Πολλά έχουν ακουστεί και γραφτεί για το φιδάκι για τα κουνούπια, όμως άλλο τόσο το έχουμε χρησιμοποιήσει. Είναι τελικά επικίνδυνο για την υγεία του αναπνευστικού;
Οι περισσότεροι έχουμε περάσει αμέτρητα βράδια στη βεράντα ή στην εξοχή παρέα με ένα φιδάκι που σιγοκαίει απομακρύνοντας τα ενοχλητικά κουνούπια. Αρκετοί έχουμε αποκοιμηθεί κοντά του, ενώ ορισμένοι ίσως το έχουμε χρησιμοποιήσει και μέσα στο σπίτι, συνήθως στο εξοχικό ή στο χωριό.
Βέβαια, όταν η γενιά μας απέκτησε παιδιά, άρχισε να το ξανασκέφτεται: μήπως ο καπνός που αναδίδεται από το κάψιμο της πράσινης σπείρας είναι βλαβερός; Μήπως είναι ένας ακόμη παράγοντας που θα μπορούσε να πυροδοτήσει αναπνευστικά προβλήματα, όπως το βρογχικό άσθμα; Τι λένε οι επιστήμονες;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Για αιώνες, εκατομμύρια άνθρωποι, ειδικά σε περιοχές με έντονη υγρασία, όπως στη νοτιοανατολική Ασία, καίνε διάφορα συστατικά –με τον καιρό απέκτησαν μορφή στικ– για να απομακρύνουν τα κουνούπια και άλλα έντομα και να αποφύγουν το τσίμπημά τους, το οποίο ουκ ολίγες φορές ενέχει κινδύνους για την υγεία.
Τα συστατικά που περιείχαν αυτά τα στικ ήταν συνήθως φυτικά, αλλά εκείνο που αποδείχθηκε πιο αποτελεσματικό ήταν το πύρεθρο, το οποίο προέρχεται από ένα είδος χρυσάνθεμου. Το γνωστό σε όλους μας φιδάκι δημιουργήθηκε από τους Ιάπωνες στις αρχές του 1900 από αποξηραμένη σκόνη πύρεθρου και εκτόπισε από την αγορά οτιδήποτε άλλο.
Αντικουνουπικό φιδάκι: Τι λένε οι έρευνες και οι ειδικοί
Το 2014 , μια παρουσίαση του Dr Sundeep Salvi στο 48ο Εθνικό Συνέδριο του Ινδικού Κολλεγίου Αλλεργίας, Άσθματος και Εφαρμοσμένης Ανοσολογίας έθεσε και πάλι το ζήτημα των πιθανών επιπτώσεων που σχετίζονται με τα πηνία κουνουπιών για την υγεία. Ο γιατρός ισχυρίστηκε πως ο καπνός από ένα φιδάκι που σιγοκαίει μέσα σε ένα κλειστό δωμάτιο ισοδυναμεί με κάπνισμα περίπου 100 τσιγάρων.
Αρκετά χρόνια πριν, το 2003, μια μελέτη που ανέλυσε τα συστατικά των εμπορικά διαθέσιμων πηνίων κουνουπιών από την Κίνα και τη Μαλαισία είχε διαπιστώσει ότι η καύση τους σε κλειστό χώρο μπορεί να δημιουργήσει σημαντικούς βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους κινδύνους για την υγεία, αφού τα σωματίδια που απελευθερώνονται από ένα μόνο φιδάκι ισούνται με αυτά (έως και) 137 τσιγάρων!
Στην ίδια μελέτη βρέθηκε επίσης ότι η εκπομπή φορμαλδεΰδης –ενός υποπροϊόντος της διαδικασίας καύσης– από ένα φιδάκι μπορεί να είναι τόσο υψηλή, όσο αυτή που απελευθερώνεται από την καύση 51 τσιγάρων.
Για να αξιολογηθούν αυτά τα ευρήματα, πραγματοποιήθηκε μία ακόμη έρευνα, το 2006, αυτή τη φορά σε εργαστήριο και σε ποντίκια, η οποία κατέδειξε ότι η ολονύκτια έκθεση στον καπνό από την καύση πηνίων κουνουπιών (τα συγκεκριμένα ήταν κατασκευασμένα στην Ινδονησία) είναι απίθανο να σχετίζεται με οποιονδήποτε κίνδυνο για την υγεία. Διόλου ευκαταφρόνητο συμπέρασμα, δεδομένου ότι τα ποντίκια εκτέθηκαν στον καπνό από το φιδάκι 6 ώρες την ημέρα, 5 ημέρες την εβδομάδα για 13 εβδομάδες.
Τι πρέπει να θυμάσαι
Πού καταλήγουμε, λοιπόν; Για να φτάσουμε σε κάποιο συμπέρασμα, πρέπει να συνυπολογίσουμε αρκετά στοιχεία:
- Για να διατεθεί στο εμπόριο ένα προϊόν τόσο ευρείας χρήσης όσο το φιδάκι, έχει ελεγχθεί από τους αρμόδιους οργανισμούς κάθε χώρας. Τα εντομοαπωθητικά, είτε περιέχουν χημικές, είτε φυτικές ουσίες, ελέγχονται τόσο για την αποτελεσματικότητα όσο και για την ασφάλειά τους. Είναι λοιπόν σημαντικό να ελέγξεις τη συσκευασία για τον αριθμό καταχώρισης αυτού του ελέγχου.
- Μια μελέτη σε φιδάκια που πωλούνταν στις ΗΠΑ διαπίστωσε το 2003 ότι ορισμένα από αυτά περιείχαν οκταχλωροδιπροπυλαιθέρα (s-2), ένα συστατικό που, κατά τη διάρκεια της καύσης παράγει ένα εξαιρετικά ισχυρό καρκινογόνο για τους πνεύμονες υποπροϊόν (ονομάζεται δισ-χλωρομεθυλο-αιθέρας BCME). Ευτυχώς, το s-2 απαγορεύεται στις περισσότερες χώρες, αλλά, καλού κακού, βεβαιώσουν από τη συσκευασία ότι δεν περιέχεται s-2.
- Όπως καταλαβαίνεις, οι κίνδυνοι προκύπτουν από την καύση, δηλαδή από τον καπνό. Τα όποια προβλήματα έχουν καταγραφεί σε περίπτωσης κατάποσης, από μούδιασμα της γλώσσας και των χειλιών και σπασμούς μέχρι μυϊκή μαρμαρυγή και αναπνευστικά προβλήματα, δεν μας αφορούν εδώ.
- Το σημείο-κλειδί όμως για την αύξηση της επικινδυνότητας είναι ο κλειστός χώρος. Όλες οι έρευνες που εντόπισαν σημαντικούς κινδύνους έχουν γίνει σε κλειστούς χώρους.
Πότε και γιατί να μην προτιμήσεις το φιδάκι
«Ο καπνός είναι ένα στοιχείο που όταν το εισπνέουμε, ερεθίζει τους πνεύμονες και αυτοί αντιδρούν τείνοντας να τον εμποδίσουν να εισέλθει στο σώμα. Αυτό γίνεται με τον βρογχόσπασμο, τον μηχανισμό κατά τον οποίο οι βρόγχοι των πνευμόνων συσπώνται, περιορίζοντας τον εισερχόμενο αέρα. Πρόκειται για τον ίδιο μηχανισμό που παρατηρούμε και στο βρογχικό άσθμα», αναφέρει πνευμονολόγος στο OW. «Οτιδήποτε ερεθιστικό προκαλεί βρογχόσπασμο, ωστόσο οι υπάρχουσες έρευνες για τα φιδάκια είναι περιορισμένες, χρειάζονται σίγουρα περισσότερες για να καταλήξουμε σε ασφαλή συμπεράσματα».
Συνεπώς, ναι μεν τα άκαπνα εντομοαπωθητικά είναι πιο ακίνδυνα για την υγεία του αναπνευστικού, αλλά το φιδάκι είναι κάτι που χρησιμοποιείται εξ ορισμού σε εξωτερικούς χώρους. Αν περιορίσεις τη χρήση του, δεν το χρησιμοποιήσεις δίπλα σε μικρά παιδιά και δεν αποκοιμηθείς δίπλα του, οι πιθανότητες να σε βλάψει είναι μικρές. Με την προϋπόθεση βέβαια ότι έχεις ελέγξει τα συστατικά του και τον αριθμό ελέγχου-έγκρισης κυκλοφορίας.
Από την άλλη, αν θες να είσαι 100% σίγουρος ή αν υπάρχει κάποια ευαισθησία στο αναπνευστικό στην οικογένεια ή την παρέα σου, καλύτερα να αποφύγεις εντελώς το φιδάκι και να προτιμήσεις κάποια εντομοαπωθητική λοσιόν.
