Όλες και όλοι μπορούν να υπάρξουν θύματα χειριστικών ατόμων. Ποια είναι τα σημάδια κινδύνου για την κακοποιητική συμπεριφορά που στοχεύει στον πλήρη συναισθηματικό έλεγχο;
Από την οικογένεια έως τις ερωτικές σχέσεις και την εργασία, σε όλη τη σφαίρα της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης ενδεχομένως, θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε χειριστικές συμπεριφορές από διάφορα άτομα, ακόμα και τα υπεράνω πάσης υποψίας. Ή μήπως όχι; Όπως εξηγεί σε άρθρο της η επαγγελματίας ψυχικής υγείας Jamie Cannon, MS, LPC, η ψυχολογική χειραγώγηση, βασικό όπλο στη φαρέτρα κάθε ναρκισσιστή, σπάνια θα γίνει αντιληπτή από τον αποδέκτη που θα συνεχίσει να την υφίσταται αδιαμαρτύρητα.
«Η ψυχολογική χειραγώγηση βλάπτει πολλαπλά, καλλιεργώντας κυρίως την αμφιβολία και εξάρτηση στα θύματα. Οι επιπτώσεις μπορεί να διαρκέσουν χρόνια μετά το τέλος της σχέσης και τέτοιες εμπειρίες κρίνονται από πολλούς ειδικούς ως μια μορφή χρόνιου τραύματος», αναφέρει η Δρ Cannon και προσθέτει πως, ακόμη και όταν ο αποκλεισμός κάθε χειριστικού ατόμου -οριστική λύση του προβλήματος- δεν εφικτός, μπορεί να υψωθεί ένα τείχος προστασίας μέσα από την κατανόηση και αναγνώριση όλων των συμπεριφορών που μαρτυρούν τις τακτικές χειραγώγησης.
1. Εκμετάλλευση των στενών σχέσεων
Η οικειότητα αποτελεί πρόσφορο έδαφος για την άσκηση χειριστικών συμπεριφορών. Για αυτό και θα την εκμεταλλευτούν μέλη της οικογένειας, στενοί φίλοι ή ερωτικοί σύντροφοι, άνθρωποι δηλαδή που γνωρίζουν καλά το θύμα ή θα προσπαθήσουν να το μελετήσουν ακόμα περισσότερο παίρνοντας τον χρόνο τους για να παρατηρήσουν, να κρατήσουν σημειώσεις και να ανακαλύψουν κάθε τρωτό σημείο, ανησυχία ή γεγονός της ζωής του που θα το καταστήσει ευάλωτο στη χειραγώγηση.
2. Προβολή της ευθύνης
«Ευθύνη», «λάθος» και «συγγνώμη» αποτελούν άγνωστα λέξεις για κάθε ναρκισσιστή που απλώς πιστεύει ότι δεν τον αφορούν ή, για την ακρίβεια, τις αναγνωρίζει μόνο όταν τις συσχετίζει με το θύμα του. Στο θύμα μάλιστα θα αποδώσει και την κακοποιητική συμπεριφορά του, πείθοντάς το πολλές φορές πως πρόκειται για αντίδραση στις δικές του άδικες ή κακές πράξεις. Όχι σπάνια, το ψέμα του θα βρει ευήκοα ώτα και στον κοινωνικό περίγυρο που θα σταθεί πρόθυμος να στηρίξει τον χειραγωγό έναντι του θύματος.
3. Παραβίαση των ορίων
Με απώτερο σκοπό την εξουσία και τον έλεγχο, το τελευταίο πράγμα που θα πρέπει να αναμένει κανείς από χειριστικά άτομα είναι ο σεβασμός των ορίων. Η παραβίαση θα είναι ανεπαίσθητη αρχικά και θα γίνεται εντονότερη ενώ όταν το θύμα επιχειρήσει να θέσει εκ νέου τα όριά του, θα κατηγορηθεί για έλλειψη αφοσίωσης και ασέβεια. Η απουσία του αλληλοσεβασμού στη σχέση θα μπορούσε να αποτελεί το σημάδι κινδύνου, καθώς όμως πρόκειται για μια διαδικασία που συντελείται αργά και αθόρυβα, πολλά θύματα θα ξαφνιαστούν όταν ο χειραγωγός αρχίσει να παραβιάζει ανοιχτά και απροκάλυπτα οποιοδήποτε όριο, έχοντας εξελίξει την τεχνική του.
4. Gaslighting
«“Gaslighting” είναι η απόπειρα χειραγώγησης κάποιας/-ου με στόχο να αμφισβητηθεί η ορθότητα της σκέψης της/του. […] Πρόκειται για μια ύπουλη μορφή ψυχολογικής κακοποίησης, η οποία κάνει το θύμα να αμφιβάλλει για τα συναισθήματα και τη λογική του», αναφέρει το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ).
Σύμφωνα με τη Δρ Cannon, για να πετύχει τα παραπάνω ο κακοποιητής θα χρησιμοποιήσει κραυγαλέα ψεύδη που αντίκεινται στα γεγονότα και τις μνήμες του θύματος, θα αντιστρέψει, αλλοιώσει ή υποβαθμίσει κάτι που συνέβη, με απώτερο σκοπό το θύμα να ευθυγραμμιστεί με όσα ισχυρίζεται ώστε να αποφύγει τη σύγκρουση ή τη διάλυση της σχέσης. Είναι μια διεργασία αργή που προσβλέπει στη δύναμη και τον έλεγχο και δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο που θα καταλήξει -με μαθηματική σχεδόν ακρίβεια- στην καταστροφή του θύματος.
