματος και μυών λόγω της έλλειψης των οιστρογόνων.
Ωστόσο, σε γυναίκες με ιστορικό καρκίνου του μαστού, καθώς και με ενεργή ηπατοπάθεια ή ιστορικό θρομβοεμβολικής νόσου αντενδείκνυται η ορμονική υποκατάσταση.
Για την ξηρότητα του κόλπου
Σε γυναίκες με συμπτώματα που περιορίζονται στο ουρογεννητικό σύστημα, αλλά και σε εκείνες που δεν θέλουν ή δεν τους επιτρέπεται να λάβουν συστηματική ορμονική υποκατάσταση, τα οιστρογόνα χορηγούνται τοπικά στον κόλπο σε χαμηλή δοσολογία, με μορφή κολπικών υποθέτων ή ζελέ.
Καθώς τα σκευάσματα αυτά δεν διέρχονται πρακτικά στο αίμα, θεωρείται ασφαλής η μακροχρόνια χρήση τους. Επιπλέον, υπάρχουν μη ορμονικά ενυδατικά σκευάσματα
τα οποία χρησιμοποιούνται κολπικά και ανακουφίζουν σε ικανοποιητικό βαθμό τα συμπτώματα της ατροφίας.
Κινδυνεύουν οι γυναίκες από τις ορμόνες;
Έχει βρεθεί ότι οι γυναίκες που παίρνουν για πολλά χρόνια (συνήθως πάνω από πέντε) συνδυασμένη ορμονική θεραπεία (οιστρογόνα μαζί με συνθετικά προγεσταγόνα) έχουν ελαφρώς πιο αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού, ο οποίος όμως ελαχιστοποιείται με τη χρήση φυσικών ορμονών στη μικρότερη δυνατή δόση.
Επίσης, υπάρχει ένας πιο αυξημένος κίνδυνος φλεβικής θρόμβωσης, κυρίως στις καπνίστριες υψηλού σωματικού βάρους, που παρακάμπτεται με τη χρήση αυτοκόλλητων επιθεμάτων στο δέρμα αντί για χάπια (καθώς και τα χάπια έχουν συνδεθεί με την πρόκληση της θρόμβωσης).
Εναλλακτικά σκευάσματα
Όταν η εμμηνόπαυση είναι φυσιολογική και τα συμπτώματα ήπια, κάποιες γυναίκες επιλέγουν φυτικά σκευάσματα που περιέχουν φυτοοιστρογόνα (ουσίες που βρίσκονται σε φυτά, όπως η σόγια, και έχουν ασθενή οιστρογονική δράση). Το πρόβλημα είναι ότι για αυτά τα σκευάσματα δεν υπάρχουν μακροχρόνια δεδομένα ασφαλείας.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τη δρα Ειρήνη Λαμπρινουδάκη, καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ.
