Περισσότεροι από 55 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν άνοια, η οποία, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας έχει να κάνει με μια ομάδα συμπτωμάτων – όπως απώλεια μνήμης, συνολική γνωστική εξασθένηση και ψυχολογικές αλλαγές – καθώς και συγκεκριμένες καταστάσεις όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ. Τα κρούσματα συνεχίζουν να αυξάνονται με ανησυχητικούς ρυθμούς, με περίπου 10 εκατομμύρια ανθρώπους να εμφανίζουν άνοια κάθε χρόνο.
Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της υγείας του εγκεφάλου (brain health), έναν όρο που έχει να κάνει με την «ευημερία» των γνωστικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων μας. Ο δρ Ζάλντι Ταν, διευθυντής του προγράμματος Maxine & Bernard Platzer Lynn Family Memory & Healthy Aging στο Ιατρικό Κέντρο Cedars-Sinai, εξήγησε ότι «η υγεία του εγκεφάλου είναι η κατάσταση που επιτρέπει σε ένα άτομο να εκτελεί επαρκώς σημαντικές καθημερινές λειτουργίες, όπως στοχευμένες κινήσεις, επικοινωνία, σκέψη και μάθηση».
«Ως κοινωνία, θα πρέπει να δίνουμε προσοχή σε ζητήματα της υγείας του εγκεφάλου από την αρχή της ζωής του ανθρώπου», λέει ο δρ. Ντίλαν Γουίντ, διευθυντής του Κέντρου Υγείας Εγκεφάλου Lou Ruvo της Κλινικής του Κλίβελαντ, ο οποίος προσθέτει ότι η υγεία του εγκεφάλου επηρεάζεται από «τις επιλογές που γίνονται σε μια (ολόκληρη) ζωή».
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η γενετική, οι χρόνιες ασθένειες και άλλοι μεμονωμένοι παράγοντες κινδύνου μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο στην ανάπτυξη της άνοιας. Ωστόσο, οι γιατροί συμφωνούν ότι υπάρχουν τρόποι, κοινοί σε παγκόσμιο επίπεδο, για να ενισχύσουμε σε ιδιαίτερα μεγάλο βαθμό τη γνωστική μας λειτουργία.
Σύμφωνα με τους ειδικούς σε ζητήματα άνοιας, αυτοί είναι επτά κανόνες για την υγεία του εγκεφάλου που πρέπει να υιοθετήσουμε και που θα κρατούν το μυαλό μας κοφτερό καθώς μεγαλώνουμε.
1. Να ενσωματώνουμε τακτικά την άσκηση στην εβδομαδιαία ρουτίνα μας
Έρευνες έχουν δείξει ότι η τακτική σωματική δραστηριότητα είναι ευεργετική για τη γνωστική λειτουργία του ατόμου, μειώνει το στρες, εξουδετερώνει τις ορμόνες που επιδεινώνουν το άγχος και οξύνουν τη μνήμη… Είναι πολύ σημαντικό να δίνεται προτεραιότητα στη συνέπεια έναντι της έντασης. «Ας βρούμε τρόπους για να κάνουμε περισσότερη κίνηση κατά τη διάρκεια της ημέρας μας – περπάτημα, χορός, κηπουρική. Ό,τι λειτουργεί για εμάς», λέει η Χήδερ Μ. Σνάιντερ, αντιπρόεδρος ιατρικών και επιστημονικών σχέσεων της Ένωσης Αλτσχάιμερ.
2. Να προσφέρουμε στον εγκέφαλό μας νέες δραστηριότητες
Ο εγκέφαλος μπορεί να μην είναι ένας μυς (είναι ένα όργανο), αλλά ένας καλός εμπειρικός κανόνας είναι να τον αντιμετωπίζουμε σαν έναν (μυ). Οι ειδικοί αναφέρουν ότι η ενίσχυση του εγκεφάλου μέσω της ανάπτυξης νέων δεξιοτήτων μπορεί να προάγει τη νευροπλαστικότητα, η οποία ενθαρρύνει τον εγκέφαλο να προσαρμοστεί, να αλλάξει και να αναπτυχθεί με την πάροδο του χρόνου.
«Θα μπορούσαμε να δοκιμάζαμε ένα νέο χόμπι, να παρακολουθήσουμε ένα μάθημα ή να μάθουμε μια νέα γλώσσα ή ένα μουσικό όργανο», εξηγεί ο δρ. Γουίντ. «Όταν προσπαθούμε να καταλάβουμε εάν μια δραστηριότητα μπορεί να έχει κάποιο γνωστικό όφελος για εμάς, αυτό που είναι πιο σημαντικό είναι να αντιμετωπίζουμε την πρόκληση που μας προσφέρει και να μαθαίνουμε».
3. Υπνος, ύπνος, ύπνος
Το να στοχεύουμε στο να ξεκουραστούμε καλά τη νύχτα – περίπου επτά ώρες αδιάκοπου, επανορθωτικού ύπνου – είναι κάτι απαραίτητο ως προς τη διατήρηση της γνωστικής μας λειτουργίας σε μεγάλες φόρμες. Καθώς βρισκόμαστε στις αγκάλες του Μορφέα, ο εγκέφαλος εξακολουθεί να εργάζεται για να αποβάλλει τις τοξίνες που συνδέονται άμεσα με τον αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας, καθώς και γενικά με γνωστικά προβλήματα. Επιπλέον, ο ύπνος παίζει σημαντικό ρόλο στην εδραίωση της μνήμης, στη συναισθηματική επεξεργασία και στη βελτίωση των ικανοτήτων επίλυσης προβλημάτων.
«Ας κάνουμε ό,τι μπορούμε για να ελαχιστοποιήσουμε τις διαταραχές», λέει η Σνάιντερ… Το ροχαλητό, το τρίξιμο των δοντιών, η υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας και οι συχνές εκδρομές στο μπάνιο τη νύχτα είναι σημάδια που μπορεί να υποδεικνύουν ότι αντιμετωπίζουμε μια υποκείμενη διαταραχή του ύπνου.
«…Όπως οι μύες και οι αρθρώσεις μας χρειάζονται να αναρρώσουν μετά από μια έντονη προπόνηση, έτσι και ο εγκέφαλός μας χρειάζεται μια περίοδο ξεκούρασης μετά από μια αγχωτική και κουραστική μέρα εργασίας ή νύχτα κοινωνικοποίησης», λέει ο δρ. Ταν, προσθέτοντας ότι η διακοπή μπορεί να είναι είτε να παίρνουμε μικρούς υπνάκους κατά τη διάρκεια της ημέρας ή ακόμα και να κλείνουμε τα μάτια και να διαλογιζόμαστε.
5. Να αντιμετωπίσουμε το χρόνιο στρες και την υψηλή αρτηριακή πίεση
Η αντιμετώπιση του χρόνιου στρες δεν είναι μόνο ζωτικής σημασίας για την ενίσχυση της εγκεφαλικής μας δύναμης και την αντιμετώπιση πιθανών προβλημάτων ύπνου, αλλά και για τη γνωστική μας λειτουργία.
Σύμφωνα με τον δρ. Ταν, το χρόνιο στρες μπορεί «να οδηγήσει σε υψηλότερη αρτηριακή πίεση, η οποία είναι επιζήμια για την υγεία του εγκεφάλου και της καρδιάς». Στην πραγματικότητα, μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι η υψηλή αρτηριακή πίεση (γνωστή και ως υπέρταση) οδηγεί σε απώλεια μνήμης, έντονη μείωση των δεξιοτήτων προγραμματισμού και οργάνωσης και ενέχει αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού.
Οι αλλαγές στη διατροφή μας και η συνταγογράφηση φαρμάκων για την αρτηριακή πίεση είναι δύο τρόποι με τους οποίους οι γιατροί αντιμετωπίζουν συνήθως την υπέρταση.
6. Να μείνουμε δραστήριοι κοινωνικά
Ένας άλλος βασικός κανόνας για την υγεία του εγκεφάλου είναι η αποφυγή της κοινωνικής απομόνωσης. «Ως κοινωνικά όντα, ο ανθρώπινος εγκέφαλος ευδοκιμεί όταν αλληλεπιδρά με άλλους… Όταν αυτό δεν συμβαίνει, η μνήμη και η γνωστικότητά μας μπορεί να μειωθούν με την πάροδο του χρόνου», λέει ο δρ. Ταν.
Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να μεταμορφωθούμε στη …Βασίλω (όπου γάμος και χαρά…) κι ιδιαίτερα αν είμαστε εσωστρεφή άτομα, αλλά μάλλον να ανακαλύψουμε μια, σημαντική για εμάς, κοινωνική δραστηριότητα. Ο δρ Γουίντ αναφέρει ότι αυτό μπορεί να περιλαμβάνει χρόνο με αγαπημένα μας πρόσωπα, συμμετοχή σε αθλητικές ή πολιτιστικές δραστηριότητες, συμμετοχή σε μια πνευματική κοινότητα ή εθελοντισμό σε έναν οργανισμό.
7. Να κόψουμε το κάπνισμα (ή να μειώσουμε το πόσο καπνίζουμε)
Οι κίνδυνοι για τη σωματική υγεία από το κάπνισμα είναι ευρέως αναγνωρισμένοι, αλλά η βλάβη που προκαλείται στο μυαλό είναι δεδομένη. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι το κάπνισμα προκαλεί στον εγκέφαλό μας απώλεια όγκου και πρόωρη γήρανση, αυξάνοντας άμεσα τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ ή άλλης πάθησης άνοιας.
Η Σνάιντερ εξηγεί: «Το να διακόψουμε το κάπνισμα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης (και να επαναφέρει τον εγκέφαλο) στα επίπεδα όσων δεν έχουν καπνίσει».
Ενώ η διακοπή του καπνίσματος είναι σίγουρα ιδανική για όσους ανησυχούν για τη γνωστική τους ευημερία, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι δεν μπορούν ή δεν θέλουν όλοι να κόψουν εντελώς το κάπνισμα. Σε αυτήν την περίπτωση, ας δοκιμάσουμε να εξασκηθούμε στο να το μειώσουμε, ή να επιλέξουμε σύγχρονα προϊόντα χωρίς καπνό.
Ομοίως, το αλκοόλ είναι μια γνωστή νευροτοξίνη που προκαλεί τόσο βραχυπρόθεσμη όσο και μακροπρόθεσμη νευρολογική βλάβη, επομένως η μείωση της κατανάλωσής του είναι βέλτιστη για την υγεία του εγκεφάλου.
Αν και δεν μπορούμε να ελέγξουμε πλήρως τον τρόπο με τον οποίο γερνάει ο εγκέφαλός μας, η υιοθέτηση απλών κανόνων όπως αυτοί μπορεί να είναι κάτι που θα μας ευεργετήσει μακροπρόθεσμα. «Πότε πρέπει να αρχίσει κανείς να υιοθετεί αυτούς τους κανόνες; Όσο νωρίτερα τόσο το καλύτερο, αλλά ποτέ δεν είναι αργά για να ξεκινήσουμε», καταλήγει ο δρ. Ταν.
